A 1
B
Diuinum
cftfub
c
Liberum
arbhriu.
D
5SÔ S. Hugoriis Ehriani de hoefejibus.
m'agis qüàm iri äliquo alio com poli to appareac, exiften-"
tibus. QUippfe creaturarum alterutërcaufladicitur, vtef-
ficicns condi trix, fcilicet, fecundum quam fpeeiem habi-
tadinis, null© modo fpiritusvel filjus ex pâtre prodeunt :
Eorum enim quifque creator eft, non créatura.Et notan-
dam quod hie mamfefte foluta eft Nicetæ obie&ip , de
oppofiris : Igitur fï eau (Ta & cauffatiuum fecundum differentem
habirüdimVfpiritus'filiofpiritüiqj competentia,
nullam in eifdem faciuntcompöfitionem -, manifeftum
quod neq; filius ex eoquod fimiliter patri fpiritus cauffa
nuncupetur, compofitionem habeat.Anjplius autem ,i- I -dem Antilles in hunc modum argumentatur| Si ex patre
filius immediate nafeitur'i & mediante filio y ex eodem
patre fpiritus procedit-, idem pater propinquaremotaq;
cauffa cenfeatirr. Sed hoe vtiam diéfcum eft,in anreriori-
bus, in quibus prius & pofteriuseft , forfitàn locum habet
: ciim idem bomb > ineo quod dv^e/arrsTafisy ftatuæ,
perfe cauffa exiftar: ineoveroquodartifex » fecundum
accidens: ex quo quidem propinqua 8c remota cauffa vo-
cetur. Indiuitiisveroperfonis,medium‘&immediatu,
& propinquum dicarUcvtique f remotum vero non arbi-
tror dicendum.Nam diuinum nbneft fub natura, ex quo
i apparet, quod non fit perfonalis patris prop rie tas fpiritus
iemilflo, neque in hobafilio diftinguitur. Si enfin perfo-
! nâlis patris propriétés foret, emiflio fpiritusmunquam a-
! liqdando cauffa mediata fpiritus, fedfèmper immediata,
quemadmodfirn&1 filij dieeretur. Atvero mediante filio,
fpîntüscauflàpaterexiftit.-quarenoneft perfonalis pro-
prietas emiflorémefle, nequepatrisnequefilij. Q^xonia
veropermediumfilium.,& ex filio fpiritus procedit,mà-
hifeftum ( lemper enim filiusfuo patri abfque medio iun-
gitur} cum patergeneret quidetft non petaliquem.emit-
tat vero perfilium,&ideo fpiritum vepater habet ficut i-
pfeteftatur: Pater non dimifit-me folum. Sin autem fpi-j
ritus æqualiter & fimiliter filij eft, vt patris, & pater emit- j
tit ipfum filio non emittente,confequitur, yt pater folum
fècundùm hoc filium déférât, quodcögitare>vniueriäjn
tranfeendit impietatem.Sed forte qüis dicat Ï Si filiusi fe
iplo non eft, neque fpiritum per fè habet:fi per fe non habet,
neque fimiliter , neque æqualiter patri mittit vel e-
mittit- N on eft autem à feipfo filius ficut ipfoperhibet
dicens : Ego a me ipfo non vent,' quod in fuperioribus folutu
eft fufficienter. Nam fihoedatur , nequaquam aequaliter
& fimiliter patri vitam filius habeat, quod nullius habet
intelligents confeflïo. Etattendendum , quod non
potentiam fui minüendotaiia fatuseft, fed alienumin-
terimendo&contrarium. Nam fi homo liberum habet
naturaliterarbitrium , &fuper omnia Dominium quæ
tellus fouet, multoampliüs vnigenitus Dei filius qui fei-
pfurn exinaniuit, & le ipfum pro nobis tradidit, fpiritum
& vitam habet vupater:ficut idem ipfe aflèrit dicens : Sif-
ut pater habet vitam in feipfo, fie dédit & filio vitahabereinfem-
etipfo. Etquomodonon fimiliter ficut habet fpiritum i-
pfumque emittit i filio dedit habere atque emittere?Non
habet filius fpiritum fecundum participationem, qui per
fe vita, per fe lux, & per feveritasexiftit : necabaliomb-
dicum quid ipfiuslpiritusaccipit, vtideo impotens fite-
mitteréipfum , cum pater ad plenum hoc queatfacere.
