tue. i . r
I Luc. 2.
I Mutth.2
Luc.2.
x S , P etri V.cneMbdis Abb, Clitp. /J f._
&'virta:ribus|)ccfîGiancur,&virttrtumô£Ên0taUs^lQj;
riara afiequuntur. H:c enim opërahfur,ibiremunerantur*
Hic (a n cl i fi çan t ù r >ib i:glo vifi çantuï. Q^inrüretgb ad mo-
riyrj puntatem,qnaotura.ad-vir| perfi©<ftionèm,quanEum.
ad pji nium virtu c&fan ékfi carionem pertinet ;.beataVk*
goëriam in carnepolira, omiiera ctèaturàm yefhumaqa
veiangeliqam fumroèftraafcendit. Quantum veto ad là-
piennam qua qnibhfdaro vrdetur etiàm in carne pofita^
AngétoruhvfcientiammnTëendiffè.mihi prorfus nonita
effeyideïùr.Sienim'boc'GcïçeeilerOjJaborire.tribHtipné,-
meitto bjeatirud»neraâdiangam:&rnercedém|llam,glorJ
riamrllam,magnificertriaffiillam, quavniuerfis çreaturis
poft carnis mocrem praplataeft, ©amante mortëmrecepifi-
fe concédai». Hoc ffcôCtffero>omrriauârofitàte & r.atîo-
nedeftitbtùsj A çgejis&hominibnsoftentqiero. Natn.fi,
dixerb ©ami» ear»e rripvtàli poiïtam Angelorpin lapieq-
tiara non dico cranicendifiei-ied faltem {àpientiainaadæ-
quafle;necefibenc,vteam^dhncinterrispoûtam, omni
mi fe r i a ni o r t a I i ra ris ex u a m, o m n i iriçorrüptipne» immqr«
t al i t a r e, b e a r i t u d i n e.i n d u a m. Nam'iî in carne, vt dicitur,
polira, (apieiHiam.Àngelorunraflequucaefl:: etiam beatitiidiriem
confGquuta eft. Neq; enim angelorum fapientia'
finebeatiEudineeffepoteft, quæ-idcirco vera fapientia eft,
qhia bèaea eft. Beata autem,non nifi beati tudine ëft. Bea-
ftïrodc^dtemçft, vr eam vel definiam vçj delctibàm, fine
amnimoleftiâ totiusboni fufficientia. Hânc autem bea-'
11 i t u d in c m ,gl o n o (ammatucrô Dominiin hac mpicali vita
affèq tmtam n o tye ffè, q u is nefeiat K Nam fi hancafféquuta
effet, adhuçinterris poficafo rôhicqrporali tnbJeQ^a’pa^-
rtuiiret.tptiasbôniadepta^OGUudîcategauderer.^ruifler"
pioiecVoiiidigenria,cainiirGtmetu,carnifletdoloiè?& tâdeai
o.nvn i- corruptionis.:vd ni orraitratis incom ni odô.Sed
itanon fui fie, audoriiati E aangelicæ crede n ti b us, v ci %-
Ition'eiiiipfarn/ci'fcîrantibus^duerterepcrfacileèft.Ltcec
enim rpfajpoft filij Dei.conceptionem omni peccato ca-
ruerit.-dumtamen iacarnevixir,poenapèc<:atinpncaruit>r
Poenavero côcraçia efi^béatitudini. $i enim beatitudo eft,
quæ omni caret moleltiâ: hancipfain carne rnortali affè-
quutà;non eft,quæ in ea mulramqlefta paffa eft-Nam fi e-
gere non eft beatitudinis, fitin*iere non eft béatirudïriis,fii
dûlere.non.eftbeatitudinis/ifi^deniqjmQrinon'eftbeati-.
tudinii.-run'c ipla in carne beata non fuit, quæ in ea ifta .q~
mnia tolerauit. An nonegifir,quandppaiiensrun^; Dëi
filitim^reclinanit in prælèpio, quia.npn.erac ei locus ini di-
uetfpri6?An non eguitjquæ pro filimlioftias Deo ol^latti-
! ra, quiaagni.un non potuit, par turturum am duos pullos
| coin m b aru m o.b t u lit? A il nàn rimüit,qüæ à facie Herodis,
| in Æg^ptuhrfugir?An non doluftjcU(usanirnam moripn-
te^alnarOre fitio^uxraiufti.^Simeoti!s verba,nimij doloris
gladt u^piirran finit .J An nonomnespræter peccatum tpi-
lerias conditiontsbi.nmanæexpertaeft î .Et qtiid tandem,?
