te tr i ^Abbati* Cellenfis,
rédendum-quoti icmper vena coçïiTeüaoieiur pcrni- 'ludæ; Fiat oratio dus inpeccätum, Confdéntiaitaque
■ « V ' . * . . t. _£ £ * . . £ nnru fV Alfur^ FfilKTührtPrfi 11 ciosè,.cùm pièinciditur; quinpotiusdeefFufionec.hari- Dl làCit jfklliîClUn]
tans commodiùs fluit &.liberius. Partitoitaquelabore
operjsjquod à te iniun£lum fùfcépi, hic meàm magis efcu-
bëfcere coepi putrefaftam corifcientiathin operibus rhor-
tuis,vridetuam alioramq,ueSanâ:orum qnilis fît vel eue
debeat ex libris fanais ftudiofiÙHnueftigaui. Rem verb
difficilem & gran dem prqtarditaj.e ingenij, breuivnoque
(ermone non po.tui expedire,& idcirçô in prolixitatem
excefli. Aliud qtïoq; më protraxit in longum fermonem,
vt (altem tamdiu ad fe includcrecur cbnfci.entia, quoufq;
legeretur vel tta<ftareturde confcientia. Peru tile namque
eft confcientiam lèntis & diuturnisconfricationumme-
dicationibiis ad feipf^m confouere vt laeta quiefcat.vtfce-
cundè incalefcac,vr Sole luftrara & illüftratafeipfamin
feipia recognofcat.' Putas fi fe agnofeeret pulchra inter
mulieres|quod deincepspoft véftigiagregum a feabiens
paludofaitineraincideret, & h*dbs lafeiu* carnis päfee-
ret ? Putas cjüàm *gt:e re.li&a dulcedinC & pingüedine
fuainter ligna fÿluarum veniret, fi quanti boni fit conpura
6c faltare, id eft, côngaüderé fibi fâçit Angelum
cùm cancanent ; & plorate »id èft, compati curn lamenm- J
uerit. Gaudium eft enim Angelisin cthlisfiiper vnopec-
catorepoenicentiam agente. Nltem alias feriptum eft,quia '
Angeli pads amarèflebunt, videlicet (uper pcenirentes
compatientur. Ecce. quanti eft confcientia b'ona. Sorbr
Ângelorumeft , fed certè adhüc dum pender ad vbera
Ecclefi*, parua j quia vbera nonduro habet angelic* pet-
fe&ionis, qu* mm habuerit, veni.ee çtiam vfque ad con-
tubernium Dei. Confcientia boftatituluseftreligionis;
confcientia’bona horrus eftdeliciärura : confcientia bona
eft area foederis:confcientia bonae'ft feyphusIofeph,
in quo àugqrari immèinebriari folet: Confcientia bona
thefaurus.eftregius: confcientia bona eft auIaDei : confcientia
bona eft liber fignatus & claufus : Confcientia
bona^ft quidquid deleiftabdiüs, quidqùid pulchrius',
quicquid honeftius , quicqüid vtilius»quicquid iocun-
dius, quicquid melius, quidquid falubriuspoteftdjci yel
. UFiid iviuiuuui tvu u it,»• »j»—— —----— cogoi tari. Vnicu.m Sc finugu larI e apud rp iias. s m• eLn tes futTuvfr*
feiev----, -------- deuota -& - Deo - O g.r ata ; cogno- fcer■ et ? Pru >•: tas verl • r bt vinculum I ad punifturn.abftinëte amplexu fppnfi patienter ferjet, u
(cic _e ’a t vaga it.i . id inai.de s '.,.mutérôriisinftabilitatecircumferri..p...ig no„nifsk conAfiic-fi'nernYt) irap ib tto naIn.Infra rtNu eI-fe
f*
vérbarenuiiîèt? Scdmifera,fè4 coeca,fedftidta,quiaàm-
repurac quicquid fenfuajitati'ûbfcurutii vel blandum (e
; plexatur ftercora »quia amat tenebras, Sc quod mifèrius
offert. Clara eft etiam qu* nunquam marcefcit confcientia
qft,qu*rit etiam mifcriam cüm mifëria. Nam quod in
■tnundo fublimius; hocmifèrius eft & miferàbilius. Sed
j ab ifta mileriàambitionisiïla non illam quæin itinere ob-
fiftft, mifena retrahit dfcficultas, quia non miferia æftt-
matur. Fallaitgratia & vana pulchritudo magn* mefe-
tricis caliceaureobibentis, feafcelicitas. Re veraantem
