tabncare tempus profequirur; At verOlicet mensfenfuf-
que fine lacirudine tetrtporis nof'cat & fentiac, con Turn-
mationemcamen a b fq u e te m p o r i sdau t u d ihe non pofli-
det. Porro D e v s f i n e tcinporislaritudinecipusquod-
ennque vult fuum perficit:, &confummat: quodexhis
qu«aChri^ofii&afunt miraculisliquido apparct.; Tolle,
inquit ,grabatum tuum & dmhula. Dixit verbo, & fariatus
eftpuer: Scicerum: Extendemanumtuam,8c'remittunturti-
bipeccata: Fi-ittibijicut vis. Hoc aurem & his fimil'ia , ini-
dhioculiSaluarorpatrauitJ cuius virtus&pote'ftas | abfc
quequalibetdjftin6tfone*remporis , ac dilatione omnia
pcificir: hoc vtique Pater perTefafeit, HbC'FiliusyVtPa-
ter poflldcr, hoeSpiritus habec fehdhisftibftantialiter.
Sieutenim lapis diiniffus nbn a mitrente de.orfum mo-
uetur, illfe enim dimifit tahtum.'Naturale verb quodpof-
fidet mometum tulit deorfum lapidem: & fi,cut ignis qui
ad inferioraiacicur, ab eaquam inrrihfecushatura pofll-
det, ad fuperiora red'ticicur: ka'trfes j3erfohk,ri6n alb ex-
C A P V T V III.
D E vbi Veto & quando, palari^eft, quod non diflfe-
cèntFiliumàPatre,inernittendo Spiritum; Nard
vbi& quando,,' loci & tempö'ris fiiiitexhibiriua.,--”Sed
qua vbi locus,neque quando térapüs eft,quia locus natura
prior ëfteoquhd in loco. Similfteraurem tempus ,,-ee
quod in tempore priüs eft hatura, præexiftenribus vtiquç
lôco &tenipore.natura. DefnlaJioaduenienrë ipfis, vbi
efle dicitur quod in lococft,&quando q'dod in tempore1,
at verb ante Deum nihil feft: fecùlaenim omnia ipfe fecit
& fpacium omdë.Quare terriporibus, fecülis, numeris o-
nibulque eft Deus fuperior.Enimuero fi'fèculum feo anti-
quius fuiflèt, non vtique fecula fèciflet Deus. In nomine
fimplicjcerdi&o, très perfonæfubintëlliguntur.-Pater,
Filius,Spi ri tdfque fanélus, quod Séraphin teftâcur tribus
Sanëritudinibusglorificantia.&in vnam coeuntia domi-
trimecis facere vel operari, æqualiteVhabëht : fed ab in-1 natiönem,Deicatemque. Certe non modo tempöriar-
trinfeca vinute, quant naturalitër cômplé$urirur.Quip- que loto præexiftit Deus, verum Ängelis, Archangelis,
pelicetfecundnmnaturam‘& volunMem faciafic, lion Cheriibih, Séraphin,omnibiïfquevirtunbus, à quitus
eft tamcineis viitusad (nnilicudineminferiorum,in qui-1 in tantumabeft , vtrionpoflint Dei fubfta'nti.nn cogno-
bus aliaeftnaturalis, alla eft adiedla. Natüïâlisquidem, ! fcere.Exquo fit, vt nihil aliud nifigloriamieddant Deo,
quæiempéradeft: vcignivrere,luçërèfôri. Simifiterau- | pacemqüe hominibusbonæ voluntatis, dum fanâitudi-
t.emiapididimiifio , vïolëntia ceflant'e, mouëriadinfe- ; nertifolam concinunt,&quoniam plenum eftcæluip&
riora. Adiecla vero quæ'aduënit exmhfecus , & àbefle terra glorraeius omnium quoque fupferiorüm virtutttnv
poteft , talis virtïitis ëffectus cerifetur à&io. Qiùe feilï- opus, laps Dei. ■Laudateeum,inqmt,omnes virttttésetw.Qua
ceci yfrtus intérdum caufla | inrerdum caùuàtiuum, nun- decauflà fol us lèipfum videt, creàtura nulla videre iplum
cupatur. Subftantiæ quidem effedus ex qua piodit,cauf- j p o ten te tbd minus fupernis rationalibufque fubftanrijs
fa vero quam emittit aâiionfs. ÀtquI Pattis virtuscaufià homo, Vt Paulus pcrhiber. jQuemvtdit nulïtu hominum nec
