S . Hugonü Eter U n i de h&reßbtu.
feu':,(. ëftë
É
daiidamelt, liuepunâum omhino,quo çater hliu:
fpiricùm præicrit,ficut fol non prins lucefuaextitit-: _
radios prxccflîc lux. Qua d* te » lion produs caüflam,eo
quod ex caufi videturanriquior. At Methohæ Præfuh,
inueftigmdiïm, inquit,eft quomodo fèntiant,qui‘fateh-
tur fpiriïum ex filio pröcedere , fiue ideo , quia filij dica- ,
cur: fiue quiavniueffajiter I omne quod alicuius dicitur
J ciTè, ex eodèm ipfo procedcre videatut.hoc fi ita cft,quia
Deus Abraham edi-dicitur,& Ifaac, &Iacob,extiisvriq;
ôc procedat, Ôc muudus omnis, & item : Magis, inquit, vt
oratio familiaribus fungatur exemplis: Quo nia m ipfe parer
& Deus dicitur , Ôc pater Chrifti, ex ipfo procedat, vt
ex filio àdpatrem Ôc in bmnem deitatem blafphcmia per-
tranfeat.
C A P V T X III.
rT^Heophylâ(âus éjuoque BulgariæArchiepifcopus fu-
X pet-idemcapitulum hoemododifputat:Non eftin-
tempefUuumin hoc loco dicere,negotio fe ipfumoffere-
re: qùo modo habeatfilius fpiritum , & quo modo fpiri-
tus fit filij ? dicit enim Apoftolus : Spiritum filij fui in corda
noßramißtclamantem Abba pater : & alibi : Si quis Jpiritum
Chr'tßi non habet, hic non eiîèius. At vero Latini Hoc fufci- -
pience^,& defipientesfàtentur, quod Ipiritusprocedat
exfilio. Nosautemprimumhocdicimüsadeos , quo-
niam aliud eft, e (le ex aliquo : ôCaliudeft, eflèalicuius:
veluti fpiritum eflè quidem filij »indubitabile eft, ôeferi»
pturæ teftimonio firmatum : efle quidc ex filio nulla fed-
pturaperhibet, vt non duas caufîàsfpiritus, patremfcili-
! cet atque filium incroducamusetiam inquit. Sed infußa-
i uit difcipulis-, & dixit’: Accipiteßuritum fanäum. O infipien-
tiam , fiterdedudifcipnlislpiritumiandumquandoin-
fufflauit. Quomodoërgo dicebat : Accipietis'virmem fu-
I peruenientùßnritus fanât in vos, non poß multos hos dies ? aut
quomodo in Pentecoftc credamus aduehiflè fpiritum | fi
veto in dië refutre&io.nisipfum dédit,ter vtique infuffla-
üit?'Sed hic quidem funtlari rifus.Manifeftum fane,quod
! tei films fpiutum fan&ura nequaquam dédit, fedvnum
j donorum Ipiritus fitnbli, dimittendi fcilicet peccata. Et
rurfus .-Habet autem filius fpiritum fubftantialiter, vt co-
fubftahrialeihfibi, non vt energumenum. Prophet»
quippeagunrur , & item dicitur fpiritus elle filij , fecunr
dùm quod vnitas eft filius, ÔC vfrtus, & fapientia, fanëtus
vero fpiritus & vmtatis, & fortituduiis, ôc fâpieoti» fpiritus
apùd Efaiam defcribitqr : dicitur autemfilij fpiritus,
quia per filium datur hominibus: Vterq; fine virorumi-
ftorhm, vt vera.fatëar, humi haurit, ôc nequaqiiam Dei
creaturam attingk , atque quam plura inconuenientia
implicat : fed quoniamfine.demonftrationeincredibilia
funtatque incerta , cam neque excommunibusconce-
ptionibus, nequé auëioritacib.'fanëfcorum huiufmodi ar-
| gumentationesirradiatçfint.Quaproprertentaboquan-
' tum Dominus præftat.veritâtem referare ac detegere, ne
! falfitàs pro veto recipiatur, lucernaque veritatis fubhu-
[iufmodi procellarum incurfionibus videatur extingùi.
! Primum igitur dicendum eft, quod ficut fpiritusfan&us
j fpecialiter nuneupatur fpiritus, fie vtique. fapientia, vir-
j tus, & vnitas filius no'mfhatùr. Attamen pater fan&ufq;
j fpiritus eft , quando eifdëm applicationibus vtuntur.
