4 W K_Jrnolài Ciirnottnfis K^ibbatU altist
tfrit 14.
imagincmcum propriè cfhjiata fuerit j repræfentatur, fruélus Sc vifu & vfu deledtabiles eonftituitür : in iplà
Sdintimatur nobis cuiulcumq; rei proprietas. Ego cùm lua nudicatc beenden s quia ficut innocentiam & fim-
me in fpeculo vel>in puïilfimo fonte intueor , non me Iplieitatem nulla inuoluic dupliciras , ita femper fifelum
ipfùm video fed expiimit mi hi imago mea omnem lanimoconfufiooperit, &circundac malignitas. Nulla
habitum meum vél geftum , & quantum ex facie iu- jante tranlgrefiroherii peccati contmnéliaquæfiuitoper-
diçan poteft , ipl'um mentis àffedum : vtibuvideas jculum: nihil ingelïït caro pudendum : nihil erat quod
.ttum decolor fim, an colotatus: Scmanifelle întelli-
1 gas vtrum turbatus videar , an quietus. Ideo filins i-
imàgo dicitür , quia in ipio pattern intelligimus : Sc-
per ipfum acoclïum hâbemus ad Dcum , quia iUumi-
nans hos verbum & lapientia æterna in intelleélu fui
partis cpioquc apçrit intelleélùm : quoniam qui videt
hlium, videt Sc patrem,qüia v.numuint pater & nlius.
Ad imaginem igitur D e i, hoc cft ad mtelleôlum Sc no-
titiamfiiij,peïquem intelligitur Sc cognofcitur ilia pa-
ternitas ouæ in ccélo &jn terra nominatùr , fafetus elt
homo : exprefla m mente liominls illius lucis plenitu-
dinC| illiiis lapiehtiæ conformitatc , illius gloriæcom-
municatione commrmieat hompîuftitiæ Dei : bonita-
tis particep$,æternitatis hæres: ratio nis confots,inap-
pctitu pacis,in intcllefelu veritàtis,ïn amore charitatis ilia
m imàginem repræ l'enta ns : non ad illam limilîtudi-
nem tfendens, ad quant'anhelabat qui d ix it, ero Jim'ilû
altifsimo : Sed ad illam.de qua fcriptum eft Dei [limits:
fed nondum apparuit quid erinius: enmautem apparuerit
Jinnies ei erimus. Pbrtamùs imagihém coeleftis,cumfor-
matur Chriftus in nobis,cum in modbus no ft ris &: vi ta,
illius generis nobilitâs innbtefcit. Sicut cnim exterior
facies,paterna: generofitatis prætendit indiciü,& ibi vel
pulchritùdo , vei deformitas genito.ris fraiefela e f t, yt
etiam ex vultu intelligas vtriïm naturalis an adulteri-
nus fit filius': :; ita in moribus euiden tillimum eft fi vêtira
ti s Sc iuftiriæ lineâinenta imitantia exemplar diui-
num , ad cuius inipeâioriiçnio m n is pulchritudo &
honeftas dfepingitur,"illam formatn coeleftemexpreffc-
ririt, hune elfe Dei filîum & hte’rcdem, querh à pàtcr-1
na bonitate non dege nerem indices. Hæd imago in ani-
elt : ^heb corpbfis eft honor ifte,
eftetoccultandum: nonerar inoculis Dominifoedanu
ditas^necaliquid pudendum vbinullaimpuritas. G*-
terisomnibusfibiexpofitis,abvna fola arbore contine-
repraecipiiur,&impofita lege obcdienti®?propriorcli-
6kusarbittio maibrailatim ,li ftaret in inandato ,perce-
pturus,probaturin minimo. Sedquia de operibus fex
dicrum nos ea qua: fentimus (cripruiosdilpofuimus, 6c
hocexaliqua parte Deo faiftum eft audlore, alteriusla-
boris enr lcrioere quid de Paradilp, quidde fonteillo,
quid de ligno fcienti«.bom Sc mali vel de ligno vita:quid
de ferpente,quidde tranigiieffione,quid de fentenria in
ferpeiTtem Sc virum Sc mulieiem pxomulgata paruitati
noftrx fecundum meniuram donat.ionis quam accepi-
mus videatur.
