A
?f*l $♦•
Hebr. 9>
B
Ephtßi. 18
Profunda
Crvx. \
Extdlf.
Logitudo.
Latitudo.
2 .Cor.11.
Ffal.11% 1
D
2.Cor. it,
Gal 4.
Altitudo.5
K^irnoldi Carmttnßs Abbati s Bv me-Vallis,
Chrifti Scaffumpta hamanitas. Conueneruntitaque
fticia &pax, 6c olculum datumeli ; & pro captiuofuo
vadem ndelem liberator fe pofiiit : tancaque auttoritäte
format um eft huius indulgentie priuilegium , vtini-
plius Chrifti crucifixi membranaproprio iànguine c'ôh-
lcriptæ fint illius abfo Iptionis liters: mâneatque inhxum
vlque hodie figillum, plaga lateuis, quam temper ocùlis
patris exhiber pisfentiaSaluÆtoris. Perenncmigitur huius
gi atiæ hærediratem teftator nofter tranfmiiit adpo-
fteros ; & origin ali s mali præcilà radice, licet recrudeicat
peccatum in muftis , generalitas tarnen in ilia ira abralà
le eu ros cerrofqueilli gloriæ confociat,iam iamquc bonis
illis manum in tentât,iam guftat, iam os aperir, iafn deli-
batjiamconuerfatur cum angelis , iam illaTprófèqmtur
agmina,iamagnofeit,iamliquefcit,iamamat , iamiubi-
lat,iam lætatur 6c dde<5latur,hïlarefcit& quiefcir, intel-
ligit 6c diligit : & ramen quantalibet perfethone qnifquè
quæ fur lu m funt fapiat,intereft ramen plutimüm inter fi-.
dem&fpèciem,necfinecriiceeftele<ftisid latioplenitu-
dinis , q up s ram p 10 b a t o s confummatofque nulla qui-
dem tentatioco'ncütit.fed (ytdiximus) h©c folumdeeft
ad cumulu m pacis,quod nondum ex toto fe integram exeft
, vt adexpiationem eorum quæ quotidiè admit wn-j hibet contemplatio vcritatis'.
tur , non itcrum Chriflum cfùcifigi oporteat : led v-
num confeffionis ad omniacriminalufiicit lauacrunv, &
ad omnia flagitia vna pcenitentiæ fufficit hoftia. Vn-
deillud crucis facrificium , faétum eft nobis 6c fâni-
tas&exemplum ; quia& propriè languis illenospur-
gauit, Chriftoafpergente populum, femel iri lan <fta hiatus
: 6c nos lîmilisintroirus formam in proprio fan1
guine, cruciHxis membris nollris, & abdicaus volupta-
tibus.rednemus. Nec nos ladtudinjsçrucis 6c alritudi-
nis &longitudims6c profunditatis vlquequaquc myftc-
ria intada preterite conuenit. Nam lu a prolundirare
vfque ad intima nollrapenetrat hoc vexilium, 6c culpi
depræacuto rimatur interiora : 6c pertingens vfque
addiuilionem animae 6c fpiritus , iplis inhgirur atle-
tlibûs,feci;etofque 6c abditos comprimit motus, 6c to-
tius petulantiæ perforât appetitus. Hoc in ^profundo
cordis crux agit ablcondita. Tntus compungit am mam.
fubterque Leuiathanvenue venenato hoc yetletranf
fixo,intrinleca noftra pacificat 6c confcientiam munit, &
meditationesfamftificat. Et licut lignum Mpyfi à Domino
oftenfum , aquis Marathimmerfumomnemilla-
rum amaritudinem in dulccdincm vertit: ira làhtlæ Crucis
vntus animo rccondi ta, omn cm tentationum lalfugi-
nemfuaimmcrfione contatluque indulcat. Iam ver©
longi tudo,quæ à pedibus vlque adligni tranluerli in cru-
ftaturam le eregit, continus mortificationis Chriftianæ
indiciumeft, 6c oporterecrucifigifimulcogitationes 6c
opera, efficax docifmentum. Neceffequippèeft, quan-
tumcunquclongaiînthuius læculilpacia , vtomni vita
infatigabilisad ea quæ ante, funt temper tendat , 1cm-
per fe euehat,patientia conftans, 6c longanimitas perfe-
uerans. Latitudo autem charitaris, zeli amplitudine vni-
uerfacomple6litur,cuma:grisinfirmatur,Ô£cum his qui-
buseftfcandalumvritur. Extenditfe 6c f fuperfcrturaf-
fli 61is,alfe u n utricio ; expanfifque alis pullos implu-
mes aggrcgat,6c fouet,6c protegit : &feipfam in tutelam
paruulor um exponens,neglig’ t: ne que alios vt defendat-
propria damna formidat. Cum his etiam qui oderunt pa-
c em , in tantum eftpacificavt nec lælà exigatvltionem.