Non enim intelligi pöteft', fine fapientia fapiens: nec po-
tensabfque potentia : ficut nee abfque dileâiione dili-
gens.- Eftantemfàpienspater, fapiens filius , & fapiens
i fpiritus fandlus. Similiter autem vërus & pprens,confêrt
! autem fpiritui patere fie, co n fer t au tem; eu m illo & filius.
Eteniir» fpiritus patris& filij charitas, »que ac fubftantia-
I liter , tSc fècundÿ.m naturam. At forte nominatiprius vi-
I ri ex filio effè fpiritum ideo inficiâti fûnt, quod fecundum
[nullum modum eorum qui diciex aliquo àPhilofophis
conlueuerunt, exipfofit filio fpiritus. Sunt autem qui
Jdiciconfueuërunt,exaliquo modihi : quippèquiddam
exaliquoefledicicur, quod ex materia&formâ?c'onfiftic.
j Nam ex materia dicuntur materiata , ôc ex forma quæ in
j illis formata ; fecundum quem modum èx filio fpiritus
perhibetur , dicitur quoque.alîquid efle exalU
qUo, vt est efficiente caufià, & ex imperfe<5to përfeëtu m,
vtde puero dicere confueuimns „iuuenem fieri.' Sed e-
nimexparribjustotum, &ex contrarijs contraria , ôt e-
quidCm pofteriusfit, vtexHebraicis Gr»ca:&ex Græcis
Latina. Atqui fecundum nullum diëtorura m'odorum
exaliquo fpiritus filij eft , porro neque patris. Nam ne-
que materia neque fpecies fpiritus fanëli e_ft parer, neque
pars, neque vt ex contrario fjt, peima'nenrefubieéto eo-
demadcontrarijpermutarionem , quod per paflionem
fit, &alteriuscorruptionem : fedd fpiritu fanëtocôrru-
ptio abeft omnis, & vniuerfa penitus altercatio,'qu» non
variaturpertempora , quafianteparuulusextjtit, &vc
puer in virum ,^'ficper momenta temporum , ad,incre-
mentum veniunt. 'N Alius certe friodüs eft exiftenti», fecundum
quod amborum patris fcilicet ôc filij,fpiritus eflè
cenfearur: ineffabilis&inueftigabilis , licet dicfcus fpiri-
tuspolliceaturdicerecreaturæqmni. Veruntamenapud
Latinos omnes patet per fidem, patris ôc filij eflè fpiritum
fubftantialiter,é t fecundum naturam ,&»qualiter,quia I
non minus filij, magis vero eflè appàret patris, fcilicet v-
riufqueperomniaæqueexiftit. Ob quam rem , noneft l
fècundumabundantiamveldefeëlum alterutrum, quia
quot modiseft patris,totidem filij exiftit fecundum naturam
, fubftantialiter fècundum cauflam : ôc fecundum e-
miffionem,ideft,proceffionem. Ad hoc autem qu»fu-
periuspofitafunt.vtoppdfita , fcilicet, aliud elle ex aliquo
: ôc aliud alicuius , eidem in pluribus conuenire in - ,
ueniuntifr. Nam pars quidem totius eft, ôc ex toto , ôc
arborisfruétps, &ex arbore ; ôc fpuma maris, ôc ex mari:
Ôc ficut impoffibile eft, fonds eflè aquam,&non ex fonte
, fie impoffibileeftjfpiritùm eflè filij , & non exfilio:
aut patris ,& non ex pâtre filium fpiritumque,pàter vero
non, eo quod non fîtalicuius,vt, ex aliquo, fèdin eo ,
quod générât filium eiüs dicitur. Non eft igitur congrua
comparatioduorum Abraham &fpiritus.Qüippe, Deus
dicitur Abraham vt creator, ôc Dominus Abraham : for-
fan vero, & vt amicus illiut. Intelle&us autem & forti-
tudinis ôc fitôilium, vt efficiens caufla dicitur : Sed fpiri-
tus dicitur filij & patris, vtexDeoens, &ipfe Deusnon
vt aduentitium adueniendo extrinfècus ( hoc enim quis j
aflèuerare audeat ? ) fed vt plenitudo eius , qui certe non
aliter fano inrelleëtu cbmprehendi poteft , fecundum
quod tertius dicitur a pâtre, vt prius diélum eft, nifi ex filio
habere fubftantiam intelligatur ôc confîderetur , hic
vtique fpiritus iuxta Domini vocem veritatis eft, quia dicitur
fpiritus veritatis : qui profeâo in quantum veritatis
