Cic.li.i.dt
înuent.
Sap 7.10
Val. Max.
jj lib.ü.c.j-
Tlatowj.
de Repu,
Val.lXc'
Cic.i.A-
tad.c
Sap. 1.4
laue.fat.
P
Hier. lib.
yal.li, 3.
f. 7. 1
CiV. ^jeafc
Horat.li.i
epiß.io,'
mittete tempéftiuum. Bdiuerfpgrauitefârtimoconfter-
natur, fi planta nunquam turgefeitin flotem,fi le tantum
diftunditinramos, ôciodegerteremfoliorumiuxuriat V4-
bertatem. Sanè tetjjpuseft, vt honeftî&tibiis ftudijstéitnpendas,
atque prurientisprimiriaspubiärtatis, fubarâio- (
re nodo cuftôdiæÔC prudentia vigilahtiore cohibeâSi
Obrèpuiitequidem deuderia carnis, qri® laténterexrer-
minantgratiam ftudiorum, & fijb quadamæ taris ind tilgen
tia militant in dilpendium honeftatis.Si modicum de-
libailes d,eamore lâpientiæôcdulcedine ftudiorum, Ipes
virturis inremihilfccuriorarrideret. Nam cum Haâenus
fub virga difeiplin®, fiffubiiigo fùeris magiftrali, te dq-
<âorisïnftaritia qualfqùçdam figilli violenta impreflio in-
formauftad.mpres.Sedcerrilfimaexhiberes virtutum indicia,
fi timorem inamorem, fi neceffitatemindefideriü
commutaflès. Cum Studium, lit vehemens animiappli-
catio ad faciendum, meditandymue aliquid: ftudiofus el-
fenon poteft, cuiusanimumvçduntariadîfcendi afFeélio
nonaçcendït. Quiautem intalibusnegligens eft,aut ré-
mifl'us, non multumdiflimiliseft ab eo , qui languente
appetitu,atque infipiçnte pajatocibumrecipit, cibolque
pontradiâonos gulæ faftidiçnti ftomacho violenter in-
trudit. Silemelfuauitatem fapientiædeguftaflès, omnia
piasterillam in faftidium tibi vertetentur.Habet enirn in-
comparabilesthelautosdeliciarum, arque omnium bonorum
gratiam largitur ad plenum: ôcad hoc forte verbà
ijlaSalomonis refpiciunt. Super falutem,inquit,&om-
nempulchritudinemdilexifapientiam : ÔCpropofuipro
luce habere earn. Véri«unt, inquit, omnia bona pariter
mihi cum ilia. Amor dîfcendi admifliis, ægrèamittitur,
atque in defiderium tranfîens fuâ fe voluptate perpétuât,
ÔÇ cum yita hominis limitatur. Legitur,quod Solon tem-
po^bUsTuisapud Atfienienfes prudenti® gloria fingula-
risjcum in vltimislaboraret, afliftentibusluis amicis, Sc
inpiccmconfereptibus caput erexit : Sc interrogatus ,cut
hoc feciffet ; refpondit, vt, çumiftudquicquidid eft, de
quo difputatis, percepcro, moriar. Carneades Philofo-
phus, iabpriofus fapientiæ miles, nonaginta annos contin
u a it & confummauit in ftudijs. Tu vero vix in fcholis
quadriennium compleuifti, ÔC abie&is ftudijs, tempora-
,lium rerum folicitudinite immifces. Rem tuam afre&as
difponere,, quasprocul dubio periclitabitur in manibus
tuis.&infuper euolabit in ventos,quicquid ha&enus di-
dicifti. Scio,quiavtfiliusfasculifcicnrer appetis diuitias,
fed conlulrius & fortius ageres, ft cum Salcimone fapien-
itiam diuitijsantcfcrres. Studijsequidem&diuitijspari-
ter vacate non potes. Necanimam illam dignatur inha-
bitare prudeqtia^ quam yidet infbdam deiiderijs, & cutis
temporahbus inuoluram. Scriptum eft, quiain maleuo-
lam animam.no,n introibit lapien tia,nec habitabit in corpore
fubdito peccacis. Quondam Philofophiæprofeflb-
res execraban tur di ui cias,ncc putabanc cum caruin folici-
tudinealiquam poflèobtineriprudentiam , aut digne in
caftris difeiplinahbos military Verbum Poetæ d ï. Quit locus
ingeniofifi cum fecarminefolo Vexanty&domirmCyrrh^Ny-
ftque feruntur, Pectora noflra duasnon admittentidcuras i Ma-
gn& mentis inops, nec de lodice paranda Attonitn., cur r us, &equos
aciefque Deprum, Ajpicere&qualis Rututum confundat Erynnis.
