A
B
"C
P
Hugonis Eteriani âe kxrcßbut.
requc kleocoHigi-duo eras efle principiavel duascaufas:
quod non redcNicomrdiæMetropoîita (ÿllogizat : In-
. quiremnnSiParcrcaufl'a-eftfpirituienfililonis, canfaau-
tep eft & filius , et) quod ab ipfo procedat quemadmodù
&c à Pâtre, diiæruTfas-cauf* (lint , (icut & duoprincipia.
•H ui us pa va logi fin i-folfinnefleco ncl u li one m ,*& h i nc tor -
il ran mairiteftu m crit.Omni ex elementis conflit ç rei,ali-
quü can (à eft : Pacer vHit,cuius eiufdem filius, eoqircrd
peripfidn fitda(1 fttomnt,i, negari caùfenonpocefi. Igi-|
turduæcaufe atq; duo principiaomnis kui,u(hiodi conditio
n i s c x Ifni nr : Qti o d vr non proacniat, funeiius mon-
ftracurti cft,vbrcnunciabatur-Patrem filiumqne feefidum
quid {Riodici, &cnon limplicicer-proptereavnttsopera-
■coi Pater & filius cxifttf. AuditnuscnimSaluatöremperi
■loAnncmdiccn^em: Pater meus vfe^modo op^atur,&ego ope-\
ror : nondiiooperatores fed vnHSjVCvrms-Deus &vnus
‘ ‘creator. O m nia peifi 1 ù) m fa d a fun t,ab fquePatre îabfit-. !
Scriptum eftenim ,-quoniam in principiofecit Deus ceelum & j
’tenant & r ru i (u m-T^uomam ipfedixit&.jxäa funt,maniauit
■& treat a [unttpr'aceptumyofuit & nonprateribit: qu od maxi-
m time ft poteftaris. Qwe m a dmodu live n i m-cn i 1 i b e t*d i cere
haïe tinman o more a edi fpeti (à tril sd téta viderenfur. N i-
hiieninKippofifum habet,vcladieâum, cura in-ço quod
Deus font, ratremesomnium rerum serernaliter habeant.
Ergo fimiliseftfilio (pirftüs,&Patri-filius:at n-oficut qui-
buldam-Hairertcis vifuni e'ft.Quidamenim peruerfidog-
matisarbitrabanturfimiles efle Patrem & filium, fecun-
dutn fpeciem,diffimilcs verè-ftcundum fubftantlam,pro-
prerea compofitum ex oppofitis,fimiliÿ(cilicct, Sc diffi-
mili,-filium Dei conftimerunt.Quibus non follim iniqiii-
tatis cohabitatcladeSjVerumdéteftabiliaincomienienria
eosqonféquuntar. Nam-fiexfimiliatquedillimilicom-
ponerétur,non effètft mpleXneq;totus lumen, totus veritas,
promptum , &-p ræ c i p e re facil e e ft, ficD eo fa ce re q u æ
non eraiu,& fada con (eaiare: magis.au tern & multo am*
phus expeditum-erat. Hums operators eft mafe,&ripfe
led t iH ud. De fil io quoqj idemicribitaifin initio tu Domicile
terrdnifundafii,&opera manuum tuarum funt cceli*Nondi~
jxitper te fiidi funt Cceli, fun data eft terra : fed cuiecifti
(terra m, Scopus tuum eftcösl um. Ecce manifeftü eft quod j
(Pater condic & fihus^nontkiocendftore» ,0011 duoprin-J
jcipia,noivdutc ca-u(æ,fed vna eau (a confiftunr. Cum igi- 1
kur creaturarum. noih’lint.duo principia Pater &-filius,ne- !
que dua^caafe,multbnuna$.fan4ki Spiritus ratione abeis
l-drfFerentis,& æquaiiterVtriufq» exiftenris, duæ caufie (eu
(»priijcipiaduo'Cénfebuntur.Attendendum vero eft,quôd
[eau (a &pri n ci pi uni ge n i t ù m , & .p ro ce de n s, & linn'Ua, no
(lint naturæfeu fùbftàntiæ, (cd pérfotrarum pise acdiligé-
(tes ex p 1 ora ti o nés ; 3c fa ccrr i m aqu ç d am nocaminâ.Qupd
■ex atfimal’ium.ptima-côdrtionçpatetTiielius vEtenim.prf-
! maanimantium fedafen'ù&creacàs'mândato, nengene-
datione.Ea nonexfirnilibusorodiei'e,OBm millaprius ex-
■iftcicnt. Ideoq-, in'genica q n i d cmi H a^t a m e rr fie ur q u æ ab
-eisdecilalunt, geftira (olurn mérité nu^ cupari,poilu ne.
