Hugonis E t er tam de hxrcßb u s ,
nriteturque & ex filio procedere. Nam liceEt ((bblluuss nnoo-- II Aicenini Magnus Cyrillus: No» ad menfuram dat Jpiri-
minecuc pater: fubintelligitur otnnino Sc films, eo quod rKWjï/iMî.iuxtaloannis vocem, fed ip(e emitmexfe,quem.
abfque medio de pâtre non prodeàt,& cum nufquam pa-
treni dixifle reperiatur, Ego (olus emittolpiiitum : fèd
ncque Propherâïum quifpiam, feu aliorum patrüm,(ô-
lus parer emitrit fpiriturn, aliquando protulit ;at vero ne-
que contra décréta (anétorum Pacrüm, qili Niceæ, Gon-
ftanrinopoli, Chalcedone, vel vbi libet locorum pro demanda
fideconuenerunt. Idem enim, (èd aliter dicit ex-
planando fic.interprètando, qpodpièintël'iigi oporteat;
Spintu m ex Par ré procedere fubintelleéfco»fciliceT,filk>:
tum quia veriftimum eft, fpiritum exfilio procedere,turn
quia multi à filio ipfutp diùidebanr. Enimveto ficut
intclligitur filium efle fpiritum, cum diciturefîe patris,
i ta cbneipie n dus eft ex filio procedere, cum Deus à Pâtre
procedit» Nam fi (piritusexeo quod habetur, non inci-
nit pâternum proprium, neque ex e o , quod procedit,
at vero ex ed ^ quod hâbetur nonincinit. Eftenim (piri.-
tus proprius filij , cum non in co quod parer habeat (piri-
tum, quia neque 'fpiritus habetur vt genimen: Verum
bonus paftor fuis fai fis opinionibiis confiftentia&bene
habentiadimouet, Sc Latirtorumfanétam Ecclefiam'abl-
quefynodo pro fuis vinbus çondemnat,contraquefan-
âaslÿnodôs, eontraq; Apoftolicæ fan&itatis viros men-
titur, dum eos (anxiflè affirmât fpiritum a Pâtre, fèd non
à filio procedere. Euidenter calumniatur fan&os Patres
dënundalle, quod non pronunciàuèrint atque (enfum,
quia oratib non fignificat ei dociiiffe. Saluator quidem
dixit, qui à pâtre procedit: Idem fariéta concilia, idem ve-
nerabiles Patrgs confeffi funt * hic autem conuiciator
edocuiffèillos affèrit, quod indicareorationemarbitra-
tur, feilicetqui à Pâtre foio procedit. ,Quare quod non
pronunciàuèrint quafi (ancitura complaudit ei,dumex
ffilb pâtre docet fpiritum procedere , Saluatorem, (ân-
étas fynodos, venerabilefquePatres arguit; Nempe non
idem.fignificaiit hæ duæorationes : quia pâtre procedit :
& qui à patté folo procedit i neque àpüd G ræcos, neque
apud Latinos, tiequepenesOratores, nequepenesPhi-
lofophos: profè&o riniari quidem oportet, nonlolum
diâionem, verumdiélionis intentionem. Sanèquæduadmodum
vtique &pater. Quocirca quicunqucoracio-
nem.\^û<rp4fr*pwèifif: transformât, in earn quæ dicit :
à patte iolo: Saluatoris vocem, quieftperenriisfons ve-
ritatis,infirmât. Sed os quod mentitur, npnçritimplu-
nitum;ficut dicit SalômOn. Tenebrofum Sc nigmmeuo-
hluit bonus paftor, vt pifeis qui nuncupatur fipia. * Nam
neque (ynodus, neque fanOtorum quifpiam Pàrrum di-
xir,non procedere fpiritum.à filio, aiità lblo pâtre. Reftat
igiturHæcefiotamPhoriumhluufcedogmatispoftTheo-
doritum fuiffè præconem, quod quidem demonftratio-
nibus toenuléntis (üperüacaneifque monftrare allabora-
uit, quarum vna hæc eft» Si oronia communia partis &
filii, -defpiritus omnia exiftunt communia, vt Deus,Rex
conditorjOmnipotertSjfimpleXjincorppreus, Sc fimplici-
ter omnia alia: commune veto patris Sc filii progreflîo
fpiritus ex eis : & ex (e vtique procéder fpiritus, &prin-
cipitim et it lui, & cauffàfimul, & caulîatiùüs. Quod ne-
que Gentilium fabula: confinxerunt.
