nfius tuis follibus epindum,.& püteuurad illiiis exhau-
'ftura tuo yafeiignifi|ue vèftti tji o v en t ü ab to r om e n tum *
atque fernerem, nolhique ^ontis^du^tutuo difcurfum,
patefeci. lus igitur exïgit, vthoftium caftrü, imo caueam
delendo, puteum exiicçando.vçûtu fis ,dex tr a m ü n dj pats
pptimaI cos religionjs acutjifirna »charitati?. naahus i£rgt~
flua diligentétacua$>
! fontemque fuum fortius emanate, fuæqqe éhaiitatis vallum
protenfiûs acque capaeius efficias. $i quis me vdita-.
tis <3ç ineompofitionis return atque^erboruiti, argüat, h-
c£t mftc fbr(àn$ obfecrq tarnen, vt eeflet, fëîens nieum
nunquaavfiîffuifiepropoficum,,floEibusyenenumtegere,
rem que viletnr 8cabijciendam deaurare. Qupd & a-
nittiitui luxadmirabilis* mirafacu^diä pollens ,manu tor
tiflimavigens,' mihi inde iæpiqs& ftud|qfe;d'elibera.nti?
fummarimque dieere volenti clarifi.cauir.tex taweaifta,
licet iethifér.a mul risinlocis, maximum tëftimonium, at"
gumentumque.iirmiflitnum fanditatis &èxce.Uentiae nqj;.
ftrælegis, vjdencibus &eiedis præbet. Iftud quidé Cuam
minimelatuit fapienriam'quæ me compulic intérim A*
ftfônorniæG eôrnetriæque ftudium ro enm principale pr|-
termitrete; Sed.ne proiÈmium faftidium: gerietet ipfi
nem imponô, tibiquécceieftî, coelum pmnppenettanti,
coelefte -munus voueo, quod integritatem in fe fciénriae
çompJeâitur. Quæ ficundum numerum, & proportio-
nem,arque menlbram, coeleftes-çirculos prunes,
rum quantitates, & ordines, & habitüdines, demum ftel-
larum motus omn imod o s& earumdenveifédus atque
natiiras, & huiufmqdi caetera diligentiffimè diligentibus
apgrit, nuncprobabilibus, nonnunquam necefïarijs ar-
gumentisinnitensT
Totam ipfam AhoranÎTranslationem hic attexere ^fuperfluum.
Copfatauit earnerjpfe Petrus VenerabilisjLibrts quinque 5 quos,
quïanecdu7n^:ltcetdiligenterqmfitt, reperiripotuerunt, Lettor hic
etiamdefiderabit.
: S A N C T I V ,
PET KI M AV RL
{.11. IJK I I VENERAB
I L I S , A 13B A T IS C I .V N I A -
C E N S I S IX .
Epiftola fiue T radatus,
LsfDPERSV S P E T ROB R V S 1 ANO S
H AER E ,f I C O S.
. ' p l i F A T I 9 . '
Dommis & Patr'thus,Magiflris EcclefuDei, Arelaienfi,Ébredunen-
fiiAïchtepifcoftsybienjt, &V.V apicenfiEpifcopis,Era~
terJPetrus hamilis Cluntacebfium, Abbas 3
Saluteh ÿrobjequiumi
C r i p s i, nuper, Ëpiftolâm reuerentiæ
vefttaer-contra'hærefes Pétri de Bruis di-
fpqtantem.fidinriùmeris&magnis ne-
gotijs à didatado anîmum, a feribendo
ftylum retardanribus, hué vfque nuttere
diftuli. Mittohùnc tandé eamprudën-
. ■ tiæ véftræ, vt per vp$ hæreticis,. contra
qubslcriptaçft.&etiâ Catholicism quibüs'forfîtànprodefi-
^ poterie,îrihotellat. Vobis eam mifto, quoniaminpar-
tibusyefiris, aut circâeafdem,, ftulta illà &impia hærefis
mqre peftis validæ multos intërfeçttvplüréî infééit. lèd;
gratia, Dei concîtante 8f adiuüante ftudla véftra;na véftris
regiônibusièfé paululun) rempui|; Migràuit tarnen, ficut