nec exacerbaca référât con t umeliam; 6c fi corrigat.omni-
no folliciteagit, t vtplusagat beneuolentiaquàmfeueri-
tas3cohortatio quàm commotio, humilitas quàm pote-
ftas.Iuftum&impiumfimul compleétitur : alterpm, vt
ftet,alterum,vtrefurgat. Noneft ei aduenabonitas,nec
emendica t aliundedementia-: non ftimnlis,non legibus:
non loris ad portanda aliéna onera vrge tur, vitro demill'o
poplité curuatfcapulas,nec graue iudi cat eos pati qui lèi-
pfos ferre nonpoflunt,led dealterius milèriabencficium
ôrdinat,&liberalitatem exornat. Si qua funt apud infir-
mos inhoncfta , his abundantius honorem circundat,
non improperat,non diffamât : fanat,non vulnerat : curat
non lacerat: exoneration gcauat.Operit peccata,non
dmulg.it. Huius latitudinismyfteria Chriftus etiam inter
fuppliciacommendans,in,eo quod expands mambus
eleuataque læua 6c dextera inter iacrones le medium exhibe
bat , volebatintelligi, commune elle illudbenefi-
cium, 6c n o n lolum bonis, fed 6c impijs quod agebatur
proficere,& fe potius medicamina illaægris propoluille
quamlànis, & gratia ilia pari libértate donafic eos qui .
délibéra , 2c cosquinari/tuerant de ancilla. Reliât al-
titudo , quam vlque ad fummum intimât parspbrre-
cla. Hæc elt bons ipèi confidentia.qus crucihxos mun- J
do coelcftibusinuehit,2c ex bons con Icientis teftimonio j
S C H O L I A .
Euangeltca manfuetudo a populo acqutfitionû tram & conuicium
contemptum txclndit} Populus Chnllianus à Pctro 2.
lo populuiacqutptionuaominztüT , cjiccnce : Vcs autem gentu ele- |
Burn,regalejactrdottum, gens[anfia,populu*acquifiiionù&ic. Iccir- t.Cor.6.,
co aûten- populus acquißtionis die. tur populus Cliril 1 ianus, quouiam 1 Pitr.i,
Chriftus ilium fibiacquifiuir & emit precio magno, nempe faugui- -Aä 10.
ncliio. In coaUtetn quod-sinhoradiuogit : Iran & conuicium I
contemptum excludit, tribus verbis illis Domini lebccnuam expouit, i
qua prohibet non irafei,nec dicifratri racba,nec fatue lo primo enim, Matth 5
ümpljccm tram di ci t prohiberi, in fecundo conuicium, & tertio contemptum.
Spiritusfanfit vnfiionemdamoniù]. Ideo dicit Iudæos aflcriplilTc
dîemonijCvnft.onem Spiritus fanCti, quia qua; operabatur Chri-
ftuscx SpititulanClo.quo vuiftus crat , ha;cà dzmonio diccbaut
fieri.I
Purgamentacreanteprofrugibus] Purgamcnta,id eft,(pinas & hi-
bulos& alia zizania multa,àquibus debet cum laborc-terra pui'ga-
ti,vt frudlüm bonum profitât. Dicunturenim purgaments , (or-
desaut alia fuperuacua, que purgando cohigumur & ab.jciuntur.
Quodautemiequitur: Et dtprofundisadytupnmumfubmàueriftn-
ftuerroniosypn y iegendum eR,àdjttps. Elt enim.adytus fecrctior lo-
cUs rempli, ad quem folis faccrdotibus dabatur acedfus : quemad-
modum apud V îrgilium dicitur:
Ifyad/tis htc trißia difia reportât. Gr*ci uê'vn» ncutro generedi-
cunt. Vult ergo author,ex fccrctioribus Iudaici cordis pnmum de*
buide fubmoucri errpneumiudicium. Quidam autem codices ha*
bebaut ,abditis pro adytis.