•Qüade caûla-ingeniriim genicumq; nature non funt an i- i
[malisgermifià,càm0.rnhibasfimiliter non adfint,yt'{ub- !
j ftantialiânaftentibusaniiInâlibusî'&eùmtiHnqnara drea
'•idem animal vtrumque ré pe rttim fiim-t, -g'e n ù U m (ci li cec,
-&c ingen i tu. Igi tur cum omnisfimi lis & diflimilicercrea-
-rui-æ vna cau(à m vnum pii ncipiu m ,-FarerÿFilï us ,& Spiri-
"t u s In net us exi liant, multo ma gis iuxtafuum ordinc pro-
-priBni', Pater & filius vtfine medio cxiftences,prQprij &
I vnicieofündem Spirit us yna caufa fiuevtram -prmcipiû,
'ablq-, dtibitationecônfiftunt;Porro (blusPaterfilij caulà
i'eft:qui fi a Pâtre in emitcendçrSpiritum abfiftàt ,in habé-
‘■doeundem Spirit-um non fit ei companperindifferentem
^abitödinem'.Ar vero aequaliteratq; indifferéter ab vtrö-
jqueSpiritus,habetur , igitur æqualic'eratq;indifferenter
‘•ab vtroqvidem Spiritus emitt-itur. Alioqm'h nön tanvfi-
|-miiitenlit-Patei'feeHndumimaginem,quantumaliterha-
; bensfialienusabeoeft,feil. Spirit-usemiflionem, quod
,-eftincöuer>rens!Similia.n,perfimilitudin€mcopulantttr,
- ‘i*no per dilîî tn i 1 i tudine m.Nam v rdi (fi mili tudocam (egre-
»garomniaiSc -dftlarefae.it;, ira fimilitudo tamdubftantialis
: quam lion fob (land a iis cöiungit, cevpolat.'Qunde re'Spi-
j ritus filio côi'ungituT; quia firmle eieft,vt imago eius.-qüæ
j i magocom m unitatem,ço pulam, deft mi 1 i tu d i ne mirrdi -
; cat. Coeterùm,ex confonantià quarri habet ad filium Spi-
| ritu$,.3 c ex firarlrtudinÇjfôrtitus eft hocidem nome quod
j Paracletus iHincupattir. Rogabo , induit, Patrem&alium
I Paracletum dabiïvobts. Nâm Pafer non dicitur-ParacIetus
j •Seà Spirkus&efiîiusrquibus (altem hocnomenæquiuocè
! comdiunc eflè-videtur.Quam communitatem nonigno-
I -tans Thcologas loan nés in prima-Epiftola (cripfit : St quit
rrfeaàRmtPara(let:um ha,bemttt-xpud PatrsmïefumGhrïftuM.
I -Sédcnim eodem modo Spiritum h^bemus Paracleturh,
i :pro nobis Patrem intecpeilantem,-(rcut-facit filius, lic e t.
Sctorus natura Deus : Scaliquidintelligereturipfo
priu^Sc arrtiqums. 'Qnippèftmplicrum conuentus com-
pofita perfidiunt,quaeipfisConftitutispnorafuftt, antT-
quioraq; nafura:filius verè exfubftatia Patris eft, exfim-
plici finiplex, ex (inrilifiitiilirtfr , & exxquali tequalitcr,
verum in Pacre filius eft , & nihil in Patte ipfopriusT, he-
qoerfbfqüc ipfo. Quareipfa(piritusemiflronon abfque
filio eft.
C A P V t VIL ,
SEd NicetaByzantius Philofophus perinconUenién-
tium induótioriem probaredecertat, quödno proce-
•datSpiritusexfilio , &aliquidcfTein Patre &cx Patrefi-^
neftlio. Rarum ènim tenet Spiritum ex Patre proeederèj
iïullo modo vèrbocommunicante.Si vt quidamfinquit)
-fatentur^ Spiritus exPatre &filio-:procediî;cùmttîànifê-
ftum verillimèfit nobis ex ThcologicisinformationibuSi
quoniam SpiritusexPatrepiocedens,perfilium datur,'êc
infilio-qiiiefcit, fimül autpm & Patri copnlarurVprocedit
àutemlecandum illos-&rexfiUo,nece(ïc vriqtie eftdàri filium
filij j- in manifeftatione acdiftribationeSpirît-us ex
ipfo.Sin aat ita eft,eiftfiJijfilius,'& ideo nepos prönticia^
bitur.Etrurfus fecunduillorü nugas de neporeeritappa-
rensprQnepoçv&ille rurfusäfterius egebic: & Ito ein infinitum.