Nonne & morruaeftï Hæe b"mnia certe côtraria funt beauerir':
no,nÄmendummortaliS;vixir)eamvtÄngeli.agnp-
uirjvelficurilli^eu'elarafaciei, & abietftd velam ine-pppje^
hen dir. Manét enim;quod {uprafcriptumeftiNö» me vïds-
bïthonfOj&vtuet. V^debantenim eum Angéli fiéqd eftfvi-
dëbat.eü rnater'Virgo, plnfquam abaliquo tnortalkër^
uen tev idei^pprerat. yjdeEat'ipra e urn plenagratia,plena
P eo , plenavirtutibus, plena Spiiicu Tamfto & virtute Al-
tUfitni, fidè & incomparabilj diüini arapris plenicudine:
yidebancëiïtn beatiilli fplritus npnfidejfedrejnonvr homo
per/peculum&:inxni^ace,ftdfacieadfa-ciem. Viipfa
poflèc yidere_beard Vii go mater : quia ipla latentem
[in carne Deum ineffabili fpiritus exultatioriegaudens ad-
n^irabätur,ipfieumin carneificut&antécaihé,nullócar-
nis^^ob'ftaciilo praepediti cérnebanr, adbrabani,ëon{5pla-
bantur,pafcebantui. Vndehóe nonvelatte^/e'd reueiatje
vifionis diuinre paftu (atiati, & eontemplarione clariffima
[iumnj^rapientiaipleniflimeläpientes éfFetfti, beati nóe file
nonpöterantrqtnin.ep,quemcpnlpiéiébah^beat^u
di n étó tegra nr p offi de Ba n t. Quiigi tur Ghfiftu m, pet vit
tutem<&Pei iapictiam,longeclarius,fubtilius,pcrfe(ftins
beata Vifgi.ne,dum moiralisvixir,cernebahr: nonneipfa
aternaaclummaSapie!hria,quatn,epnrpicieibant,lógcïa--
piehtioresbearäyirgineerant l Plane lapiéntiörëseranr,
qui non vèlatam}ycerac apud matrem|ièd reüélaram, vt
eft apud Patr©m,videbant. Videbant eam cérre fieüti eft,
& in eä vifione fingulärem nulliq; in carne m:prrali cócèl-
fam fiipientiam ßpflidebanr ac beatitudinenj.v Qi^am iam.
retinebatpli^Ömnib. lan^isbeata Vifgó perfidem, fpeil
& rubhmiflimamebaritarem: quailli,vc dicinm eft,;fiue-
[ baqtär facie adfacienft'.Non igitur eam.quarn angeli,bea-
ta Virgbdumincarneyiuerer.fapientiahipbtinebat.-quiä
nondum vtilli.quód pQftéa^uit.beataeiïè poterat,fNam
langelicamei pmninofapientiam fine beaticudineconee-
dere, ficuteftomntafi^ojritati &rarioni contrarium', fic
eftetiamnon medioëriterftultum.Quidefiet èriirii angë-
lièa fine bearitudibefepiéntia:nifi,ytficdicam, d^fnoni-
ca quaEdam.lcientia? Dicunturenijn daem ones feie brés.