Quod lemper habuit, quomodo ab alio accepit ? Quid
autem Apoftoli plus habeat,fi patrem interpellandd mit-
tat fpiritum, non habens per fe,neque ex feprodeuntem?
Qqare mittit & emittit filius fpiritum ficut & pater: Por-
roIpiritusnihil detrimenti dum mittitur & procedit pati-
tur: quippelicetmittatur,vbiquepræfenseft, diuidens
j vnicuiqueproutvult. Deus eft cuius proprium , non fo-
lum füturapræfcire, verumfacerequæcunqùe vult: Vrii-
cuiqueenim, vt Apoftolus dirit-K datur mdnifefiatiofpiritus
ad vtilitatem. ^mplius : Spiritu fideles du cun tur , & filij
Dei efficiuntur, fan&ificätur quoque in nomine Domini
noftri IefuChrifti &in fpirituDeinoftri, ficut idem dicit
I Apoftolus: hicéft Ipiritus, qui profunda Dei nouit, qui
j orbem terrarnrn replet, qui in omnem veritatem dedu- ,
cit, vbique pralens, nullius indigus : necaliquid habet
adie&um vel aduentitium. Qua ex re manifeftum quod
cumfilius dicit : Ego à me ipfonon vent : & delpiritu : Ego
mittam&demeo acciptet: & meglorificabit : & quatcunqiie 5
talium perfonartim diftinólionem ,folummodo often-
dunt,quæprorfùs incognita lïominibusfueratihiceft fpi-
ritus qui loquebatùr, in Apoftolis:'loquebantur enim A-
poftoliprout fpiritus dabat eloquiillis :.&rurfum : Non
enim voseftis ejui loquimini,fedJpirituspatrif vefiri , qui in calif efty
loquitur in vobis Apeazas eft öc in Prophetis hie idem fpiri-
tus. Quit det, Üoyfes dibit, totumpopulum iftum Prophétare,
quandodabit DominusJpiritumfitum fuper ipfum. N ouus autem
noui teftamenti Propheta Agabus clamabat dicens : htc
dicitJpiritusfanftus : Igitur in Prophetis, in Apoftolis,& in
Chrifto vnus fpirituslanblusloquebatur: led tarnen aliter
ab illis, Scaliteri Chrifto idem fpiritushabebatur. Nam
Chriftus per fe fpiritum ,illi vero per Chriftum habebant.
Cu ra igitur altiffimi verbum per le fpiritum habeat j per
fefpiritum det, pater quod per fe émittat, & quodexipfo
procedat Ipiritus.Amplius. Quae vero per'Apoftolos fie-
bantfigna, non propriaiHoruuu.lèdDeiperepsoperan-
fiserant., Quod vero fiebant per Dei filinm : eiufdeme-
rant,qui.nihilineo,quod:Deus , adieblum habere pö.-
teft. Namque diuinum fimpliciterensbonum ex fe luf-
ficiens eft, fuiquetbmpleéliuum|: quanquam quidam
exlefufficienseftfimplicitef, bono inferjus efle fatean-
tur. Quid enim aliud*inquiunt ,eft ex fefufficiens.quam
illudquodàle, atque in febonpmpolfidet ? hocautem
iam boni plenum eft, vt quod ipfum .participar* Verum
latent le iplos diuidentes , quod diuifionem non recipit,
per participationem. Emittit ergo filius fpiritum, fed non
ablqüe^atrè: fiçütriebjue pater abfque filio. Quia quem-
admodum patriseft ipiritus , ira & filij : proptereàfilius
Dei verbum Dei eft, filij vero Ipiritus paracletus, hinc e 11
quod dicit: Mittet pater in nomine meo: quod nihil aliud fi-
gnificat, quam in mea viftute, & in mèa poteftatè. Ego
enim emiffor lum, ficut & pater : quia Ipiritus a me procedit.
Ego‘enim fine medio patri coniungor: Egofimvi-
ta & veritas ,&ad^ipfum via. Nemö yenitadeumnifi me
exiftentemedioj& alibi dicit patrem fibiattrahereiNma,
inquit, poreff venire ad me3 nifi pater meus traxeriteum. Liquet
ergo quod filius offert patri, & pater attrahit filio:quijm-
mediate patri iungitur , & æqualiter ei per omnia exiftit.
vnde : Quividetme, videt & patrem :8c, Pater in memanens,
ipfefacit*opera : non habeó aliquid fi ngulare, yel à. patre fe-
paratum: ficut nec pater aliquid_habct quod a me fepare-
tur, lèdomniacommunia : ergo fi in toto patre filius eft,
non lolus pater Ipiritum emittit. Nam fi folus Ipirftum e-
mittat,non eft in toto patre filius abfque medio.
