ver ö ;in eo quod'ad aliud rcfpicirjcflè habet^x e o , quod
ad fuumrèlatiuualiquam fulcipk co^uérfionem. Quod
deSpirku fanblö quidam nonarbkranturrëcipiendum,
qui quidem Si fi Pattis fic&Filijynon tarnen Parej Filiuf-
vcconuerlim ad Spiritum referuntur. Non enim Pater,
fiue Filius , Sandi Spiritus, Pater vel Filius, quiambo-
rum dpnum dicitur :8c compacibus alcerutri donatorum
I honoribus decoratur. Nam coeleftis eft, oibem repler,
donum exiftens vit® 8c virtutis, per hoe donufn ohinia
Deo & Patri Filius reconciliäuit. Hoc dono anima qu®
falita noiveft purrefck, feetörumque fordefck cogkatio-
nibus: hoedono Apoftoliroborativniuerfumperagra-
uerunr orberrijdodoris pr®dicantes mandata, fandinca-
tia Patre &a Filioprour Saluatordick: Proeisegofaniïifi-
cabo me ipfum, vt & tpfi fanfti fint in veritate: quamuis Pa-
tremioget vt fandifieer illos, 6c C h r i s t v s quidem
feipfum fandificauit|proApoftolis c®terifqué fidelibus,
quando hoftia pro mundo obiatus eft,& quando tota hu.
mankas, vt primiti® in ipfo per crucem landificataeft.
Patetquoqae hoftiam fufeipiens munditm fandificauk,
perquamtefoErnaci Filij Deinuncupamur. Sed&Spiri-
tuslandüs , vera fandiHcatio eft , quajfideles per ipfum
vnutn fiunt, qui proprium quafi vocabulum&finguk--
Iremcharaótera.fandum died, forti rus eft. Verurn fïcut
i natiira Spiritus eft 1'andüs, fic haruralandus eft Pater ,fic
nacura fandus eft Filius: propcereavtiqueapudEfaiam
Seraphin ter vocifèrantiaSandus, defcribuntur | quia in
tribus peridniSfecundum naturam figriificacio confide-
ratur. Nee lolum hoe ipfum.PatriSc Filio com raune habet
faftdkicadonis nomen, fed & iplam Spiritus nuncu-
päriqnenv, cuius multiplicitas breuiter hic diftrnguenda
■eft. Mültifariam certè Spiritds dicitur j Nam Spiritus eft
Deus, p | tos quiadorant turn ,inflirt tit érverïtate, adorare oportet:
& Prophetadicir: S/)inn« ante faciem pefiram Chrifltu
idem dich Dominus. Spirkus,& fandus Spiritus,iuxcaiUud :lteèapti-
Didimue zantes in nomine Putris, & Ytlij, & Spiritus fancli. Spiritus
de spiritte a n ge lid ic u n tur ,fi cut fetip tp m e ft: Qui facit angelosfnos Spirt-
fanfto. fa*. .Spiritus & iandi Spiritus ddna nuncupantur: qu®
operationes Prppheta nominauit. Cuius iterum gratia
aliquando quidem ignis, ahquarida vero aquaynuncu-
patur: aqua qu idem, vt: Ouiiunque bïberitex aquahac,quam
ego (Lb o ei, fiet in eo fons aqtut vintin vit am ster nam. Et rur-
lus: Ylimtna de ventre em fluent aquaviua. Ignis autem dicitur
vtillud: Ipfi vosbaptiz*tbït in Spiritufanfto, &igne: Spiritus
rurfus di.cicur fpirkuahrer viuere , ac fecundum
Deum eonuefkri.: Quicunqueenim, inquk,inSpki-
tuDciviuirrras,hoe eft.fpiritualker. Npuic autèmfcri-
ptüra & Spiritum voeare v.entutn: & quod litteram di-
ftinguif, vt iliud: Litteraoccidit,Spiritus autem viuificat. Item
Spiritus dicitur quo filiorum adoptió lèeernitur, vtiUud;
Non enimaccepiflisSpiritum feruitutis. Spiritusenimnorabi-
lisafFedio: vt Efaias: Cognofcentiirqui-errantSpiritn. Spiri-
tus-dicitur & vitafis virtus luxra Ecclehaften: Quisnouit
Spiritum filiorum bominum, fit afcendatipfefurfum ,&jbiritum
! lumentorumfidifcendatipfe^orfum in terram. Spmms & hu-
manaanima nuncupatur, Vt imnanus tuascommendo Spiri-
! turn mtum. Manifclhim ergo ex his qux dida fuhr, quod
j noii folum Pater & Filius, & quod eft ämborum dpnum,
Spiritus nominan'tur: verum quam pluraaliamfïgniun-
tur eodem nomine', vnde non vbicunque Spiritus dicitur
