m S.Petri Venetabilis ^bb.Clttn. IXß:.
Galat. 4.
P i
E P I S T O L A X X X I X .
Neptibus charißmis & filial us dulcißimis, Margarita
i & Pont'ue, Frater Petrus humttisCluniacen-
fifim Abbas, quicquideftfalutis
^ lite r s à.vobi? feriptas niihijin qti i b us incomodo
meo compatimrni:& non fpirituali fuffragio tantum,
canùcummmnv.cantateDominio omnisrernU fedfalenemó
poterit dicefe 'hifi ^dslSic e'nittrvps viqjjltin Apöcalyplï
quidam præcæcerisdiledus Agnö rquidifcum bçre luper
peóhis eius folitus' efàt: & bibcbaf,&eruótabar mîfabïlià
fupçrcçeJaUa-, Verbum Deurn. Ipfevos vidicdüo^des
duodenamillklandtorum ci t harced otym ,illibatrevirgi-
nicafris in eorpore,inuiolatæveritatis in corde. Et qüiale-
quiminiAgnümquocunqueierit, rcripfitille'devojais.
'Quo ire putamus hunc aguum, quo nemo eum lëqui,vél
audèat,vei valeat,nifi vos ? Qijo putatiius eUihirejiriquo
faltus&prataiVbi credoTunt graminea gaudia,nó gaudtö
|:fc, E
||É 8 §
r %
-A~/me
feia & arte phÿlîça mihi medericonamini. Agö gratias I huius fecüli vana&infàqiæ mendaèes : necgaudia,quali:
l^|Ifcitudi,ni piæ,&affeófcum filialem ea, quadecet,b.eni- J in ipfo regno Dei cæterisnon virginibüsiled gaudia à cæ-
gna dulcique mente comple&or. Sed miror yndelefii terorumo m ni u m gaüdiorumfone diftinda,.,GaudiapLö-
Chrifti fçh piaiïi cæ Hï pp o cra tis feh olas redolen t : Vnde,
mercesBabylonicasHierufalemfiIi£emercat?fint..î^on
con^emnoquidemadiumentamedicinalia,cdrruptæplè-
rumque naturæ medentia; maxime eum legam mediei-
naprab Altiffimö ereatam, Ghriftumqjae dicentemau-
diam. N.on egen t qui lani fiint medicö, dfed.qui male ha-
bent* Accufo tarnen hpfteshaturæ, inreffe&rices carnis
prdpriæ, erucifixas cum crucifixo : turfum de vita, rur-,
1 um de remedijsyitæ, rurfum dé ftatu corporuip cogita-
re. An mente excidit verbum folemne Agatha: virginis:
Medipinam carnalem corpori meo nptiquam exhibui ?
An. ilia tantum ancillà Chrifti} an ilia tantum fponfa
Chrifti ? Nonne & vos ancillæ ?6°hne & vos Sppnwe ?Et
Martyrillaquidem&virgq,longèvpb&præftahtius,lon;
ge Vobis fublimnis.Sed non abhorrer ab ipfaVeftruirtpf o-
pofitiim ; quanio ^ fui geherismartyrioÜfp iêruitis,&
virgineo flöte ccelcftium camporum Ipeciem decoratis,
Læcor plane, lætabor non paru m, mihi crédité flliæ.-fi de
propagine mea,fi de fanguine meo, lublimes illç totoque
orbe célébrés Virgines, Agatha, Agnes, Fides,acreliquæ :
ipjàqüe, quo d longe dignius eft,Virgo virginum^vos pe-
diflèquas quandoquehabuerint.Egoquidem,vt dixi, fiJ
ilhevos famulas, nedicara fo cias,ha b e r e dl^iatæ fuerint,
gaudens gaudebo in Domino, & exul tabo in Iefu falutaril
meo. At vos,ô me*, vt fic dicam.virgines, 6 an cillæ.immo
