foli ciaufa fupt,qu£e cumftis alijs'clarentjtibifbli obfeura
funt, ^ Claret cnim cunbtis, notumeft vniuerfis, feruum’
Hebiteum necaure perforata? tiec aure ills fa, Domino
fuofetuire in iternum : ft'ec facerdotem eleiftum a Deo,
Vel filios eius Deb miniftrate pbtuifle in fempiterbum,
Nam ^/eruo^moricntefneceflefuitei^vt ficloquaf^mori
feruitium: ‘&defiG|entefac’erdbte i verfilijsjeiuSeorum
ne'eertariboportiutdeficereminifteriUm.Exhis'Vniuer-
fis conijcejaduerte.ihtellige, verbahsCjSternum, perpe-
tuUmifempiternuni,: nbn feijtiper poni ad defignaridum
aliquodjnfinitum , fed &liquandoad demonftrandum
temporale aliquod & finitum. Inde eft&illud cui velrc-
fiftete,velinebntrarium penierterefipotueris.vere cun*-
bbafancintellebla infaneiriterpretari pdieris. Audi ergo
canticumipfiusMoyfi,’Aaron, Maris, totiufque gentis
tus,qu 9 Ilrael Vpcabatur.N otum eft Canticum ,non tan*
turn tibi tu|iqtie|fed ctiam orbi terrarum. Tranfmiflo e-
nim iamjrubrb inari, Pliaraohe fubmerfo, i£gyptijs ex-
tii>v<ftis, lauaibus diuinis hocacantantibus adaitum eft.
.D om in u S y i n Q \ \m n t , f e g n a b i t ^ & v l t r a . y Nunquid Exo £ S r
hocsternum proinfinitoaccipitur? Si prnjnfinitqacci'». "
pitur, vtquid dv|tra additur ƒ Infiiifts enim aeternitati
quidaddipoteft?C^dplane,quidvltfaillameft?Aurigi-
curremoue%o^|li^-^if)tellige hie steihitatem infini-
fa,atit fiillui^vltia retnouerenolueris, accipeilludquod
ibilegitiusternum,licct valdc prolixum,tamen pro fini-
to pofifum. Quiasrgo alitcr liinc exirbnon poces,quia
lal i terp c de de hoblaq uep ediit ereno n p rs uales: agn o fee
.hocjde qftq^githr,steinnm,p^imiftenila licerfthitat^V
ports quantitate fciiptUjfed cu illi-aadif ur Yltra.op'orterp
inteUigi abfqjvllo fin by el terminoftempfterftum, Praetcr
has facras^c fupra Hpfitas autftbritates, eft non folu dioi-
nuis,fed etiahutnanus &cpmuhismbs ifteloquendi: qilp
non infinifaSjftdqUsd’amftd|mindryeteinporiSproli->
xitas defignatur. Hanc modtim abyniuerfispene aflidue
fiequentari.etfafinegligenteraureloque.ntib.admpueris,
aduertes. Quis enim loquentiu in verbisfrequehterhoc
hon itcrat,$eifipbrte dilefki, fempet te diliga, femperillu
odiuijfemper odiaifemperhicpaupei eritjfemper & ,hic
diU'eSjftmper illementitdrifemperhiclbquiturffemper
hie ca"ceq,& mille finulia? Cumque in propriafua fignifi-
[cat?one,hoc,de'quofoquQr,acceptum, nil minusfignifi-
cet quam'stern uifti nfin i tii m ,quitam en i Ilud proferunt,
rnnllam iii'bo intelligun t irifinitatemV, fed ytfupradixi
longamplus ininufye,fed tamen finitam,tem^bris quan-
titatem.Hinceft^lludLatihinoftn. r f l :
Fmituna ycre.cftjïipft) aduencu Çhrifti Domini noftri | ex i
quo & i quo temporalis
füs eft: nèc yltr4 in rempiceïnum ïeftau^anduseft. Quid
& de requénn»'fq«odpi'opoiitum eft, teftiraojnodices?