' A c b u s homo extraParndifum,n pAdbr e aliqua deefte gratia
cofta fa&a muliermemoracur. Decebat enim Kontinem
adimaginctii Dei condkum etiam loci illius amoenitast
&licetnullainlbntem vbicunqjeffet pollet vrgerc cala-
mitas,prouila eft tamenlecundum exteriores fenfus in
vnb loco omnium dele&ationum ftipata colledio : ne
liquid fbi deeflet in quaerendo vel expe&ando quod
proculelTet., fatigaretur appetitus, fed omnium &prae-
lentiagauderet Sc vfu. Haberetin creatore, fi ftaret, ple-
nitudinem veritatis & pacis rationabilis incellebtus , &
totam mentem illius vnius bonitatis impleret intuitus.
Eodem modo etiam haberet hbmo exterior fubieifta
fenfibus quaccunqjfuauiaêaocunda humanam polTunc
oblcólare naturam : vt eflet omnium fpiritualiumgah-
diorum homini fumma Deus, &omnium temporalmm
conlplatipnum fufficiència Paradifus. Vnde etiam e-
Icd Ipintus. Exploditur a n t h top o m o rphi tar um hae re-1 de n,id eft: yoluptas, dibhis eft locusjlle,&hortus delif
i s ', qua: Dcum corpus habere mentiens lecundum
corporalem eftigiem metitur fiihilitudinem diuinam,
Sc imaginem Dei membra dicit vifibilia dreumferipti-
oui fubieda. Non intellexerant .huius amentia: aller-
tbres quii Deus Ipiritus e ft: Sc quia ad intelligendam
ciarum propter vbertatera foli, & nemora fru&ifera. È-
manabat è medio fons vitreus irrigana& humeblanso-
mne gramen radicitusmec tarnen red un dans enormiter,
fedclapfufubterraneo totamhorti illiusaream imbues;
frondes patulæ in process arboribus fubietfta gramina
diuinam ellen ti am cauo Sc fanguis non prodeft quic- obumbrabantsHumoiq; inferior, &lupenorcemperies
quam. Soe_c_u__n.1d um.. qtto. dJ vir e. fnt , adJ im__a__g:i_n_e_m_ Dei taClus _______________:____r ■■ :.. \ i a i r •
eft: fecundum quod vïtago. adfimilitüdinem. M/ifculum
&famtnam, in quit [fecit eot. Secundum intenfiorem
plenitudincm Ipiriths vir : fecundum remifliorem con-
plationis appetirum , feemina : ‘ Secundum con-
fummationem ,iieque vir, neque fa:miha : fed in noui-
tate vine creatura intégra Sc perfecta. Dbminacio igitut
omrimnvqua: in tér‘rà , Sc quae in aquis fürit, homini
data elt: iSb’coeleftem in eo omne quod ei fubiebtum
eft , reuererixr originem , & iii piopofitp luo creatori
obcdic jnrhii ei v.enerationis impendens ex communi-
tate narune , (fed ex pfæiogariuâ gratis. Rebellia qui-
dem animalia Sc dohiita Sc indomita lîépe aduerfushp-
mineiti videmus cohfurge: c r ied baric audaciae Sc dilli-
dijintblentiaiti;hihil aliud inouet,nifi 7quodiplein or-
dinc fuo non! obtempérât crearoii : qui hoc non cx
mcrito , fed ex gratia accepit, vt creatura irrationabihs
eius moueretur arbicrio Sc regcretur imperio. Iuftifli-
mum fane eft, vt dilTentiehtêm ad omnia vndique in-
commoda vrgeanr, Sc in eum qui fuam voluntati crea-
toris praepofuit j vndecunq;omnium affinipm excrefcat
feditio, Sc extra in eum cxeandefcat perlecutio omnis
creatUræ,vt caro adue'rfus Ipiritum, Sc fpiritusadherfus
.if ’conteTidat ,8c qui nöluit fubelfe fuperiori fuo,
ei ab infevioUbus reddatur fubfedtio. Magna hominis
digoitas , cuius factor Deus , conlors Angelusii
mini fter m un dits,regio Paradifus. Ibîi nter arbores Con-
dénias & vmbrolas Sc ppacaktia nemora, inter herbas(
virorem perpetem in ce^itc nutrfebant.Adçfat aurame^
ridianis noris fiquis forte eratyaporem abigens & prö-
pellens. Locus omnino. niuiumignarus &grandinis, Sc
perpetui veris æqualitate iocundus.Erat ex fru6tibus SC
igfiVvirgultis aromatica confperfio : & ex ipfis truncis
pinguedines pigmentariæ erumpebanr. Stillabat fto-
rax, Sc liquor balfami ruptis"corcicibus vitro pauimen ti
cruftasafratim imbuebat. Defluebant per pvata naidina.