Adinßar remi, qui in aqua demißits,curuiprifrafiiquefimilitudi-
ntmrtddil.] Comparationcm facit fenfus ertamis cum intelledtu
errante. Dcci pi tur fenfus vifus,in remo démiûb in aquam ; qui cum
reâusfit 8cinteger,afpicientitarnen oculo cutuus & pratfradus vi-
detur : ficintellcdusfubindealitcr de rc & vcricate iudicat, quam
ipfafehabear- Et cumnonfitdefcdlus cxparteoBjcdli, noftris ocu-
lis.noftroqueintelledlui culpa adenbitur. Oculicnim ftrabi, non
rcdleafpicicntesjfed in.tranfuerfum.fibi funtdeceptipnis caufa : fie
méns finiftre exfeafpiciens & iudicans, feiplam fallit in fuo iudi-
cio, non fallitura veritate. Quod fubfequenter deludæis pulchi
author déclarai* dicens ; ïdeoque nec ratio nec do Brin a inculpât
rant,Sic.
DemiJJtfquepalpebris & complofis inarfium, vioUnterfibi cacitattm
imprimebant.] Itanonnunquam oblata rc.aliq.ua noftro confpe-
H
â.ui,qUam omuino videre noluimus>palpebras folcmus demitterc,
eafque violenter cqn>primkerc. adclaudendum oculos,& impedien-
dûm ne yideaturquod éft præfens.Sicfaciébant Iudæi, dum nolue- PJaltf.
runt intelligerevt bene agerent, necquicquam ipfis deefietnifi voluntas.
Aderat enim fignotum euiden tia, & doçfrinx efficacia. In et
autem quodfcquitur : Vt volant as confuetudimmfacer et, & confue-
tudo necefjitatem,non fimplicitér neccffitatem accipc, fed quandam
netedîtatém : quz noneft nifi magnaobfirmatio vel obltinatioia
re aliqua : quomodo dicere folemus de homine vicio alicui aduefa-
dto.quod impodtbilc fit illi hoc agere, autillud nonagere: vtpote
de homme indurato in odio, quod non podicdil gere, fed néÇeda-
riodebeatod re. Eftcnimconfuctudo quafi altera natura (.yjtdici
folct) atque it a & quandam neceditarem videtur adfcrrc, ita Vt alites
non podit fieri,nid cum mul ta difficultace.
t .nosßmilis introitut formam in proprio fanguint , &c.] Huius
lotfintcllcâumfupra dedimus in lcholjs pnmi capitis, fubli>
E.
Vfque adlignitranfuerfiincrußaturam.] Cr«/î/»fcemininogene-
reifignificâc hagmçntumlapidis aut ligni aut alterius huiufmodi.
A cr tifia a u c e m, (u cruflo, veibum : à quo incrußo, quod ell, cruftam
ducoducoruftam applico.Vndecrußatiodue incrußatio deduotur,
cum cruftaahctliapplicatur.Idem dgmficat /»cr«/î/»/»rÆ, Vfq,adls
gniergo incrußaturam, id eft, vfque ad ldcum ill um furfum, vbi lignu
tranfuerfum applies tur & coniungi tur redo Jigno. Nam longitudi-
nem crttçis àb altitudine de dift nguit , vt longitudinem fumat
ab in-
to eW lW ß b 'k b o p im ftr iiB d tH s .
I ab imo pedum, vlque ad coniundionem ligni tiidCiicifaaltitudinem
ivetolumic»ifecudumid quoifabmcrUftaturarcddauiti e(f defuper.SiCj
I enim,videtpr authorcrucis itnaginarLfati]naro,quqiiio,tteftrc a piiftb- •
e ribas Ibictdepingi:licet nohnulli putent, fuper mcruftatuta non fulf-
I fepartem aliam luc|utn porreiftam.
Intercf tamenpluitmum, inter'fidem & Jpeciemf Habebanc cjuie-
dam exemplarja,»»/«r/rf«w^*^e»».Ve^ um id nihil ad propodtum fa-
I ciKVndemanifcftum^ellfpeciemnop Jpem, cflYlegendum. Modoenith
. (vtaitApolipliK)berfidemambuUtnuf, non-perjpeciem. In.patriaau-
tern lupci-napcr jpeciem video tD eu m.finc znigmaiijlicuti eft.
A R N O L D I
TRACT A TVS DE
SEXTO ET SEPTIMO VLT1MIS
V E RBI S D ,0 M I N f
•inccuce.