audiui,adlocalatisvobisc^jtjgua,&aSeptimaniaveftraj
yÖbts petfequentibus,, expuira | in prouincia Nouempo-
pulan a, quæ viïlgo.Cafeonia voçatur,& in partibus ei ad-
iacentihiisji ïibi foueas præparauit. In quibus nùne le timoré
occubans^nunc deipfis àudaciaafiumptaptodjcns^
'quospoteft^ècipit.quospoteftcorrumpit.& nunciftis, j
.nuncfljis.letbaliaveriénapröpinat. Vefirum èftigîtur|
ad quos præçi'puè tam exoflicio, quam ex fingulari fcien-
tia in paribus illis curaEéclefiç Déi fpedac,& quibus§p:la
velu t_f oï ci b u seo l u m nis maXimèïnnititur : ^eftiutneft,
in quam, &
det , de prædicatibnè, & eriam fi needle îuefi't jÿi armàta
perlaicos exturbare. Sed quia maiorem operam eos con-
Uertendi quam exccrminandi, adhibere C briftianam cha-
titatem de ce t , pro férâ t ur eis au d o riras, ad h i béacu r & ra-
tió , v t fi Chriftia ni perm anere vol u n t , a ufl:o ri ta ti » homines,
rationi credere compellanrur. Proderiteis fortaP-
fisadifta,fiattendcre voluerinti ea, quam vobis contra i-
pforum errorés féripfi m Ëpiiftola 5 &fî contentiofi & perti-
nacesefiènolun^fórcaïfisea ftudiofeperleólailicetvalde
dëfipuerint,! tand eVroris ftultitia rëfipifcere porexunt.
Quod fi inrepfobum fenfum dati fuerint', & magis deïïr
perequam (àpere, përitéquamfaluàri, möriquam^iïiere
elegerint , ^tisFacjet ;/fbrfitan Ie«ftà Epiftola ÖCculcis ali-
quorum Catholkorunycog;itatibu«,& mentes eorum aut
ab ignoto - hominibus fideilanguóre fanarei aut contra
eos,;quorü l^igua à Propheca gladius a eu tus dicitur ; præ- pr . ™
muiiire;poterit. Hoc e n i m quodinvlt i mo p oftii ,maior
mihi fuit caufa fcribendi, vt & fi hæreticis fetiptura illa
prodéfle bón pollet, Ecclefiæ tarnen Dei allquibus vtilita-
tibus inferiiret. Nam iftud,fi eu dàpie n t i æye ft tæ n otuiil
eft,per recroaâaficulafempei: facere Cohfueuic,^raeTot
tan ti fqu ë hçrefu m varie tatib us,quæ eiûs iy n'ceri ca te m fr|-
quënterfermëntare cônatæfunc,nullamvnquarnfilentio
pfæteriréc, fed ad cautelam fui, & ad pérpetuam Omnium
inftrudtionem au(ft‘oütatibüs?facns deïefiam; rationibus
omniumhteretieorumblafphemiasexpurgarec.Qupde-
^o,licetde mjnimis corporis Ghriftijhoc eftj-eius Ecctefiæ
membris, ifta fcribendo facere nifus fum ; vt qupd/èripË,
hæreticis, nfierfpoflèt,prodcfle’t : CatboIicós,in quorum
manusincideret,contrahefandürnd^frïavelfimiIia,ëau
tidres, redder er." Et’qu iapri m a erroh e idögmads'lëminaa
Petto dé Bçïïis pér vigimi fëre anhosïata & au^aV qbin-
qué præcipua & vene na téyirgul t a pr o d u xeruii kcqp tfa illa
rgaxime ,v t potuiyegi,vt cirëa èa Ie animus &,verba in-
rentius occuparent,in quibus rpaior fidei læfio,maiusmô-’
ftrâbapt eflé peticulumi Vndë qu.oniambpus ipfum dif-
fufiuseft, neç vobis circa plurimaEeclefiæitegptia occu-
patis,longutp;fortelegehdifpatium.dXtU^:brpuitercap
füliLÏllMeplïcof Sceontra quos erroresAphga illa illius E-
piftolæfèrics agat, often do.