ipfaèft,Ôcexcâufla,generâtùrenim, &erhittïc, &nul-; viderepiteft : qtfianecvifibilësvirtutespleUe vteft;ïpfiim
lumfortita eft adùentidurii. Née h nie îèntentiæ repu- ' contèmplantur: licetidem Saluatördicat: Amen dico vo-
gnatquod fcriptiimeft 1 Filius nonpoteflk feipfofàcerequic- bis, quia angelt tor um fempervidentfaciem Vatris met, quiinca-
quam. Nam fi quid Patèrfàcic, & fimilitér Filiüs fàcit: Itséiï: At yero is localem perfonam non habet , neque in
Filius an cem non poteft aliquid a feipfofâcere , erit vt .cælis circunfcribituri Quare ad illüd quod in Euangelio
nëquePàteraliqiiidàfe’ipfoïaciac. Quaire fi Filius non alibihabetur hue referendum eft: Beatimundo corde, qUo-'
poteftaliquid à feipföfacere', neque’Pater , quianon ntamipfiDeumvidebunt:intelligentiæ fciricetoculo,quan-
hocPateffacit jhô'c Filius cohtemplândqimitatür. Qui tumeapèrepoflunt. Q^omôdoangélî videre îpihmcre-.
vtiqueoptimUm & omnium bonofüm maximum, Spi- duntür,quipuram&pèruigilenl habentesnatüram , di-
ritum habendo in medio terràs operatus eftperïe , coniè- 1 liinum im'aginantur, prout eîs pofiîbile eft. Subftantiam ’
qUcnseft quod omnia poffit fieut & Pater : fed à feipfo i veroduirnam,nülIus vnquam vidit vt omnium coriditri-'
non poteft aliquid'facerè, îneo quod nihil contrarium , cent, & ante ômniafæculaexiftentem. Manifèftum igi-
Patri, vel ab ëo aiienum. Is poteftateni fiiam clarificat y turjttequevbi,neque quando hnpedire Filium,quin cum
cum aîcit : poiefiatém habeo pôhendi animant meatn-, & ite■
rumfumendieam. Nuüufquetolleteamame : potéftàtëmha-
beo vitæ&ntortis, ficuc & Pater. Propterea quos volo
viuifico&illuminö V daîïdû’erÿSpiritumvitae , & quos
volomofcrfiço , & in cenebris dimitto auferendo eun-
dcm. Etgonon eft contrarium àlëipfo nihilpoflè facere
illi qui e il, vtvultfacit , li'cet vùltpoteftatis , non polfe
autemàfe ipfo {ubiè&iôhis fit. Nam viirtütis indenVuta-
bilitatem , poceftatis coæqualitatem , commitnltatém
Spiritus Ôc omnid quæcuhqtie Habet Pater, prêter finguj
Iarëm|propriethtém habet Si Filius s etenim Spiritus da-
toreftficiit&Fateri'fednöncoäuem'tac, ytPàracletus
Filij dator fir,remiffiôltehiijüé peccâtorurti facitpér Spi?.
rituiii quodnonfierec,hifiâ'Fïlîo nfittéretûf, 6c exipfo
corufcando ficut ex Pâtre proceclëret. Nec débet ali-*
qüem deuiare, quod mîifti & pro ce de read trartfitùm per-»
tineat, ciim Défis vpiquëadfit : quia hÖG’iacïrcodièifür'
vccaufiàm inceiligamusSpirituslantti Filium , & creda-
mus: quorumidentitaspaucisquibuldam fcinditür dif-
fërentijs, quod HicVfciliCèt,
& hocïblum eft , quödfndücit amifiônëht : alfa vero b-
m n ia p ai i a 8c inderhqtabilia fu'Ht. Qüâre patét, qfiod
neque fàcète,nëqüè^àti,nëqtféà(9fcfôdiuidfc
Filium à Pâtre in etniftionë.
# Spiritus.
Patre Spi'ritüm ëmittatJ;
C Ä P V T 'iX . I
SItüm veto eile ,• cüro ebrporfbuis , fcfifcet, maghitüdi-
h'üni tërmfnisfupérficiei, IfiiëS, ali^tjUeinfit, palam
eft,qüöd äiuio’is hfillo rtibdopbrlbnis1^corffiéniatiyïënïhi
ïlöcalis häbirtidofacit ëffè vbi ^ témpoiis habitiid’o facit
fellé qo ad óyfic^ ofifionfs haßrrüd ó-j ffiiti m c ftè pèifi eit.