C A P V T X 1 1 X.
ACutiSophiftæ ac periti artificis complexio, vt vide-
tur,non inuiolatam cpn(èruatfidem?di&ionespro-
ferendo in dolô Sc aftutia: & in Heretics impietatjs ve-
neno, olfrioxium inueélionibus fëipfum fecit: licet n o-’
lit, cum non habeat diuinam aduocatricem feripturam :
mifeetnon milcenda, & comparât non comparanda, &
quia non diiùdicat naturales qüalitates àproprietatibus.
in Acherufiam paludem præcipitatun Non enim idem
eftproprietasnaturalij & fubftantiaæqùalirati. Quippe
quafeunque naturales qüalitates haber pater & filius,has
habet & fpiritus^ At vero cum quafçunqüe prOprietates
habent duo, & certius vt retro monftratum eft. Prppter-
ea hoc idem dicit Sophiftà * fibimet inuenire contrarius ,
cumdicat: Spiritus & filii commune eflè, vna ex caulà
& indiuifibili, haberO progrelïum. Qüod vtique ner-
biafuntinterddm, per alia manifeftantur: & ex hisquaé quaquam patri cauflamnon habenti conuenit: iédneque
Theologus Gregorius confentit iyiiç fententite, in
quodam fermone ad Ironam Philofophum. Commun
e , inquic,pàtriquidem & filio ^nOtoque fpintui non
fieri, Deltas quoque : Filioautem& fanèlo (pirirui-, qui
ex pâtre : (ècundum ; quemadmodiim (pititus ex pâtre ac
filioprogreffio, proprietaseft :nec vlla cogic ratio, trium
eflè , quia duorum eft proprieras. Incorporeum quidem
& fuperfubftanciale ,•-ac fi milia quæ âdnaturam referun-
tur, triüm æqualicer communia, vbi (æpiufculè deter-
minacum-eft'i exiftunt, & rurfus diuinæ impugnationis
plenus dicit. Ac vero procedit fpiritusex filio, aliquid
accipiens quod procedendo ex pâtre non habuic.Sienim
aliquid eft accipere ôc dicere qui acceperic, q.upmodo
non ablquë aftiimptione imperfetftus ? Quod fi nihil ac-
cepic, obxuUntur & h i n c alia : duplex, fciiicet, & compo^
fitum, violantia fimplicitatcm naturæ j quæcompoficio-
nem non haber. Quae ratio nihil potentis prasftare pro-
ceffionis. Sed neque conièquitur proprietas diétiones
quæinfertur conclufio. Mcndacium ægritudo eft, vt di-
cuntmagis dicentis quam audientisfallacia. Paterfacit
per filium, aliquid accipiens ^fîne quo create impocens
erat, qui operatur omniain omnibus. Nunquid imper-
feâaeftoperatio pa:tris,autfilii, autfpiritus. Nonindi-
get parer alicuius, perfeâus cum fie, ac fibi fufficien^..
Verumtamen omnia per filium condir. Nihil accipiens
quod non habuic. -Sed & fpiritus ex filio, & per filium
! fepis.