•Primum’hærecicoruni Gapitulum, negat paruulps^in-
fraintelligjbîlemætatemconftitutos, Chrifti bapcifrnate
ppflèfaluaçï.ne^fiénamfidem'poflè'illisprodéftèjquifua
yti non poftuht, quoniamiuxtaqbs,fnoh.alienafides, ièd
propua.cùm'baptifmatefàluatjDomi'no dicenremjQöicf^-
diderit &hdpti<4iw fuerit, faluufmt. Oui vero non cr0 derit,
oondmnubittir. ' %
' Secundum Capitulum dicit, tefiiplprum vel ËccLefiatü
fab ricamfierr nondebere, faélas infuperfubruiè^rtV?ef
necelTeneceflariaGh riftianisfacraloëa ad orah’d rnnï^quod
niàmæquèin tabernâ & in Êcclëfîa, inforo &inremJlp:,
'ante altarevelante ftabuluminuocàtijsDeusau|it,&reos
qui merenrur exaudit.
TertiumGapitülum, cruces^crasconfringi præcipit,
& fucgendi,quia Ipécies iîlâ vel inftrumentum,qud’Chri-
ftus tamdirè tortus,, tam crudéliter occifus eftjnonadora-
tione,nonveneratione,yel aliquafupplicatione'dignaeft,
fedadvltioneWtôrmentorum^moïtis eiùSjOmnid^de-
coredehoneftànda, glad^eoncidënda, igaibusfuçcenr
denda eft,
Quartum Capitulüm nonfiolum vetitatem corporis& ’
làngu i nis D ominiquotid iç& continué per facranrentù m
i.n Ecdefiaoblatùm nê|at,Ted otonino illudnihil elfe,ne-
que DeoPfferridebere decernir. ' '
Qui n turn Ç api tu lu la cri fieia, orationes, electhplyn^s,
.& ieli-
& reliqua bonapfo defundis fidelibus a viuis fidelibu
fada^deridec, necea al^uemmortu’prum.velin rnod^cro
pdfie iuudfeaffirmat. His quinque Gspiruiis, prour Detts -
dedit,in illa famftitati veftrte a mehii Ifa Epiftola refpb'ndi:
&C quaTifer perfidorum impiejeas, autconuerteretur, aut
confdndercturj&etiam^piorumcrfedulitasfirmaretur.vtcumquefategi.
\
; $edpoftrogum Petri deBniia^quq 'aptid fan&iim
gidium ielus fideliuhi flamrnas Dominicx’Crucis ah eo
fuccepfas, eum concremando vltus eft, poftqua plane impiusilledeigne'adignem,
detranfeun^adaternri,tranli-
tum fecit, hteresriequitiaeuis Heinricus cum nekiqqui
fuleqs dico, aduetfiis multif<^jmëslnporu<inS(ïdîas pafto- 1
làlejri dcnlurp vigjlàre^& héin âhqup gréx Dbfbihkui lç*|
datpç, irréquieto ftudio fatageré; Sod longé ftudiofius
mpifus ille ab
riTèntiùs dënsille bedluinuspaftoralibaculocôterendus,
quibues éius Hbnquærit laniare, fcdiugitlafc, hubcrùs
frangerè jfed'ftrapgulare; Hæceftiilà non qüalifciimquë
l lælura, fediipfius tptiusialurl^iaifturà, quamillrpræ^alrfsl
lincurrunc, qui ab itinérécëïlæ fide.î aberrantesi,per déuia
errorum;inharathi'um'prqfündæ perdiribnis rtjunt^Si tés
agitur de adul terib,fi de funo,fî d e pe ti urfo.fi de fta ndeyfil
îc^hpmicidio m fibëfte de Quolibet alipeuininë lis ei'orta
busalijsdoétrinamdiabolicamnonquidememendàqic, fdefit,fidëintegtapermanentékadvitamadjtuspet|ëam|
fed immutauit,& fi eut nuper in T omo,qui ab orè eitiseX- patebic. Nam fi fecun.d.um fciiptiuuimTuftus ex^fid e viu ic,
ceptus dicebatur,fcriptum vidi,non quinque tantum, (ed p’ecçatorad yitam per fidéni redibit. Necobciïè iili dL
pluraÇapitüla edidit.Contra quæ animus accenditpf rtirr?. ru ht quancalibet füfçeprayÿrieraî cuj^
fu&agere,&vcrbis dæmonicis, diuinislermonibns obuia- ;dile(^ionem opérat.ur,fiterit referüata. Inde vulnerarusa ibj
