M a tt.io. :
Luc.io. ■;
Mutt. 17»;
B
Mure.vit.
c
Matt.U.
D
,Ge».3.
Gen. 9.
Ea tantum, .quæ per innumeros diieipulos.ad äiiierfas
nrnndi partes caulà ferendæ fidei dire&bsbperatus eft,
qfiae memoriarecalligeresquælinguapoteritefFàri?Nani
non dico paucos, no dico multbs,led dicb populos ip fbs.
apeftibus vari|sbrepcos,dmörbisdiuerfis,eurätos-‘ wor-
tuosnonfoluiTitriduanqsyelquatnduanoSjfedquadia-
genarioSidilcipuloiumPetnvirtuterufëitacos : fdlern fi-
xum, montes nanflatos,maria feiffà, calcatasvndas,eiet
m en ta vi6ta,qüando enarrarerufficiani ï Sed fortaflis fo-
lum Peirum inter Apoftol ös'fignis talib usemi cuifle pur
tabis.’Non hoc Pëtro foli diélum eft,ipfis omnibus düo-
decim eiusco’äpoftoiis àChrifto iniufiélumeft. Infirmos,
ait,curate, mortuosfufeitate, leprofos mundate,damoqeseijeite*
;Ët item. ECjçededi vobis poteïfatem ,c$lcandi.fuperferpintes,^'
fcorpioues,&’fupra omnem vinutem-inmicï. A c lup ta. Nôi» te
ffaüdere,quia Jpiritus vobis fubijciuntur. Et tdïbi.Sifdbiïeritù
fidem,fient granttmfinapis, & dixeritis motitt, Tranfi in mare,
tranfebit. Neê fdblimis iffa tantaque miraculpium potç-
ftàs,duodecim ïélïsÀpoftolijSjveLhis^qiii ci mortâlic'èr in
carne adhælèrunt,datà eft'. Audi quid dc.vniuerhç vere
credentibus à Chrifto ïamipalïb, mortuo, ac fulcnato
I •àico.ixxt.Sïgnaautèmeosqutcrediderint, haefequentun in nomine
ineo ddmoniaeijcientylihguis loquentur muis, fer pent es tol-
lent. Etßmorfiferum quid biberint,noneisnpcebit. Super agros
mantis importent,& bene habebunt. Non eft, Iudæe, numerus
Chriftianörumiignotutnjuon eft numerus mirandptum
Chriftianæ fidei operum. In fi n i tus rplan e e ft' nu nieras operum,
infinitusnumerusopèrantiüm.PræcerMolyiem,l
Iofuè, Gedeo nem,SamIonem, Samuelem, Elfiiam, Hë-
liarri^Helii£eum,iónam, miris opcribus infignitos, paucos
habetlextua.innumerabiles mira^lorum^xhibiro*
manu virii&ftatris eius, requitam animant hominis• Qtucum-
que fuderit humdnum fanguinem, fundeturfanguis iüius. Ad i-
triaoinem quippeDeifaâits efl homo. Nonne noua, & dç qui-
buspforlus ante filuerat, præcepit,quando Abrahaç pàtri.
noftro fecündum fidem iniunxit dicens , Hoc efi paitum
quod feruàbitur interme&vosi&femen tuumpofite, arcumci -
detùr èx vobis omnemafculinum,&cinumçidetts carnem prapu-
tij vefirh vtfit infignumfoederis inter me & vos, &; cae tera quæ
fequuntut î Nonne npila, & quæpertot lecula celaue-
rat, mandauit, quando Sabbatum, quandbinitia men-
fium ,quando roiemnitates multipliccs,quandoraçiifi-
ciamiiltiformia:&vtbreuitcrmulta concludain,quan-
do totum corpuslegis, de^qua magis ftiperbire quam æ- ,
dificari lpletis-, verbo'lcnptoque per Moyfem^patribus
veftris dédit) Et quisiacilecumftaenumeret, quæ diui-
nitàs faluti hbmipum comulens , non fimul, led paula-
rimveivniuer fall ter veLparticularicer, per multos non
eodem, led diuerfis tenippribüs, feruari mandauit ) Si.