, Deus oftenditur, nequeLrürfus vbi Paracletus,ibi in-
Lpelliguur deSpiritus. Quanquam&hoceiusnomeulit;,
I quo maxime cognofcatur. Nam vt omitcantur alia ,
1 C hri s tvs qui eftlapientia Dei, Para’cletus vocatur,
j & ramen non eft iplè illatectiaperföna,quas appellatur
j Spiritus fandus. Sed fdrt'è dicetaliquis cum Spirirus Pater
, Spiritus;Filius, Spiritus dieatur & Sandus Spiritus,
qnomodo fecundum hocvoCabulum a Patre & Filio dif-
jferenttam habere.poflit notari J ad’ quod dicendum
quod Pater cum fit Spiritus & fandus, non eft hequé dicitur
alicuius Spiritus. Similiter autem Filius Spiritus
exiliensacqueiandus, nequaquam alicuius Spiritus nuncu
p a te, quia naturam diuinkaris ipfam , ficacceptum
figniheati Spiritus veró landus, &-eft alicuius Spiritus
& dicitur, etemm Parris eft Spiritus atqueFilij; Apoftblo
teftante qui dicic : Mi/?f Deus Spiritum Filijfui in corda noftra :
quinctiam donum eft Pàtris & Filij, in quo homine habi-
tudo videtur'figmficari. Etenim His 'qu® ad aliqiiid
funt, hniufmodiaffignatur proprietas & habitudo: cum
elïèad aliquid fit habitudinem habere, ad aliud ex quo
poccntiam non minus in his qu® extrinfbeus funt, qlidm
in le iplis exiftendt habenr quærelatiua funt. Sane cum
extera permutantur, fiunt ilia & corrumpuntur, quod
vero fecundum feefle dicitur, höcad aliquid non eft , vt
homo "f tricubitum f , Hæc quanquamdealiodican-
rurj tamen fui ipforum func quàdexiftunr, homo enim
etfialteriusdicatur, non hoc tantum ipfum quod eft homo,
fed in eoquodfilius hue pater vel aliud huiufmodi.
Referuntur interdumrelaciua & per accufatiuum cafum,
& aliter: vc magnum ad paruum : & ab aliquo, vt donum
adonacore, quod quidem fandtoSpiritui congrüere vi-
decur, vc aiterius dicatur, & fecundum huiufmodi habi-
cudinem, ad aliquid fic. Eft enim donum Pacris & Filj),
&diuiti® qu® terminumnon habenres defeâum ignorant,
qui amborum dona diftribuic,.quæamboabæccr-
no donahe , vc quidam arbkrantuc omnium bonarum
donationum receptaculum. Inquiunt enim, licet ante
omnem creaturam non fuerint q uf talibus ditefeerent,
ac operas præftarenc largicionibus, erat tarnen Spiritus
peifeâum donum , nullo ipfius.participante, ahoquin
adieiftum aliquid diuino acceflic & aduentitium. Hoc
modo Dominus cenfebatur, priufquam ei feruiretur,an-
tequam aliquid crearet creator. Id fi non conftet fequi-
cur quod ék accidenti, & non ex natura eiereare ac domi-
nariaducneric, & recenter adie<Stum ,fubinduâ:umque
fity&noncooeternum. Item,inquiunt,Si ante creaturas
non erat Dominus, 8c creator arque donum, fruftra func
eicauiladöminandi, donandique condica, & creatapro-
mouentia ipfum fibi in dominum creatotem arque donum;
Quire fi pedemretrocreaturaferae, denudabitur
Spiritus dono 8c dominio. Evgo manifeftumdpfum^ab
æterno habere ralium habkudinum rationes. Qua ex re
palàm eft Spiritum fànâum aliquam habere ad Filiùtn
habitudinem.Nempehabitudoperotnniaprædicamem
ta tranfîrevidetur,&per. contraria jperfiibftantiameninv
veinParre&Filio: perquantitacem, veinduplo, dimi-
dioque : per qualitacem, vtin .difciplina 8c difciplinato ;
vbi,vt in furfum & deorfum. Qmmdo, yt in antiquius,
& recenrius : facere., fecare rpati,,fecari : iacere^præponi,
fubijci ; habere, vt in calciamèrito : quæ fi rebus non ad-
iaeerenCyd-feomnia diuellecentur,per habkjadinèsvri-
q u e ,differentia & numerus in diuinis hypoftafîbusap-
paruit. Quodqualiter fit, breuiter quia intereft difputa-
tioniscommemorandumeft. v
C A P V T I V.