vnguenta ipirandai&gummis ftillantibus fine præli v o -
Ifen.tia , tföta vndiq; regio ilia innumeris perfundebatur
odbribus.Nihileratibi trifte, nihjfcörruprum, quod cæ-
terà impediretiquiXomnia hortiillius plantaria, planta-
toris lui redolebahtyirtutfem, Sc coeleftls gioriae gratiam
prædicabant. Sudabant ligna pinguedinem : Emiflura
crat fanâorum chantas ppritatem : Sc in illius fuauitatis
odore tam praedicationis honeftas , quam bearitudinis
ætèrnao iiitimabatur ebrietas.Erat quafi quædam extalis,
iliadeliniens §c demulcensfenfus carnésfragrantia:non
tarnen con fopiens, vel d debitis officiis hominem reuo-
cans,fedadquameunq;opérai« Sc liudium fnbtifitatem
mentis acuens ôç emundans. Staifte & myrrhà amo-
mum Sc fpica, & mccfieata femina vltro’prolapfa glebas
fertiles impmguabant,& licetnoii indigeret «atura, cd-
po^ore tarnen gratia iunabatur. Non eratfcbns,&i..m
efat anridotumi.Nulla adhuçnaturæ defeiftio &iam lan-
guorum rfemedia germinabant.Öperabaturholno,.non
aliquid nouum exercitio labbriolo aedificans., led deli-
ciqla cnlturaaut elücidans alidu:d,aut obumbrans ,ai;t
bdorifeeas v &ardmatiCagramin^i in pratis virentibus,J àliquaclauftra vel diuerloria animalibusaptans:ne pal-
& font« illitts Cardinalis viûis emânacionibus , intfer fim aberrantia,ea maxime loca quibiis reuerentiam pigr
De Oper thusfex dier um, Tr attains.
inentorum dignitas exigebat, inçonfideratis palfibus « morum velfanguinis ebibit & exhaurit. Ante peccatum
- qpid'em qUi^ culpa rion eràt, necpCena,nec;poterat a$-
qiia efl'e moleftia ab inferioribus, vbi fuperiori fuo pür !
rum exhibebat famulatûm ratiohis humanæ hiimilfs !
obedientia,vidcrer cxccdere fi non deferiberem volii-
ptatem: fed quicquiddici potfeft, minus eft abilfis deli1
ciis: quippe deliri 8c fatui lenfus, & labe peccati infeifti
intfegrisillis&virgfnibus ffenfibus qüibus ptira vtebatur
naturà omninoconquadrari non pblTunt:& omnem huius
corruptionsexperientiam illiusiocunditatis purilfi-
mae vbettas exupcrat:&ne auditui défit,quçdemulceati
mfelodia , luperne in ramis cedrorum vel aliârum arBb-
rum phoenixviuax pfallebat,&pfittacus,& multiplici
concinentmm auium lono vnaerat cohfbnàntia : quorum
hilaris vniuerfitas laudabat fecundum modum
fuum audtorem fiium* in voce exultationisiubilanscrea-
tori,blandiens homini) mouensadmlilcendum éum hâ-
turaliâ organa, Sc Originalis muficæ d Deo condita in-
ftrumenta.Gemitusturturis Sccolumbæ huiustemporis
fiiFpiria præfignabant. Aliae fingulae voluefei de ftdfeii:
præfentis vel futurs Ëcclefiæ préeci'neb.anf quafi quæ-
dam ôracüla:vel gaudium velaffedtum quemlibet in fiiæ
naturae modo & rationepromfenria. Nihil tamen triftc,
hihil lugiibrc ibi eràtiVbi non varieras concinenfciuhrdif-
fonantiam efficiebat: fedfiue per arbtasfiufeper amplas
fauciumfiftulas circunflexiodfes iubilorum impellereh-
rur,afccnfio'nes & defcenfionesvocum conuenientibus
in vniim differentiis ad vnius pundti reufertebant harmo-
niara.Fiftula & fambuca&.cætera naturàm iftiirantia 6r-
gana,quæ fatis obiedtant huius temporis.auditorès, tâh-
tum ab illius monochordi Viuis & Claris vocibusiliffe-
runt ) quantum quicquid aliunde fcriptum eft diferfepat
ab exemplari. Omnlho minor eft gratia in raucis folli-
bus,& compadtis calamis, fiuein teftudinibus concauis
quæliumanuminftaurauit ingenilim, quam in illis Viuis
iriftrumentis qüæartifexnàtura didtauic.Huiüfmodi âd
menlamprotoplafti exCubabanttibicines, cales cÿthâri-
ftas habccilla originalis antiquiras : & tamen cbrporalis
hæc crat confolatio,hon proedeftinatafoelicitas. In Pàra-