erb o toties Deus ante hohiinem Chriftum hominibus î
noua acdinerlà mandauit, quidmirum firdem Chriftus
in eadenf perfona homo fimul & Deus , quæ magis die-
bus Ükis'COngruere mortaltbus vidit,præcepit) Sc d ror-
talïe'aices. Noua quidcmlæpeDeum præcepiJTe probafti.
res fides/habet & habuit Çhriftiana. Quid igitur vitra
fulurras? Qujdmuffitas? Data;idem ,da nianus Chriftq,'
quem Dei fiiium, quem Deum , quem regem ànern urn,
quem iam certo,&longe.ahte prædiëlo.tempore veiiiflë,
rtot%uö^tiraxibus.6criy^tpt rationibusindubijsjtot tatr-'i
tifque prodigiorum fignis probafti. Noli vitra conqueri
legem Moyfiacamà Chrifto mutatam jg qiïia ficut Deus
eft,qui illamdeditjitaDeus eft * qui hancEuangelicâm
tenen màndàuit. Non alter,-Àcalter Dçus,alter îUam,al>v
tëç iftamtTëd idem ipfeJDeüsChriftus, qui prioremiliam
antequam per carnem bominibus a pparereç, Iüdæis iradidiç:
ipfe iam faftüs homp,vthl&ciëcundàmnquafti,8c
vltimarh obfëruarent, vrîiuerfistam Iudæïs quamgenci-
bus imperauit. Qui fi Deus eft, vtique .quod præcipit
tenendumeft. Sedau(âoritatibùs,rationibus,acmiracu-
liSjDeus eflë probatus eft. Sequitur e r g o , quod dixit,.-
ratüm hàbeatur : quod præ cepi t , y t Dei præceprü m ler-
uetur.Si igiturDeocontrairerefugis,necelleel|tc-GhiiftiDéimandatadufcipere,
neceflè éft te eiusfuadi, vt ipie
loquitur, iugo, colla dm multumque olim fiiperba Itlb-
mittere. Non èrit tibifi ChriftumDeumagupfçis, vitra
nobifeum i nue te rata quae fti o ,n o n v et ufta v élu tïpr e cæ |
legîs tuas querela; quod eiccumcifionem Chriftianüs ab-
ij ciat,quod Sabba turn cóntemhat, qubd legalibuSdacn-
ficijs non in{èruiat.jVidebis &intellig|s,licuilieDeo eô-
gruentia fingulis temporibus diipenfitre * ; & nunc^fta?
nunc iliâ,alijs & alijs: nünc fingulis, nunc pluribus,nunc
omnibus,pro fibi idli adintegrum no^ratione perTonar
rûmvcàufarumjtemporumidi^enlarë^ Aduertes, fi bene
perfpexeris, Deum non folo Ghriftianæ gratis tèmpor^
noua mandaifi^l^ cum agnoueris cum ab iplo humante;;
creaturæ principio, feriptuns^tuisatteftantibus^iîmdiaij
fiepe fecifle. Nonne noua, & quæ ante non dixèrat, dt-^
xi c, quan do peccantis h ominîs reatum p uniensi ait. Mali$
dicta terra in opéré tuo, infldbonbus coinedes earn eunitu diebusi
vita tüa,8c reliqua ? Nonne noua, & quæantenon legitur
permififfè>conceflî%qUandqpoftdëletum diluuio mun-|
dum, N o ë loquutus eft : Qmnespifces maris manui vefira
traditt funt,& omnequodtnouetur &viuitteritvobis in cibum.
Èt ftatim. Oiuifi olem virent u tradidi y ob is omnia? excepto
qilod carnem cum [anguine non comedétti i Quï &r nouam legem
i de qua viquë'âd tempus lilud rencuerät,promui-
, gans.ädiunxir. Sav.guinemcnim aniniariim vcjiriirum requi-
ram de manu atnâarum bejiiarum, & dè nïdnu hominis. De
Gèn. 47.
Sedilegem ad vltimum petMoyfem datam, mutan-
dam, & fimetdam elle necpiobafti, nec probare'potes. .