C A P V T XII.
ATqui MethonæPræful aflèritnon eile filio fpiritum
æqualem,fiexiplbprodeat, taliytens (yllogifmo.
Quodexduobuseft, ei quod ex vno tantum , nun quam
eftæqualé ; arqui fpiritus ex dueftws eft, cum filius ex patre
folo natiuitatem habeat:ergo non eft fqualis fi lio Ipiritus,
led autmaioraut minor. Quidad.hocrefppnden-
dum arbitrer , aliud nifi complexione fimilidepromere
inconueniens, hoc mpdo.Quqd ex vno, ei quod ex nul-
lonunquam eftæquale,; at vero filius ex vno lolo patre
fcilicet , quid nullo eft habet exiftentiarm ïnæquales lunt
ergo pater atque filius.Non funt hçcin quantitatum pro*
prietate., quia neque menfura, neque quantiras in diui-
noeft. Proptereà vero non lunt proprie duo pater & filius:
ex quibus vtex duobus differentibus f fpiritusçxi-
ftentiam habeat, ciim tantus Deus folus pater fit, quan-
tus pater cum filio. Sedenirfihic quidem vir rurfus experimentaal
furhit fallendi, hoemodo dilputansifi Ipiritus
ex patre &_filio procedit, noneritdeinceps foluspa-
ter, pater; tiecvltratotavnitas deitas. Et quomodo v-
tique quo cum paternam cauffamfiliu$.partitur,nec vitra
(blus filius, filius. Quomodo enim cum fit pater in parte
fpiritus,necdeincepsvnusfoluslpiritus ï Qubmödoe-
nim cum non ex vno, nequofolo? Hoc quideni & alia
plura, Vit hic compliçat, vt videâtur arguens : maxime
‘Q u a s in L a tin o sGroecideuoluunt, Liber II,
emiii, vt Anftocelesdiett, voluut videri ai^uentes : Sed
quoniamcommifcetfalfïVéris , nihil conciudit. Qüæ-
nam viscon(ecïnion'iseiTe.pôteft,fifpiritusex parte & fi-
: 1-io procédât, pater non eft pa(ter, nec filius filius,nec vni-
•-tas deitas. Nam fimiliter quiscolligat p i fpiritus fecundum
naturam à patre habetur,& filio pater eft filius,& filius
eft pater. Vel, fi filius & fpiritus ex patre diuifo modo
exiftentiamçontrahant, noncrit vitra Deus vnus &
fimplex pater,quod fortaffè proueniret, fi fpiritus & filius
dicerentur,per naturam duo,& non tantum per proprie-1
tares, nec autem vnitas fecundum naturam eft perfpnæ
tresfimuljfednondiuifim. Quadere, nequeduævni-
tares pater , & filius, neque très : pater, filius, fanclufve
fpiritus , vnitateaexiftunt. At vero, vna vnitas funt très
perfonæ, ficut vnus Deus , & tora vnitas : 8c totaTrinitas,
Deitas. Veruntamcficutnoneftaliqua perfonarumTri-
nitas, ita earum nulla, vt anteriiis monftratum eft, vnitas
proprie céferipoteft.Vnus certo folus & folum pater,pa-
reri & vnus eft folus, & folum filius j filius : 8c vnum & fo-
luS, & folum fpiritus, fpiritus fan élus : Trinitastota pater,
8c filius, 8c fpiritus lanâtus, & vnitas Trinitas,& Tri-
nitas vnitas, vnus enim hoc tria Déus, 8c Deushoctria,
8c loluis Deus : Ideo autem vnitatum dualitas,fiue Trini-
tasnon intelligitur,led pater quidem fons eft earum,quæ
ex iplo duarum perfonarum, 8c earn ex quo null* proue-
niune vnitates, red perfonæ, proptereà non duo patres,
non,duo filij, non duo fpiritus creduntur : qeque très Dij,
fed vnus & folus&totus Deus qui ante omnia , & fuper
Omnia>8c omnium catilîàexiftit. Palameftigiturincon-,
fequens efle quod illatum eft.-omneenim quod ex natura1
inferturadproprietates,&éx proprietatibusadnaturam,
inconlequens eft: vt iriconfequens eft : vt in hocapparere
poteftexemplo : Vnus Deus eft très perfonæ. Igitur aut
ingenitus Deus aut genitus eft très perfonæ ; autproce-
denS : infyllogizatum eft, eo quod vnus (eoundumnatu-
râm dicitur:Ingenitus vero genitus &procedens minime.