Confummdtum èfi. Et : Pater, in mantis tutu cötir-
mendoJpiritammeum,
ipfa veritas viam,& loqiieretür publice , qui loquebäeur
ecceaflum. V-n6lus eràt C hri s tvs oleo hetiriæpro
cumftis humanæ naturæ participibus , qui etiaiji pras
angelic nörfren hsereilitabät differentius : & exiccata
iam erat à facie huius olei Iudaica vttdlio : 6c neceffe erär,
vtcomplicaretur ephoc, 6c teräphih rion apparetet : 6c
•quiequid befeleelvel cötexuerat vel celauerat,loCumda~
rerviùis&rationaUbUs documentis 6c äbe'ffenc vm-
bræ & imagines & cypicaintegumenta, vbi ipfa Veritas
nudam formam & puram fpeciem intoentibus exhibe-
rer. Icaqùe finem legis aducnilTe,infine pa'lfionum Chri-
ll iiùo fi Ilm tum eft : 6c quiequid ab antiquo in fartguf-
riè hireörum 6c vitùlotàm , fiùe in alijs quibufcunqüé
Vel ödöramencisveriibamentis, lex muhipliciter äd ex-
piatiönempeccatorufn agendum decreuerap,gratia redu-
Xic ad compendium : 6c abbreûiatô tantfe fadgationis i'ti-
hfcie,vnum fangu ineiii ,Vnam incenfiönem pröpofuit , 6c
Vrium holocauftum -omnia condtfens .j-'-ea möderatiöne
àpcauit.vtad id comparandùm,quanr£ecunque mendici-
tads effet homo , haberet fufheienspreemm, nec quen-
■quam perfonaVel locus impeditet àtant® dignationis ac-
ceffu. Vnümigitür agnuiîi habet Ecclefia, rieque quo-
’ties pafçha teuoluicut, qii*ri afterüm neceffe e il : 6C
-cum vha fit tribus,& fämiliä pöpuli CV»ftiani * vl’i P°*
piilo vha fufficit"hoftia ; '-fie. in vna domo vnaponitur
,,menfa._ Vnufft habet pariem & càiicèm vniuerfitas fi-
: dei : & muititüdini credenthim vnus cibus apponitur,
gfaL 106.
t ß m
fefegMjjiiL ~ h T. myrrhatum 'callcefn & ’reliqua criiCis
dudibria, qudàà^'latthsEO& Marco & Luca
I W fiieratpræterrhiffuni , ïoannes non taeuit-i . — . —------c— . *,» ,
cB hoc videlicet, quod benc’difp.ofitis omni- | idemque fumitur,hec confui-nitur : & cum omnesf.implebiis
&afficnatoinnöufffiniisfcftän¥'tog^- | ucrit.l'üpertft& abundat. Mmabanturpanes propoU-
ccreæTpei^egnliscbfhftieh'äatis, ad intimandum tiomsper fingnklabbata appofm^ue cakdis., fagidl
qnudiiiliiloiuninb ileciTei aüüotinnanitnrniainquein- ITollebantnrtquiäveterqsnblanones^uafifagidas&caliciæ
Chriftusinculerit. Co'nftaimatuiheft: aedeinäe )6 i^ fp ir in i4 ii<>n'lub*n«e»,Tmudiaiidas »«»P01» g «*'
inmanusbatns&irirncöUiendatouhefinänBxapuc.quäü , 'niupfapanum^mutano mtiraabat. Agnus noftei »dem
gratiasagens,pp^éRati.ueeniirerttànimâm;côn(ümmaiVs .
oinnemîenaHuenAtionedi'Tidftiairum, & vlçimani-;ànj' fient vnitasEcckfiæneclcindipoteft neodiulda, itane
ginaubusantiuuistnantHnnupnnenS. Sefeïtaque tötu'rn \
f btulit Datrf& codrummltaeftillfus liolocaufti pfénitu- ' qmum ddiKtoo -«tamtams exhibeat : totmfque vniuer
quk&ferarnc&profeukulwÀttSisagêbatur.Wtotusi'det. Q ^ y ^ a a e f t ^ g m ^ l^ q im d f i ip eM f f i^ n -
M S @ N ! cmbs.coniunausdomnieiuscniffupeierat, vocauptæ-
inReddam carnis<^iataeiî^iii|tiô,& adianaificacibl&
ïfcenditadïbpetQS-.itóuoiRri^ensfeTte-osveaesdiic gelmmvo-catas, eonmuqhmusfapot.Hextt, J T
norta2 DerienSwerfiSlés.£t Tcórbörë qüidein anitnailli deinnos ad ea qu* ladaicus populus edere non potiut,
CUtffliper illïvd triduum iè&bfentaus hou ita diuirifta-1 grata maïetadmifit. _M»nm omnino e * d i a a ,^ -
teinqueinadradäuni cattïetn de'feVüïtTYederatEfeüs in | piàlpiricualemexigitiutellcaumt quod cum agnus non
eaindinifibilitet,, mundnSAconciliansfilii': tdllehsd | nif.'abvna&tnthaprfffet.mmo
nobiimotris&tMÏdinem.petiuâtniâmteûrreaionçth, t^ paüc.tatis fem.lA .