De iUo inqaa^teftimohio/;FWe/«f erft àomùi tuq| & | f |
gnumtuum vfqueinaternum ? Numqüid domus Dauid,id
eft poteftas Dauid, fidelis Deo manfitpoftipfum,&hoC
in stëmum ? Nonne adhuc vigentc régno Dauidicæ
ftirpi.siniüda ,adeo -quorumdam Tcgum infidelitas vel
pér.UëVfitas notatiir, y cde. quibufdam eoruni verâx {cri**
ptura tcftetur -: rot àrinis ille vel ille regrtauit ,fe cirque
quod màl$m eft in çohfpe<ftuDominL ’ Nunquid Jidelis
Deo Ioramî'tiümqdid ftdeliMcar ? riumquidfidelis -Sc-
dechias? Numquîd inManaflefiHôEzechiæ idololàtïa
profane deteftande, ‘domus Dauid'yelregnumeius Deo
ftdéle peÿmanfit ? Etvb le fti^iilud -tu um^n tra quod
ago.æternunft N am il stern ü m.quomodo non diço quâ-
doque,fed quomodotanvçifofiniiumî Quid vitra iam
•exiges ? 'Âudis ftàbilieridura thronum Daüid vfque in
;fempîternum^cum'àn(c mille annoaecfTauerit. Audis-fr
•:itie^W)ratà'p'râ^ere4 iiS^j.pfôS4 ofljftne.eius'|Ui.qI^ola
<colente, fidehtas ilia, quæ vocatur sterna, defeeerit. Et
vtmulripliciaù<ftoricatc,æterfcitatem lspe pro finito tempte
ex libris non afienis,fed cuis, poni co'nulncam : audi
quid Emile deeàdém reDeo decantet'ipfe Dauid. Intço-
I dueens’fenimDfeUmdefcloquentem,hcait, Ponam tnfe-\
culuni fecult fémenem, thronum eiusjicut dies coelb Et infra
wfcnâonieo,Jibautd men-
tïarJemen eitis in aterttum manébit. Et ftatim. Et thronus eius
E- t
quid necefle eft ctiam iftâ fïgillatim notare ? Certupi C-
nim eftjpatensclt,negariïion poteft, verbis illis, quæ Mg
ïguiltur
i» aternum thanebif.ini ilhs,f/ftôw«5 eiusJtcUï Solin conjpectu
meiï&fiçutLuhaperfefta in atemirn, nequaquam æternita-.
tem iignari infinitam.quam & exporte videmus finitam*
ScextotO nouimiis firiiendam.Ex parte vidëmusfinitam,
quïareghiim &tèmp'oràlem thronum Hliorüm Daüjd,à
longo; vt iam didumèft, tempore fubherfùm cerUimusî
& ipiiim femen, hoc eft,’lUCcéffionem Dauid; faltemcum
ipfo niufidi terminb finiri,nemo quidubitet.Et b^c qui-
dëmexempai qüæ ad' prbband^f èterjaitateidfinitarh,
deReoumiibrp& Plâimis pfâTMii<^^imhePauid^e
rë^no leminis Dauidy;Chriftiano feriiù de Ghciftoacci-
pnnus, feoque intellc^u fi^cut ihroimriwld eft regnum
eiui terr^hum negamus, fie non tçmporaf e , fëd abfqiie
Vllofinçktëlnum om h ii^
cum ago,qui ab intelleduïlto longe, es,cuo te fcnfu co.^
üëttîô,& ærernitatemitihnitam in verbis illis accipi nori,
pofteoftëndo. Ætërnum enim, hoceft,infin|tum.non
pofëft àici r^gnuïn, qubd iam péri j t: femèn Dauid, id eft
lùcc'feffiô 5fëgnahdi|m-'|M>ft Dauid perpétua dici non pô-
tèft, quæ non fubfiftit. Vis adhuc Iudæe plura his tefti-
moiiià', quibusæternitaS h ôn , vt rtcdicams, fçmpér <3e-
ihbhftretur æterriâ?âudi pôftillaquæ audifti,quid'Moyr
fes tuus, immo màgis'hoftfer, de vendito inferuum Hebræo;
præcipiatÏNampræmiflisqûibufdâm,quæ, quia ad
rerndéqdà4 gitur non pertinent > prætermitto,îubdit.