alibi feripta furit. Notum quidem videtur Latinis qui à
pâtre fo lo , notum verb Graicis qui à pâtre, & filio : eo
quod neutrumin Euangéliisfcripcum reperiatur, verunl
ficoppofita (unt, vt alterum quidem duorum fitverum
ex necefficaté : alterum vero non,fed ex filio quidem procedere
feripruris confonat & concordat, & nequecon-
trarium vel repugnans inuenitur, quanqùamà lÿnodis
expreftura non' fit. Etenim quifque Romanorum Pon-
tificum qui fynodosfanâificauerunt Sc conficmauerunt,
feroper hoc dixit acdogmatizauit. Qùos quidem vtique
;■Athanàfius,Balîlius,Cyrillus, (ànéVorumque reliqui ma-
nifeftèlècutifunt: propterea ex filio fentire acdicete de-
bituiïi eft. ïn quantifeunque quidem, neque cum filio,
neque hâbere mtelligere commune eft fpiritu, lolusin-
telligitur paten veluti cum dicituringenitus,abfque cauf-
/(ï, & fine principio : acquicquid fîmile. In quantifeunque
vero cum vtroque, auc cturf alterotàntüm haberé
intelligere commune, quanquam fôlus nominetuf,foluS
tàmen non intelligitOr. At verb (piritum habet cum filio
communem patrem. Quarë cum di’citur a pâtre procédât,
Sc â filio procedere débet fubinteliigi. Ex folo au-
temdicenrem, multa fequuntur inconüenientia ; quorum
pérpaücahic rnemoro : Nam fi ex folo pâtre proce-
ditijairitus, non eft ipfè imago filii, (ed patris ,vc fine me-
dioexipfocorii/cans: Non eft autem hoc, cum fpiritus
imago lit filii, & ex ipfo proximè refulgeat. Quare fi fi-
lius ideô ex parte prooenit, quia eiüs exiftit imag^o, & fpi-
ritUs.ex fi]io exiftentiam habet, quia imago eius eft. Am-
plius: Pro'pinqüior eritpatriquàm filio, & magis patris
qUam filii. Amplius. Si ex pâtre folo procedit, ad menfii-
tarri dat patet filio fpiritum,cùm folam miffionèm,& non
elhiffioné ei tribuat. In quo^fdlicet, non videtur remetiri
paternâexcëllentîâ,nec ex intégra fpiritü habere cum o-
nibus^uatcircaipfum confiderancur ficut habet pater.
!cubidi-
fiinguit
jg|g<f
'diuinan,;
■proprieu-
tibui fer-
[jonaliiiu
ligit. Vil
fàï.Thotnà
p. i q. 2,8.
art.i. &
qtitß. 39.
que inter
prêtes eif-
dem. lotis.
g;- G
ËPromù;
neirium
deitas.
j Duorum
prçptic-,
procedit:nihilab ipfo fun:ens, nffi quodaparreaccipit:
peifcÄus vtique Deus ac nullo inengus cum fi t pater, ge-
nerattarnen ex fubftantia filium; per quemcondic vni-
uerfa , sque fibi porencem. Nec adco fuperabundat
(piritus ex vtroque progreflio, cum nequeimperfedtum
(piritum indicet, ne£[ue impotentem patrem vel 'filium
demonftret: Neque aliquam jnducat compolttlonem.
Si fubftantia: pars foret cauflä &.cau(Taciuum , baberet
vtique
Jjhias in Latinos Groecideuoluunt, Lib. 11.
vtique locum ratio compoficionis, Nunc verb naturadi-
citur filius,emiftus verb fpidcus,- Npn in eo quodfub-
I ftancia.jfed in co,q u od hie quidem gignitur; illevero
j procedic; fed h o c ad naturam non lpc<Slat diuinitatis.
accipiente(piritum. Cum Aixittctquoniamaccipieh rnani- |
feiledeclarat, Sc ad quid accipiat: Non enim vtproce- j
dar auc fubfiftar. Artende Dominicas voccs, bhonao, j
^____ ^ fedquareaccipict, vtquxventurafuntannunciet vobis?
Ampiius, Verbum Dei cum fit peifedum ,& nullius in- I planiusautero referans quid fit illud, quod dicit: Demo j
digens,quid accepicà (piritu (àndlo, quando aftùmpfit
carné carniaffiftenté, vnélionemq; illiusfaftâ. ficutfcjri-
ptumeft: JE SVM à Nazareth, qtiem vnxit Deus Spiritu fan-
do, & virtute. Non igitur indigentiam aliquam, vel im-
pferfedlum qnippiam filiuS fupplens, (piritus emiftbt exiftit.
At vero emittere Deus cum pâtre nuliius indigo,
tum quod amborumindiiferenter eft fpiritus, turn quod
fine medio de pâtre filius proùenit; Idciuco non ex folo
pâtre Spiritus, fed ex filio, qui folus fru&us exiftit patris,
lecundum eandem habitudinem quæ ex pâtre procedit.