v d fcij.quoniam plurima fci unt;ledquiabeatitudih é nee
renec fpë obnnét,Qmpjno mifërf& detseftabiléjs funt; Sapiences
enim éos vb care noapólfiimvlicèj;.mtflM''p]pl^liS'
honjines in remm.natura eompréhendant:' quonijtróliec
fa'pientia dieiporefti^u* rebus diuinis vel éteïnis.nómi-
plitatïjnêc eum lapienrern , qui fibldidha vel ^ternacon
gruis officijs vel affedibus non proeufat. Iqdeeft quod &
fapienri a mun di ftul titia dicitur: & lap tent es, tiittnd ö, &o
Deo feruientes, ftultivocaritur.‘;Nonhabuir-ergo beara
Virgo,dum.moritbravix^
gelrs fapientiam : quia nee habere pprerat beatitudmem,
finê quaéótum fapiëntia nunquaA ^ poreftmechabuit
da:mbnt|m vel-itpp|Grum honiinumläpientiäm^utenec
ómni'fiö vei© dicüäpilntia potdl. Maipjrgmyél p d e fantirudrni
Angelic®, qüatn éarti afidjnutam etiamin cârne (^isAAgeli^dön habuir f^pjentiam: quia nec, V|di(5füeft3
röókahWceflé erftdicde,fi quisëamAngeloruqt.:fepien- haberepotutt boanrudinèm quanuüipbtinenwe. Malo-
tiam vekranfeëndille dixeritvelæqirafte Sapiéntiàenim ruim a^gçloru o^vlldæmpnuqïçiô habjjit: quia neeeftfâ-
vél beacitadôangelica^intantuih indiuïduà j imafie vnu/! :pienria,qu?maçfbeatitudjnem nonreferunt,neqjreneq5
lahfivt necepfum fapiehtiafinebeaciiudiné.necbçëthu- | fpe.Sed pîauefiabiiitin^ntem,&: omni fânftorum mor-
do fméfapienria efté poftit. Alioquin, quod omnino fto- j taliter v i uent i ujplâpi c n ri æ val d e p nçfe r en d a m làpientiâ:
h du ni Sepecuale eft fentire i éflec éorqmaut fapienciami- , noneam,quæ rnpïéPjulofophieô de.creatùris cûrip/e dill
fera,àntbeatkudomfipiens.Q^odqtruimpoflibileeft,vt j putâr^deam,quæ Greatôiis^ognjtipneîTideuoteacfol
fiçefte infipiens ; hecefl^ eft fateri ailgelicam lâpienriam ciât adfplàm creaturàru ycritârem peïlcrutandam,magis
le m per beatàni,velbeatitudinemlèmpetelîemdiuîfibi- fcientiaquàm fapientia dicitur. llle autem intelledus,qui
llitérfapiepreni. Vndequpriiara nullopa2Vobeadïudine [ pèr créât u ras,Vel fi n eCreatùrisfe i nâgn i cioriem & am o ré
ab angelica la pie ntia quil ib e t-fe cer ne re pp t e ftrli fapientia kfolius Créa tons ext e n dit, làpientiâ veie vocatur. Hane
angeliçaboatæ V.irgihi in carne rnortali datur, eonfeqne- itaqviapienpamfquæëieteris affetftibus po.fthabitis.in lo-
ret& beatinido Angelica cocedctur.Quæ fi ei inilia m or- | 1 i ns co n d i r o ri s &: o in ni ù m bonorum auôvoris agnitionc
: tali çanie coceditur,iam nec eguifie,nee timuifie, nec do- i & defæcatiffimum amorem, adiuraipfiusconditorisgra-
];luilieinecadvlEimun^biire,im^eçhomiqemeam fuillJ,uaferptamdiftuhdit,beata^ÿir-go&materDeipiusomni
i le,dieecur. Decurergoeiin carndînortali miilcà&magna j mprtali in carne viuénte obtinuir : &ea làpïentia lunime
; fapienti.a:fcd non tàn taiquæ vel Angelorum fapietiam lu-■ j lapiens, codirorcm fuum;& wmninm, omni rnortali
! perer,vél zdztfîiet, Licer enifâTublinïfsiüa. & fupercçelë-