At vëro qfitéin vica ckuflis
ftkbifitafuhtVithpröpfiéfiéaefle dicuHtlm. Cu^föpradi-'
iäis& fimilibuS firurtt effë'il;cidat';&pofitiönfeïrt habere,
lecfindurii locff, excëpto cörpóre'disk‘èi/eas'vüilfètia cóhf^
tinfetitè. Porro ihcörporeis fitum feffèTübft'antijs nó comf
pètit, riifi ffeefindum niétaphorbhf iri ß eö qfiis dicat fita
elïè omniaivt in caülß.&ih^rincipio.His itaqóëfic ié ha-
bentibuSjèandhm eftiam ex ördihedifcèptatum ,,vrruni
habere di^am canifie communitatérti difiëcfet Velimpe-''
’diät.- 9 P r :' '
€ A P V T X .
HÄberfe igitur hiultä figriificaf.vt Ariftotclfes in Cate-
gbrijsperdofcfHtrdfe corpore priédicatfir,6£ de ineór-
póreoy cörpore tjuid'erit, proprer éaqüté circa corpus
nta fiin't particularitfer,vt anfilusfeifcadigicüilt:^£ quae
crreacorpus tofum vt indum'èntuin , penklraéjüeinftru-
mentSjVtarma. Quorumquaèdain vt thoracefn volun-
tanehabemus : quxdartt cofiria VoIuntatern , vt vincu^
la'noftrajq'ilippécotpciracum diuidua fint, exrriniecus
adhaerentia comple&üntur. Caèlfim vero quia nihil extra
fe ömific ,in (e. cohaérën'tia iritèrbTudlc, Sc vhdique
circunlepir. .De-incórporeb aurem habere dicitur ,
Vbi écq
do quid
vt de
A
Chrifti ! |:
fumus fra.
Oleum
'qu«d*-;|l I
Chciftûs h
quomodovndtus
c
D
vc de anima i proprer prudentiäih jf)pienciam,& his fimi-
lia.Sedenim&,deeôîquè'd£xanima'& cofpore confiât,
haberè dicitur ; propterquædam incorporea, veluti propter
quantîtâtërh!bicubitiim,tricubitum:& propter qüa-
Eccfe vir fanclusproprium cfle Filij Spiritum demouftrar.
Namfi Iblüs PaterSpirieum habferdt, nequäquani idem
eiipi<poyi& & avpi.<pvl» vtriufque dicerfetur. Quare' habet
FiliusSpiritum , fed non ex aliquo profedu , vthomo.
Ömnis quippe homo Encrgumenu fn habet Spiritum', &:
fubindudlum vt donorum eius exiftens indigus, atq; bc-
neficiorum.-ficApoftoli catterique Sanélorum-vt lumen,;
vtcharifma,,yt vnäionem,vt münus Spiritum habuerfir.»
Dei autem Verbum quod confuinmatiïfinmin eft , nihil
indigeebeneficioSpiritus, leudonatiofiibus'.Quippenö
tantum vt homo, fed vt Pater Spiritum habet.Qua de rfe;
cum potiorincomparabilitet horninibusfit, incoropara-
bilitermeliusSpiricfim habere oportet. Apoftolj egeri-
tes, imperfe&i, morrales , per gratiam Spiriru ianöo re-
•p!etifunt,necomniaSpiritusdona i necomneseius o-
perationeshabueruntaliquando: narrt ynum tantum vi-
rum, Chriftum,fcilicet, feptem mulieres,leptiformis grk-
tiaSpiritusapprehendetunr. Impoflibile.enim eft, abk-
Tiquacreaturarumperfeifte Spiritum apprehendi: at veró
quem munduscapere non poteft, euminfitum Sfe ex le,ac |
(ecundum nature confecutionem habet Pater , habet 8c ‘
Filius. Qua de ré, habere non diflecat proceffionem Spiritus
1 i râ t e m, v t a j b u m, nigr u m ,8c cæteratalium. Quin etiam
8c de'diuinis duabus pëtfonis propter tertiam, habere fiio
mododicitur. Vereenim dicitur,& Pater, ScFiliusquod
Spiritum làn&fim habeant. Nam fi Spiritutn Filius non
habeat PaWis, digniorpetfona efiipfumhkbent,Filij per-
lonaipfum non cornple£lente._Qrnnisenim cum Spiritu
efièntia dignior , & potior eft , quam ea quæ Spiritum^
non habet, profe&Q animalia plançis, lèminibus, herbil-
qu.etiigniora funt ,& amplioraiHïSiVthabentia Spiritum
facere pqlTunt. Atqui perfona Patiisindubirato Itabet
Spiritumi Filijperfonaeundem non habente. Quare dignior