Ideoque cum pater Democritifilip fuo tantas reliquiflet
diuitias, qqibns exercitum régis Xerxis poterat vno die
procurare. Democritus patrimonium fuum donauitpa-
trias: & Athenisindifcendo& docendodiesfuos conti-
nuans ftudiorum militiamconfummauitin aureapauper-
tate. Crates Thebanus proiedto in mare non paruo pondère
auri. Abite,inquit, diuitiæ peflîmæ: ego vos fubmer-
gam, ne fubmergara vobis. Anaxagoras, cum poft longa
tempora ftudiorum in pàtriam redijflet, propriafque pof-
fe (lionss ex longa ab fen tia fua inueniflet defertas; non ef-
fern, inquir, fain us, niftiftæperijftent. Verbum Socratis
fui (Te dicitur; néminem ftudiofum âeri; nifife mediocri-
ter pauperem opinetur. Nam iicut luperuacuas opes re-
ijcit, fiepaupertatem, fi'tolerabilisôc mundanon fit, ftu~
diumnonadmittit. Hæcenim vritanimum, hæfubuer-
tu ne,fi cut Ethnicus dicit. Cut non conueniei fua res,vt calceus
olïm}Sïpedemaiormt,fubumnfi minor, vret. Quoniam igituf
tibi çopiosè contulit Deus, vt fcholarem poffis conti-
nuare miliriam, rogo, monco, confulo -, vt laudabile tuæ
indolis initiumpleniore ftudio profequaçis,&ad tempus
diutaarumacqriifitioneïulpenla,, rotumte impendas.a-
mori fapientiæ,cuius accefioria & fubfecutiuaerunt tefti-\
monio, Salptn’onis bona temporalia'pariter ,& ætema*
Valete.
Ë P I S T O L A LX XX II.
Ad Abbatem & Conuentum Ciftertienlemj
A*b
Richardus Cantuar, Archiepifcopuspoft Uudes magnas OrdiniiCi-
fiertienfij, afienditfum vno hoc n&uo plurimum obfeurari *
| quodconfufirasdecmasclericii&monacbisfubtrahant.De-
inde cxcommunicattonem, & brachijfacularis vim commi-
natur,mfieasperfoluant.
R. D £ I, G R A T IA C A N T V A R . a’r CHIE-
pifeopus, totius Angliae Primas, &Apoftolicae SedisLe-
gatus,dilcdtisin Christo fratribus&amicis,
bati & conuentui CiftertienfifalutenjL
&confilium falutare. ,_ ;
L icet vos diligamusinCHRiSTi vilceribus, & in cari-
tatenonfiiSta, gfauem tamen & publican» ad vos&
de vobis querelam deferre cpmpellimar. Nam cum pet
gratiam Dei dqnius veftra n ominatiili ma fit in oblieruan-
tia Ordinis, & perfeuerantia (andtitatis, periculofum eft
proremodicatitulum & gloriam tantxopjnionis perde-
re, atque,con,uertereinfamae dilpendium compendium
temporal^.,. Inter vniuerlas Ordinum varietates, quibus
decoratagftfpon& C h nullus ordoyirtute ffagrad.
6r,nullus 4 ndki nominis odore fu^uior eftin Christo
quam vefter: fi tern vnicara amoueritisde medio, per
quam hoftis humani generis finceritatem veftram atten-
tarepnefumit. Scitis, quod omnium.malorum radixeft
cupiditas rpubl^e tamen dicitur, & nos idipfum cum la-
chrymis recen(emus,quod vfqjad congregationes veftras
aula eft irrumpere ilia tranlgreffionis mater, roagiftra no-
cendi, primipilariainiquitatis , & anriga njalitiae, ficaria
virtutuip, leditionis origq.,fouea fcandalorum. Renun-
ciaftis mundo, Sc cupiditatibus eius, atq; cum Iofile veftra
in vobis Ipiritua jemlericho fubuertiftis. Sententiam ma-
leditionis incurrit, qui rejedificat Iericho, & cum A chan
filio Chartm lapidibu^pbeuitur ^qui tfe apathemate Ieri-
chorapuifieconuincitur. Verbum Tobiaeeft. Videtene
furtiuus lit. furt.u.mfiquidem epmrtuttitur, quoties res a-
lienainuito domino contredtatur. Sed& rapin* crimen
in iure ciuili,fvH:tumimprpbius,definitur.Neminem pr^-
donem vo'eamus,aut furem,fed veremur, ne veftram fug-
gillet opinionem,firem concupilcitis,autrapitisalienam.
