Pat re acFHioinalttfrutröeonirti'inccpifltf fub tempore.
Nam irrfirtna fetis ratiücundisvicferi poïeftfidé© ceuipo-
refenwllammiflionemfmfle,quod tcllü5,aqua,aèV,igriis,
ceekimqueipfum cum dmnibus quae continetin tempo-
tcfitnr,qi.iiain 1 ocovtcorporaexiilunt. Omneeninrcorpus
in lo co ed,Siömne quod in loco eft, aut totaliter ailt
paiticularirtrptf r (c.vel pcraliudmouecur.In quibufeurt-
que verb mo*us,in ijs &tèmpus. Quiètem ad mbtumre-
latdm jEcmpus men iurat:& in tempore eft. AliqUod enirh
pröcüldübio tcmpusextitit,quo anipliu's erat iumcrc, in
qiio quiefeens non‘nioucbatur. Quiekens veroeftquod
aptumeft meuevi. Homo ergb,& c£etcra‘talium,efledici-
tur in tempore, quoniam effehominis, videlicet, omnes
atmosviue iplïus téinpü's diffihki&menluraKquoin’ioco
efle’hbminis, fpatium exiftentiie iplius, non lpeciesipla
nunciipatur,qua lorfiran-tempori non fubiacet. Ex quo
patctjUotrefte IylldgH-nium,quodquidamiacere conan-
tiu,hbcinodo. T ènïpus eft numerus motus: at veto qux
aliafunt a mom,nö finit motusrergo qu? aliafunt a mbtu
tcmpirs nbrrmêtitur,quare nö funrin tempore. Ad quod
dicetïdurajqudd motus-per fe dicitur efl'e in temp ore,ac-a
fcmpore mënfurarffi'iieniedio.Idéb numerus illius«prïn-
CipaHterdicicur tempus. 'Homo autem& qusèeunque'ta-
liutr. pcFmottim aut quietem qua mdiaben t, d i cu tit u r eftc
in-tèmpöre. Ihtantiitn enim exiftunt, in quantum annox
vita? illorum, aut morartempusper fuumfluxum'&'cxte-
lionem'diffinit Scmenfura«. Facerverb&Filius,&quic-
quid ex eorUnrperfonfs profluit,fimuifant: qui'nonmo-
dó'tempo rijVerüömnibuscreatarisefle attribuunt,qua-
rehöfrpöte'ft trahi vHo modoad veram confeqtienriam,
ïniffionem Spiritus terapori fubiacerC. ‘Quoditer-umper
diffininonem temporis ab'Ariftotelein Phyficis affigna-
tam ,'demoiïftratnr: Ait ergo tempus ellè numerummö-
tus fecundum ptius,&: pofterius: non huius ytl üliusmb1-
tus.fed ptinii in eo quodmotus.Ideoqueomiiium eorum
quz mouentiu,vnumtempusopinanturplures,non mo-,
do Spiritus,fed & numero. Quidam veto diftinguendo
dicunt, fabiedo vnum eflè tempus , ratione verd phira.
0 arte rü m, di fle re n t fern otQ's, q ui circaeiufdc (pecies'con-
^demntui,vtalteratto,locfpernqutatiö,& Emilia •; non
1 unt temporis differeirci*, vcpraïceritum Sc futurum ,vum
Romaï,Conftaritinopoli,acvbique rerrarum quifunt in
fcodcm'elfe inftanti ndiil prohibeat.Plane non vt motaru
return fingularisporeft efle-motus, itafingularffimnio-
tuuni lingularc.'eft tempus , fed omnium vtvnius? quare
noneftputarrdtfm'tenvpus, eflfernócum, qudd.motuseft
-itfcftua,v£‘mamftffturh cft:pattimexeo,qu:od'plurcsmo-
ttisfinvu.1 funr,pielens veiö,vbiqueidem:p.v.;t mquodo-
rrinis motus in ccpore eft, nullum verb tempus interpre-
tat-tit: mfialiud iïvalio contineatur; item motus alms eft
ceier,alius eft tardus,tempus vero non.'Multumpai uum-
■que tempus dfctcur,ceferéverö,autcardüniinimè. idem
tudiciumde numero kabeudam vrdetur. Qaippe nume-
r üs difcreta cpiantitas eft,tempus verb con tlnua. Named
quidem nou eft generario,aut cortuptw, tempus verb ht
& corrumpitur. Deinde cuiull:bet numeri omnes parte$
efle neccfle eft. Non exiftencibusenim tribus vuitatibus^
ternariumefle non eft poffibile. Deniquepnmus&fe
cundus numetuslimu 1 iunt, tempus verb prius&poftc-
rius,ilequaqaamhmul funt.Ergo dicicur tempusname-
ms,vt quibuldam vifum eft nümerans quseiub firmamc-
to,& numcratus m firmamcn to.Quemad modum vtique
menfutatum, menfuranfque dicitur metrum, vt modms
ligneus,modiufque frumcnti:&aqux amphora, &lateri-
tia. Ita & numerus ex vnitatib«as, & numerus in numera-
b+libus nümeratus; quare tempus dicitur numerus,id eft,
menlutamotuspnina; fpeciei, lecundum prius& pofte-
rius:que duoin magnitudine aut mulritudinefiniulfunt.