Prob o , inquam, ac primum Efaiam proppno. guo: mihi
%ultitudinem victimdruni, vefirarum ï'dicitDpmniis î Plenus
fum.Holocqußa artetum^adipempinguiumy:& funguiuem vi~
tulorumiSàgnorfipi,0‘hireprutnnolut. Et infra. Incenfum
abominatto efi mihi. Neomeniam, &: Sab,baturH^&: fefiiuitates
alias nonferam. Iniquifuntçoetûs vefiri. Calendas vejtras3& fit-
hmnitates vefiras odtuitanima rriea. Sed forteirati atque in-
dignantisDei.verbahæc efte dices, nèç vniuerla ifta eum
reprobare,nffi caula peccatoris tune populi contendes.
Sed audi eum nullapræmiira irarum caulâ,lôquentemm
Plaimo. Nonaccipiam de domo tuavitiilosjicque de gregibus nas
bircos. Et poft quædara. Numquid mdhducabocarnes tatiro-
rum3autjdnguinem hïreorumpotabo ? Quibus;fecrificijs re-
probatis,quid malit, vel quid eis præleracffubdit.iwwô/^
Deo faiKifictum tandis,Sc lequen t ia. Audi 8c Mala chut tefti-
monium, quod.lupenus'aliadecaufa propolui. Non efi ■
mihiyoiuntdsm vobu,diçitDominus exerçttuum } &munu$ non
fitfeipiam ie manu v e firaApdi & illud, cui refragari non
poteris,& quoprobato, obmutelcere compellens. Audi
egrte Deum polhcehtem, lenouapræc.eptadaturum , 8c |
teftameritum yerus., teftanientum Mpylaicum riouo &
æterno Ghnfti teftamehto immutaturum. Ecce dies ve- Hisrii.
ntunt,iicitDominus\&difpstnam tefiamentum domui ïuda, non
fecimdüm tefiamentum quodMçdi patribus eorum , [ quando ap- !
prehendirnanum eorum,vt educèrem eos de terra Âegypti, Sed
tefiamentum nouunt difponàm eis, dando leges metis m mentibus- .
eorum,& in cordibus eorum fenbam eas. Qui & fuperbiam'
veftràïn de calibus gloriantem humilians , 6c copfun- '
|dens per Ezechielem loquitur. Ego dedi eis pracepta non E&ch.i
bona, çr tudicia in quibus non viuent : ér pollui eos in muneri-
b us fuis ,cum offer rentomne^quod aper it vuludm, propter pec-
catafud. Qnjd igitur> Nonne omni die.clarius proba-
rum eft^qupd noua mandata frequenter mundo Deus H
tradidlc>ÖciplämMpylilegem mutandamelîë jkædixit î
Hocagaolce,Iudæe, tantum per fidem Chriftiauam ,rm-
pletum per^legem Euangeiicam : 8c tamdiu viguifle tefta-
mentum vetus rranfitorium ÿiqüoulque peruénirerur ad
npuum'^ æternüm.
Sed vtacutiore,prouttibiyidetur,fagittaïudaica pha-
retra exhauriatur,'produc ianïjllàm, 6c quantis poteris
yiribus iu noftram,yc lummè ëxoptas, necemcmitte. Et
quid eft,inquis, ilIùd,quodtam frequenter in lege nobis
data Dëus uérar, quod tâm fiçpc replicac, legem ipfam
nullo vnquam tempoi^.finiendàm , qubd præcipit là-
crificijs,'Cidtibus diuerfisi oninique ritu ibi delcripto -, à
nobis pcrpëcuandam i Quid eft cer te , quod de Agni im-
moiauone piæopientis JJci verba leguntur in Exodo,
Habebttts haut die m ptonumentum, &celebrabitis edm folemnem Exod.i
Domino mgenerattombus vif iris cultu fmpiterno ! Quid eft 8c 1
, illudj^uod de eadem rein eodé libro proximèlcribitur, )
Cufiodi
G
■ Mala.r.
Çentra ftsdoeos, 7 r act at w.
p
JuH. y.; •
Cuftadt verbuin ifiud legitmum tibi.*-& fiHjstuisjvfîm in aitr-
»//w? î^on ne;:6c liber Lëuiticus idem aftruitîReferense-
nim,&diftinâèproferens mulcîplicia,dè;,diüecft>;facrifi^
ciorum gencremandata Dei,interlèrit hæc. foUetfacèrdos
pugillumjimila y qua corijperfa efi bien,&Jotum thiis£Uod fupei
fmilamfypfitÜfn èfi,adblebnque iüud ïdaltarfin monuiyentum
'pffogpfuauifimiDomino, Et quibûldam înterpofitisfubdit.