Vna omnium vox eft, quia Ciftertienfis Ordinis profelFo-
res, tanto differentiuspras cseteris triumphales fantitatis
titulos referunt, quanto expreffiusreligionisApoftolicse
veftigijsinhjeferunti cum in tenuitate ciborum', in afperi?-
tate yeftiomfm vigilijs^inconfelfionibiisritf difoipliais, in
plalmis,in humilitate,ho^italitate, pbedientiai»caritace,
& cajreris,quib.fru<5tusvitjefeminaturin terrisj-deprima-
tis carnem,fpiritum erigatis. Angelic® vit® finceritati vos
homines e6mpararent,nifi, cum vobisinf^uorem plenif-
limumlaushominum communisalfiftat,vnum,nili,cla-
maret in con trarium,tantamq; gloriof® opinionis faciem
:.deeorolaret>Et qu® eftiftamaledita coiundtiOjNisx.qu?
a Chrtsti gratia, & fauore hominum vosdifiuhgit ? In-
uiti&dolenteshocdicimus , fedad dicendum murmur
vniuerforum,&eommunisquerimonian6s'0ompellunr.
Vota& lingu® omnium :in veftr® landlitatis pr®conium
laxarentur,nifiraperetis,quodalienumeft,nilimonachis
& cfericisdecimas auferretisiH^ceftconiuntio q^uidem,
&di<ftio fatis modicajfed-qu® vitam veftrartinon modice
dehoneftat.Teftimonio fact® paging,decim^rributafunt
e gentiumanimarum.Et quaeft hgc iniuriofa immuniras,
G
m m
lofol
hob. 2.
L.itfl
Giften
Llium.H
^.»3. Uvtexernptifîtisàdecimarum
fplutiohe , quib.uspbnqxi® 4 ,iudentes,yèlit|safluefccrefolutiohidecimarum;, illafnip
rerr® erant,anteqüam veftr®eflèrit,vtquæfolutç lunt ha- i maxime,quas cum maiore omnium rançore St odio vfuc-
(ftenus,nôn pertonarurnobrentu^led territorijrationeîSi pâtis,&quas clerici, fiue monachi haétenus perceperunr.
in veftfam poilèilionem terræ deuolutæ funt, quatein Nam fi de noualibus tantum , iicut beatæ recordationis
hbcpericlitarux alièhum ius?nam ad vos terræ iuxtà corn- ; Hadrianus Papa conftituit,décimas retinitis, nobis in ea
mUnem æquitatém cum fuo onere tranfierunt. Vt quid* fe damnum etittolerabilius,cuius em.qlumenta non lèn-
in alienam iPiùriam tcrrasôc nutrimentaveftra priuilegia-1 fimus., Vérum iuxta Philolbphilèntentiam,non fine do-
ri facitis, vt auferatis,quod alienum eft ? Nunquid Abel lore amittitur, quod delediabilitet Sc commode poflidc-
dëhutrimentisfuisDominum non relpexitînunquidiu- tur. Valete.
ftiores èftis primo om nium iuftojî y t vps contra Deiiufti-
tiam erigatis ? Pér Prophetatp.præcçpit Dominus décimas
infern in hdrreum fuum .* vós ab éîus horreo iubetis
auferri. Habet iuftitjia diuinælegis ^,yt in Leuitarurtî.for-
tèm cedant de c i tnæ:yn de Sc i ù ftî t i æ Dei manifefte re fifth,
qui miniftris Ecclefiæ nititurius decimationis auferre.Sa-
nè Sc ex his, Sc confimilibus fatis liquet, quod fi virtus ob-
edientiæ eilet in folutione decimarum , aut reddituum,
aut exhibitionc iuris alieni, facile dette taretis obedien-
ti®iugutn. Milites Galliarum fibi ius decimationis v^it-
j pant, nec veftris priuilegijs déféren tes, eas à vobis potenter
extorquent. Aduetfus ços deberetis infurgete, non
aduérfus clericps,aut Ecclqfias clericorum : deberetis re-
colere vos quandoque fui (Te cleticos , atque facramenta
faluris in eorum Ecclefîjs percepilTe. Sed Chriftian®pto-
I feffionis vinculum,Ôcd.euotiofilialis atfeétus priuignales
induit,& fub religionisprætexcu tranfijtin contemptum.