infcelicior eft ilia miferia, qua animainterficitur qüæeft
profperitas ftultorum, quàm ràiferia qua corpus exaCer-
• batur,qu* eft poena malorum. Vrriufque autem miferi*
! fttmulum bona confcientia non (entir. ltinqrariam mi-
(êriam non fe.ntit, quia non egreditut ad viam illam ma*
lam quæducitininfèrnura. Manfionariam nihilominu^,
euadit, quiaclaufit ianuam quaingtediturmors adani-
I masnoft4 s. Sicutenimegredirecufat,quiale6initine-
reeft: fie ianuam pandere vitat, qüiacoruusinfeneftra
eft. Abhorret âütem *què & nigredinem corui & fero-
citatem leouis. Nigredinem ne dedecoretur.ferocitatem
ne deuoretur. Forfitan inquiens abforbuilïet noftram
pulc.hritüdinem macula corui vel tenéritudinemr, gula
leonis, nifi Dominus adiuuilfet nos, ne diluuium éxpofi-
trfm immergeret, & malam beftiam de itinere tollendo,
ne Iofeph ad fratrèsvenientcm deuorarer; Docet inEu-
angelio Dominus quomodo claüdere fe debeat intrafe
confcientia dicens 5 Intra,inquît,in cubiculü tuum.Quod
eftcnbiculum ruum, nifi conlcientiæfecretum? Quod
oftium nifi os tùum ? Cùm itaque oraueris, intra cubicu-
! lum tranquill* & quiet* mentis*, vbi eft Dominus qui
j habitatinSion, & in pace faâus eft locus eius, arque ibi
; loquitur ad Cor Ierufalem. Intra, inquam, in cubiculum
vc voce fua cor claudarur ad Domipum, claiifo oftio
i exteriorum fenfuum. Voxenimillaqu*nonperarterias
j gutturisaërem iftummolefta^fe^îecrétoitiriere (piritus
infpiritu & vèritate Spiritum fanâum pulfat efficacior
I eftiripetirionibus fuis, & ftatim vtauditur, exauditur.
i Auditurautem fine pulfu fohi, quàm cito moueturaffe-
bâiocordis. Affe6tio enim fi Deo &fibiipfic6hcordat,
j cohCehtü coéli in h^rmonia fua delettat. Gantat,& Deus
i pfaüitjimmôexultat. E contrario quidam qui quotidiè
orant Ôc cantant in aliis linguis & labiis & ideô rionex-
I aüdiuntur,cüm indignatione Angelisdicunr. Canraui-
1 mus vobis & lion faltaftis , lamcntauimus & non plora-
1 ftis. Quafi ;• Nec ptofpeficatibus noftris congratulando
j affuiftis,licetquotidièin oratorio decanraremusi'nécmo-
j leftiis noftris compaffi eftis, Iicçt vfque adlacrymas com-
pungeremur. De huiuihîodienimlàchrÿmisquæfimula-
tione funduntur, vel eumjmpuritatè in Propheta legi-
1 tur : Laohrymis veftris polluiftis altare meum. Poriùs
enim lachrymis fuis poiluitur confcientia , quam âblui-
. , fur, qu*indèle&àtionepeccatifimûlatorias effundit la-
! chrymas ; nolens peccatum deferere, fed fic fleh'do rëdi-
mere ,& iterum peccare. Ita iam di^ium eft de oratione
: arti^nubibns nonobumbratur} Sole torridonön ex-
unturj peftilentianonlnficitur ; vago recurfu ftellatum
nonrelabitur. Ploretmundus,rideat,omnivolubilirate
circutnroretür,ardeàr, perear, rranfeat, nunquam marce-
fcet cohfcieùtia. Subigatur érgo corpus in poena, iciuniis
maceretur -, veiteribus lanietur ; eculeo diftendatur ; gla-
ftio truciçlerurj crucis fupplicio afïligarur;quid ^d con-
feientiam ? In pelle thorticiha potius feribuntur ifta ad
mefitum coron*, quàm’.infligontur pro« déliâio culp*
Et qu* proi*dc ad confeiendam moleftia 4Qu^»(nqüh
confcientia tortor maligna acribs pungis, eo decentius
pingis pellem carnis me* qtj* eft vna depellibusSalo-
monis. Pundlura tua eft mihipiâura.Cedq^rgopellemj
vt pingas cùm pungis: pungendo enim & pùngis& pingis.