Ideoque nihil ex his colligi poteft. A mplius,vnitas in eo
quod vnitasimmobiliseft , cum nullam exiftentiæfuæ
cauflam habeat ; namqueomne id quodprius non efta-
liud, rherito immobile putatur : Ded autem nulla exifti-
mari cauffa poteft antiquior, his magnus Dionyfiustefti-
monium perhibet. In omnipenc,inquitiTheologiæne-
gotio, Thearchiam confpicamur Sacroiamfte fandlam.vt
vnitatem quidem propter fimplicitatem füpernatuvalis
indiuiduitatis ex qua, vt ex vnifica virtute intelligimus in
Deodignamconcordiam : vt Trinitatem vero propter
trium perfonarum fuperfuBilatialis foecunditatisappari-
tionem. Quamobrem, vnitas quidem naturae eft,Trini-
tas vero perfonarum. Cum igitur à fànâis patribus vni-
tas dicitur moueri, non ipfi Vnitati, fed noftro motus ani-
mo referenduseft, qui Dcum in tribus vnum (peculando
perfonis, eandem prorfus naturam habentibus mouetur:
& hoceft, quod Dionyfius iterum dicit : Eft quidem, inquit
jiontana Deitas pater, filius vero & fpiritus, vberis
Deitatis,fificopportuninn fitdicçre,germina Deo plan-
tata.Fontanam quidem deitatem, hoceft, fontem in dei-
tate patrem vocat.Propterea folum modo quod fine prin-
cipio pater eft, 8c duobus folus præftat effe,filium vero Sc
fpiritum germina Deo plantata.eo quod ex patre vterque
éflehabet,, red quoniam im'proprie deitaspaterdicitnr,
fubiunxit:fi ficôpürteat dicere. Nequaquam his verbis
inficiando fpiritum ex filio efle, magis autem quod ex filio
fpiritus fit, affirmarevidetur, dum dicit;Filius& fpiritus
, 8c non fpiritus 8c filiùs: tanquam mediante filio, ex
patre fpiritus proueniat. Modus autem proueniendi,nec
cxp'iimi.necintelligipoteft,cum fitomnino ineffabilis.
, Liquet igitur ex his quæ duSlafunt, quod heque filius,ne-
que fpiritusdicitufynitasmaterverovt qui,bufdam .vidè-
tur, aliquotiensvocabulo fignificaturvnitatis ; vt apud
TheolbgumGregoriumficdifceptantem.Vnitas.inquit,
dprincipio m’otâindnâlitatem vfque Trinitatem lient.
Sed videturtamen fandtusifte'vir, in hoc loco abuliue,
vnitatem pro patte Vdualitatem pro filio, Trinitatem ve-
ro'pro fpiritu (anëlotranslatiuèa'cciperë ; cum quidem,
quoniam vnitaS, nomen natu.ræfignificatiiïum eft, 8c no
Biblioth.Vet. Patr-Tom. n.Parsi.