Non igitur fecundumillofum yanitatem fpiritus
proceditex filio , ficut ex Patre. Ex quo liquidö apparet !
quod ex parteiac:folo,(pirittrseft,ficnt per vniuerflim ec-
•clefia orbem,lohgè vfquein hodiermim rede docet.Scd
Sc-boc qu ia non redèdicitur,dé facili videri poceft.
B A p y t v i n*.
P ft.imüm quidem ,
plopofitioqu* dieft : QwodémittitSpiritumffilium
liabet : Maior, vniuerfaliter deberer elTè, èaparticularis i
accipitur.Na.Tn iftat-æ conclufiùnis c'aüfapropofitio, qu'æ j
rede debet fyll ogi fin u mtalem perficerc,n æc éft : 'Ortine I
qüod emitïk fpiri tum,filium habet : quæindemonftrabi-
lis eft,8 c-impolîîbi?fter:qûia neque maxima çft ,'tfequé fi-
dem ab aliquamaximafijfcipere, EmifliofpirituS non fa-
eit-Pattem-effehcquefilmm : quoniam nofièftnafcibiK-
tas fpiritus progreffio ex Patre, qua folafilius à-Parre dif^
-fêrt.NaminemiffioneSpiritusacqueonrnibusalfjsvide-
tuc-Paterfilro communicare, fimulq; cum eo de (ua fiib-
•ftantia fpiritum Cmittere. Subftantia verb ip(à nequeé-
mittft,neque générât nequegêneratur.'Quæ chihi (èeuft-
dumnaturam fubftaiitiaîadftinrdiuinæ, omnern perfo-
namconfequiintur. Itaqueft fubftantiagenerätiuaefet,
dc-fi-Hus-Sc fpiritus v tique generarem.1 quortrm nihil verî-
tatbpropinquat.'Exjquo mahifeftum quod Pater no in eb
quod fubftan tia,fedineq quodPater,& (ecundum huiüs
•habicudinem^exfua fubftantiafilium générât. Sinon ex
fubftan tia (ûagenerai’èt^lecûdum naturam mïnimè Pater
r nunctfparetur.ac turn in generarrdo ex fubftantianùllam
k diftantiàm. Non.n.^orpusSc fubftantfa ilia, fed céu
hix non afiumjt extrin focusfplendorem , e i faà fnbftatia
jipfûm effundens : itaneq; Pater habetfilium extrinfècus^
! (ed ex fiiaipfum (ubftantia.gignit, indiui (ps perfeuerans;
! atft> proptereavere Pater eft,ex quo paternita's omnis no-
I minatar.Eigo non fine fubftantiacredcdæfunr pc|fonié,
•nec cogitan dæ, quomodo vnico caraderè,ab(q; fubftan-
!tia in tclligatur,cùm per infignitiuas
s in Latinos Gr&cï detioîuunt, Lib. i.
prqprietaiiçsiîflgularis p^foi^arum carader circa vnam tuseft:prbpriumeftPatrishoc,quafiexcau,ffac6 llàrümi
iûbftamiapa Sceandemattçndatur,hicminimèaptanata propriumvtiqucôcfilij continget Filium hinç pro vno
facerefubilantia eft, atquiémiffio Spiritus nô eftinfigni- duo haberopropm,àdinnicemcontraria ; païlioném &
çiuapropriçtaiS, neç vniens çharader. Qupd^rnum elfe adionèm feilicet,gcherari& emitcére.Nam crû Pater di-
rnanifeftum ex hoceft, quod, fpiritum emitrere non eft v - citur gignere filium \ & mittere fpiritum, non tameir eft
niçaperfonæ Çajins figura, çùm non in eo quod Pater,fpi- proprietatum hæcdiüèrfitas : differentia enim magis ali-
ritumemittat.fed injçpqupd^aufla fiue principiû. Quod quo modo habcndiCa quæ ex ipfo.
videripptçft iuxtahuncmpdumiSifpiritus non vt genitü '
exPatreprpgreditur,;PateijnonemittitSpiritum^vtgeni-
tor ; , iP^ui fifin eo q,u| genitor Spiritum Pater emitteret;,i
Spiritus ex Pâtre vt genitum prodire t,at vero non eft SSpi-f
riçus exPatre vtgeniturn'.npn.n.duQsfilios,fed vnum fo-
JumPatèr.haberecreditur:: Manifeftumergo quodnon
vt genitor (piritum Pater emittit.Amplius,Pater cum fpi-
risus.emilfbrfit,, ; autin ep quo differt àfilioipfum.emit-
.tit,aut reçundum id quo npp differt : At in eq quo differt
?UpnçRîittit,: nam in epqùpd Pater non emictit fpirituta,
in qupfolpàfilio differ^, ficce fimilitérloannisEuange-
,ljum ,Çfiryfoftomusetiam,eonfirmare videtur quod, di-(
eftjvbi falftator dicit. , Pater meus non iudicatquemqua,
fedommuidicium déditfilio , vtmnes honorificent,filium, ficut
honorificant Patrem :ergo,inquit, Patrem ipfum dicemus?