Pellem pro pelle, & cundta qu* habet homo dabit
pro confcientia (ua. Extendis in fupplicio pellem , fed
tune magisapparet figura pida. Glorior deamidu vario-
Quando denique vermi,crïlatas afpicio plagas , quando
candentia lilia, quando ro(àm de fpina, quandoftudia
fingulàrufn virtutum fingulas depungunt-manfioncs coe-
leftium cellarum, quid glori*, quid grati* ruhe pr* gau-
dio (ùperebullit confcientia? Vrinam tanquam pâuimen-
tum fubfternerer ilia hora illi conlcienti*^ Quas tune, o
Deus, réfocillationès ore facro capëret ieiuna anima ,
quas érudatibnes recijirocaret impinguäta & dilatata
confcientia î Vellet,noll'et,non feteneretà corufeatione
mirabilium qu* facit Deus fibi, ficut non potérat fe con-
tinere Iofeph plênus tbufto pietatis& cbmpaffionis.Inui
det nealiishuius in omni confcientia gratiam fuam 3 Se„d
cuminüidia rabefeente iterum non habet. Eft-ne difhci-
lis,& quam piafollicitudo adiré nequeat? Sed facile vi-
deturab his qui quærUntillam. Tardat-ne apetire vt t*-
dio affedus refiliasî Séd pr*occupat qui feconcupifcunt,
iflis fe prior oftendir. Eftne pigrum ire ad iilàm*?; led àd te
veniet. Qui de luce vigilauerit ad illam nonlaborabit.
Adfiftentem enim illam foribus fuisinueniet. Quid pliira
de confcientia dicam ? Vnüm dico, quia cbgftare de ilia
fenfus confunïmatuseft, etiam qui vigilauerit ad. illam
fêmpereritfecurus. Saluareuerentialapienriæ,vtiliuseft
currere ad confcientiam quàm ad fapientiam, nifi fapiens
fit quæædificet cpnfcientiam.Sed æquispafiibusad men-
tem veniiint fapientia, ÔC eonfcienria y t nunquam veniac
fapientia fine Confcientia, nunquam confcientia fine fapientia.
Ad quem finem nihilominusincellu proportio-
nali vtraque ôc fapientia fcilicet & confcientia tahquain
vehiculuip proprium animam deducunt,exlibroSapicn-
tiæ.àquo iam mulra accepimus videamns. Sic autem
•vtràjmque ad inuicem copulamus, vt quod de vna dicitur-
ad aliam transferatur. Dicitur autem in libroSapienri* »
deinitio 6c defineSapienti*,fic:Initiumilliusvcrilîhna
eftdifciplin* concupifcentia. Cura ergo difciplin* dile-'
• ' ' (fti'Qeft,
Forte ro
retur.
al. often'
dit.
H Efne
P*gcr*
I H
^10eftiéc dile&io cuftodialeguni illiuseft. Cuftocîitio , bon* infe&as extinguat. Surgam ramen & ibo adami-
auremlegum, confummàtipincofruptipniseft.rncbrru-
ptio aùfefh facit proximùm éflepeo...Cbncupifcehtià itaque
fapienti*deducet ad régnum perpetuum. Eccecur*
rusignëus & eqùiignei, dçaiitiga Deus quo deferùnt non
amphbfam, féd animarn, ad régniim vtique perpetuum.
Defiderasregnura & præcipuè perpetuum. Attende & af-
cende non curfu præcipiti & inordiriato vt'Sathan ,qui
ficut fùlèur dé coeîbëeciditirigehennàmvfed ficutAuro-
raSolis confurgënis 8c crçfcens vfque adperfeôtam diem.
Appréhende itaquèdifciplinam, vbi c*duhtür&dolan-
tnr ligna cedrina. Si enim extra difcipünam eftis, ait Apo-
ftolùs, ergo àdulteri Sc hpri filij eftis. C*futà verè difei-
plinæ conquadratus & coàptarùs fabric* ciuitatis qu* in
quadro pofitaeft in latitudinem, lbngitudinem'fprofun-
ditatëm &altitudinèm charitàtisdeduâus, appréhende
& tene ipfàm dileëtipnem. Qui autem dïligit,legem impie
uit. Ëftergb dileëfiocùftoditiolegum. Quædenique
ftipendia meretur, qui mandata fe'ruat) Si quis',inquit
Dblninus, diligitmè, fermones meos fèruabit, & pater
meus diligét eum, 8c ad eum veniemus, SCmanfionem
apud eum faciemus : Sed venienti Domino oppone, &
expande palliolum incorruptionis, vtinuoluàsfyndone
tàli non iam corpus Iefu, fed ipfam T rinitatis gratiam ad
tè vehientem, & in te manentem. Quid autem.tunc Régi
fsculorumimmortali inuifibili*facies, immö quidàb
eo açcipies ? Regnum profe€tó,5c diadéma regni in capi-
te tüo. Erit denique & torques in collo tuo.T Régna ergo
fcpnfcientiiç, fiecnôn &fapîenti*. Dehishaiftenus. Epi-
<lolam iftam p.ræ foribus lïbri deçonfciëntia voloappen«.