Sin atitettt (fixent, noloegrg^eo quod dUigatte9&domûnitua,
& benefit apidJeeJfefentïaüaJfmnes^
rem eius in ia/iua domus tÛA^;&feruiet tibivfquein sternum.
Audi& aliud de eodem übro Dcuteronomij jtdé quef &■
S e r u i e t £ t e r n u m , g u ip a r u o n e f i t e t
HinbSc ill ins* ,
:^ p ^ S re d e t[ k te r n u n iq u e f e d e b it.
l n f e l i x T h e fe u s ’.
Quo yetfus fine ,ie qu e nti fqu e-ptincipio »h'cet eius q us-
darnala sterna,hoccft,fiheyeiminqprolatorintellexe--
rit: quod,t|m©n sternum, hbc eft, abfque nne tertiirusf H
eflet^Omnino non fenfiti lnde magniisilleapud Latinos.,
: V i ^ h w f i e ^ ^ ^ u U t e U u r b i n a l t u m y * v irg itiu s .
V e U d f i b a n tU t i ,& (p u th a jfd lis& r e ru e b ttn t'. _■
C u m lu n o & t e r n u m f e iu a n sm p e f to t e v u l n i tS y
Ih !c fe c u m ,M e -n e in c c e p to d e f i l e r e y t f t a m ? 7
Item idem.
-i— pot t i l t c om p e llc r em o tu
l u p i t e r i t e r n a g e n t e s in p d c e fu tu r a s l
Sedprolatorhorum verfuum,neq vulnus in pe&orelu-
nonis contra Troianosfrarie, sternum abfque termino
iftudprseedens aflumptuméft. Scribcns enim Mbyfes(i fenfit,neegentesfutq|asinsterna,hoccft,infinita pace
iûdicium ftçerdotum,à popülo,&abhisqui qfferunt yi^j manfuras j quod fierihotipotètat,intellexit. Sunt adhuc
btiraas, adiungitiftud. Ipfum enim, m^legi^DominusBeusT^Xixtz de his exempla.fedvt sftimofufficiuntifta. H iso -
tuus ckcunctis.tribubustuis, vfßet&tmnißretnominiDomini |mnibus, Iudse, probatum eft, ad legis tiis infinitatëm
ip Je & fiÿ eius vfque mfemp'tternu m. Simile huic& in Parali- j pfobandam, fruftratetqtkter'nitatis nomina produxif-
pomenon'primo &pciies fSeparatuseß,inquit, Aaron,vt mi- fe,cum conftet & aubloritatibus facris &humani vfus ex-
niflraretinjan&dfancioruln,ipfe&filijeiusinJetHpiternum , vt emplis, stcrnitatishominénqn (empêtresinfinitas, fed
adolerètt^cetfim bomtnojecundum ritum fuum yçcbenediceret quandoqüe etiamfinius fignari.Sed forte tu ad hæc. Æ-
nominieius in perpetuum. Sed nun^uid fern per neceffe mihi ternitatis quidemnomen, quandqqj pro finito temporé
ftrarèqtis clarafunt ?/Qmdeft.qubdyqixi? Mimm eerte proinfinitaceaçcipiatur,nonhegaSi Non nëgo,inquam,
videtur,lëd verumeftl Nap quscun&isaiijspatent,cibi fedprorfusconfirmo. Ergo,itiquis,vtrumqUe concedis,
hbc
hoc bft î quöd æternicatis n open quabdoque prö finitoj
accibiâturte mpóre : quahdoque etiàfn p rbinfi n i tàte.Vé-
rumeft,inquam.Si igicai^inquis^verum'e^quodproiv*-:'