Regis JEterni fpqnfe : fi tarnen rioudefatuis, fedde pru-
dentibüs yirgiDibus füeritis.- cum talium vos ^jeiaseflè
contigerit, quanto gaudio tripudiabitis, quantä lætitia
exultabitis?Quæiocunditasilla,miferismortalibusigno-
ta :qua tprrenteyoluptatis ipfluspptatæ,ihfatiabiliiatie-
tateàb fllp,apud quemeftfons vitie', poilhas tarn deniäs,
tarn odibiles Ægÿpçi tenebfai , in lumine eitfsvidebitis
lumen ? Quid erit tunc, quid fiet tiinc apud vos, quando
ppft Maçciniâcehfem carcerem >m liberum puri aetheris
fiilgptem euaîeritis:&inilla quofurfum eft, Hieru/alem, quo
eli, iùxta Apoftblum, maternoßra, carhe yeftra, Sccordd
exultantèinDeurnViuumydixeritis,cântauetitis,Src«r4«-
[ âiuimus, fic vidimits in emtate Domini virtutum :in siuitate Der
nofirii Quid erit, quando êpelorum rex Ielus pro breüi
continen tia & fanä:itate, deinen t i dexteraalluferk.puel-
lis fuis, anerüis fuis^virginibus fuis l Q ^ n ta illa , qijàm-,
que incogitabiHsifelicitaSj Vt alios taceanf, ipfis fuihmjs,
ApoftolisimvitaiUa,quam prbmifit non mendäx Deus,
non vbiqÜeÇhriftutn fequen tibus, & vos cUmvtrinfque
fexus chpröyirgineo ,AgnumVfrginis fihumyirginalifi-
ducia fequi quoennque ierit ? Falgebunt quidemilli, vt
Sölmregtjp Patris fui; &'ficut ftellælucentesinperpe-
t u am tet ern i ta tetri, longem ai o re m, longe ce^iotem pro
meritis fui gencrisgloriam obtinebimt.Non poteruntta-'
menadæquari v.obis in hac parte, hecilhid pr iuilegium,
U qhodfolafelixvirginitaspromerptur,lieetinVfti,^rabi|i-
r tfirrutilans faniâorura inhumcràbiliufn legtOjpoflidebit.^
HinG Augu ftinus no ftcr; Pergitei^que fa ndfci Dei,pueri,
ae pûeKæ, marèsÿac foemime j cælibes & inntTptæ, pergite
perf^eiântèrinfinem,laudate Dominum dul cius,quem
cogitatis vberius. g e r a t e feliçius, ciii feruitis ihftarttius.
j Amateàrd(fntîus,'cmpl?cetisâttentiusy Lumbisàccmâis
tj luçcrnis- ardentibxiSyexpeâateDominûm quandbve-
•niat anuptns. Vos affertis ad nuptias, Agni canticum no-
j uum.quod çantàbitMu çitharis vcftris.lfon ytiquetale,-
tfaj. quale cantat vniuerfè mrra, cui dicitur. Cantate Domino,
pria virgînumChnfti,non funteadeninqn virginüquàm1-
uis Chrifti. Nam funt quidem aliis alia, fed nullis talia»
Gaudia propria virginum Chrifti de Cluifto, in Chri^o v
çum Chrifto: poft Ghriftum.per Cltriftum,propter Chr i-
ftumfrte.inhæcfequiminiAgnum, quia&Agnicaro vri-
què-vifgo. Hocenim fèretinuitauétus,quod matrinon
ab ftulit eo nceptus, & natus.'Merito fequi m i ni vigi nita ce
cordis & earnis■, quocumqiié ierit| Quid eft enim fequi,
nifi imitàri ?- Qma. Chrifiuspro nobispajfuseft , vobitrelinquem
exemjtlum, fiette ait Äpoft.Petrus, ytfequamut veftigiadus.