eft peribna Patris quant perfona Fjlij. Id quidem i
vtprophanüm Chriftianorum profeflio abdicat. Igitur
abfquc ambiguitate danduni Filium Spiritum habere, vt
Pacer. Quamuisenim loannes ceftatur fie,CevidijfeSpiri-
tumdefcendentemmanentemquefiipereum, nontamenaduë-
nientem habere Spiritum credendus eft vcDeus^ Nam
vt homo habet, fieut quidam demonftranc, hoc modo
disputantes: Si hominum in animabus pieacreligiolede-
gentium , non tarnen abiqueforde penitus exiftentium,
Spiritus lanâdshabitarepollicetuivmultomagisinChri-
ftianhnaquæinuiolata 8c immaculata,fîne‘cordçïémper
exiftit : nullumomninopepcativeftigiumhabens, idem
Spiritus habitauit,hocProphetavaticinabatur, quando
dicebat:Prôf»rere4 vnxit te Deus Deus tuus, oleo Utttiafyraparti-
cipibustuis: Fratrés Chrifti & participes fecundüm huma-
nitàtem fiunus, oleum Spiritus fîghuni eft,vnâ:useft au-
tetn Chriftus non'vt Deus, fed vt .homo. Neqüaquam
enim vt Dei Filius vngicur, fed caro Qhrifti vera vnbtio-
nevnâaeft , aduencu fcilicet Spiritus fitn<3:i in ipfa Filij
hominis cortceptione. Et pire partieipibus , quia illi vt
caperepoterant particularis quçdam fan £ti Spiritus ema-
natiotnbuçacft. ^Adïnftarenim humani Spiritus homi-
nibus vidétur diftribui Spirituslànébi gratia, quernadmo-
dum y tique is à cerebro defcëdens, per lénfibiles neriios,
non omnibus membris, fed lécundum proporcionem v-
nicuique potenri fufeipere. Amplius,Pluspotenti fufei-
pere, modicum minus infundit, ira 8clargitiodönorum,
fecundumproportionem fit vniufcuiufqueanimæ. Porro
Dei filius nequaquam ex proportione habet, led totu
habet Pater, totum habet Filius , & eundem. Non e-
nim alius eft Patris, 8c alius Filij Spiritus, fed idem eft :.8c
eodemabvtroquemödohabetur. Nanti» C hri s to
plenitudodiuinitatis corporaliter,id eft, perfeëte Habitat. Qua
exreitérutï^oftënditur, Deum Dei filium femper Spiritum
habuifle. Nempe fi Deus Verbum carnem anima-
tam, animarationali vtinteiligibili vniendofibi, fecun-
dum perfonam Sjpiritum accepit , ex incatnatione primi-
tiasSpiritushabuic , fimul aurem 8c aliquod perfeëlum.
Quodfiprofecic, cum æqualis Deo, & ante hacexifteret,
maior Patre fa«3 :us eft. At non profecit Dei Filius, quia
nullius v,nquam fuit indigens , lèmper Spiritus habens
pleqjtudinem : hocadSaïuatôre'mprophetic©Dauidor
re clamabat : Emittejpiritumtuum.Sedcnim Apoftolorum
prineeps inanifeftiffime aflerit , quod ante incarnario-
nem Spiritum habuit Filius , in priina fic lpquendo.epi-
ftoljt: C H R IS T VS femelpro peccatis nofir is mortuus eft, iu-
ftuspro imuftts venosoferret Deo, mortiftcatos qmdem carne, vi-
uificatosautem Spiritu. In quo fcilicet Spiriru , 8c his qui
încarceréèrancfpiritibusadueniensprrediçaqit, quiin-
crediilifuerâucaliquando , quandoexpeëtabatur D e i
patiëmiainxliebus Noë , cumfabricareturarca. Quare'
Opoitecvicam Filij non eflè abfque Spiritu , qqam non
modo ante iucarnatiônem, vërum ante raundi omnium^'
que lèculorum creationem habuit Dei verbu m. Audien-
dus autem& credendusin h is eft-Mngnus in Theologia
Gregor i iis^fidei Eccléfiæ Latitroru m te ftim onium p er hi-
bens,in huric modum:Spiritusfanébuserat qfiidem lèm-
per,& elt j&erit,neque incepit,neque défi net,fed femper
PatriFilLoquecoordinatur&cohnumeràtfir. Noréënim
décebataliquâdodeefteEiliumPatri,aut Spiritum Filio.