eft, in tantum filij exiftit, ôc eÿ ipfo exiftentiam fortitur ,
quod hoc modo manifeftius forfitan^eflè poterit : fi fpiritus
veritatis eft, ex veritate autçm eflè non habet, fed ac-
cidens vêtus eft idem fpiritus , vt mçtus fecundum acci-
dens, calidus n u h eu p a tu r eo quod calidum faciat j at
Vero non eft yeriis fecundum actidens , ergo ex veritate
eflè hàbet : huic fyllogifmo exemplorum multitudofi-
demporrigir : Ecçe enim, humana anima, quia non eft
exvnitate, fecundum accidcns veraprsdicatur : ficut &
alias virtutes dignofeitur habere. Non enim naturaliter
ineft virtus vitiumque quod apparet ex faCilieorum per-
mutatione. Ea quidem cum ex ratione eflè habeat, non
eft fecundum accidensjationale : corpus vero quia non
habet eflè ex Colore fecundum accidens coloraturneft.
Sic vtique fpiritus fah(3tus,fi ex vnitate non habetefle,ad-
ueniens&aduentitiaefteius veritas : cum ipfe veritatis
prædicetur, & eius dicatur efle. Igitur ficut eft veritatis,
fie &eflè ôc fubfiftére habet ea veritate,& ex ipfa,filio fei-
licet, proceditfecundum perfonarum ordinem. Nam-
que vefiorddnoneft nec alter alterius caufla exiftit.
QuOd fi confier , neque principium , neque câufa in
Trinirate pofïitinueniri. Item rerum exiftentium trçs or-
dines funt apud Philofophos. Nam h» quidem earum
omninofeparabilesfum : (ubfiftentia , fcilicet ôc intelli-
gentia,^velutidiuin»:h» vero modis omnibus,infèpara-
bileseflè,&intelle£fcu vtnaturales:ali»vero, fecundum
quid feparabiles., ôc fècundum quid infc para biles , vt
pote Mathematic» : quæ medium inter Uipra diCtaslo.
cum
cum obçiuent : cojnmunrcàntës quiUem diujms , ineo
quod feparabiles: natiu^libus Vero, fecundum quod non
feparantur. Similiter aurem his in terminis fÿllogifmo-,
rum perfeift»figur»reâuinpoffidentibusordinem,nie-
diuni,femperextremitatibus,cpmmunicat:Ôc fecundum
liabuudineiii fern per alterutrum refpicjt, nuncprædica-
tu s,ùncfubieë ius. Ainplius: Rationalem animarnPhi-
lofophifrifariam diuidunt : irafeibile ipfam habere prq,r
ponenres,ratioeinatiùum,atqueconcupifcibile : fedra-
tiocinatiuum aiunrderiuari : concupifcibile fubiugari :i-
fafcibilc autem modo fungi diuino, modo coh»rere fub-
ietftibni. Palàm eft igitur, vt puto^ quod in folitario nature
, &.in trinoperfonarum ordineineffabili, quemad-
modum ex non habentc principium filiuslnafcatur , ita
ôc ex filio proueniat fpuitus. Sed quoniam hic plane iam
patefeet, vadendum dein ceps ad alteram obieótionis partem,
hanc, fcilicet, vtrum Chriftusinfufflando in faciem
difcipulorum fpiritum fandtumeis dederitîah abfque fpi-
ritü donum, id eft, virtutem operandi miracula, difeipu-
liacceperint ? forfitan nequé àcfhuiùs folutioiiem'fèrmo
elanguerer, at Gregorio qui Theôlogus çognqminatur,
fuperhæc difeeptante, taciturnitati famulandum eftad
modicum i hic vtique de dato difcipulis fpiritu, hoc modo
difputat : SpnitusfanôtusinChrifti difcipulis, tribus
mpdis operabacur, prius & per tria tempora , antequam
glorificaretur Chriftuis paffione : .poft glorificationem
inrefürreëtione : atque poft afeenfionem in c oslos : Et
primum quidem leniter, fccundo autem vehementer,
tertio vero confummatius, non vitra præfens â€lu vt an-
fed fubftantialiter : vtqnisfàtéatur; conuerfando ÔC
djeit aedpite. I e s y s autem dixit eis , accipite. Qua
de cauflamanifeftum, quodaliquid eis largitusfit.'Qüod
fi aliquideis dédit, aut quid erat in voqe , aut quid yoce
nonfignificabatur. At nullus lapidem porrigens, cum