Amplius idem conuiciator , Si caufta , inquit .eftpater
eorum qui ex ipfo nonracione naturæ,ratione veroper-
fonæ ,fed ratio perfonæ paternæ à nullo vfquenuncin-
cludere filij perfonam, impie diétaeft. Nequaqùatn igiturfie
aliquo modo alicuius eorum qui in Trinitate cauf-
! fa filius. Ac hoc autem, neque hic conuenit prætërire,
quoniam Sc ip(am perfonam patris in duo diuifit impie-
tas , àut prociiis filij perfonam in partem « c ip i paternæ
I perfonæ afleuerat. Ec quidem multa eft zizaniorum alia
jmultitudo, ab ea quæ à principio inie&a eft,mala pullu-
î lans difperGone. Quae non dormientium vt videtur ,fed
j (ècundum animam vigilantium,mortem q.uærentium in-
fanorum, vt fupremurn generofum Sc falutare degener
efficiatfemen, fuperueniensgeneris inimicus, i* eorum
fæuic miferis animabus zizania. Vcridandaeftrefponfio,
blafphemiæ, an paralogifmis ? Sanëtam Del Ecclefiâm
obiurgac, fpinofo afficiens opprobrio hic licis amacor nec
erubeïcir, Prophetarum complexionemmale difponen-
db torta lis eft , quod diçi (blet: Qui cemperantiacaret
, yirtucem non liaber. Qui vircutem non haber, fub
macula eft. Ifte conuiciator cum iniurijs & ignominia
viëloriam è latronis exceflu venatur. S.ed vanus eftfer-
mo&inefticax, qui propter cauflàm Sc cauflatiuum ficut
ex fuperioribus patec, perfonam patris diuidit, aut filius
perfonam patris perfonæ patrem cPnftituir. Cauflaro
enim Sc cauflaciuum nefciuntperfonam diuidere, nëque
in inferioribus. Non ergo cauflam exiftens cum pâtre
fpirituSjdiuidit pacernam perfonam. Quareomnino fu-
péruacaneus eft diâ:us paraîogi(mus,quemadmodui
o. l ■ r■ . . . ___ nnn'<l.>.Vn»n
accipiet: continuo fubiungic: Omnia qua babel Pater, wea
[tint. Quare mea, accipiens de meo parte accipit, Sc ideo
dixit, Quia de meo accipiet: quia in partefuntmea. Spiritus
autem de patre accipit. Nam quae patris funt, mea
funt. Quare cum dicit, De meoy ad patrem oportet intentionem
dirigere, & non adaliumdiuertere.
Ç A P V T X I X .
HVius conuicia, quemadmodum abyffiis fiuetarta-
rus,fundum.nonhabent, cum ex eius ore Auerni
fiumina effluant, quorum nomina vt Socrati vifum eft,
funt hæc: Acheron, Pyriphiegeton, Cocytos, ex qui-
busStygia nafeitur palus, & inamabilis vnda, quæ Ache-
rufia nuncupatur. Vtinamiftc obliuionis aquampotafi.
fee, omniumque perdidiftec conuiciorum memoriam.
Paratoseflè ad fatisfaélionem omni pofcênti nos ratio-
nem, de ea, quæ in nobis eft fide, & (pe Apoftolorum
princeps præcepit: (èd cum modeftia,& timoré, confcien-
tiam habentes bonam. Sed hic non quærit cum inode-
ftra & timoré, fecundum Apoftolicam infticucionem,
propterea fe veritas illi non manifeftauit, vtpote, non re-
6tè quærenti. Ita quippe veritas quærenda eft, quafi
Deus præfèns fit.; SiDeumhicpræfèntem habuifièt, ne-
quaquam in Dei Ecclefiam tot conuicia profudiftet.Nul-
lusenim præfentè Domino fuo prudens' leruusimpuden-
ter agitv, proprii Domini honorem contemnendo. Spd
atteridendum quod fupradida Petri verba, & ad do&ri-
nam(pe6tant,&adinueftigationein C h r i s t i . Vbi
vero præcepit : Dum fteteritis ante Reges Sc præfidès no-
lite cogitare quomodo,autquid loquamini Sc refponfuri
eis!: ad teftimonii gloriam præfentiæque fancli Spiritus,
(æpe namqüe fapienciam hanc aliquis in difeeptationi-
b us, acque audaciam ; fed quia facile in tumulcijjus tur-
bacur, confundetur in perorando : Apoftoli autem in
vtroque gratiam acceperunt, vnde ftupëbantPræfidès.
& ipli fecum habere (piritusprælençiam certificabantur.