abfit,prppterea enim dixit.filium, vt manentem filiü honorera
us ficut Plâtrera,(ed qui Patrem ilium diciCynequa-<
quam filium vt Patrem honpçauit,(èd totum confuditVSc
poft pauca.QjKecunqueeft Pater, hoc eft filius geuitus &'
manens in, effe filij: (ecundum huiusSandi viriintelligé-
tiam diço;Pater eft emittens (piritum, ergp &filius:quod
quicunq-, àfilip reraouet,non eum ficut Patrerâ honorât.
Ex quoapertè daturintelligi, quodnon in eo quo differt
Pater àfiliQ eraittit Pater (piritum,(èd in eo quo commu-
nicat. Verum çonfiderandumin hoc loco eft,quod licet
Pater àfilip différât, &àfpirim&èconuerfo,paucasta-
menadmodum interfe habent differentias,eo quod fu-
perlatio communitatis (ecundum naturam plurimaexi-
ftit. Propterea ytæftimo non poteft colligi Patrem & Ei-
lium & Spiritum (ândumcres.Deos e f le ,. quia quæ citca
naturam confiderantur,quàm plurimaintelligütur, pau-
cifllma vero quæ circa proprietàces, atq; in rebus cteatis,
maxime, in animalibus,cpntrarium videre cft. Namani-
maliamotu,appetitu,adibus,voluntatibus,tempore,lo-
co & alijspluribusdifferunc.Exquo huiufmodi argumé-
tatio non reprobatur. Socrates eft homo, Petrus eft ho-
mp.Et lpannesjfed neque Ioannes eft Petrus ; nqque Petrus
eft Socrates,très igitur homines (une. In diuinisaurc
perfoniscresproprietatesimmobxlesfuntpaternitas, fi-
liatip5proce(îîp(ecunduni quas folas très perfonæ, Pacer
(çiliç.:&,EfliusSpiritus(ànéfcus infigniuntur. Quæ non
modofin his,modo inalijs, necinpluribus, aliquandoin
'paucioribus, fed in eifdem Temper perfonis infpiciuntur.
Hæ perfonæ neq-, augmentum fufcipiunt vc (inc quatuor,
neque diminutioncm vein dualitatemredigancur , cum
vnus Deuspariter exiftantabfq; permutatione.Si enim v-
nafpecie pluies homines vnum , multo conuenientius
très perfonaevnus Deus pura fide acreligione immacula-
tapronunciatur : de quibusnon eft quærendum quomodo
fltit très,'cùm. ptorfiis & omnino îmt i nfeparabiles, la-
guidienim circa fidem homines læduntur in huiufmodi
vt dicic Apoftoius. Quoniam animæ ægritudo, maligne
ac ociosè quærcre de Deo.Crederc enim oportet accedé-
temad Deum,ca qu ç àSandis enùnciatafunt,&manife-
| ftata:& non rationibus inueftigare quia non funt. Ecçevt
credere ab omnibus fidelibus quod vnicum habeatDeus
Pater filium, ita omnis Latinorum finceritas deuo tioque
crédit,quod Patris & filij çternaliter,infeparabiliter &c (î-
militer Spirit us fan<5tus fit proprius, & ex vtroque procédât:
aft ex aduerloNicomediæ Antilles inclamansadim-
poflibile quad ducit orationem. In qui t enim,Si Pater e-
mittit Spiritum, eraittit autem & filius qui exPatre geni-
£ «
I Hugo agens cum Græcis interdum , &quidemfæpiusin hoc
opere vlurpac corum m oduin loquendi , quibus idem omnino eft
taufa & pnneipium tat patres Latini principium in T rinitate ad i
tra tcftè cognofcunt,non item càufam fatentùr. Parrcin & Filium
n SpiritHsfanftun
o lle fiin .p . q .;;.,
n eau lain ob
C A P V T IX. ,
ÎÇnorantia cçrtèElenchi, hoc eft, cùm non ex his qufé
data funtex fyllogiftica neceflitate, i7tvryß^<nq ÿid eft,
Argumentatio connciatur. Nam Spiritum emiteere non
proprium folius Patris, quiexpluribus ratiocinationibus
direélis & impoflîbilibusdemonftraripoteft. Etvtique