difoneemimus etat,ncchiftrio. Àlludebant fibi cühâa
fimpliciter,hccdeceptoriisillufibhibiis fimülâti'o perfb-
harum fcenascohiicasfexprimebanr. Non femblliebac ad
iafOiuiam diffolutas animas fenfualitàéfauciâta: heq; fei-
craordinàrius prùritüs carnalis affedtiis légitimés termi-
nos tran^liebat, intfa jjræceptum iè'toheinens : ôSbr-
inàm otnriium âcrèatoredcfcrfptathcertiS regülis,mtra
mfctas præfixaS motus vbluritàriils liohibebat, & quie-
fçebàt, 6c abundans iri ratiohabilifufficientia non tabe-
fccbac æftuans iri intemperanria infin ita. Ômhis quippe
vfus inrfemperans foeda éft & turpis abiifio: & miferum
facit quæcunqi non impletur, & cërtisnon vtiturpOnconeulcaLcnt.,
Hæc atq; alia huiufmodi fine tædio, line
moleftia,poterathomo cul tor diligens operari : quæ etiam
exhjlaratipni eius maximæ cooperantia delicatam
operarn deledtabant. Cuftodiebat autem intrinlfecus,
nonfiroensnealiquidfibirapereturjfedfibiàDeocom-
mendata & fubiecta, gaudeils in obedientia vniuetlb-
rumpofteritatifucceUune prouidusconferuabat: fibi etiam
îpfi conleruabat, ne aliquid admitterét propter q>
iridc mereirétur expelli. Atqj vtinam çireà animæ fuæ
plan taria,&virtutum gramina, ea qua opbrtuitdiligen-
tia, vigilaflet: operans vtilia Sc conleruans : difcens exin-
feriorum obedientia , quantam creatori fubièdtionem
déberiet. In cfiiusfi perfeueralïet imperio ) & cuftodillet
quod fuerat impèratümjlblidarctur cito, quodadhüc e-
ratin pendulo, & ab hac corporalis Patadifiàmbenitate-
delitiarum veherctur in illam fpiritalem tranquillita-
tem,cuius pax omnem fupera| in telledlum. De cuius Pa-
radifi bfeatitudine, nos ali qua fecundum leh fus rioftri
mguftias,& menfuram donationis, fpiritüalibus fpiritu-
alia comparantes iri feqiiehtibus perftringcmus : hune
de corporali Paradifo ifenfibilibhs fenfibilia conferen-
tes,&iecus dodtorumlimitem incedentéS loquipropo-
fuimus.Et dé odoribûs quidem horti illius cliqua didta
lunt:alia vero quæ ad reliqubs ffenfuspertinent)difierènj-
dafuperfunt. Erant ibi ligna frudtitera qate guftûi & a-
fpeôtui dclèruirent, pulchra ad vifilm, ad olfadtum grata,
ad omne deledtarnentum luauia.' Singula fècundüm
genus fuum proprijs efticientijs mancipata, notitamad
latiandum carnisappetitum, quam etiam ad conlèruan-
dum humanæ naturæ integrum (latum. Nihil extra,ni-
hil vltra.ea quæ ptæ oculis Sc manibüs erant, ambirepotent
concqpifcèntia.Totum erat inpromptu quodpo-
ftulabat,nondico necefliras,fedvoluptas. Neceratvlla
voluptas aliqua palfione defiderij innammata: necerat
aidorlalciuientispetulantiæ: fed erat in èxubferanti copia
teihperans lunicientia, Scfatictas quietiftima. Alia
quidem crat arborum gloria j alia frubluum : nec erat ibi
quicqqam inutile, hihil fupérfluumivbi Sc ftipès pinguedinem
, & frondes vmbram, Sc poma pabulum pornge-
banc. Gummi languoribus, vmbra ardoribu?, cibus de-
fe£tibüs occurrfebat. Erant quidem extra, non vltraex-
perientiam noltramillæ dulcedines,fednosexconfuc-
cis inexperta métimar. Yidi ègo ligna quorüfti' folia vel
frublus brùmanon vriti Sc m citro vel pifiu quihti vel
fex ti anm poma immarcefcibilia perfèiiérànt. Qiiare ergo
ibi, vbi neqj horror hyemis, neqi vlla intempéries in-
gteditur,led continua veris fixa éft nouitaà(cum èxiplius
temporis harmonià quæcun q-, ibi finit,in augménto fint:
Sc quicquid viuit jex natura & ratione matenæ prægnan-
tisparturiat) non dicamuS ligna imputribilia, pemain-
cbrrupcibilia,& efficacilîimos illorumfaporumvel odo-
rurti effeblus, adimplendos vfq-, ad fuffiçientiam omnes
vél guftuum i vel olfadltium $ vel alpeâuum appetitus!