Huncineo quifqj fequitür,in quojmifatur, nonin quantum
ille fiiius£)ei eft, vnus per quem faófa fu n to m n ia ;(èd
rinquantumfiliishbminum,quæ oportebatjinfe prxb.uû
imitanda. Et, multaûn illbad imitandum Omnibus pro-
ponuntur : ^rginitas aucem carnis non omnibus. Nor
enim. haben c quidiaciant,,yrvirginésfint;;inquib'us iam
fa«5lüm ëf|,vtÿifgines non fint.Se.quantùr itaque Àgnum
cætcri fidèles, qui virginitatem corporis amiferimt înori'
quqcun q; rile ietibfed quqcuinqi illi p otnérint. Poilu n r
alitèmy bique,praeter quamcumindecote virginitatisin'
pOedft. Sed eccé ille Agnusgraditurjtihcre virginâli.Quo
modo poft eum ibunt, qui hoeamilèrunt, quod nullate-
nus reeipiunt ? ergb,Vos itei poft eum virgines eius
v.osilluc i te poft eum^ quæ propter hoc vnum qubcunqj’
rerit, fequimini eumi Ad quodlibet enim aliud lamftïta-
titatis,quo eum.fequantu^nortari polïùraus coni ugatos
præter bbc quod iffcparabiliter an^lêrun^V os3ttaq>eum
lèquirrunf,-tcnendo perfeuerantet'quodvoiviftis,arden
I t;er. Excite cum p q reftisme virginitatisbôn umà vobisper
eat, : çüi facere^nihif poceftisÿvc redeac.'Vidébit vorcætera
f rhultmido fidéfirim.quæÀgnum ad hoc lèqui non potbft.
'Videbft.^nec. inuidebic: & eolla^ando vobis, quodinli
n§n habet,ha bebk|n vdbis.Nam & illud cantlcünouum
Prq^ie. yeftium djeere non pore rit. Audireautem pote
ïitySc deledlari ram excellentibono. Sed vos quæ f | dice-
cis &aüdietis ; quia quod Hièetis,àyôbis audié tis. Felicius
exulta bit is,i oc u n di u fq, regn ab i tis .'D e maiore tarnen no-
ftro gaudiqmullus moetôrerit, Agnus quippeille qitem
Vos, qu p cumq^ierit,fequi mini, neceosdélei'it,quieum
quo vos non valehc fequi: & vobis præibic,i5c ab eis-iaoü
abi b% ç am eri t Deus om n ia iq oinni bus. Et qui m i biïs ha-
bebiintjà y obis nônabhorrebun.r. V bip him nujk eftin-
uidia,.coocots eft differentia. Præfumite itaq:, Edite, ro-
•b^Tàmini, per,manetej„quæ vouecis $c redditis Domino
Deoveftrovola pèrpecuæ continen tiæ.non proprer pitè-
fensfecûlum,fed proprer regn um coelomm.Quanta filiç,-
qqantâ virginitatiseftlaus? Wérebitiir.li perftitérit Margaritamea;
quod non iqereturMagdafénaMâria.Quàre
b oc ? quia,non patientia,n©n ,hu militas, nec iplâ ctoaciras,
nonquælibetaliàvirtusforor dicitur Angelorui#:/'edyit-;
gjnitas. Hinc beatus Hieronymus, Béne Angélus ad Vir-^
ginem mirtitur ,quia fèmpçr é'ft Angelis ct^hatavirginl-
tas. Brofe<ftp incarne præter carnem viuere ,n©n tlfrena
yita eltjfed coe}cffis. Vhdcin carne Angelkïglofiam ad-
quirere,maiuseftmeritùimquam habere. Efle .n. Angelü
nere virib^ niriturcum^ratla,quod habet Angela? ex na-
EuraHincturfum Atigufti!biis.Eece:iàm taies eftis;,quia
taies efTe debetis. Hæcadditayirginitari, Angelicâ-vitam-
hotmuibus.&coelimQrescxh ibeheierris. Si ergdÿnptias '
cote mpfi ftisfiliora hominu-jfoto corde amate Ipeciolum
-'ik, I ;.. forma|
É p if io h rûm L ih . V I .