CHriftianorum fides indubitabile ac firmum tenet,
quod Deu's ex D e o , lumen de lutnine nafeatur; &
quodDeusexDco procedit, 6c hic quidem ex quo quis
nafeatur, hrc.vero qui nafeitur ex aliquo\ hic verb qui ex
aliquo proeedir. Er pacer quidem Deum ex quo quis na-
XciturindicacvFilius vero Deum qui nafckuc ex aliquo fi-
gnificar , porro Spiricus fanclus quia non abfblute pro^
nunciatur | fed P.atris 8c FilipSpiritus, ex aliquibus proce-r
dens oftenditur. Quare ites funt adinuicem diftaotes«!.
Enim^iero Pater neque Filius eft, ncque Spirirus : neque
Filius J Pater fiue Spirit us eft: neque Spiritus elfe ppteft,'
quorumSpirirus dicicur,cutn impoilibile lit ex aliquo^ex-
iftensefleexquoexiftk,:&exquoexiftkefle q> ex feprO-
uenir. Hscprofebtb.funthabirudines:, exquibusnume-
rusihnafcicurpjuralis, & fan<ftaTrinitas:oftenditux,qu®
quidem eb quod Pacer 8c Filius&SpIritusfanclus vnus
Deus funt, vnifas ®fie fubi'ntelligkur. Quamobrem vni-
taseftin Trinitate, aeTrinitasjn vnitatev Arverbynitas
natur® atrribuitur, Triniras veto perfonarum eft ,'iion
natur®. Sanenon eftnaturalis vnkas ex eo quod Trink,
tas hypoftatica, nequerurfos hypoftarica Tiihitas,ex eo
t Deen
hic alt-
quid, fei
pur um.
Quomc
do Spirt
fan.
Aus lit
donum,
qu6d
Similiter
dixit Aifi-
brofiusibi
Hexamenumeran.
turquæ
non com-
paraucury
quianac-
■eis com-
parantur,
ycIco®-
tcrndvcl
confub-
ftantialis :
vcleoæ- I
quàlis vcl
; aliquid •
taliupr
f fub &m-|
patationCj
fuarum
^quod tfbiras hatqralii; fdeoqïïb^quidàrri bpponunt di-
'cehtcsi^ Si alia èxiftir nariir® vniras <^udm pérfönaru'm
Trinitâs.'quatùor reperiunrurin diuj^ditateres,Triilitas,
fcilicer, öc'Vnitas. Cuiusrei folutio, fitis manifeftaeft,
éx eo quod nulla petfonabum èahatura quam habet nu-
meruui facit, vndenejç C hri sto hi,imanam naturam
connumeramus, vr ipfum humanamqbe naturam quam
habet, duas res efïè proficeamur. Amplius autem : nihil
quod altcritis compleciuum eft , fiue gcriils fit, feù differentia,
fiuénatura, feufubftàntia, velperfonædetermi-
nariuum ßcconfticutiuum, numerum facit cum conftitù-
to. Igitur Deitas cùm fic natürarrium perfonarum , non
eis connumeratur: vcqüatuöf pronuntiencur rés: vnicas,
fcilicer, ntftur®,atque perfo'ha'rit'mTririirasi verètaméri
creditiiÉ & dicitur, quod natura Parris non fic Pater,
cüm niillä perfona natura fit, neque fuiipfius , nequq ali-
cuius' Mrerios. Qua in re tali quidem fimilkudine vturi-;
cur : Inquiunc enim : Qui dicunt librauinumifma, por-
tendic fe in pondéré autürn iflelibratum. Et rurfumqui
dicfcaurum libraui, nummum aiïieum felibiaflè a'ffeue-
rar. Numifmatis quippe charaifter, cum grauitacém ex-
préfïic non libratur. Sicitaqué', .inquiunt'; Nos cùm di-
ciînüs èx fubftanciaTatrisFiliuih näfei, non cögimurfa-
ceri, ex dàabus ipfftm exofiri rebus, fed ex vhoebdetn-
quégenitore. Quod autem ex fubftanria Patris nafeatur
Filius, palàm eft : Autenim ex fubfta'ntiaP’acrxs nafeitur,
aiitalicuiïdeextrinfècus. Qüöd fi èxtrinfeens nafeitur,
non eft eiufdem natur® curp Parie Filius, fed aiio pam-
cipans fari:£tiii'carur, quodfoliVm cogitareprotanum eft.
Sin autem exrota/tibftantiaPam's Filiusproflu it, eft au-
tgfn Spiritus Parris & Filij Vnecefl'e autem fè‘.iftionémoc
diùifione.m.y p‘alfionemve accidcre, circaFàtrisfübftàn-
tiam ,aut Sjjirktilh impaflibibtèr & inditiiduède Patris!