I ftis Virgo SapiéntiamDèi, qüæattingitàfine vfqiadfiné
} fp«iter,& di (po n ito m dï a Ipau i r e r,amt ët am carne huma-
! nain vteïo portaumt^nuerkdatftâperityfoueric^nutritura
ëxeeilfntius agnoni^cö!uit,dilcxit:& quantum h ic l
viuehtê videri vel earn preh end i poterat, licet ineompré-1
henfibilemcdpréhenditiBiemeus de îftislënfus cft,cha-
riffime,quodabfqyprasiüdicioverk)risfcntentigloquor,
ytputo
■ ___________ EpißoUrüfnLib. 1Ï1. &&
vt püto Catholfcus. Sententi« vero fanófci Hieronym^ ppinari\xumeüm abhacfufpjciohéJ&finglflarisërüdiripj
quasvelütad confirmandamiam didanVproipfaopimo-| & fides probatilfimai & maximeipfa eiüS verbahö dübiai
nem in Epiftola tua legi,prorlus pro ipfa mhilfaciunn fed j non pbfeura, fiedcètta Sc èiariffima adiiintäa hls j deijüi-
veladdemonftrandavittutum priuilegia , qu* mortalis busagiturverbis,omhinödefehdanr. Aitenim fieih fer-
adhuc accepit, veladoftendehdam fublimem&omnem rmone illo,vndèverba iam didäexcerpta fithr;Non tiuöd
ercaturam fuperantera ipfiusgloriam , quam poft carnis j iam, inquit, Iefius aut Chriftuselfecex Mariä, léd quiahl
morté pcrcepit,pofit«funt. Sed diftinguend*funtaftu- illö vnicofilio Dei^iam vnitäsperlofticommendaba
diofo lcclore, qupniam quandoq; permixtim ppnerçvi-
qugoccultaerät ihmyfteriökQuid ^ertius?i*lahe vivi-
detur, &gratiam fantftificationis, qua in terris cónfticuta
desnegat, quod Iefus aut Ghriftüs quanturii ad carhettl
beneditfta, fantftificata, atq; ad Deum in carne porrandü,
iüfeeptamde Virgitie,ante Vifginem fiierit. Qiiisei^oeö
gignendum,educandum,idoneafa(ftaeft;&glöriamliib-
quod tarn apertenegat,fenfil3efatebi'cur?'Sedobijeis.Verum
limatioüis,qua poft carnis mortem fortaffis& i cfut retftio
eft quidem, quia hpetiegat. ^Lftruit tarnen fcpnftännein
decotata,glotificata,& fupero.rones c^oros hominü. rêr & prgdicat.tempüs non præiudicafle làctamento
& angelorum exaltata eft.Quandoq; enim in duóbusvel j ,|i hpminisàc Deii Et ftatim ëuidehtfüs; Ita.inquitiVt iani
pluribus fibi prbximis verfibus,quandoq; in eodetn verfu j effet in Wo pet vniratem perfonæ ab inirio (ècu li j qui net
vtrumqj &penc fimulponic : itavtaliquando quæ terrae dum erat hatus deMaiia Virgiriè:Acpoftaliqua,Ideoiatil
funt ccelo, aliquando quæ coeli func terræ, hoceft, ëa quæ ïéfus erat in filib.qui pöpiilum ediicebar, & Ghriftüs in cd
beata Virgo vel in terris ante, vel in ccelis poft,aceepAt vel qui tentabatur:quoniam perlâcramcnti vniratëm in Deö
totum terræ,vel torüm ccélo tribucre videätur. Si ergo v- j.fuifle non dubicatur. Er-verfu int^rpbfirö. Scrutandi,in**
bicünq;hæcdiuerlafiniulpofitafint,proprijsintelleô*ib. J quic,funt fcripniræ,inquibusvnitasin Ghriftocommen^l
reddica fuerinr* error pullus vel dubietas erit j; ncC aliud datur përfonæ, cui tiph pttéiudicac rèmpüs $ ne ynus fem-
prp alio acceprum, coîifufionem aliqüam le«ftori genera- per di catun Quid ad ifta dicetur? Dicit latn füiffëin illö,