fi detur proprium efle filij,non tarnen pro vnö filium duo
propria habereadinuicem contraria pafllonem , adio-
nem,(èquicur.,Nequaquamenim Dei filius dum genera-
rur vel nafcitur,patituraliqùid : cum pari fit in pafllonem
adigi, quodin tempore omnino efle nabeb Deus autèm
in pafllonem non adigitur , neque de Patre in tempore
na(citur,féugignitur. Nam ante omnia (ècula cemporâq;
filîum Patergenuit t dertiqueflereatis in rebus, non omnis
a&io paluoneminfert;, velutiàdionesquæabfoluræ
cenfen tun vc legere ficut quidam dicuntjaccurrere,fpira-
re,6^huiufmodi:multo miôus inDeo ex adione qualibet
padlo emergit.Diuinum quippe^cùm fimpliciter bonum
fitjàlterarinon poteft.Etàutemquodalteràrinon poteft,
fi quid aliud adieâum.intelligatur,appofiti conuentu in-
terimitur.Impafllbilecft,quoddiuinümeft.Vnummini-
mêpatiturDeifilius in eo,quod de Patrenafcitur : præ»
terea iam oftenlum di tier (as efleproprietates, generare ac
fpiritum emiteere. Namhoc qüidem eft perfonæ ùrfigni-
tiuum,hoc vero miuimè : Quod (î Patre fimplici &indi-
uiduo exiftente,fimiliter habet fe ei^quod gerterare illüd,
quodemictere dicitunfimiliterfehabebit hoc, quoddi-
tituEpræ(cirê,ei,quod eft facere: vt neque circa hoc Diui-
num intelligaturcpmpofitum. Sih auéêm ità eft, erit
ciensjquipræfcitmalajfednon fiCut præfcit diuinum-: itâ
omnino ScfacinNon igituridem eft generarc ei,qui ceii-
(éturemittere : ficut non idem eft generate & communicate
: SolusenimPatergeneratVfednonlbluscreatirteC
tarnen priuationem hocinDeofiniplicftatis conducunt.
Amplius. Si idem eft generare,&emittere, emittens erit
generans,remifl’umerirgenitum. Atquinihilcft inter Pâ-
trem öc Filium. Imo (emper Pater,femperfilius fpiritum
emittit:ncquaquaminemittendodiffuium,nequaqüam
in aéra diflolutum , nec indigentia compulfum aliqüài
Virtus enim (àndificatiua eft per (e fubfiftens, hec^^virtu-
tis,necvitij,neeviciiIîtudmis,necalcerationisfüfceptibi-
lis: qui dum à Patre & filio miteitur & procedit, minus &
procedens non ex loco ad locum fecit tranfitum .\Q u o -
modo repleuit orbem terrarum, coelum, terram ,& mare»
& quæ in^isfiint rationalia: vndiqué iriéis Spiritus perfid
(lit, & ea condnet:Domini fcilicet Filijexiftens,Srab eodem
vtà Patre miflus,& emiftus.-quod ineuitabili vtæfti-
moneceflitudine, quæ fupponïtur,fiftit argumentatio.
G A P V T X.
OMne qu©d à Filio mittiturfeu donatùr, fl non eft
exfubftantiamittentis, feudonàntisfevcrbi,;àut
opus eius eft, au t pofleflîo, àut fedura , aut aliud quip-
piamabillofeparabile : Nam Filius autnullo modo mittit
Spiritum , aut forinïècus mittit » aut deintusex fua
(ubftantia. Neganti mittete Saluator contradicit euiden-
ter : Enuntiare vfirèy ab exterioribus mitLire , quipôteft
aliquis cùm Filij profunda Spiritus perferutetur. Magis
autem cùm omne qui forinfecus ip(è mittit vel perducit,
eodempofterius , flt&i fécundum priraam originemeic
nihilo: vt pote militia coelcftis exercitus , coelum, ftellæ,
atque mundrts, cum fua primordiali màteria. Si ergo cxmirM
egregiasxationes, quas v1“ . . „ ,r . n ° ,
0 6 J tnnfecus mittit filius fpimum , aut eft quippiam eolum
» £linr (kiriMim ailfflr nninnbm pnfnm
N o n \ieb
Dcu elle
s i habet p
pnetaces.
Bibliotb.Vet>Pat.Tw»n.Pars
------------------ s " “ l î r i a i qUæ