, ~ 3S7
1 perfonæ, turn vero quia verbum D ei, nequaquam vnita-
ris j<filiUs dicitur ; cum vnitas eius pater nullo mbdqcen-
featuri Eftautem didti intelligenria huiufmbdi : Patel
1 fterilitatem abijciehSjindiialitaremmotuSefti id eft, Fi-
| liumgenuit: & vfque in Trinitatem | fecundum fcilicet
fpiritum,ftetit;èmifitfpiritum ; & vitra neque generan-
do, neque emitterido prbcefluiQuidam verb diiftum ca-
pitulum aliter volunt intérprètari, diceiites : Vnitatem
moüeriindualitatèm.&Triniratem abfque medio : pü-
tadtes, quod ficut pater in generationem filij' fine medio
mouetur,ita8c inemiffiouefandlifpiritus : hoefivertim
effet, non in dualitatem à princjpio,fed in Tri nitate m pâ
ter moucretur, immediate gencrando ex fc filium, atque
emittendo immediate fpiritum , quiâcerre regnans ei eft
ordini.,quidebaptizando datuscft’Chriftodiftipulis.Si-
militerautem&glorificationi, de qua iamdidunieft,
cum&veritaticongeneretquidemnonperaliquem ,' e-
mittat vero per filium. Amplius autem, impoflibile eft
adTrinitatemnonperdiialitatem migrare. Namfidifei-
plina 8c dignifale,duo^priora funt tribus, non eft pbflibi-
le intelleducomprehendi,in Trinitatem lletifle,per dualitatem
minime prôgredientém. Atqui difeiplina &di-
gnitate Trinitàte prior eft.' Et vnitas quidem dualitate
prior eft, eo quod non contiertitiir, fecundumfubfiften-
di confequentiam. Nam cum duo fint, vt Ariftoteles dicit
, ftatim fequi tur, vnum eflè. Vno vero exiftenre, non
necefle eft duo efle. Sic vtique cum fit Trinitas, fequitur
ftatim dualitatem efle : dualitate vero exiftenre, nonne-
cefle'eft Trinitatem efle per confequentiam.*quia tertium
ad feCundum refertur, fecundum veto, non ad tertium,
fed ad primum. Ex quo euidentiflime apparet, quod pater
& filius fan<fto fpiritui æqualiter eflè præftant. Qua-
propter, filius etiam in fantfta T rinitate principium,vt fu-
perius difputatum eft, nuncupatur.Solus igitur pater abf-
que ini tio, & abfque cauffa exiftit. Cauffa vero & princi-
pium non folum. Qui quidem moueri dicitur , vt difeiplina
indifeiplinatis exiftens, eofque informans, imroo-
biliter ip'fa permanens, aut ita mouetur, vt Ariftoteles fo-
lemdiemoccidere , infixaqueaftramoueri ;quçnequaquam
fecundum fe, fed fecundum abfèntiam noftrævi-
fiônismouentur; Noftervtique,inquit,vifûsobtenfus
longe nutat propterimbecillitatem quod quidem cauffa
forfaneft, vtreuibrarevideanturaftra , qüæinfixafunt:
planetisnonreuibrantibus,adquosfufficit venire vifus.
Quod vero ab oriente in occidentem progreflu folis oc-
cafhsapparet, non eft ipfius folis, fed noftri vifus: ficigi-
tur diuinum, cum fit immobile , prorfus fecundum naturam
8c fubftantiam moueri dicitur, dumnoftramin-
telligent-iatn mouet ad fe fpeculandum, faciendumque
differentesinueftigationes,deTrinitate,de vnitate , atque
perfonarum proprietatibus. Jtem moueri vnitasdi-
citurindualitatem, vfquein Trinitatem , nonvlterius;
quoniam iftenumerusperennitatem, 8c identitatem ha-
bet: &idem principium , idem medium eundemquefi-
nem , quod numcrorum alius quifpiamadeptus non eft.
Etenim, vnitas principium,vnitas medium , & vnitas finis.
Omnia funt vnum, & tria funt omnia, vt Ariftoteles
afleuerat:Corpus,inquit, folummagnitudinumperfe-
âum eft, folum enim diffinitur tribus , quod quidem o-
mniaeflè dicitur, eoquOd principium haber,& medium,
atque finem : &quod non fit magnitudo, quæ tribus plus
habeatdimenfionibus. Quemadmodum igiturin tubus
perfonis, diuinum, perfeâionem habet,fic & omnecor-
pus, in tribus diftantijs vt Ptolomæus doeuit : Oportet 1
namque, inquit, très diftantias diffinitas eflè, 8c eas fècû- ;
dum redlas accipere cathethos : très enim fdlas reiftas ad-
inuicem lineas poflibile fumere, duas quidem fècundum
quas fuperficies diffini tur, rertiam vero q^iæ profundum
menfurar. Atvero trium perfonarum, copula,omnem
cogitandi fèriem, omnem exfuperat rationum vigorem,
naturamque fupra omnem collocata eft , eo quod abfque
tempore Vnum principium exiftant diuinæ très perfonæ:
Nam lice« ex patre fit filius, & ex patreac filio fpiritus
fanélUs, non tamen poll patrem filius , neq;pofthos
duosfpirirusefleincepir.-- Nullum profetftomomentum
Kk dandu