Legitmum fempitéinnntefi mgenerationibus vefirts.,defdcnficqsy
Dmwiwi.Rurfus poft:ali quan ta. Vimm,&omnequodinebnop
■re:pq.tejh donbibetis tu &Jilij tui , quandomtratis tabèrnnctiliini,
tejlithonij^nemoridm'tni| quiapràçeptumefifémpiternuinin;ge*
nerationés vefir as iîxem cum deprimitijs fegetuin^^^Dco ofrè'^ :
redis idemliber Lëuiticus agëref,addif.?vEode^ die^quoma-
mpulus.confecrnturîiadetur agnustmmaculatusanniçulusin ho-
locaitfium bomtni. Et hbammta offèreutur cum eo,dua décima,
Jffaii&çqnfferfÊoleoinitiçenf^^
Libaquoquevim quartaparsbm.Aiâÿeifu înrermiflbi Procès
ptumifiymcqmiifcmpiternimingèmrdfa
biiacnlUveJkis. Et pdftpauca. V acid a,ait,& hircum pro pec~:
caco f tiujiqueaguosannicuLus in bojhas paaficonm. Clinique e-
kudiierit eos facer dos cum fdnibüs pannuarum cor am Domino,
cedeut in vfum eins. A c ftati m. Et vocabitis banc dion celebcrn-
mum, atque fanßißimum. Omnc. op us fer ni le nonfaciètisirieo.
Legitïmuinfififfkernùmsfff in cnimis habitdiMlUWgénération
nibus vejlris. bi un c fequens libë'r’N umerî,qujddain fifeile
adlegfé npftræ æternita;tem p(|rtinens fiibiungit.DieSjib-
bati.offsretis duos dgnos anniculos unmaculatos, &duas décimas
finiilaoleo confierfa in faïfïficiô , & lîba qua ritefundunttir per
fingHlaldbbaruin-lïfylèèduftum fempiternum. Ne^iiuultis in-
terpolîtis’jd^^crificrjs priipædiëi mehfis^ptimi agëttSj
ait. (jjj\’retis & hircum propeccato, qut offertur inexpiationepo^
pulipr£ttrhoiôc*!ifiHmcdeudaïum,CH»ifdCïificijsfiis. - Ecbolo-
caiiffttujéinfnèrniim cum tibanoiiibiisfohtis, cifdem ccnmonijs
ojßrecisjn odonnn fuimßiminn incenfum Domino. Cum,ergo;
toties^ 6rtqties^gjsnbfttæ.æterfii|as (^nlimendetur,
quidmutatam eile alferis, quid prædiëtumTuilïè quod.
Imiftàfeturaftiima.s îÿSed aadradhuce-xprelfius.de librp"’
Deucerqnoniij teftimbnium,& ëx’ 1II0 lallôm,nullo e"am
tenî porefnutari deb ui lï'eyel debcreicognplfcrt1 Loquens
enimMoyfçs in iamcliélolibtO‘^Fibus1i6ftfissnp:b!.ait.'
Ponite bac verbafynea m cordibus, & man unis vefir is, &fiijpeu-
diteeaprofignommànibm,&interoculps vefiros collocate. Docet ;
fihosvcjiïos, v cilla méditèntur. Et qu îb'u idam in ter m illîs. Vt
in iiln p licm tH ïii,diestm, &filiorum Tnornm, in terra qüa
iurauit DomniupâfribUs tuiiyvfddtâji$fjuamiïikfttlum itn-'
minet terra. Qu)â hiseutdéntiu'sad legis naftræ pei-petui- •
tatem deinonltrandam dici potuit ï Audi"6c de^eodem
Deuteroiipmij libub'manqatà legifiatoris nqftri,6cexhis
Vtruiù (altem înfliliqùplex noftra mu ta nda fit, ad dette.