fitmentituspoft,exinduftriadicat, accipitepanemter-
go quod voce fignificabatur j donauit, fçilicet, Spiritum
liinôtum. Quod fi quis adhuc contentions finem contrahendo
dicat: NontuncSpiritum fedvnum donorum
fanâi Spiritus dedifle , Remittere, fcilicerpeccata : ar-
tendat,fihuius modi virtus feparabilis fit : Sed patet,
quod non fit fèparabilis, cum nihil/ecundum accidens,
diuinis infit hypoftafibus, ergo dum dacSpiritüm, largi-
turtotum, non partem : Scimus enim , quod Spiritqs
fanëlus non diùiditur : in quo non eft partes accipere,
cumtotumfit, quod eft ôc indiuiduum. Igitur torum
difcipulis Spiritum fimuldonauic. Sedquærunt quidam,
fi tune Spiritum dédit : quare dixit., Nifiegoabiero , Para-
cletusnonvenietadvos ? Etitemdicunt : Si tuncinfufflan-
do dédit Spiritum fanâum ,.qjiomodoin die Penteco-
ftes rurfus dederit ? Ad quod dicendum,quod in die Re-
furreiftionis.dedit quidem Spiritum, fed non fecundum
omnem operationis fpeciem : * In die vero Pentecoftes,
dédit eisSpiritum, fecundum omnem in ipfisoperatio-,
nisfpeciem. Amplius : Qu»ratur&ab illis : Nunquid
Spiritus fàmStus Deus eft? Nunquid Deus vtique eft, ergo
ôc Spiritus fanóius vtique eft ? Quod fi vtique,mani-
teftum quod in Apoftolis tuneextitit, quomodo.ergo in
quinquagefimo die »Spiritum fandum ad difcipulpsmi-
fit, quibufeum idem Spiritusaderat? ad perfonarum cet-
ediferetionem f ôc propter operationum in ipfis ApOcommanendo.
Infufflat autem dum demonftratfeefle ftolisefficaciam»huiufmodidiftintftionesfiunt. Adh
quia principio nqftram naturam cpndiditfaic enim quor infufflafleChriftusvtemiflbr,ineo, quod Deus in faciem
dam in loco Moyfès :, Erplaf naait Deus hominem , limum \ difcipulorum creditur, turn , vt per hoe intelligeremus
accipiens de terra , &. infujflauit in faciem ewjpiraculum vita. j Spiritum vere de illo procedere, vtde profundo corpo-
Quoniam quidem , per inobedientia; n mortem du- sVilleflatu^euaporabatfenfibiliter, tum quod ad
6tuseft,& ab antiquo illo honore delapfus,renouauit il- habendum & quafi poffidcduip fpiritum eis daret.Quod
ltim Ghriftusdenuo, morte fuæcarnis,deftruendomqr- in die Pentecoftes ad robur & operarionem , ofteijfip-
tem, &ad.priftinum ho;noremreduxit : perinfufflatio-1 nemque fignorum e coelis difcipulis eifdem mififlè feir|
nemauolantem abfiftentemqu&anobis , fpiritum ice— tur. Quodexhocliquidoapparet: præfènte Chriftora-|
rum nobis reftitueiîs. Sed enim Apollinaris his fi milia rofignafaciebauteiùsdifcipuli,, quoin coelumabcunreJ
prohtctm : lnfufßauit enim, inquit, in faciem Adam jfp'tracu- acmittente Spiritum, permanus Apoftolorum figna fie-
lumviUy Ô:poftquam anîorcuis rcclijt , infufflauitinfa- banc : vndeinfpecie ignis mifl’usdicitur , vteosqui ad^
ciemdifeipulorumiVtreformati adantiquam imaginem, hue quafi limuserant , mo,llesexiftentes, corroboraret
conformes appareantfuofaëïori -, per fpiritus participa- atque confirmaret. Nonne ante hac primus difcipulo-
tionem. Ideminclytus Papa R om» Gregorius dialogo | ruhi Petrus ad vocem expauerat ancill» ? hic tempore
afttnitd ice ns : quod per infufïlationehi'illam Cliriftus i poft corroboratus , princijpum orbis tyrannidemcon-
fpnitum fanäum dilcipulisdederit : In terra, inquit, da- j tempfit. Ex his igitur manifeftum eflè poteft, quod non
tur fpiritus, vtdiligaturproximus:,è coelis datur , vtdili- t fitvecordiæneq.ueimprudentiæ , fi quis dicat Chriftum
gatu rD Eys. j difcipulis tune Spiritum dediflè , quando poft refurré-)
C A P V T XV.