fn tempore au tem & moni,nifl priusincerimatur non ha-
bet regionem poftcrius.Hoc quide videlicet, Sc pofterius
ek eo nominantur.'quod ab inftanti difcedi t ur.Nam prins
yerfuspraeteritüaicitur,qubdabinftanpidfftat amplius:
poftërms verb quod praefenci vicinius attendicur, ver Jus
uutemfQtürumdi<fticonuerfio:prius,qirbd pre few ti vici-
mus:poftenusquodantehaceftrcniouus.Eaemmfequiturcelerius,
vbipofterius & tardius : QubdfïFiiiusÊei
tardiusni kil alTcquutüs eft,neque pofterius : fimili ratione
neque celerius,nequepiius.SaneiTihilquod ex aliqua
ttium perfbnarum prodit,efleintèrnpofeoaücifcittirïNó
cmmiempitcrna in tempode funt,quOru efle templis non
continet,quïein tëmpore tunt,in rrienfura funt-Quprum
aut-c aliqua mén fura eft,& kis menfuraamplior eft (ecun-
dum tempus : & paflio ijfdem ïneft,qui nullo in temporé
omni mbdo paflionem,mutdriök'ëqi effügitint.Itém quæ
in tempore fiiint,eorum tempusper fuéceflioiiê raénlura
eft. At’vcf è fempitërna cum fimui fint,nullam prbdubfcio- !
nem expcbtaiit ccmporis,quare fupra tempus fiint. Natn
fi effentin*empore,eflèntikin mótUmeciimul fubfifterè
.putarcnnir.Aliquodfiiturum tempus aurper reuoiutio-
nem,aut pexaliamaliquam cauflampræftolantia. Non c-
nim,quia in tenipöre cognölcimiis nos, quae fupra tepus,
&ance tempus exiftunt,ideèillaeflein tempore cóftitué-
mus.Néqüe fi qüod multitemporise'xiftitin temporë eft,
■Sc qubd onini tempore exiftit ,' cfie fub tempore pronun-
ciabitur. Qua ex re,quaeftio'omerfit haec : vtrùm coelum,
ceeleftiaq. corpora,tub tempore fint nccrie?Si non eft,in-
quiunt,coelum fub temporè,non eft numerus ipfius n^o-
j tus rem p£ ri s .R u rfus aiu n t,Si in tempore eft,fuojcemporé
, continctuXj&lmsaliqiiod ipfoerittempus. Hocfo-
• luunf quidam aflerentes ideb in témpöre cçlumefte,quia
(*cum(emperalius&alius'fiatmotüsipfius,aliudatq,ahud
ftuurum^fttempus,ficutamplius tempusfumere'cótin-
.git Verum efle lub remporédicutur ilia propriè j quae fub
cemporeaceipiuntexiftentiamiper fluxionem & extenfi- j
onenr.tantumenim eörum eflèperdurat,quantü tempus
dilatatur,quoddumfit eflehabet: 'qüod nulli fuperiorü
I nedum Deo contigit.kaque manifeftum ex hisquæ dibla '
I funt,Filiüm Dei nequaquamin temporemitteréSpiritü,i
I quanquamdifcipuli acceperintin tempore.Nam ficutra-
; tiomilïionis,ita&:rniffio,aniequamdifeipulosirradiaret,
i eranquacance omniafecula, & ante omnia tempora in Fi-
I iio extitit. Si rationem mittendiaprincipioiró habuiflet,
cùm nihil adiedtum,nihilinaccipiendo,fecundum quöd
Deus eft polfideat,riullo modo Spiritum mififlet.Quam-
obiem & habendo emittit,& emittedö femper Spiritum
habéfFilius.qui eft imago'Patrisiipn inanimata,non manu
lculpta, non ârtificis opus}àutintelligentiæ,ftdimagô
viuens,magis antemde iplâ vftaelhnoninfigur^fimilitu-
dine, fedm ipfa (ubftanciaoönferuans indemutabilita-
tem,hac eft,perlonç magnitudodignitatîsvnigeniti omnibus
modis habere indemutabilitatem àbfqùe interre-
étione.Srergo PätreSpiritumenjittente Filius lionemit-
tai,in emiffione nohabctindemutabilitatem : dum mùl-
ns modis imagoipueniatür excidens,prruataniaximo bonorum.