iHoiïadaetu&ft.ad verbuntajuodjwbisIfljjuorinequeauferitis ex
rô.Etilludalib'iid-eodemlibro)poftmnltipliceyquæprçëedüj&
màlëdiftib^
verbis diiiinis i uxta tuum inrellccluin appareat dilïb.nan-
tia,manifeftumcft:EtvtClariuseluceatquoddico,de ob-
ie&isci ref^crai feripturæ tëllimpnijs , y nu ni pro dmni-
b iis, h oc e ftio m ni u m vice alliimam. Hrftrivr/f, in qu i cDe us,
deimmolacibne agni Pafchalisageiis, ham diem in nionip
ment um, &ulebrabitis edmfblemnem Domino in gener at ionibus
yefirts cultu fempitemo. - Aflumo & de his quæ^me ëx ad-
nerlo propoli ta: fun t, vice vniuerforum, v n urnde Hiérë^V
mia tèftimoniumv Eccè diésveniunt, dick Dominus, & diffo-
nam tefiamentum domui luda , non fecündum tefiamentum quod
ydedipatribiis edr um ^quandoapffehenfi^ianum eorum, vt edüce-
remeosfie tetra Aegypii. fffA^améMmamuum^onam eis,
dando leges meus in mentibus eorum ff& m cordibus eorumfiri-
boni eos, Audifti Iudæe. Vide^attende,verteomnestete
I in fàcres, dcçpntrahCquiÿquidfi ueahimisi fine arte va?}
i ]es.N^arenon:potès,iimrno;h6cV.tdc.egpÀtel:is,iUaâ.à
Deo per IVloy fem jiftud ab eodem per Hieremiatn proia-
: tum.Fac ergo,fac,inquam,fi;yale,s,neiîle,quem fidelem
; legis ;in verbis fuis, de qub frëquenter6c legis &.canrasi
|i'xjiiodpecdatomnes,qiiiïoquunturmeiidacmiîy^ne pjâ--
; ne ôcipfe in verbis luis mendaxdppareàr, nemedacibusi
i quos îpfe perdcrc fcnbuur, aflbcietuc.'fiHanê*çnim rëhi
] tam.nefariatïijtamblafphemai^de tlioetû'non aduertis;
i ièntire yideris.Et quid dico feutireyideris?Imhio hoc a-
perte profiteris;>quando liiiic Dëuni l.egem perpettiam
dedili'e, hinc eundem quôdfiniendaelîet^prædixilTe fa-
! terisiEligë ce%rtè,elig^ dé dubbus quod*vdluçns alrerum.
j Nam ii’verum eft quod.de legis iuxta Iudafcum inrelle-
I tftqtn æteriïitatè per îiloylc>ndjxit ï faîlum eft cfuod de
eius immucationèper Hieremiatn prædixic* Si vérum eft
I quod iuxtaHieremiam mucandafuent ,fallumëft qu”od
j iuxta Moy lëm earn ‘Deus p.erpetuam elfe præeeperic.’
: Quod qu ia de Deo fenrire impmni (y t nofti)âc detefta-
bilèeft,autdifiblae,fi potes ,obieëtum nodumlenlulu-l
daico, autli non pötes , quod vérè non potest adquiefte
fahoac veraci mtelle&ui.Chriftiano; Audi èrgo ramibec
dp.ceri erubefeas, quia fuperomnia ftultuiti eft malle ër-
rarc quam difeere . : 1 malle proprijs-tenebris obfundi
- qüanii lukninei 1 icct alienb, profundi. Aduerte non poj-j
tuîlie l^éùtn ÿetba lîbi ç o f i f i firß
; proferre', vtlnnclegem, quamtradebat, iuxta tuum m-
tel;leëfcum ætemam efl’e d # e r e |, mde rürl'umsfiniendarn
éfl'e pra- d leeretçv-N o n ! p lan e vtæf ernattï, lêdplanevtfi-
niendam_lëgem£ibi tuifque tradidit. Q ^m b d o ëierte,
qupmpdo legem' trade ret non nniendam in ni.undo,
cum fuis omnibus vel ludæis vel gentibus lu o 6c ccito,
qüodDeusnoùic, cemporefintendo '? Qupmbdp,' in-
quanijlex data eft ablque fine,in orbe qui non caret fine?