trâquertgnifiçatiohejhoceft,finkayelinffhipa, stcrftità^
tis nomen fspe.ponatur, vndecqgis, vndèp^>bas,quod
kd legis I u daicæi b fini tàtem bftcndehdam ame-prolàtà
teftimoniamagisfinita cfledebeant quaminfinita* Pro-
bb, inquam, & àd iftud conçedendum nçGëftarioargiû-
mentp impello. Quod;yt breuius fiat & clarïusitedéant
rurfum ad medium ilia duo,, quæ fuperius pofita funt, v7
num à me, aliüBà te. : A :me vè:rba Hieremiæ,à te yerba
y io y E .\ iié tQ m [2ei\ [\ ià c ft fE ’ccediesveniunt}dicitî)ominus.i& ,
d ijp om m feftam en tum d om u i la d a , non.fccundüm tefiamentum
qu od d edi p a tribusebrum, quando fip r e k en d im a n iim e o r tm jv t
educerem e o s d e ïc r rd ’Acgyptj. Sed t ejîam enm n nouumdtjppnam
eùydando leges nieas in m m ît b us cor um ,& in cordibus eorumfcri-
b àm eas . Moyfi illud eft.H<i&ëf>ft«jmquit Dédis de immola^ •
tione agni pafchalis à g en s ,h a n rd iem m m o n um en tym ,& c iI
lebrabïtis eam fo len h em Domino trt generationibus 'bejlris cultu!
fem piterno .H s e d u o ,vt fupradi xiiëx aduerfo fibi inuicem
bppofica , & iûxtaYintelledftra tuum bmnnitßcontraria
fùnt. Quod enïmvna ex his duabus fentên'tijs affirmât,
alcerancg’at. AffirmatMoyfes, sterriàmftioceftjiuxta te
nunquain finiendam legem. Affirmât Hierêftiias mutant
dain,"hpçeft, al iam nqniuxta modu m vel |i t u m pri oris
dan dam. Vid^s adhuc àlterum ex hisdubbiisftare non
•pôrtè:îVid.eS;»ifialiter.&nfêrif,!aut'Moyfèn^aJlacemyaut
Hiefeiniam ? J/nde ne ta mfbl ë n nés & fam ofi v e r i tat is
miniftrimehdacesappareant , heccrteëftaut'NiçretrLÎam
fi ce x p o n i iAftlègi s itîxta tuaraîcntentlam in finiras moti-
ftretur j‘aut Moyfi verba fie açcipi, vt quod de mutatione
legis ;HiereinlMls pfbtulit,'vérum eile prSbetur* Sed in
Hieremisyerbis quis Iuda i eu s,, quis'G h r iftian u s etiara
_valdepeffpitaxaclyncèûs,vt dicitûr, oculuyiàlmd quam
d i bt urne ft ri m à r i p o t e r i t ?^ui d ali ud fëfttiije quam quod
abfque nubilb,abfque tegmiûe, abfque figurarum; inuo-,
hrcrispodunt ? Produntvtiqùehbcj,matiifefte denun-
cianthôç,quod non iuxtatéftamenturn^’pambus datum
.4 l^ P ^ ,ru^ ActDeûs aliud teftamentum. Qüb'd pis
verp ad mbdüm'figriifi càndç Vits,proifijs finira eftïNaih
drcum'cifîo carnalis quæ.fpiritualem præfignabat, Sab-
bati requies, q u s aliùd innuebat, facrificia quadrûpe-
dum,VQluctùm,fimils, vinijblei, & fimiliavqtis vnicum
& 1 fupremum Ghriftianotum facrificium præmonftra-
bâtyficut vrnbra corpori,ficut fignansfignato, cèfleruntf.