Dein Chérubin imago Patrîspoflè cenfeEivide-
büciu,quorumquilqaeinuifibilis & mcorporeùs exiftitj
Icientiae hab ensple n i tudi né ,nifi ex le habere Spiritum äc
emittefe,ab eis diftingaarPatrisimaginem.Qupftty t fo-*
lus vnigenitus propriè ac indémutabiliter imago Patris
ekiftat, muftb magisexprélEus, quam Seth Adam. Nam
*hi quidem feparabiles funt,illi verèinfeparabiles : hi differentes
animas & varias Voluntatcspoflederunt, illive-
ro vnam vittutem, vnamqaevoiuntatem & habent fem-
petÿ&habuere. EtScth quidemeircaexrërioraimago Parris
nomïnabatur,verbuautem Dei, omnibus modis Patris.
imago exiftit : non côloçis, ndh fignree-, nec taliùm
quippiam,hoc enim artificia'iium imagmura, & non na-
taralium, fed fubftantiïe, id eft, perlônæ Patris faciens
imaginesfil^& deos omnes, qui ea participant. Hae de
ca'ulïàimâgoPatris'',dcPaternbn æquiuocè Deus dicitür
imago Fili],dc Eilius : ficutimaffo Chrifti & Chriftus nun-
c'ü pacur n on Vniuocè fed æquiuocè i Patris autem irnago,
& Pater Deus dicuntur vniuocè : vriüsenim & imag# c-
iusSpiritus fandus. Quoniam vna Ôceâdemtrium natura
cft.Itaque Filiusæqmpollens fignaculum eft abfqùe o-
mni fallacia, charader & imitamen effîgiati Patris, indi-
mmutum , quia non eft imago Patris luperficie tenus,
ad Chrifti fimilitudinera imaginis , fed interiorum at-
que omnium profundorüm Sapiëntiam Dei , & vir-
tus in finu Patris iv ecUrco , id eft/» eommanens'
£>uas in Latinos Groeei deuoluunt, L ib . U /.
vniuerÏQrum qua: Patris funt protfudrix extat, & enu-
clcatrix- propterca vnigenitus quidem Dei hæres Patris
pleniifimus eft,omnia interiora eiusinfigniens. Effigies
enim naturam ici debet effigiate. Necad artificem afiter
conformare pertinet.quod ad imaginera Socratis îçulpi-
tur fimulachrum : nifi enimcaluüm,fimum,prominen-
tiamque oculorum ofténdat Socratis, nequaquam eiüs
efle dieetureffigies. Da enim quanquam æquiuocèdicà-
-tur effigies. Da enim qùanquam-Æquiudcè dicacûr'iride-
mutabilitatem, tarnen debet habere fefcundum fuamil-
lius proprieratem, & coæqualitatem ex quo elfe trahit, &
cuius eft affi'miiatio. Amplius, fi FiliUsnón habetS’pirir
tum,nec émittit vrPatër, pFiuâtur fandièûdine qûæ maxima
eft Filij haèreditas , eam Spiritus fandus folusin
trium enumcratione ampleditiir? .cum fie dicitur Pater
Öc Filius & Spiritus landüs. Quare fi fanditùdoà Pâtre
: proceditjà Filio verb mihimè, nequaquam arquàliter &
indifFerenter;ambohabentlànditudinem,quqd cogita-
re non eft Catholicum. Plenftudo enim Filij Spiritus
quemadmodum fer iptum eft x^Deblenitudine eitu omnes ac-
~ceptfaiisgratiamyrogrktia, nouarn lëgem provetcre,.pro
âHoptione-lermdcinatiua & vmbratiii,rémiplam & véri-
taremex DéO natiper laüacrum regencrationis, & reno-
uaMoriis Spiritus fandi, fine quo nemo videbit Deum, à
quo omnis lânditudo emanar. Non enim vacat quçjd
Frliu s e lied i ci t u r & commanere i ri' finu Patri? , Spiritus
vero non;, quod quidem ri;oriien non corpus f^re lignifi-
'Cat, fed confortium vnigenitiad emiffionçm Spiritus in-
ntiit apertiflïmè àc mariifeftiffimè,deSpiricu vero nihil