Quomodo lex aterna dataeftaonaternis ?. quomodo
data eft,non fol um paulacmi morituris, led quandoque
omiiino defeóhiris? Nam ii,vt longé fupra fimilide caufa
præmifî, coelum Ôc terra iuxta Plalmi tui verba peritdiä
îunt: cui non pateat,quod nec facrifiçia Iudäica'nec ritus
1 mfiîtiplices,nec vniuerla tanderfl.in lëge îlldjufiay&l dçc
fcriptafupereftë poterunr ? oedforce'de verfioefufabe-
|:..risjidrce tuo morciono litefæadhærebis^Gonfédes për^
■tinacîtcrïvoean init^ip tura ilia legpm perpetüam^y'ol'à-
ri legem æteiham.Sed recordare Jiaudilti ,difce linon di-
d icilti, æternum nôn lempë0fitçlligiybfquç tèMiino,
perpetuum nbnfemperaccipi ablqueiine.vHabes'hpc in
îibioRëgumlécundo. F,îc7/p«^f,iiiquit,/;i hoc? career
fietnioDominïqdî^athaniicens.iVadei^fpqueïfadferuum. mèu
sDauid,hac4icttDominM.HunquidtUadtficabé^pi.dpmum ad
lêafifawiôWîËtaliquantis vérfibus interpbfitis;.' Sufatubo,
inquit, fernen iuü'tn poft te, quodegredietur de viéro tüo, & fir-
'[ wab'o regmtipiimvlpfeàdjfibabitdomutnnomtnimeo. Et fidbi-
lïdm tbronumpgnißjmvfqüe in fempiternum. Et poft àuæ-
dam. Eideiôientdomustua,&tegnumtuumvfàuematerniim,
ante faciemmeam, &thronus tuus entfir&w tugiter. Quidad.
hæcdicis?Nonne iam inueliifti fempiternum cjum cermi-
nolnpnne 1 n ue n 1 fti^e tern um cum hnelSfabiliam,menait,
thronum regnt eiusçvfque infempiternuin. GuiUs dus)' Plane
iuxtaludaicum,hoceft,'carnalëmin,telle«ftum tuurà, Sa-
lomohis , vel ei in rëgnoludaico luccedentium regiim.
5ledi6tiönünxlübiun(ftum.MrfZ^zß»«^tti»o»yefww«ertn/er-
■monîbm legis huius, neceds operplperficit. Etdictt omnispopulus.
v1we«.Verumelt,Iudæë,vemmeftplâiiëytviâed?qU'6d
de te tuifque aitApp’ftolus noftl^r. Quadiu legicur Moy-
fes velamen cil pofituftî fuper cor eorum. Verunï?eft;6c
iUndquodChrlftusuony^fterfednoftèr,poft;l.umën
coeCo na to donatum,ait.I» ïüdiciunïegoïnhiM
vt qui non nfcntvidcdnt,&quiviieiïtcacifiani'. Nam ecçe o-
ciili vèftyDëùm olim videntes excæcarifunt, geritiumd-
culi yfque ad Ghrifti cempôra elaufi, ab eo aperti/Tunt*
Tètyntès,ii\<q\\it,omneilégein
Iudæus, & Deuavignoràt ; legit çanjdëm Chnftiàiiu&idc
exeaDeumagnôfcerisadorat; Sediedi adpropolita,lu-,
dæe. ObiCcîttiquicqùid fortiuS.obijcere potuifti, Vnde
legcm Motaicain perpettiam deberè eflè oftendeSes^ &
vnlle quod dëmucatione eius diélumfuerac velut inuih-
çi biliî ratio ne qua^àres. Atvegofein terfogb'; Sentèliciæ,
qùàsdd lcgi.s tuæ æterhitatemVcdmprobVnidaitiex penta-
thcuço obieeffti,dpëbperM^lêhiprôlac'æfuntîVtique
.iefpondeSjàDeo.Iridë profequor. Senteiitiæ quas adder
gis tUæ'imniutatibnem: ,deniouftrandam. ex Proghetis
protuiiïdDeovperiplbs'prolât&’lunt? Nec iftud, vtælh-
mo,immo( vt opt.ime'noui)negàslHoc fi ita. eft,quanta in
ante lècula hiUlfa finitü 1