I Nonponimusosnoftrumin coelum, née de faéfoSummi \
j Pdntificis-diiputatpus. Sedfi Dominus Papa indulge«-- -------------- , . ,. » . , ..
fialpeciali quandoq; priuilegiauit vös, dum Ordo vefter ' indecjfione caufarum:mitor, ÔCrairantur cæteri, qui liuit
inpaupertaccgaudebatjdumin vfusegentiumfu®teuui- in vtroquçiurepérit*, quareintei'RobertumSc Ifmenen
tatis vifceraliberaliterefFunciébat,potuittolerariadtem- iconfatiguineamfuam celebrafediuortium fanto tempo-
pus, licet in cofximunem redundäretiniuriam.quodcau- rediftuliftis:maximècum inandÿnm Domini Pàpçfupfet
__wÆmtM 1 .....J J ----â Â û OE â Â M i i É i â ™
hide No-
\ç.comrpiJ-1
E P I $ T O . L l A L X X X I I I .
À d B . E x o h i e n i è r a E p i f c o p ü m f
 R G VM E N T V M.
Gualtertts Archid.monet Pxonienfem Epifcopum.vtiiuâicem Eccle-
ftafticum, vtMatrimonium inter confttngu'mos illegitinà
celebratum ex mandat« Romani Pontificis dijfoluàï.
C A R I S S I M O D O M I N O É f A l ^ I C Ô B .
D e i G r a ti a E x o n ie r if i E p i l c o p o , G u a l t e r u s d e C o n -
f t a n ti i s O x e n e f o r ,d e n .A r c h i d i a c o n u s , f a l u -
t e m in e o , q ù i i u d i c a t f i n é i
T e rr® .
I V m p i u r im a li t e r a t u r a , v fu fq -, Sc e x p e r i e n ti a n e g o -
| V —/ t i o r u m , p r u d c n t c m & c i r e u m f p e c l u m v o s f e c e r in t
l'a necefiitatis fuerat introdudum. Nunc autem, quando
véftræ pofièlfionesmulciplicatæ funt, etiatn in immen-
fum : priuilegiahæc potius ambicionis, quàm religio ois
inftrumenta cenfentur. Quicquid indulgeant priuilegia
Rpman® Ecclefiæ, vobisexpedire non credo, contracô-
feientiam veftram, quod alienum eft, vfurpare. Quod li a'
lèdé ilia publiçùm emanalletedidtum, quod vbicunque
inueneriris clericos, aut alterius habitus monachos equi- >
tantes, vobis iicéret eos de luis euèéfcionibus deij cere, Sc
equôs in vlus proprios retincre? ; Quid intereft,, equos ra-
piatis, an décimas ? nifi quia decima tes fpiritualis eft, Sc
ideè enptmius facrilegium in decimis committitur.quam
inequis ? Cum Dominus.præcipiacdécimas lblui,,quis
contra éius præceptum potuit difpenfare ? vb»i diuma Sc
humana iùfliofibi inuicenrcontradicunt, obediendum
eft Deo magis,quam hominibus.Cumque fint du® leges,
exterior & interior: interior Temper præiudicât:.quodque
puritasconfcientiædiétat mihi , exteriori præeepto for-
:titis eft, ôcomnem indulgentiara alien® difpenfationis e-
AH j. z,p;T
iJSw.iz.37 uacuat. Si filij Ilraelde mandato Domini, ôc in retribu-
tionem 1 ongi obfequij, quod Ægyptijsimpenderant, eis
vafaargenteaôc aureaabftulerunt : nohexpedit vos hæc
ad conlèquentiam trahere, nifi conftet Dorainum hæc
hoc habeatis exprelUim,ôc cum facri canones déteftabile
reputentcohabicationèm talium füftiriece.Tpftesequidë
legiumij riulhqjéxceptibni obnoîij pfodüélifunt, qui fi
in caufa hac vobis,fidem non feceturitàd plénum , inxrâ
claufiilarnillartï iicerarupi Domini 'Pap®, ÿb’i di’citu r. Et
aIiorum'plurium:au,c^pritâfeëtiàtn Fahiani &C^reftihi,
atqiaUorumSaiftoraip Patrum, quippfteps propinqiiiO-i
rés,&lànioEisteftimonijeranr,admittendifunt,yt'fir*ücèrna
pedi bus veftris ad conuërte n dam iuftiri am. i n i ü di-
I al. vérbis
[fidem.