dî, vtdelibatione ffta p r .'cguftata, v e I refpuatle<ftpr,fi ma-
lè fàpit quod dicitur j vel aüidiùs pehetret interiorà vela-
rfimis, infra quodcontinenturplurà, non folum de con-
fdentià,fed etiam de corde purificando,ndti vfquequaq1,
inutilia. De emifiionenarhquécordis, dereteritionë,de
ëffufione, defblutiohé,deamiffîone,dereparatione, dé1
rccupefaltione,breùiter quædam fubterannotata fùnr.
Supputarc anni & famili*alimentatam eft optimi viri
& pfùdëntis quàm viuere non accidentaliter , fed lege
certa & iufta. Vile enim opinioni bon* onerofum èft,
fine de manu„ fiue de meufaalterius pend ere'. Numerato.
itaquè & apud fé reppfito fumptU temporis fùbfequen-
tis yiâmiam futur* qùietis fblâria prælibare iricipit'homo
pritdehs, non cafu fortui to vitam aëturus, fedfecuritate
î*ta probata. Tempora pcoinde & temporum eonfert
àdinuicefti congrùa fubfîdia, ne fi vacuum viatico fuo>
tempos anni fiucceftèric , inopia redarguat homiriis pigri
inërtiamV& cum paufandi debeât inuenirë:çtium*ibçùr-
ratfàmis tormentum. Properat deniquéextinguerémo-
leftias exadtoris quotidiano rugitü intéftihorum fubftan'.
tiam deprædantis, dum vniuerfaiiterrerum omnium ab-
undantia redundans excludic anguftiam meïifæ & mef-
fis, vt fit menfis ex menfë continuatione frugalitàtis, &
Sabbatum ex Sabbato conterminatione gaudij Sc otij.
Rimatisigiturin'ternorum.penetralibus & mentisrecef-
fîbus exploratis, qu* in confeienti* apothecis expensè
uftentâtionibusanim*noftræ in generatione &gencra-
tionem perpèndifùr, exemplo nori d iffimi 1 in e efn i no r i
follicitudineinftaredebemus, vtfèiamüs^qu* fintfuffi-*
ciéntia, & quæ deftituant fufficientiæ plcnam St perfè-
iftam menfuram. Animaduerto proinde his teboneamir
ce&fan<fte ràohàche Alcheri,fallicitum ftudiiscirca ani-
mætuæ res familiales,cùm non folùm deagris faneftorum
DoiStorü fertiliftimis cibu quqtidie jimmó' cibariâcolli-
gère.fpifitualia non dëfiftas rfedetiaadtenuilfimû hoftrap
paupertatis pfpmptuariü tiianum porrigiS,à paupeire npn
pauperem poftiilans ftipem, videlicet confcientiafti. Et,
quomododaboquod non habeo. Certè nonhabeo confcientiam
nifi panriofam&pàludofam, quàtn fi contins
gis mànus contaminabitur, quam fi afpiciasy ècüluspu-
dorabitury TutiuSigiturin tâtibulb fuo contütâbitur ynë
de fepulchro euaporationes ëmrttens nebulofas & feeti-
das peftileriti* conffagret incentiua y & nonfolùm noriI
ex ci te t ad vritam in morte malæf onfciënriæ tor pen tes,,
fed adhu^ nalpitantes'quantulacumque vita conftienri*
cum i cuius iam claufum eft qftium,6cpueri cum eo finit
in,cubili>‘& dicam ei; ‘ Amice i commbdaîpihi très patiçs
vtfeiam, qu*fit bona confcientiafqu*qfala<j quoriiarfi
amicus meus frater Alcherus venit de via iriquifitiöois
ad me, quærens quid fit bona confcientia ,& non habed
quod ponam ante ilium. Igitur de àcceptis abamicoiam
repono, & de confcientia tradare incipio. Omnium àu-
tem ttadandorum dodrina.ira eiiidentiorfiwdcapiën-
dum, Sc faclliorad cetinendum,fifub oculis compcndio-
(a copulatione fimul totâ materia vnde tradaiidumeft,
vel figillatim eius partes tarn manifeftä diftihdiorie qU^rn
certa diffinicidne fiibijciantur. Hanc namque à Dodot i-
bus formam agendi in rradatuum comppfirione tradi-