re ^oterit. Itïde eft,verbi caula, illud, quod in Epiftola rua j hocëft in Deo,?per voitatëm perfôhæ eum^id eftllominêi
de verbis fanëtiillius pofitum lçgi. Credendum eft beara quinec dumerac nàtus de Maria Virgi ne: diëit iam;le&th
Virginem ampliora Aogelis promeruifle
legia: &percepiflè gratiam, ab Aogelis ©tiJm collaudara.' tati perlonæ Chrifti tempusn5 piæiudieàrei he Vtius fettt-
Ecillud. Simirabiliseft eorum virtus&firmitas perpetui- perdicacuhQüomodotempüsrfbnpfæiüdicabit huiedi-
tatîs, mirabiüprtamen in Maria, quam obumbrabievir- [ uerlarum na tu rarum v niti o ni ;ciimdiü i naab ççerrtd fettt-
tus Altilfimi: vtvltrapmnem virtutem Angelicäfir quod | perfueritjhumanaex Virginëeffëccépèrir?QucïiiiôdonÔ
fàëtumcftin éa,&admirabilecundislèculis facramentü. præiudicabittempus, neynus femperdicâcijr; cum hànë
Quæ partim in hac vita, partim irt fiitura, in iplâ & de ipf a . diuerfaru m natu rarum, hoceft tiumanæ & diuiiiæ Vnîttb.^
impletafunc. Porto dùo verfus.qui fequuntur, quorum
primus fie incipic, Acper hocetiamangelisexinde maior
præftatur gratia, vfqj ad finemfeçundi, vbilegkur, Tanto
ëlàrior refultat in glotia: non dé hac j led de fiitura intelli-
guntur. Et ne longus finguladifcutiendo fiam, reliquafi-
miliafic legenda,intelligenda,& diftinguenda funt.
Tertia quæftio exCiufdem dodoris de. eiufdem lèrmo-
ne beatæ Vkginisexorta eft verbis, quibus dicit, Tempus
non præiudicaffèlacramentovniti hominisac D e l, ita vt
iam effet in illö per vmtatem perfooæ ab initio lèculi ,qui
nec dum erat natus de Maria Virgine. His verbis moueri
fe fagax & circunfpeda eruditio tua jdeo fatetur, quod
eum,hop eft hominem à Deoaffumptum, qui nec dum e-
rat natusde Maria Virgine j in iïlo, hqceft Deo, a quo afi-
fumptus eft, ab initio kcuîi iam per vnitatetii perlonæ fu-
iflè affirmât. Pullas ergo, & fingulari no ftro tetnpore vigi-:
lantia cuame velut circa talia ftudiafrequenter dormitâ-
terbjimo etiam dottnientem excitas: d? non adlegendum
tancum,fed & adintelligendum quælegero, inftigas. Et
vereinhoc huius tradatusloco > ûemihi nunc contigit.
Sæpe enim.imo peneaffidue, in nodurnisipïïusDominæ
noftræ officirs hoc legi fudietajn, nec ita vt nunc aduerte-
ram.Sedpoftquam flatüs ftudrofi pedpristui,inemortuû
pene,quantum ad iftud pertinet, intelfedus mei igniculû
fufïlauit: aliquanto ac fubito inde extorto lumine, précédentes
tenebras vtcunqj fugauir. Vtdi namq;, prout mihi
videtur,verba ilia fandi illips,prçterquam fe ajiorum làn-
dorum de huiufmodi re tradatus habeanc, aliquid noui
fonare, intelledoi tame Gatholiço perbmnia concorda-
re. Etquoniamde tantiyirifiHe& fano intelledu , nuf-
quam noftri temporis vellinguæEcelefîa, faltem in rao-
dico dubitaiiit: vrpote quem inter præcipuos fidei likè de-
fenfores, poft Apoftolos de martyres habet: ad defendem-
dum Catholicum eius fenfum, minus forte vfitatis verbis
prolatum, omnem quam poffumus opera dare debemus.