^ôrmapræfilijshominû.VacatVQbisjliberumeftcordeÔ-
i ugalib 11s vinculis./'rnlpiciçe p u lçh ri i u din ë amàtôi'iiî've-
■ 1b; f, cogita te æqUalemParriffübdirumëriarn'&matri,.! 11
èoeljsdominahtcmj&intçrrisleruientenv, preanteino-
i^nià, créât u min ter om nia. 111 udi pfumqudd i n e ô deii-
tféritfuperbbinlpicitequampülchrum fic:mternisJumi?i
mibusinipicite vülnera pendencis, cicatriéesrefargentis,
lànguinem morientis,precinmcredentis,çommèrcium-
rediméntisyHæç quantivaleant ^çpgitate : hæcihftàtçra,
charitatis appédice: & quicquidamoris in nuptias Veftras
impendendum habebatis, illiimpendite. Pene qüödin-*
teriorem veftram pulchritudinem quætit, vbi vobis de^
di tpote fta temfilias Deifieri:Nôn quærit àvpbis p u 1 chral
carnem.Non eûquiddevobis quilquammctiatur,& fa“ 1
ciatfæuire zelantèm. Videtecumquan ta lècuritàteame-
tis,cuidifpliçereralfisopihionibusnôtimetis.Vir&vxor
amant fe, quoniam Vident (e:&qtiod non'yidenf,rimé ntl
in le.Nec certigaudentex eo quod in mânifeftô êftfduni?
inoccultofulpicanturplerumquequod npn^eft.Vosmi-
fto qnem oculisnpq Videtis,&fide cPnfpiiitiSine.c habe- ■
tis quod reptehendàtis : neceü mm'etuitis , he fa llb foq
ba,vidi,qiipd eloqui nÔ pofliim. Nunq'uid nô &.(eriçü m
^Ceçündû AibtilitâVéeiüsfpartumerat?,Nurf'quidcàndori
îeius niiièscôparàtænohnigrefcuntîNunquid aurü iu'Xfa
^ftïlgprceiusnöniiuidatur^lpfi enim multi colores,eius,a-
moenacundla vincebanr:&nihilprôrfuspoteratei cpm-
paratum æquari.Polt quæ vidi margaricàm.Qua vielte"
' t jm concidi. Non enim pôtuefunt ocuH mei füftinere,tâ-'
cum eiuscolorem.Nam nec coeli.nec lucis?neÇ.maris5nec
terræ fpecies?pülchritiidinieias erat copârare.Hæcqüidc
Hilarius filiæ. Sedadhucin fine omnium veniat magnusi
4Çyprianus Car thagitiçnlis,cün tftis præceden tibusæqua-
;Jisofficib,par magifterioqnaiôrmartyrio.Aitènim.Nunc
mobisadvirginesfermoeft, quärü quo lublimior glofia,
roaipr &curaeft.FloséftjileEcclefiaftici germinisidécusf
atq; ornamentum^^gràciæ'lpiritualis. ; Lætaindoles laudis
& honorisjopus integrum atqt incorruptum Dèî.; imago
refpondensâdfandiraôniamDômihi., iiruftno'rportio,
gregis Chriftï.Gàudec per illas,atq; in illis largiter Horens
Ëcplelïæ matris gloriola foecuhditas : quâtoq; plus copib-
fa virginitasn um erofuo addit,gaudium marris augélïit.
Adhàs loquimur,has hortamur .-afféâione potius quam
litan offendatis. Si ergo magnüm a.morem coniügibus J pöteftate.vEquales enim funt Angelis Dei , cumfin! filia
deberetis : eum pröpter quem
ftis »quantum amare debetis l Vota Vobis figattirm qor- 1 VdSffefürreöioniVglo'ri.amitiifto feculo iam te n eÄ Per
de, qui pro vobis fixuseft in cruce« T otutmeheat iniani- j fcciilum lipe feculi contagionfetranfitis, cum cäft* perfö-
moveftro.auiennidnnliiiftk^nnaiirnnn.^m Pariinv iUej;ati5.&vi'rgine?,AngelisDeixqualeseftis.Tacuramaneat
& duret lolida & ill?fa virgini cas: & v tcce p i tfö rt i te r.