tale fenptiira pi;otulit. Idco dicitur&charaderfubftan-
tiæ Filius, quanquam charaderem non pêrfo.nam elfe,
lëdperlbnæ tan tùm, hæretieus arbitrerai : non animad-
uertens, quod Filius vocetur, quod perfona eft , ficiit
Iplendor qui eoæternaliter de Pâtre corufcaf.magni qiio-
i que conlilij Angelus, admirabilis, confiliarius, ôcprin-
! Cens pacis , ad perfonæ diftindionem enuntiarar &
! qupdjnaiora ferais fuis Prophetis monftrauerit, fcicn-
tiam tfibuendo latiofem & apertiotem Mofaica in,ltitu-
•ione.Multo impendio predabatur Mdy fes, vt illiùsqui
j verè eft fcientiamacciperet.'Ô/îf»rfe,adDeum dicens,miln
1 faciem ïuamt vtfeiam te. No» vtdebit ?we, inquit, homoy & vi-
uet: Eccelocuîejiupudme,Jiabisfupra petram y cumqtie tranJMt
gloria meajonam te tn foramina petra3 ô'protegamte dexter a
mea,dotiec tranfeam : toUamâj mamim meatn, & vtdebis pofie-
riora mea, factem autem rneam videre non poterie. Iubecur
Moyfes ftare fupra petram, & per anguftum foramen in-
i tueri : hoc monftrante Deo , quod breuemlex fcientiam
J Trinitatis habuit,cuius Iblummodo pcrfdtàmen parait
■ illuminatio : foramcn quippoacmantis'protegens, nil a-
■ liud,quàm parcicularem & obfcuram porteridit légis co-
1 gni tioncm : taie; eftemni, quod per foramen oculis lub-
j ijcitur : Chrifti Vero dodrina ôcprædicatid, grandiorem
j nobis feientiam oftendit,iritelligentiædculuminftruen-
! do,contingcre fupra fenfiimquæfunt, &ratidnem : fa-,
cies,gloriaÖClplendórglorite,qua: MoyfeS videre poftu-
lat , charader funt vnius liibftantiae Patris Verbum Dëi
vnigenitum,quodabfqueigne,id eft.amma&nube cat^
ms, homo viderè non potuit : ideo audit, ftabis fupra petram
: Petra autem erat Chrtjius. Nihil in lege gloriófum
habuit Moylës,nifi folamfacicm. léfus vero, in monte
tótusglorificaraseft,& apparuerunt Moyfes Sc Helias-in
gloria.çollôquentescum eo,vbi honfolùm vultus Chri-
fti vt fol,fed&veftimentaipfius velut nix apparuerunt.
Ibiquecompleturillaprùmiffio, quamaccepitin monte
SynaiMoyfes.cuididum eft: Toliammanummeam,&vt-
debispoftenoramea. Mittam Filium raeum quem videbis,
cu.m v en e ri c diet umple n i t u d o ifactem meam videre non po-
teris.yquia non videbit me homo &vmet.. Non quod videnti-
bijs çaulà mortis vita fiat fviuificum cuim nacura diuif
numelQifed qqia propria denotatio eft naturædiuinæ :
omneni fenfum tranleendere, quæ cum lèla yita fit, fi
•mnemprætergtedirar fcientiam,'quod ab hömin'e com-
prehendere,vita non elL Quicunque igituraliquöd cör-
rum, quæ cognofcunt Dcumelfe,atbitratury aüerfus à
1 bus,quod interminabilis fit&abfqueprincipio : pofte-
riora veto ciusille vider,qui eum fequitur, qui dum pro-
cedit,fe fequënti viam oftendit. Poftcriora ergoeiusvi-
■ la funt , quando’in nouiffimis diebus, carne tccepta ,dt
Sptritu fantto fuOy ficut dicit per Pröphepam , fuper omnent
carnem effudif. Hin c eft q uod nemopoteft dicere, Dominum le-
funi nifiin Spiritufanäo, & quomodo qui non dicit ex Fi-
l*o elfe Spiritum, dicit D>ominum Ielum in Spiritu lan-
d o :’maledicit & blalphcmat Ielum qui hoc dogmatizat.