& Filij die (ubltanna. Indiuidua enim Pacris fubftantia
eftj èuam töriim diiii's Sbfrituseft Filius imp^er. Ex quo
m a n i re ft u m , q u o d habit udiiiibiis ràn cum modo prohi-j
beritibuS rlorieft Filius Pafèr, nèque Spiritus Filius., N u l-.
1 i ü,s c,n iin in fe riigèh t ia câ^k.b'x: u o/p r öfl de n rem, e fie
e kq uöpr Ön ù i c, n e f o rt ej.ki ó‘r'feTpfo i h u e n iacii r : verum
vnicatis dirnn® natur® cOnfccutio exigere videtur , Pane
m eile Filium, ac Filium Pacrem , eo quod tres Hi vnus
D . fihr, f e d V t exàr a t u m e ft rirk'efcè'fïï ö hà b i tu di H à m
hoeprohibet, quiaPater , nönpoceftéfïèis, qùi proflûîc
ex e o , cüm ex nullo fit. Sine mitiö enim ätqiie ingemtus
Pater eft * Filius verb fandiifqüe Spiritus ex fübftânrîa
Patris, àlicçr 8c aliter exiftunty*Nam Filius ex Deoeft,
qui eft, qui eft Patef eius. Satidus-autcm Spiritus nonl
eft e’x Deo Patre fiio , fed ex Deo quieftPater. Ergo Filius
in eö qubd exDeoeft, FÜiüsDeicenfetur. Ille verb
ex quo eft,eius appellatur Pater ; at veto Spiritusnón eft
ex aliqtïö, vr ex Patre , fed vrex cäuflaV Profe&o Filij &
folius proprium eft ex aliquo,tfle, vtcx'Patre fiio, palam
eft efuod' irt fanbla & beatiffima Ttinkate non fit Pacer,
nifivnius Filij : ficut Filius eft vnius Patris , heoue Spiritus
vtTrinkas fèruetür,nifi vnius Patris atquè Filij vnius,
Eftimuero vf vnus Deiis folus eft, ita v'nus folus Pater eft,
vnus folds Flius, & vnus folds Spiritus fanóhis : qui Pä-
trk cft&Filij æqualitêr &indifferehrer.His igitur fie fè hà-;
behtibds, fi Spiritus fàndti donàtor & niiflor, ab æterno !
Filiïïs exiftit, 8c Spiritus qubqüb donum & imago 'Filij
ætetnâlirsryblârèr quod hàbitddine riOn difîecètur a Fi-
lij anfpius, qiïam à Patris commuftkâte ; y t adeem filpe-
riora mbpftrant, habitudo eft corn muniras à fe inuicem
ahqub modo difi%ireBtium : nempe vbi nulîa ëft differentia
, millaëfthabitudo :8c vbihabkudo', ibialidiiusrab-
di 'differënriàm efîè héceftè eft: inde nihil èx alio prode-
nirepoteft, nifi ad aliqùid aliquo modo, habentis intercédât
habitudo.' H®c énim ëft qüæ copdlat fàciens'pa-
tiënti , pèr aliquàm familiaritate'm : Vt Iioc quidem pofïir
inlnùd agërb ; hoc verb ab eódem pati: prbpteréànïulti-
plices niodi humanarum habitudihüm (unt,(icucaliaium
rerum>cebPatrisad Filiüm imméHiàtèiad Filium veto Fir:
lij mediate : ßc deinceps ad gradutn vfqnê fepcimnm.