Quid demi; îlh menfæ,illi;lingulari conuiiiio: vbi Sc o-
cuius pulchritudinc , Sc guftus dulcedtne , & olfaólüs
condico lpuamine implebatür} Aderat qüoq; ad delicia-
rum cumulüm fons ilié ex vicini$ & intrale narisgrami-
nibus laporis grati, refrigerandi &hume6landi calôrem
intrinlccum habens effeCtum.TcmperabatSc mundabat
corporis venas,per quas qüâfiper quofdam tumulos de-
Auebat,icrigans quafi àlteruth Paradifum, &foscundans
ingenere fuo mèmbra lingula propriis officiis diftribü-
ta.Gingebant labia fontis,hyacinfhiriiÔc Imatagdi ni flores,
ôccruftle pürpureæ fedes aptabarit intumëlcêritibüs
gl^bis: ne rècumberitiiim cèrilicém vel Kiimeros fufpèn-
lio aggraaaréc. Fundébant lé humi pro tàpetibùsftrata
aiieto Sc croeo odorata ciibilia: nec mdrdax tynômÿa
hudis artubüs affîd ebatrquod genüs fi ibi ferai ? inferme c-
rat,nec terebrantibus fpiculis quiecisilliusdélieias infe-
ftabat. Et quidem fn illis minimis coritômptilibii/qi vo-
latilibusno il pfeccàtüm mirandà eft adèo aèris efticicntiç
impo;,tu«iras quæ ferè inuifiBili , & omninafragili fti-
I mulo etiam denfiflSmas pelles afmèrito'rùm penerrans,’
! oc quali admota Ipongia vulncri,- quicquid in'fuS eft hudcribtiS,
& menfurisi Sc numeris qùârümCunqv reruni
experifehtia. Ideotjj èffreni Sc diflbluto animo âppetitus
'&vfusvoluptatitmirrüitin tormfentum, quia vehemèn-
tia & irigluùies intfemperântiæ fuppofitis ftipiilis non
fedatiir;ledirritatur. Non iîcantfe præuarifeatidnèm ho-
mo corporalibus illis vtebatur delitiis, vt le vagabühdus
mergeiret vfq; in fetes profunditatii : fed Hbriefto Sc rao-
deftoaccèfludeliberans vniüerlâi præpofitùrie rationa-
bilishonorabat dignitatem, Sc dominabarur affefelibuS
fuis rfiodèràtibne dilCreta’; hon dpprfelfionfe tyrahnicà.
Ih nis quæ éx parte aliqua fiihimatim tetigimus ,avifiisi
audïrus,9lfa(flus,guftus&: tàfelusihvirgihitauSùià in?.
tegritàtfe|)èrftuerànrià, habfebarifTampadès acCenlas, fif
ne aliqua cliriofitàfîsàmurca^&piirb obfcquio, venicn fi
fponfo feürh luminib us omnium ffenlfrüm qfccürrèbànra-
gmina infopita. De lignis illis quæ in illo horto planfà-
Üèiat Défis præterèaqüæ diximus,friùlfàiàm Ipiritàlitfer
iéftaht ratèlligendà:quia éx quadam vicinia,ficfîbi èpro-
xihiobona.Corpbraiia& fpiritualià ûingeban’tur, vt ferè
vnireritür: Sc tamèn lèparatim, & prôpriê vifibilia
torpori, ihüifibiliamènri dèftinata fuis?
diftinélion ib us necelïè eft
àdaptairi!
BtbliotbiVeter iVatr.Totii.il. Pars i. p p \