rè* Sed quia eum itafentire vel prædicarenondum mihi laripnihusieurari patuirjqùianb exfotb tndrtubsifed pbft
plêne fidësfaélaeft, differore/ponfionem, quoufque & vulnetapeccato.rummfideiviraviuus.reraanfit. Qui fi &fi-
horum qu£ê dicuntur, indubiam habeam certitudinem. déewboperibusperdidiflet, cùt^tibnis fpes vlre^tiï hul-
Qupd fi forte inde per cauræinquifitioni^ veftræ fapien- Ta fui0 èt,Nouieqifidéqubdf& infidelis eciampol^apbftâ-
riàm eërtifiearimererer,darem qùàtn poftem ojîëràm , vt fiam fèpefidém tëfiimitafiddumlnfidelisperbianctïqub
mortis calix,quemmifirrimihominiim|torifimilibusjni- poftïpericulârecurrat^onbabet.HincfilijEdoinHiërü-^__
fèris ptopinâc,qui iaméx aliqua parte exhauftus eft^pçr m- falemperfequente'SjdicunyiÉxkiinire.éxittiwife ^f^uead rfdl. il ei
nouacasreiponfionés omnino refiduis fæcibus exhaurire- fundatrientum ïh eà. Exinanlnir enim Vàs quodlibet liquo-
tur. Intérim fi placet, Epiftolam ad vtüitatisin lëgentîp m re fupifed non vfqueâdfundâméntüm,quando ^eccat;qr ]
editâm,8cpervbé bis quibus nëcefiéfuerictràdendàrnjfic- qpilibec, etfin^lisfuperuéhieritibttsrbonisprioribusdifl
ut tetnpus Sc locus fe obtulerit.notam facite |ylficut dixi, minuitur,yfq;'adfundamentumthmen'fideinonvâeuâ-l
aut aliquos hæreticocur^,contra quos fcripta e^corrige- fur.Qubdfi& illudexhauriturvotis iâmhoftilibils aHimi |
but.cautiores reddere valeat. Si cuî vero ëam tranferibe;- jcuatarèpletur. Libetét iri laude fidei diu tidlimm ofàii, v 11
ré placuerit, hanc etiam minore m Epiftolam lo(co Præfa- éc maxima ëiüsvtilitas, & peflimaeidetrahentium impie;
tionisanteponere non omittat, quia in hac totius iflius tas clariuselbcèret^vtqüanto ealaudabilior, tartto eicon-g
magni operis & caufâ & materiabreuiter indicantur. WÊ
I N C I P I T E P T S TfO L A.,
fucUris & inChnfiicoxpore plurimum honorandis Bei Sàçerdo
tibus, Guillelmo Ebredunenfi, ÿldrico-bïenfi, Guillelnio
-YV^^ei^iEtâterfe^humiiUXttuniàcen- '
^ y fiurn Abbas 3falutem.
I V p n i A M^nter omnes totius Prouinciç Septi-
||mahiæ,{èu Alpium maritimarum Èpifcoposvretradicènshærecicusdamnabilibrdppareret.
Sedquialçri
turarum campi eiusybique fîoribus reiperfifünt^ repri-
mendus eft ftylus, në fiin fuperfipis mbracus Çjerit’jad në-
ceflaria tardus yeniàt. Superflu am yèro idcircb"dixi dé
laude Ijdei difpütatiônem, quia quodom nibuS pehefidd-
libus notumieft,yelutde rejguôtàdiutius tradarefup^r-
fluu m eft. Quis enin^tam furdus yt n,oh audierit? quisTafti
lethargkus vrnpn.uiemineritjÇhriftum inËuafigçÎÉbirë-
que n 11 busfi demi au di b usexto 11 e n'tè m,&:p erië a ftîduè
infirmais péccatoribus,acui$guljs fàcefiXtr£:\EÏde$fa*tef&*tuè. s. |
___________ sff^w/mf.^c:(li^puluai'.: Smtbap’Hitfdei^c e iii^ip n tt^h ^i 'teatt. \ftificale
cacuineh exornat: infeditahimo reue- ’ credit in me,operà qui egôfacio & b fc fa c ie i^ maiora horuniipfpToàn. 1+'. ]
rentiam veftram &: fingularipræ cæterisfemperaffeétuex- futei. Quisliteratus n o n i puëro audjuitApoftolum cia- Heb.tv, Â