Neq; enim foluses,qui huiufmqdi verbis eius mouerisïcü
meminerim me ante biennium, vel trienniuln cum quo-
dam & erudicô, 6c vtçrediturrcligiofo,eadem verba pra-
ue interprétante,non femel tantum,led frequenter egi(Te.
Nam fumptaex verbis illist>ccafione,peregrmâ quædam
& penehæretica magisèoijceraquam aftruere videbatur:
antiquisillis hæreticis fece çôfonans, qu» Saluatorem hu-
manam carnem ante Virgthem deccelisattuli ffe, &fu fpicad
netn,nullurn pr*terjtum tempus habueriti fed ex tempore
Virginisde ipfaafliimpta,ac filió Dei vnita; vtiurn Dcö
& hominem & effè Sc drei feCèrit?" NonTe inquam, ièdfa-
cramento,vél myfterio. Haicêtenim verba ab ipfo ponö-
tur, cum templis non prsdudicaflè lacramento dicitur:eü
vnitarem peclonreoccultam inmyfterio fuifle fatëtiir.Sed
rurfum quaerisqüqd fit hoclacramèntum , vel quale; hic
intefligaturrayftcrium. Et prorf«s,vtlnihividetur, tora
ihsc quanmcunqi difficultas qureftioqis in vërbisiftis^ vel
lirca eavërlatur. Cum enim in omni'facramétö dud fern-
per qtfaerifoleant, occultans & occultätum, fignafts & fi-
,gnatum : nam & hoceiiisvël diffinitio Vel dëlêriptiqrto-
tar, facramencum fcilicet dicicuiüslibëtfactórei lignum,
jquéd poteft Sc de ifto de quo mine agitur ^cramento..
quid in ep occultum, quid^ manifeftum, quid fignas, quid
intelligatur fignÉuqj. Nam de nomine myftërijfi qiiéra-
cur, certumeft, quia in hoediffeffa' facra’mento fquod fa-
cramentum femper aliquid regere dicitur * myfterium te-
gi, non regere prredicatur, lieer aliquando altcium pro al-
tero ponatur. Hocéftergo totum quod inrelleduilegen-
ris hancobicuritatis nebulam luperducir: qüodin innu-<
meris tam veteris feftamenti, quam euangelij lactamétis:
quid patcat, quid lateat ftatim cernitur; in ifto yero , de
quo ferm o eft, facramento,quid ptq figrt biquid pro figna-
tó accipidebeac nOnviderur<Quieruurenim,vtfidutver
bi caufa in anciquislacfaroendsduoh&c diiïerlaapparêr;
mare rubrum quod videbatur , 8c Chrifti baptiliiius dui
eo mari préfignabatur: agnus Pafch alis quem ïudéüs Co-
medcbar,& Chriftus qué idem ïödaéus Oceifiirus,& Chri-
ftianus co mefturus eratkabërnaCulum quodMoyfeSf vel
tëmplutïiqUodSalomon ëöhftruxiit,acriqftri tëpöris Èc-
clefia, quam vtraq; fabrica prasfignauit: licut, inqiiam* in
his tribus lacramentis duo héc diftimfta monftrantur * fic
Sc iniftb diftingui qu^érutur. Nam Verbum myfterij quod
fimilker pönifur,clariuselucefcic:praêcipuécuniApOfto-
lüs de re fimili hoe idem verbum in epiftola ponat,diceos
myfterium temporibus xternis tadcUm.Ër ne diu quod a-
liter inueniri non poteft quires,mUii laborem inh uétuo-
(um, ledtori prolixitatem tédiqlam importem: nihil eum
aliud lacramenti vel myfterij nqmineintelleXiffé, nihil a->
liuddiftinxifle veläftruxiflearbitror; quam iplum étër-^
nüm&lacensdeitatisconfiliura,quod penes euméterna-
liter fuitjfed hominibus rempoialiter apparuit. Hoe indi-
funt Sc profëflî. Quod fandum illum fenfifle netaseft cattc Sc verba ipfius y quæ dilputadoni profufe interlërit)
Bibliotb. Veter. Patr. Tom. iz. Pars i . H
Colt.