tänl alii nobiliiis pro facilitate boni ingenij cxercentalij
obfeurius pro tarditäte fenfus parum exeicitatiin.ftylo
fiiointerprétantes fufcèptam materiäm pqfterorum in-
telligenti* mandauerunt. Prdinde neutras iftorüm partes
aflecutu5,meahiipfèàdmirbr pt*fumptionem,imrno
temeritatèm j quod litteràs fine Ijtteris ordinate aggre-
diorjquod tradatoris officium iam infumo , quihecle-
doris minifterio fufficio. Ynum ve{:oilludeftquoipfe&
me apud memetipfum excufo Sc aliorum redargutidni
fatisfacio, quia non importunicate pro'pria 4 châritatead-
monitusfraternahuic me operi deftinaui, &nefcio fi vti-
liter,fcio tarnen quiahumiliterà,bono&*fandoviromi=
hiquedilediflimoonusiniundumfufcepi. ;
»
Quidfit Confcientia ,& vnde iicaiuri, -,
H E confcientia igitur rogaçus fùm tradare , Sc non
qualem habeo, fed qualem habere debeo, dicere.’
Ne,c enim vnius generis çftomnis confcientia, vt fcilkec
quicumque habentcônfciëntiam,eàndem fe eredant ha*
berç innocentiam. Affighandum ergo eft quid fit con-
feientia, ôçvndédicatuç, deinde quantum ex alidrum oC*
cnltis datiir reminifei vçl ex.fc r i pt u r is i n tel 1 ig i, velue partes,
immofpecies quafdam con feien dam m iubinferam 4
8c vt gratiadoiiauerit abfoluam. Primum tarnen ledö-
rera noftrurja admoniturn- efTe voler,, in' his. lirecis non
feientiam qu*rere,fed confcientiam : habeat alias copianl
ledionis, fine diuinæ apud noftros,fiae prophetic* apud
naturæinquifirores domefticos aderuditioncm feientia-
rum, habeat hànc membranulam ad inueftigationem &
informationem confcientiarum. Qgid itaque fit con-
fcientia, non diftinitione, fed quadam deferiprionevi-
deamus. Confcientia eft fuiipfius feientia, vel debono
præfiimetïSyvel de malo diffidens.Fit autem plariius quod
dicicur fui ip'fius confcientia, fihocrequiraturde.nomi-
nis etymolqgia. Eft autem etymoldgia huius noitiinis, ta-
lisi, Confcientia eft cordis feientia. Videturfoçtèfècun-
dum hanc etymologiam non àliud efïë confcientiam^
quàm feientiam. Nam;Cordis feientia e il, fiue quod in
corde eft,."ad. concipiendam forinfec* Prophetic* difei-
plinam, fide qu* decqrde intelligeqdo inxorde melius
moratur& vtilius çonfècratur.Vcroqué autem genetedt-
citurÿcordisfcientia.,fed altcro tantum confcientia/ Du-
pliciter enim in telligicurcordis feientia, videlicet yel illà/
qua fe noüit in fe Sc per fe ,.vel ilia quapræterfë etiam alia
nouic ex fe. Cor enim St fe tioitit fua feientià Sc m ulraalia.
Quandb nouit fe, appellatUr cohftientia t quando pr*ter
fe alia, nominatur feientia/ Denique de ilia fapientia qu*
in cord« eft dicitur j Dédit Deus fapientiam in cotde Be-
feleel ad faciendi omriiä operi, fiüe ax aura fiue ex ar* !
gento &c. Item, de qttodäm dicitur; qüiä fapiens corde
eft ôc fortis robore< Rtufiis de illa qu* ad fe,non ad alia
habetur feriptum eft ; Vitinam det mi|ri Deusdicere h*c
de feieritiav Item ; Osiufti luedirabiciir fapientiam ,.•&
lingua eius loquetUr iudi.ci,um.t Multiproiudé quærunc
fcientiamvpauci confcientiam. Etfifortëfantodabore &•
follicitudinequærereturconfcientia ÿ^uantôfine dubio
vana&fèculiciafcientiadCverius appreheitdereturi&friiv
âuofiùs retineretur.Seenim non longe à fë pene£raret,&
fe intra feipfo doëibrè cum gracia inueftigaiis, <Juid ir>t—•
M m m rum fi *
€