colere,& motusanimimei vdbisfamiliarius aperire.Mo-, mancem, SinefideiîhpopbiUèfip Deo ? EtPfalmift^m .• p ® j
ueri me nullo temporâlium rerum commodo, niillo a d ! Omnia opera èius in fide ? EtËfaiam : Sinon Crèdïdentis, non per-
præféhsincoinmodb fufpicemini, fedillam motus hulus manebitjsi Quis tonitrùë Apoftoli ad Hebræos qbTuratâ
totamcaufamefle fciâtis, quæ & vosfæpenumeromouir, aure tranfirepotuit »^quibus fidëteftimbnium Cbnfeqim-
& propter quam veftra paftoralis (ollicitudo non parum 1 tos fuiflè fines, fide aptataeflèïècula verbo Dei, fide plu-
haétenuslaborauit. Vnde gratiasDeo, quilaboreni ve- rimam hoftiamA.beI.quaGain obtulilîè,fideËtibch tranf- j
ftrum non omnino irritutn fecit, fid ficut ipfa rerum ex- latum ne videret mortem, fideNoërelponfi» acceptb de
periëntia docet, inimicos fideiChriftianæ, & idcirco ho-'his,quæadhuc non yidebantur, aptalfeàrcarh in faluretù
ftes falutis humante, véftris fudoribus penë delcuit. Pene, domus fuæ, fide Abraham pbeuilïè é i Iiaaçbbtuliflectitti
inquam, deleuit, quoniam nuper per dioecëfis vfeftras icer tentaretur, &yniuerfos quicunque fiiérjint ab initie» fi- ^
faciens, ficut ex plurima pâtre erroneum dogma cum luis.1 culi vfque ad t e tn p üs gra t i æ landos, pér fidem deùiciilè^
audoribus à Prouincijs illis expulfum reperi, itâ nonnul- 1 régna,operatosiuftitiam, adeptpsfépromiftionesî(cbpi6-
laseiuç reliquiaSjin multiSjfedqccultis^ non tam défenfi-
ribus quam fufurratoribus inuenii ïnueni contritum co-
lubti caput, vidrici rurfum calcanéo infidiari > & nefan-
dura gutcurin necem hominum repatata venenâ frequen-
tibus fibilis præfagari. Quod in talibusexetcitatis animis
véftris non eft aliquatenus coritëmnendum » quia multo
citiüs rebus peffimis quâoptimis incrémenta fuccedùnt,
Icyige facilius& feracius zizania diaboli qùatfi tritieui)ei
in eiusagro fefi dilatât; Nec quia fimeldëuiduskïèditfir,
vëlutnilvlcra aüfurii$ hofiisperrinaxcontemn^tur:qqo'
niam ficundum Poëtam, Vidorem àyidp fuperari fæpe
videmus, & febrem diuturhlb medicorum labore ab ipfis
medullis exclulam, acrius irrépftlfi, plefumque ànirria
extbrfîlïe, parua languentisi^u meden tis in curia, fiepius
expertifumùs. Opottet quidé qiiod nqn docens,fidcon-
/Biblioth. ÿeter. Pdtr. Tom. ix , Pars i .....
fiffiriiè narrat. Quolda vero ex ipfis fidc ôbturaffi ôradço-
num, exrinxilfiimpetumfgnis, éftu|a(ïéaéiëmgladjjfio-
ualuiflè deinfirmitâte/àrtesfadosin bello,alibslildibria
&verbera)viricÜla 6c earcères eXpertbs,läpidatos,fe.dÖs,
tçn Catos,! noccifibn e,gl adij mörcuos<a 1 i os cucüiffi inmë-
lotisdnpellibuscapriniskgentesjanguftiâtos^afilidoy,^
reliqua. Poftquæ^ôrnniàitalaudem fideiconcludir. jEf/?/,
&\t3omnesteftimaniofideïpŸobaiihoacceperùntnproihifiioiies,t)eô
pró nobisäliquid melius ptouidmte ne fin i bokis tonfimmâr'entuh
Et poft quædam ; Curranms,
tesinduâoremfidei&confummatoremlefum.Hæcbycrikeivèf
ncrandi Patres&Sacërdote7iDqmini,de {âcrséfidëi Iaüde
arque profèéfcu, non tam èxplicdui'quam cômmëmoraiir
‘vtexpaucisiftisplurimadodismentibusvëftrisbccurrâr^
Scquantum mafurh tanro bono ncgledp fiquatôr.adaëf^
S - I Tant.'