,Vnde quantum, vt di(ftum'eft,ad ilia omriia çollum gen"
'tisduræcerüiçisprementia,àftillo,quidixit,'I^'«»2
[tique eft ; &ormméumleueefi , pô'puld liberçàtis indulta
.funt , & ne iugô iam inutili grauaretùr, omrtino finita;
Qqod fi tàntoperé hoç,de quo fermo èft, stetnitatis^yer-
bo obledâris, Si ëo legerp tuatii abfqué fine âdliücprobate
conarisi Aiuta’intellebliim ;, & abfque fine inuenies
ætërtiitm tuum.Mutadhqùam,intélle’(5tum, & quod ego
fatébr de teftamehro nouo j fa|ere & tu de veterïv Diço
ego té ftarri éri t UmàGh rift ofta tu m , & hoüum elfe ÔC s -
ternum. Nouiim., quia ruüm antiqüifts eft. Ætérnum
quomodo? N u.nquidbaptiftnùsà, C hriftqeo nftitUtüs s -
rernuseft?NunqUidfabLifu:iümab;ipfofuis ttaditum æ-
tefnumèft? Nunquid&aliaftcramentâGhriftianistrâ-
dita æterna fiin t ? Nunquid & multa àlia Eüàngelii mandata
sterna efle porturit? Non funt ætërna, quia Ucut de
cuis dixi,cum mùndo finieinda fun t i Si tanieft ftittt æter*
na,quia sternotuni præftaratiuafunt. Firtiuriturilla, fed
vita,adquam dùcUnt, non finitur sterna. DiC'èrgo, fed
dicëxfidë,çredcadiuftitiàm,cônfitereadfàlürem,tuam
taliccr porte accipi legqm eflè sternam, quia huius Ghri-
ftianægrariæ prsuia &prsmbriftratrix extitir, quæ folà
veré per Ghriftiiin ad. vitam béatam&sternam perdue
cit. Hoc fçlo fenfu sternum legis tu s , de quo egifti*
poteft intelligi abfque fine, nullo autem alio, nifi cum
fine. I y /'
Sed ne quid obieblorum à te indifeurtum veündiffi-l
nitum remaneat, accip'e & contra ilia vltima tuafèfpon-
fumpoftrumv Oppofuifti nobis Moyfèn loquericem inter
cstefapatribus tuiis. Vt midtipltcentur,in<imt,dies tüt,&
filionim tuorum interrayquam turàu itpatribus tuis, V f àaret
tar is vefper pe t u i t at is n pm i n a
iqukprisn^fla^ih^jtfonpr^ffi'fipifateiledpr^niitqfcetn-
potb efie,:|rpfifa:JhScu|^;i|!h^e.. Hoc iriodb aceipe di-
:Vlum,iliud,qu:bdde^gno;Pafchali prap’bfiiifti, hoc mo-
rdo d,e multiplioffaa:ifierbrumj^anetatp, hoc mpdo de
Sabbaci.e.ultu, h oc nVodo fte ipu, qu s; v t rio fte r D|»minus
elicit, non a Moyfe eft,:ifed ek patribus circumcifione.
Hoc modp ,.inqumhfthtellige, hotftipdpexponer;j vbi-
cumque in coniinftlibus'legis tu3-' locisiVtefnitatis iiq f
metvferiptuminueneris.Ciimqueibisternuinprofini-
fo.temporeincellexerisjnecMoyfcnHieremis,nec Hie-
I'emiarn Moyfi contrat-ium inuenies, & legem, quam fi-
niendamefteHieremias pfsd|xu, fini'jam agripfces. Fi-
nitimdipp^c quidani magniis exnofti'isaft»npn Quantum
ad modtim agends vits, fed quantum ad modum
fignificands vits.Nam quantum'admodum. agends vit
s pprtinet, quodlex vetufta Iudsis,hoc & Euangelium
Chriftikiisdmperatj&yhufquirquenoftrumprpgratia
Sc viribusferUare ephtenditf Nani diitgesDominum Deutn
tuumextotocorde tuo, &proximnmtuumJicut teipfumi $cynpn
habebis deos alienos coram me, &, honora patrem tuum ^m a f^
trem, $c, non occides, non moicbaberis^nonfaciesfurtumtnon lo-