mo veftro, quicquid noluiftis occupari connubimParum
Vosarnare nonficec, proptfer quem non amaftis^cquod
lieeret. Sitamantibusmitem & humilem eorde , nul-
lam vobis fuperbiam pertimefco. Inde & ftniftus' Am-.
brofiuSiVo^isautemvirginesfantftae fpeciale praelidium
eft, quod pudote intern e rat o facru mpom ir#(eruatiscu-,
bile^. Neque,mirum , fipro/Vobis Angeli militant, qtr*
Angelorum moiibus militatis., Meretut pofum^praifi*-
diumcaftitasvirgina.lis.quorumyifamimitacur^Etquid
pluribusexequar laudem catiitacis ? Gaftitas erkm An-
gelumffecit. Qrii earn feruaui c, Ahgelus eft : quiperdi-
dic , diabolus. Hinc^etiam nomeu aceepitv Virgo eft ,
quae Domino hubic: meretrix , quaedeosfatit. Nafti de
refutreeftipne quid dicam , cuius prasmia iam tenetiS;? In
refurrettione autem neqtte rnbunt, , neque dutunt vxorei; fed e~:
runtficiitAngeliDeiinicelo. QuodhobisprorTfitticur, vobis-
prrefto eft : yqtorumquenoftrorum vfus apud Vos eft. Del
&iugiterperfeuetét. QuomodoporcaUimus iipaginem
^iaSjqaideiimoeft;porcemas&imagineeittS,qui:dêt'dÿ>
loeft.HancimaginemvirginitaspdTcat.portatiiitegritas:
Tan(ftirasportat,&>vedcàs.PortantdifeipUnæDéimemo-
resiuftitiamcumreligioneretinenteslftabilesinfidehu-
milesin rimore. Adomnem tolerantiam forces^dfufti-
nendâ iniuriam mites, adfaciendammilericordiam.faci-
lesifrateïnajJace, vnanimes;atq} concordes. Quæ vos lîri-
*gulâ,ôbonf virginesôbferuare,diligere,fmpleredebetis:
quæ Deo & Chrifto vacates,ad DominüjCuiVos dicaftis,
de maiore,&meliore parte præceditis.Proue6bæannisjiu-
nioribus Facite.magifterium. Minores natufpræbeteCô-
parib.incitamehtùm. Hortamèncis vbsmutuisexcitàie,
æmulis viït ure d ô cu^mèn tis ad gloria prouÔcàte. D ura tel
fortiter,fpiritùaliterpergitë,peruehitcfeliçirerltanttî'mehoc
mundoeftis,&noneftisinhocmundo. ’ Seculum mentote t u n cno ftr i, eu m i heipièr i n vobis virgîriitashôvos
habereméruit, tenerenonpôtuit. Quajnj præclaruml
eft autem, Angelos propterihtemperantiam füanfiUifè-
culum çecidifte de coelo: yirgines Vèrôptoptefçâftimo-
m on iam in coelumtranfifledeleculo ! Beâtæ Virgines,
quasnoni[lecebrafollicicâtcorporum,nocolluuiopræ-
cipicat Volùptatum. Cibusparumoniæ, potusabftinen-
dæ, docent vicia nefcire, qui docent caulas nefcirevicio-
rum. Item idem Ambrofius;Hortuscóociufusföror mea
fponlà,hortusconclufus, fortslignatus,eo quodin hor-
tiä hüiüfmodiimprefla ïjgnacults imagine l5 e i , finceri
fonds ynda relplédeat,ne volutabris fb/ritualium beftia-
rum Iparfacoeno turbehtur. Hinbilie murali lèptus fpi-
I ritupudorclauditUr, ne pateac adràpinami Itaque licur
h oi e us furibus i naccefliis, vitem tedolét, flagtat oleam,
i fofam renidet; lie in vice religio, in.oleöpax, inrofa pu-
I dorlacratæ virginitatis inolelcanr. Hiceftodor, quem
! laçob Patriärchaflagrauic, quando méruicaudire fÊeee.ô-
I dor.filii m(t,fieutodor agriplèni. Nam licet pleniis omnibus
fere-rfrudtibus fiiérît ager Patriarchæ làndl.i filletaméfra-
gesmaiore vi tcutis labo reger mi n aui t fine flores. Accin-
^ereicaqUévirgOjôçfÜus huiufeemoditibi, v t hortus a-
fpi te t,?Pr o p h e ci cis èiim claude præceptis. Potie_ eufiodiam
orituo,&oftiumcircuitus labktuis : yt etiam t,u poflis diçere.