&hic;. Si pater mittitfilmm&(piritum, nonfationena- j Magnopere conatur ifte "vir , fecundum Gramraatico-
turæ, ratione veropetfpnæ: ratio autem perfonæ patris, ' rumregulamoftendere, quod, Me, aMeo,infignifica-
non cpi conçludit perfonam filii. Nequaquam igitur j tipne quamplurimum différât. Nam , meo ,y t omne
aliquod eorum qui in Trinitate mitcat filius : &rurfum ' poflèffiuum pronomen, duas perfonas, vnamintrinfe-
idem bonus paftor. Edam, inquit, fedSaluator dixit dif- cûs,fcilieet poffèflbris, alteram veto extrinfecus, id eft,
cipulos in ft rue ns : quoniam Spiritus de meo accipiet ,&annun~ j pofleffionis fignificat. Quace cum C h r i s t v s vt
ciabitvobis. Et quod vtique lateas: qui ad Saluatoris con-J poflèlïor intelligatur, dicendo : De meo accipiet: Spirituf-
fugeris vocem, non. vt aduocatricem fumas : fed vbi que fit accipiens, Paterprbculdubio.eft perfona,quævt
ipfum perdiffbnanciamobiprges, ficenimtua linguaeft poffiffio nuncupatur» At vero nihil pro certo videtur
audax,&impudica, vt in ijs quçincoraprehenfibilia funt 1 cpgi veritas, vt palam eft. Idem enim Saluatot dicit :
occafiones confingat, Sc fubintelligat. Quomodo tuam. \ Non pojfum ego à me ipfofacerequicquam,[cutaudio iudico ,&
exlegediflonanHamquçincommutabilem &inalterabi- j iudicium meum iujlum eïl, quia non quaro voluntatem meami
lem diffipàt veritatem, non coërcüifti, cum pcenam dé- I Etrutfum : Omne quod dat mibipater ad me veniet ,& eum qui
beas. Ideo autem te , vt.quçpuetorum(unt,noncogno- venit ad me, non eijciamforas^uia defeendi de ccelo,non vtfaciam
fcas impoffibilia conando , priuauit temeritas. At vero j voluntatem meam, fed voluntatem eius, qui mifit me patris | &
age, nunc&(i npn priusintelligere te oportet. Quod ni- j item : Msa doctritui notieftmea. At vero fi (ècundum po-
hiificmanifefteftat contra tuam infolentiam, quemad- fitionem Photii Patriarchæ, Meum, pronomenvbi^ue
modum Dominica &falutarisiftavox. Namfi dixiffèt: duas perfonas fignificat, voluntas Filii, alia fit à Filio per-
De me accipiet, neque fie adinuentio tua reperiflèt ter- j Iona. Quo fit vt non quatuor aut qùinque perfonæ, (èd
minum,: verum haberet aliquam competentemoccafio-1 centum vel plures1 in Trinitate poffinc fubinteliigi, Sc
nemerror, propterea tantam impietaris magnitudinem 1 effè. Qjiare non eft neceflarium , Meum , pronomen,
Saluatorprouidens, non huiufmodi emifit vocem; ne 1 vbique duasfignificare perfonas, cum&figuratedeea-
forte diaboli verfutia, multos pertedeuoraret: Etppft demperlona dicatur, vt Perfius dicit : Vindiéta poft-
pauca, non dixit Saluator : De me : fed dtmeo accipiet. Mul- J qilam meus àPræcorereceffi. Et Euripides: Egoaucem
tamScmagnam licetbreuipermuteturverbo.deme,ad meusfum: attendere debuiflèt homo iftt, quod aliter
illud, quod de meo, differentiampoffidec. Nam de me / apud Grammaricos accipitur perfonaj & aliter âpud
■ pfun inducit, qui vocem pronunciac, Demeo, autem,
omnino,aliam à pronuntiance perfonam. Et poft modir
cum: hie autem qui fit, ex quo fpiritus accipit nifi pater.
Neque enim aliquid aliud , qui contra Dominum pu-
gnant confingent, Jieque enim ex alio filio,, fed pequeex
Theologos. Etenim in Grammatica quadibet res per-
fonanuncupari poteftffiueper(èfubfiftat,fiueperaliud, \j-heolog-.i.r
fiuefubftantia fit, (euaccidens. Qirare fecundüm hu- tntedigen-\
iufmodi diiciplinam, cum Filius dicit; Meavoluntas, me- 1 dis per Jon u
urn iudicium , mea dottrïna , mea generatio: Sc quiequid fi- diJferunf’
mile in