queriscfintrdprox’mum tuum falfutn tefiimonium: Sc^noncdn-
cupifces dotnum proximi tut, nec.defiderabis vxorem eius, nonfer-
I uum,nonancil!am,nonbouem,nonajinum, necomniaqu'dtdius
ft<«f,&fimiliare<ftsfidei,honcftis moribus,ac fandls-vi- ^
, tjecongruentia, ficut Iudso prscepta funr, fie & Chri-
I ftiano prscipiuntiir. Vnde quantum ad hunc moduqn a-
1 gends v its , lex de qua agi tur finita non eft. Quant um
quamdiuecelummminet terra. Ad quod ego.QUamdiucce-
lüm imininet terrs, prpthiflaeftiüXtaintelièiftum tuiira
pouum vocat, quiayetus prscértërat. v,G!m"d ergo aliud, j ftirpiludaicspofFertio terrs illius, qus partimperMoy*
quid certèaîiüdin tëftamVnfoveterûcciperepoi:érisnifi | fen,:p^ pëflbfue,primisillis ludæisdiftributaeft.Sed
ludaicam lege® qd|epftrscefreràr, Siin teftamento nouo badhuctamen coelumimminet,tcrrs,& Iudæisiam àmuî-
Ghiiftiabam^qiiæfeftuutura ëratîGur1! hocitafit,cumin j tb .tènibore tefraiila ablacaeft. Sed dicés; Hoc idcifcoi
his Hieremiæ verbis nihil aliud qilani qiiod dibtum eft quia mandata fibi à Ded' tradjcà heglexerunt. Et quid
intelligi poffit i fiëe in aliam qtiafiihSet pâftera quplibeC fibe,inquamiad me? Ver^fatepriquod quia mandata Dëi
afhiïudaicorècorqueri^bgerisft nbglexerunc,im femperDeo rcbelles&contrarifexcitei
unc, quia idolplatrs, quiaprpphani, qiira Pso-.
phetanim occifores, quia ad fmplendam menfuratn pa-1,
trum^fiibrum jipfiitsChriftifaluatbris mundi, Sc conde-
mnatoris fui,nequiffimi crUcifixores fuerttlit, aDeP’prb-
ie6ti,& tamabilla terra,qiiam abomniprofpcritatpmu^
darta & felicitate sterna exdufi funt.Naniillud quod ad-
didifti prstepifle Moyfen , nonqddetisadyerbuht quodfibis
loquor}nequeauferetisexeo: nonnCminim&miru,myalde
eft,quod hoc quafi per te fapiens oppoius?Quis^im Uo-
ftrorum’aliquid ynquam Vddidit ad verbum legis tus*
quis aliqpid dempflt ? Imrh o feruamus libtos inrabt'os,^
feruamusincormptos, &ficutperMoyfen feripti, & per
fidos interpreces ad vniuerfariim gentium linguasyde
Hebraicatranflati peruenerunt,ita vcdiCtuni efti'eonfer-
uantur. Nihil eisadd|tur,nihiliinminuitur. Habef eigo
Latiaus,habetGrecus,habetBarbarus delibrisillisquiey;
quid tuvIudse babes r fefibimus quod ferifiis , legimus
qupd Legis , fed feripea yel lefta npti ex coco intelligimus
vt intelligis^noh ex totp accipimus vt accipis. Sequeris
tti quaiadoque in illis litteram mortificantem ," fequor
:^ofemper|ndllis>^iritttm vimficantem; i Rodis cu cor-
ticem j edo ego medullam. Nee liters tegrnen vbi eft
abijcibv nec litera tc&um ’falutis m^fterip Con^emno;
Hoc modo literam’ aeeipiwis , aubiorem liters fpirir
turn magis fequens nihil vf dixi, ad verbumdegis-tus
adijcio; nihil demo: ;fed magis Iudsu m nec legis fu s li1
teramfequenremsnee fpiiitum diuihumirt litera agnoft
cen tem,a rgup,cbrapio,ae veritiri adquiefeere nole n tem
condemno. ^ ^7 ;'.scv': -