’tollens Filium de finu Patris,& medium faciens interge-
nerantem &genitum, quihumanointelledu tranfeen-
dit proceffionem,primurii enim oportet intelligi chara-
\derem fubftafftiæ, deinde Spiritus emiffionem. Nam fine
charadereFiliofolum intelligi Patrem non eft poffi-
bilium. Etenim fecundumquod Pater eft Filium habet,
feçundum verb quod Pater, Spiritum non emittit. Si ergo
primum oportet iptelligi Filium vt immediatum, &
indemutabilem charaderem Patris, fecundumhunc or-
dinem ipfeSpirira prior eft: vnde imago Filij quidemSpi-
ritus nuncupafur,Patris verb minime. Attendendum verb
non idem imaginera & charaderem ab Eeclefiæ do-
doribus autumari , alterum enim ab altero fiediftin-
guunt. Inquiqnt ergoarcamhabere imagineriiarcis , fa-
brilignarij ; videndo enim arçam , feio quod à fabro l,i-
gnario fadä fif.; Naucm quoque fi videam,confeftim in-
telligo efle opus arrificisillam conftruentis quod quidem
öpüs- iriràgo dcglôriatlliixs artis exiftit.Nequaquam
vefb charad'erperfonæ Opcratoris, Non enim figuram
perfonæ artifiéisquæ hùmana eft area, fine nauis com-
pleditur. Eodeni quoque modo dicunt^ hominem,Dei
quiplafmauit ilium, gloriam elfe acimaginem,non charaderem
perfonæ con ditoris, fed folum'modo voluntatis
fiue adiemis indicium. Filium verb folum chafadcrem,
Patris tfflc'.yefe credunt.Ipfe enim dicit: Quividetme, videt
& Patrem-: non ipfum Patrem, fed talem qualis eft Pater.
Eft Filius perfeda figura Patris,par illi per omnia exiftes,
perfeda autem figura fubftantiæ Patris omniâ comple-
diturintrinfecus,quæ Patris fiint propria. Ergo & iplam
de Parte Spiritus emiffionem non prætcrit. Ea certelî caret,
non!ëft coriipleta fubftantiæ Patris’figiiraFilius^quià
eft aliquid in Parte accipere quod ipfe non habet. Ara-
plius.fi perfona Patris fub charadere arnplioreft.non toto
efle luo ilium Pater genuit: Sc ruffiisVSi charaderper-
fônam excedit, fecundum exceffum lubfiftentia Caret.
Itaquc nón debet éxeedere Patris fubftantiam charader, i
ie forte perexceflum non fubfiftenscuanefeat. Neque !
urfus pcrlbna Patris, latior efle debet luo charadere ne :
illud fine figttra reman eat , quod charader non figurat. I
Amplius, A tit tbtam figurât Patris pérfonam Filius; àut I
non:fi totam figurât, euidens quodemiffionem Spiiitris
de Parte hon.diimttit infiguracamf fed eft exFilfq vt ex
Patre procelfio , Sc emilfio. Si vero non tbtam infignit
pferfonam Patris charader eius, non eft æqualié ipfe Patri
luo,charadere ampliora cotfiFledenti : videlicet,' Saridi
Spiritus profufibnem, quod quidem præcipuum’riiàxi-
mumque eft. Item fi lolius PatrisefletSpiritum emittere,
nequaquam Filius charader eius indiminutus èxiftëret :
at verb par éft Patri eius imago, ex qua verèSandi Spiritus
ptbceflxo cmanat. Qua ex fe iam veniendum èftad
cririofas perferutationes Nicetæ prælulisTheflalonicen-
fium,de proeeflîonèSandi Spiritus, quæapprobatæ fen-
tenciæ non rite confentiunc.
C A P V T XIX.
V rO s.inq u it, b Latini, qui ex Patre ôc Filio creditis
V procedereSpiritum.fi fie quidem dicitisi hune pro-
cedere ex Filio, vt ex primo principio: &nôn tanquam
per Filium, fed vt ex Pâtre : duo prorfus facitis princi-
pia, & deftruendo Filij generatiohem i contraria Dama-
feenb dieïtis, Àthahàfio, Gyrillo, cundifque alijsPatri-
bus,âtqj nobis; qutibus'patresfandosfequigloiiatio eft.
U!. ( , ... ^ ^ -Si autem fic^fcitis,ex Filio vt ex Pâtre per Filium, conlb-*
Dço vitaavnon habet. Nbnf videtur Deus ab anteribri-1 natisDamafceno ioanni, Arhànafio, Cyrillb ,'âlijfque