Sicut maluni inter ligna 'fyluarunt : fie dileblus meus inter filios.
SubvmbraiUius,quamdeJtderabamjfedi : & fruftuseiusdulcis:
SUf turi meo. Inuenï quem diljgït anima mea ; terni eum , net di-'
mittam.VptkilïA tara fub]itnia,âc dulcia kndtorum verb a /
A u di ce,miHi chariflîmæ,-excelfi n óm i niSa c fam æïi ila'riü^
iplam carnalem filiam fuam ad f irgihitat^tam Cörporis #
qyiam an imæ conferuanda, propoli ra quada vêfte diuina,
acmargantacoelefti,tdtQCbnaminçinuitantéiatqjexhpr-,
tanté.AnnQprimo,aitfan(ftus Hilatiüs^veftëvidi. Vidiÿfi--
norari.Ifti,chariflimæ,dèqüorülibrisvelutde pairatisfloL
rentiflimis hos amoenos flores excerpii ÿ.defiîmmis face&*
dotib.Deifnnt,doâoresLatihæËcclefiæ:iminaniiimu^
.tiplexdiuerkruliugnat.üBarbariesobftaret,totiusChtr-
ftianiofbisexiftüut.Hprurnvobismargaritasoftédi : ho-
rü expliqua parte fuper aurû & topazion preciorôs & c ô i
^eupifcibiles thefauroScoram vobtVèftudi.' Sup'èreft,vt çp
gratis offertur,ardentianimpTuîcrpiatisVfummoËudio,&
'Cautelâ ferûetis.-meque de faluce ye'ftraplus cUnâis mor-
tâli b us fol I i,cirum,cum A ngelica; virgi ni tate, al ti fli ma h u-
militacej fublimiflima charitaté lefu Ghtifto , vt ancillæ,
imm'Ovt èiuslponfæ amabilesfacftæfuetitiSjVobifcû gau-1
dére faciatis.Reco rdamini beatæ.màtris,meæ,l^nâæ auie
yéftfçjreçofdàmini,inquam,quanta fidejquanflghoto
defuperniscônc,eptocharitatisfcruôre,.v.osadhucp5uei-.
iulasmecinmrdexteramvelliniftramdifcernercvalëtès,
mundo lùrara fuef|C|diabolo flibtraxerit, Deo obtulerit,-
fan (ftislororibus adiuhxerit. Metuëbât ilià,lîcut ab orée-
ius fæpe apud Marciniacum audiui, ne forte ab hac m liera
valle lachrymarum, nutu vocantis Dominiante rape-
retur, quam vosdelaqueo venantium ereptas videret:
ancequamMfcnôlavircutum numéro lân&arum adiùn^
aas lupérftites lîbi rqlinqueret.RefpeJcit bèni|nusSaluai
tor ex akphumilitatem & prçces ancillæ lùæ : ÔC ilie qui
replet in bonis d efi deViurn^luot um ,&q üi ydluntacem fi-,,
mencium fefacit,éins defideriu mt|d|cm infpleuitf Spciâ^
uit vbs' eho'fo' virgi neoiçornore. Vi d e ce,vi d e të v t & fo-,
ciaueritmence.Norifuhcc[uidèm omnes vobiscohabita-
tesyjrgines carneifunt tahien, vtaitpa ter A ugu ftin us, vir-
gines flde.De quibusTolemnidie Nàtalis Domini folèm-
nicpVdàmatîVbiiamnon^potefteflèdeôhcubitucaroin-
cegtajfltin fidë virgo eonlcientia,lecundum quam Vir^o
m i elle