ex Filio. Igitur, cum nihil fit quod difterminet pro-
ceffionem Spiritus ex Filio, quianeqjintelle&unfvt fub-!
ftantia, neque vtquantitas, neque vtqualitas, neque vt
quodlibetaliorum : manifeftum& euidenspfer démon-
ftrationempöfitamfadumcft.vtaeftimo , Spiritum (an-,
(ftnm ex Filio » vtexIPatre procedere , ac de his haze dida
fufficiant.
C A P V T XI.
VElim vtique iam & San&örum Ecclefiae paftorum
teftimonia , quae Spiritus exiftentiamex Filio efle
predicant, lktius omnium auribus infinuare, ni quaedam1
communis omnium Gr*eorum opinio, quaeinfirmknda
eft, cum cjEteris hoc facere inhibeat. Aflèrunt itaq; Gvx-
ci aequiuoce Spiricfim dici efle Filij atque Patris. Quod ex
veriiunilibusco.lligentcs j cos qui hoc negant inconue-
nientia plura fequi opinantur.ficut mamfeftum ^ft ex his,
quasinferuntconclufionibus. Aiuntigiturplures in di-,
uina lcriptura voces inueniri, quae fimilicer quidem pro-
feruntur,intelligunturverodiflimiliter, vtapudLucam
Euangeliftam dicentem: lefus proficiebat fapientia & atate,
■ & gratia apud Deum & homines: profe&o fi profieere ilium1
in fapientia quisdixerit, confequens erit nequaqüam i-
pfumfcienri*perfeétionemhabuifle. Rurfus finegetin
fapientia proficete i neque lecundum aetatem debcc-ha-
bere profedum: qua ex re proficiendi verbum squiuoce
audiri oportet: profieere enim fignificat ex paruo magnü
fieri,& abimperfe<äo,venireadperfe6rionem , feeun-
dum quödfignificatum , «täte vere dicebattfr profieere.
Nam cum effec.paruulus circa corpusaugmentumfufce-;
pitjfapieti« vero & gratiac diflimilis erat profeëlus. Quippe
nonex indöiäo doiftus, &gratiofus ex ingrato, profi-
. ciendo.fiebatried'gratia &fapientia profieere apud Deum
diejtur, quia gratior & fapientior videbatiir efle homini-
bus quotidie quod reüelaretiir Sémanifeftaretur in eo per
fingulos dies Spiritus lamäi aétio. Quare proficiebat verbum,
licet vniuocevideatur dici , tarnen aequiuoce pro-
nunciatur.Similiter autem & Pater ftomen «qu iubce ac- j
cipitur yab ipfoSaluatore loquete póftrefu*rre<aipnem ad!
M&mm:Ajjjendoad?atrem meum &patremveßrum. Eodem
roodo.fuum difcipuloruraq; nominauit Patrem,(edeodc
jnodonó intellexif.Etenim Chrifti pater natura, difeipu-
lorumvero adoptione.-Propheta quoqy Dauid , creaturä
adglo.rificandum inmtznsjdic\t:Laudateeumomnesangelie-
ius,virtutes,dracone$,abjßi.ldem tires pueri pfallebant: Bene-
dicite Dominum angeli Domini, imber,ros, & omnia nafeintia in
terraifilii hominum,facer dot es fer itï Domhn.hcck fimilirer om-
niabenedicireDeuexhortatur, quantu adprolarionem’
di&ionis,qüaediflirniliterintel'ligunrur. Rationales fane
creaturae per fei?ntiadifciplihamqï Dominu benedieun t:
Irrationabilia verö,quia taliuni minime participant, non'
per fe,fed per nosyqui cum fitnus rationales illa incuendb
faëtorem noftrum ipfo rum inrelligimus Dominum bc-
nedicunr.