pntgansillaamSntddine, ÿ u tq uiâ völnptatnm Verte- , al.jfquepto'p.nqn.s , v t y n ^ ~ n ^ f e p « fe gW »
L in fe ce iïn t -viaoriæfnigtôiïamcoeloexhibens'&la- lainedede?maxune eum tam numerofa liras geMMl,
femo Abiitâaifque his qmm illaexpeaàtioniï diü tan- jfiet ffficunditas, multaqne _coniugia multiphcem lobo
■ H levncnmulatéftt. S ed , C - f Ä
hachominum reftimtió'BKtaïdït. Necfüii;morain- phetice Vpcatio Gentinm , &admiffæ lunt per tl.
tevoblatijmimpetratuiu,"fed fnb omni céiètîtâtè fe I deW^Aat'fci^uiiantm IteroncnoJrÿn
tcibconûitit, Vteadem'horadêrcplerétfii^e’róS.óe infe- |,nite M M fpic.tualis plen.tudmem mei e
po^aplhiatet. Aaafunt tamén m coeléftibüs gaüdiäil- aps. lAflatnsVftelgo agnus noï^cr^n veru ctueis ,dub-
Exod.12.
Agni efus
Exod 12.
Vocatio
Gentium.
la prolix io.gi.fp^0!0 .rcüérfà èft; ^cör pus fu^
um anima Chriffiffed Interim his quos de. tam antiquis
tenebris libërauerat, Iplefidoris diuini gratulabundam
e xhib ebat ptîefen t iam : 6c his qui in müdoerant conföla-
cionemdilpenfatoiiæ aliquantulumdifferebat, vt & di- ;
latio anger,etdefiderium 6c i?efiirre(5lionis repentinae \x - |
titia impleret affedum. Quja igitur hodhi^Cfphelibn
ffcriptum erafjVt haric patris volunrarem filiu.sfaCerét, 6c
ces diu expe£tata& muleis préefigurataniodis, öcculcam
àfæculofaciem in lucem protulerat, exonerarum pecca-
tispopulum , non vitra paffuseft Chriftus fuperüacuis
graUaricfifturis: ;quia deincéps nón effet religio -, fed lù-
perftido, fi'cÆrem.oniaium yeterum fæces cum vino me-
rp in Euangelicp calice mifcCtentür. Nec täntumpaflro-
numfuarum finem , fediHaruni edam bbfeiüantjarum
intélligivoluit-: vt ,pollquamtad uenerat veritas, figuræ
ceffàreht?nec:vftrâfuperflue^ yé^aRphtur fidelesfpinofis
j ciicuitiPnibuSjperdeuia âberra'ndC, cum indicarçteis
ter iricenfi s'tor mentor um carbonibus , nihil crudum
aut cärnale in eo iäm fapimus , nihil elixum aut moljc:
feditaillaboni odöris aflatio -in patibuli/flamma in<hi”
ruitjitalblidataeft, vtnihiliaeo vlträ fuperfityelpafli-
bile vel mortale: fed omniub piortis pyraab antiquo ac^
cenfji fanguinis illius confperfione exdn£la eft. ideoqtte
& fibi & nobis conjtat inconfumptibilis illius integritas , quia
nec corrumpipotefl quod ontnino efl folidum, nec minui quod <e-
te rn um . Caput eius cum pedibus edimus, nec abhorre-
-musintrinfeca:quia fidds noftra in hoeviuit & prqfioic-»
h ot fatetur hoc credit.quod verbifm quoderacinprincipio
'dfiud Deum fattum fit ca.ro in fine faeculorum , & maie-
ftasdiuina vlque ad in firmitatis rioflra defeenderit inte-
ftina,necrtolli'jefragilitads abhorruit officinam ; &-qui
erat ndftrum principium, ad finem quoque nollrum ac-
ceffit; con ftituens in fe nbbis metam 6c terminum,per fi-,
nem temporalem reuocans ad finem infinitum: & confo-
tians eoi p öfis i8c capitis glöriam » indiuidua connexion e
‘ ' aftrin