dum.diligens inquifitioventatis. Quanto énimflagitio-
fiij ? ôç i ih m a n i u spè c ç a ru m eftinceftus , tantd'fçrupulo-
fiiië ce r ti tudin em conlânguihi tàtis exquiri oportét, vt in
edebrandodidonio fententîa iudiçis non vàcillet., Nihil
enim dilîîmulanter agerç iudici licet, ÿbi vertitut péri ca-
lumanimàrum. l4eoq;amicorümparcite fatigationibus
'èëxpenfis, qui iain alterutram debuçrahf reportalfe fen^|
tentian},qui ètiafh libenter fecund® ôc tertiaé prpdudlioni !
renuneiant i fi lecundum teftifiçata àlidrum vèljtis expedire
negorium.;$i adpleniorc notitiam rèïàlia produâjio^
ne opus eftjipfi iudicio Ôc produ«aiohi fecundæTe offeAtf
ytrum velitis}eligite,dummodo vlteriusnbn velitsin' eo-
rùmjniuriamfruftratpriasdilàtiohesinnéclere. Porrô'y-
num in hoc négotio eft, quod praécipuê vos moleftar. Nâ
G
ludicis • i
officium.
mandate1, &vosnobisrànquaraÆgyptijslôngæ(êmitu- cpilje Rober^s ficçri^ogenîcùs prînn^^ehitif’racr^s^rnei:
tis obfequiuinimpendille. Confultius ergo & modeftius [
agentes,date operam, vt pr®di£t® ambitionis nota, qu®
veftr® fanélitaris titulos dehoneftat,abfciniatur a vobis,
nec pro rebus petitutïs commune in vos fcandalumexci-
tetis. Vailiispet quos fcandalum venit. Inreftitutione
alien? rei non credaris cpnditionemyeftram in^liquo 1?-
di:nam,fi quid vtilitatibus veftris deperit in hacparte<de-
uotiopopulörum, qu® nuncergavosplurirauro türbata
eft,totum hoe pleniore munificentiareftaurabit. Quod fi
pertinacesvos, &inflexibiles exhibetis, vinculo anathe-
matisinnodabimus vniueffos , qui aliquid vobis dede-
rint, aut vendiderinj:, vnde ius decimationis obueniat,
atque in ccelum clamabimus,&ad thfopuro fummiirufi-
cisappeliabimus,ne quis huiusvinculupi excommunica-
tionis abfoluat. Principum etiam fauotem infroeplenif-
fimè obtinebimus, vtgladioïpirituali manus ciuilis alïi-
ftat, & quicquid contra principale oxaculum, venditum
aut donatum vobis fuerit , confilcecur. Antcquam ergo:
res in deterïorem vergat exitü, veftr® fam® maturiusptoÔC
ab’ipfo ration e patris qüafi à capice feriesparentelçnoftrætoçadep^
ndeat.vëre.murnecôniunâiion'rsinceftç viuum
transfundarur adpofteros. Çoncipiet
fàmï à ftipite lëgitime hört pro^'dafft. SâCrk equidern
Scnptura teftante. filij i n ce ftu o lofu m' ab qmina'bifes funif
Üeo. Et ficut B. Gregoriuiafterir, ex ihcëftuofo coücnbi-
m proies legirima non fucçrefcit. Faciàtis igicürpruden-
timme Pater verbum âhbreufatüm,ôc mandatum Domini
Pap®, quod haßeriusfii£endiftis, fine moratoria dila-
tione mancipetis effeiftiii, aut recurréntibu^ literis x
nfos velitis infttùere, quare in caula.i'ftÿ
procédere non polfitis*.'
. I ValcW/
Ledit. iS. !
Gregili:xi j-
xeg.efiß.'j :
fil. m o * :
toria,;