Harum habkudinum quædam^ cum ipfis mtefimuntur
' fubiebtis , ali® verb fiibiebtft àbfque altefatione^omni
fnanentibus difparenr. In quo fatisapparer, ad aliquid
dón effe fecundum parricipatibnëm. Nam vc quidam
opinâutur, qu® ad aliquid funt, neque inuieem parcici-
pànt, neque de fe prædicancur. Idcirco pofitum, &po-
fitio : ftans, & ftàtio : fedens, & feflio : & quæcunque ta-
lium non funt ad aliquid. Participât enim pofitum pofi-
tion'e, ac fedens feffione : ad aliquid vero non parrifi-
panrinuicem,qüiâoppofitafunt: fedriequeDeus Pater,
fuo Filio participai:, neque ab illbprædicarur. Nam que
Pater femper eft Pater, & non Filius, Filius verb fempet
Filius, & non Pater. Cum verb Pater nuncupatur Dei
Filius, non abfôlutè intelligendum i fed fæculorumPater
atquehreatuiarum. Conditoi quippe noftei exiftens,
perconditibnem n öfter vocàtur Parer, & non per naairam,
vt Deus Pater eius eft. Inféparabiliter tarnen habet,
quod nófter Pater fit, ficut & Spiritus dónum: ac
âohari nobis vcfüperiüs difputatum eft. Nihilehim alie-
ti’dm ipfi accidere pote ft, quod cirça ïpfum non femper
fùêrk. Ërat céftè ante feculà omriitenens conditor &
Dominus, finp habitudinehabensomniumeorum rario*
ries, x quæ circâ ipfiini perfpiciuntur. Quæ habküdines
cùm circa fubftantiam fine, ipfæ neqüaquam fubftantia
finit,nee tarnen abektrinfecisobuenkint. Simüiterau-
fem qu® fubftântiàm diuinan» complent,nonfolàmab
intrinfècis nihil coritfahunt, fed per fé infunt inielle
a'bfque omni tâliüm habitüdirie; Quâ ex ré qüidam rri
Kühcmodum argumentatur. Si diuinufn fui ipfîusperfekte
abfqùe quolibet defebta cömpletiuum eft , nullam
Rkbet habitudinem ad eä, quæ extririfecus funt. Nam fi
éxeonditis & creati's acqùifiuifièc habitudinem , fuifTec
potentia eius indiga , & per extrinfecam habitudinem
cohdèhdi potentiam fortiri vifum fuifiec. Acverb'diui-
num per fe fufficiens eft & fui ipfius abfque quolibet ex-
trinfecOcompletiuum* Nefas.enim eftaliquod adiebtum
Deo attribuere,vc habent qui vieilli ra ex defebtu copiam
hancifcüntur. Deus fànè non cüm fuerit res, tune eâs per-
dïfcic, qiiià muridi ante originem præfciuit ea,qùæin no-
uiffimis func fütüra tëmporibus. Idebante quàm faceréc
r'erram 8c fecula ,in fèipfo hàbuit vt modo habet, & non
alftër rebüs iam conditis &creafis,eorum qù® circâ nos
.Blridhes,qäÖ,ä'PaüIus'infinuat Timörhëo fie dicens:Cö/-
[ labor a Euangelïo,fecundum virtutem Dei, qui faluduit nos',& vd-
UaûUvocktionefan£la, non fecundum opèranoflra ifed fecundum
ßihn'ifropofittim &grdtiam, qua data efl nobis ante tempora fecü-
î'arïit : mânifeftdta autem nunc, per illuminationem SaluatoriS
I e s y C h r i s t i . Si ante fecula, cùmnondumnoftri
èfl'e'mùs vocàüit nos feciîndtim propofitüm Dei omnià
præfciehtis, certum eft, quod antequam vocaci vocator ,-
Scaficeqüàrri crèatüra effet, creator extitic Deus anreqüam
dônarécur Spiritus.donum fuit Patris&FiIij, nullam
àd illos habehs habitudinem , qui.accepturi eranc.
Propheta Dàuid ad Deülm loqueris dicic.-E^o mibi in Deum
protcâorem. 8c iterum : Taftùs eit Dominus ref.ignmpaupenm.
Sed’enim proteótör & réfugia m fempér erac.Quarè quod
erac hoc & fabius eft p óftulan ri, feili ce t, &: obfecranti. Ab
æterno quidemerat Rex,quia Deusifablus'autem eft Do-
rniriùs plâfmatii nullam babicuditiem , riullamque alte-
ratiôueih Tufcipiens, ex qüo in abiüm crêatorâ prodijt*
Si èhitn homo non permiitatut indiuiduis illius, totiens
péfeuhtibus alijfque fuCëedentibus ; fedmanetindému-
tabilis, & inalterabilis, propriàm conferuans rationem|
multo ampliùs, quia incomparabiliterhabitudines circa
diuinas perfoiïas, qüamquatn iri plùribus diftantibusque
èônfideretitur, inalcerabiles tarnen perfeueranf- IncÔh-
ùehierii igitur dicere pro ijs, qu® fiuntdiuinisperfonisy
quæ fünt inpermutabiles aliquid accidere, profanum eft
& iricèrimeré differentipm adinuicem Spiritus Filijqaé
rationësJfèmpiternæ alténkrius habitudiqis. Manifeftum
igitur.habitudinem quath habet Spiritus acPParrem,-
' eàmhâberead Filium: nihileorumquæadali- v
quid fiintf prohibente , quin Filij
fit, & ex Filio idem '
, Spiritus. '
duo cou
ucnire.
B ibliotb. Ver. Patr.Totn. ta. Pars z. L l $