(Stionem eis dixit : Accipite Spiritum fanftum : cum feien tif-
fimiGræcorumidemquefanCliflimi, hoc comprobaue-
fint,\Vtoftenfumeft : porronoftritemporis homineser-
roremhocreputant, ôc infaniampro eofolum , quod
C Æterum huic fententiæ , Ioannes Chryfoftomus Spiritus proceffionem ex filio abolere conantur,quiab i-
contraria videturaflèrerë, ôcfolus. Quomodo er- | plo Saluatore teftimonium habet dicente mulieri qu»
g o , inquit, nifi ego abiero, illenonveniet, nififpftitüm J fluxumfanguinispatiebatur,&fimbriamveftimentieius
dédit? Non enim tune fpiritum dédit, fèd a'ptps illosad j contingebat: Quis me tetigit ? nouienim virtutem exiffe de me :
fufpiciendumreddiditper infufïlationem : & poft modi- 1 Deus epimfum, &Spiritùm habeo,inquoeijciod»mo-
cumidem dicit : Nequaquam qnispeccet, ôc tuncac^ nia, coæqualemmihifànitatiimlargitorem.-Nam vutuj
cepifleveos diccns poteftàtem , aliquàm fpiritualem Ôc 1
gratiaih. At non mortuos.fufejcandi, vrrtutefque faciend
i, fed dimittendi peccata : dïfferunt nenrpe donafpiri-
tus fatnfti, ideoque fubiunxit.: Quorumremiferitispeccata,
remittuntiir:& quorum retinueritù, retenta fu n t, oftendens
quam formam operationis tribüat. Dpft ^uadraginta ve-
ro diesjfignbrum acceperuntefficaciam : vnde ôc dicit;
Accipietis virtutem fuperuenientis Spiritus fancli j»iw.Qua, iu-
rëfeipfuminterpretatur, Quomodo dixerït , non tune
dedifle fpiritum , ideft , non omnem fpem operationis
fpiritus perfèda tune laigiebatur, Theologo Gregorio
confcntiensdlcehti; tPrimum quidem leniter, fècundo
autem informatius , tertio vëro confummatius. Ipfèe-
mm I e s v s teftimonium perhibet fpiritum accepif-
%difcipulosperin(ufïlationem, dum dicit : Accipiteß>i-
ritumfanäum. Nemo enimnihil porrigeris iljufor nifi fit,
exire deintus, & ex propria natura Deo folicompe-
tit, eiufque foliusproprium eft,qui fupra omnem creaturam
eflere<fta fide creditur. Prophet»nempe , ex feipfis
non habebant exeuntes virtutes, qqi gratia tantum De i,
miraculis corufcabantjclarebant dodtrinis, & Dei confiliamanifeftabant:
AtquiChriftusfons totiusboni,po-
tenti»que omnis de fe Spiritum exeuntem, licet non lo-
caliter tranfmigrantem, habet difciplin»inftar,qu»apud
Dodores commanens,difcentibus attribuitur. Noui, in-
quit , virtutem exiffe de me, ineo’quod D^usfum; namin
e o , quo homo , non habet confub.ftantialemfuiSpiri-
tumfan<ftam , needefe'exeuntem, fedfuperfeftantem.
Cum igitur ex fe virtutem exire commonftrauerit, ehi-
dentiflxroe Spiritum ex fe procedere docuit. Quahdo autem
refufeitauit Archifynagogi filiam , cum nonet quip-
piam huiufmodi oftendere, tenuit puella matUim,SC.cla-
Biblioth.Vet.Patr. tom.iz.Parsz. Kk