Natur*
& bonita-;tisdiuir
priuile-
gium.
Jius natura
ifcilicec. j
Angcli J Cut creati
p É
Angeli
quibus ir
is lib-
S. Petrus
Apofto>
loi um
Priuceps.
cum fatuisvirginibuseXeludatur. Supponatarcam pto-
pitiatonp.dicenscum Pfalmifta, quid nielior eÙ mifirlcirdia
ink fuper vitas : n ullum cn'iai genus Vit*, per Te, ïaluci ftiffi-
cere, cùm, fine gratia nec nbminari vicaaiitbdnum opus
valeret '.fine me( inquiry nihil potejtisfacere. Propitiator jum
igitur fadendurci eft deaiuo purifllmo, vtdicas, cxdudi me
Demine, non quia merui,fed qtionidm benigndeH mifericordia
ttta. Semper obijeiendum D e o , tionnoftrum merinim,
!
quod malum eft,fed,n jturx Sibonitatis fuæpriuilegium,
quo interdum genèâudaciùs mali quàm boni.Quiaénim
fine priuilegii huius aubloritatc, Pharifiéus gratias age-
bat ; vt mendax prxdicarorftepulfus eft : Publicanus verb,
tenorem priuilegii relëgens^ & de propriq nihil nifi rea-
tum hàbens'î fiimmam prècum fuarum Iudici allegansdle
communitate priuilegii j Deits(inquit) ptopitius ejlo mihipec-
catcri. Q propitiatorium -, q propitiatorii priuilegium !
Necinimanicas, hec vetuftas corrupt* mentis reabhor-
retjimmo tu recipis omnia èxecrabilia hominum facino-
ra- Indulges indujgcnda: audeo diçere ; fe.cundiim acro-
eitatem crimintiuT peiic etiam nqn indulgenda, nifi pro*
pitiatorium èllès. Plané autem omnia potes & debes in-
.dulgere qua: indulges; vT,ficuridutn nomen tutim, ita&laus
tun Ik infines terra: Habesduos cubitos in longftudine; vc
dimittas peccata cogitationum, operationum habesdi-
midium, vtdimittasambiguapeccatayqux ex collifione
Garnis & fpintusexiliunc j quando excufans&accuftms
cogitatio fub caligine laborar» non deprehendens*cu-
iuinam fir carnis vel Ipiptus j fit filius viuus,vpl mortuus,
vnde pfal thi fla; ab occult is mets munda me,b propitiatorium;
quia non fblumihabes duos cubitos, led 8c dimidium;
quia fpe,nondunue,faluas. Adiungic deniquefibipropitiatorium
; duos Cherubim aureos,& produbliles.non ad
adiutorium vel orna rum,fed ad nqftrum auxilium & mi-
nifterium. Voluic enim-miniftros habere, qui diicurrc-
rent fideli legatione ad religatos 1 & vidèrent ytrùm pro-
fpera eflent erga gteges & pecora, &renuntiarentquid
ageretur. Habetiraq^propitiatorium Angelos, adiuteriH
[untie fui ; non effebfcu peftenti*, fed ratione^>ietàtis ; qui-
bus,& tutiùs commit teret fècretafua, & fidelius crederet
minifteria noflra,&citiusaudirec peticiones noftras.Sunt
autetp ex vtraq; patte oraculi, vt Cherub vnus fit jh latere
vna.àlterinakero : duæparresQraculi.funt^remotio ma-
lorum,& adeptio bonorum. Vnus namq; propitiatorij
Cherub,eftinlaterevnô; quifugat maladnobis*,alterin'
altero, qui adquirit bona nobis. Totumenim (quantum
ad qos7officium angclicumyeft; vt defendant nos à ma-
lo,& conferuent inEono^ Vtruraq; latus propitiatorij te-
gunt, quando differunt velabfcondunt interdumauxi-
li^m propitiatorij, vt exerceant nos tentationibus, &
quando celant amorem propitiatorij, vt inciceptad quæ-
rendumardentius. Cdra, Maria, Dominum hortulanum
crederet,nonne Cherub, vnumlatuseius tegebat^vc quæ-
reudo, flamma atfioris vehcmentius eXcrefcerecîIcem;
cùm Petrus Dominumrtegaretj norme alter Cherub, al-
terum propitiatorij latus tegebat, vc poftmodum in re-<
cordatione negationis vbenus Here t , & quid de humana
adhtfG fragilitate geftaret princeps Apoftolorum agno-
fceret?Expandentes igituralas^jperiunr otaculum y quia
diuinis iullionibus obedientes, fub fignaçûlo claudunt
vf^ue âd tempus & cempora, & di midiu m t em p oris qu*
fint fuper nos diuihacpnfih'a-7minusenim fqllicitoseffi-
cerép^nprsdeftinàtqs eflè innôtcfcereRr; efferatiùsquo^
que .defperantes nosirritarent -y hiam condemnatosma-
nifeftSrGnri Re^iiciunt etiam le mutuô verfis yultibùs in
propitiatorium quo qperiefida eft: area Domiqi, quiaip
poftrp cbnfiliq concordant lemper d propitiatorio hau-
cièntes,quid fibi.quidnobisfacere debeanr. Inde præci-
pit & loquirur(Tupèr prbpitjatotib fcilicetacmedio duo-»
rum Chérubin ), cunéla quæmandatfiliisliraël: apropi-
tiaroïiofiue Oraeuloprineipaliter, fetltentiadecretorum
firmatur; vt de omni quæftione filiorum Ifracl défi niât ur,
quid iq oçcultis Déi cèlandum,& quoufque, quidque ad
publicum deférendum fit, & quando- Scdiam aquila re-
diner volatus fuôs ad e/cam'& ad meniam j vc de vifione
Angelorum,tranièat' adrcfe&ionem ciborum.
PÉTRI ABBATIS
MON^STERII CELLENSIS,
M O S A I C I T A B E R N À C V L I MY ST I-
CÆ ET MORAL! S EXPOSIL
I B E R I I .
A Cl JE S & ni enfant de lignisfit him habén-
ttm duos culttos longitudinis,& in latitudine
cubit uns, & in altitudine cubitum acfimtf-
fim. Menfa de lignis fethim j nunquam
'vacua refedione eft : quialanda feri-
ptura nec fententiarü dapibus, neefer-
cülis exe.mplorum inanis eft. De lignis
verb fethim,ideb eft,quiaca?/«WJ & terra tranfibunt,verba autem
mea non tranfibunti Minifkraiotes hnius menfa^eri-
ptores funt & adores diuinæScripturæ- Dominus menf*
Spiritus fandus ;qui & corda illuftrauit & linguas docuit
illorum, qui contredauerunt de verbo vit* ,aperiens illis
fenfum vcintelligerent & fcriberenc miracula in lege Domini
cpnuiuacores medicanres in legè Domini die ac no-
de.Epujæ conuiuantiû inftmdiones legentiu m , quibus
ficut adipe & pinguedinerepletur anima. Taurina caro,
recitatio illoj:ura, qui iugum legis fub Içge agentes fufti-
nuerunt feruientesin cibisdcpotibus-ßc variisbaptilrna-
tibus vfqueadpræfinitum tempusà pâtre, in cultura ran-
tùm legis’fiumentum grat* méditantes. Ahiliaiuxcacoe-
lumeuolantia. Aliud dtauris ferculum in mehià infe-
runc, quiacontemplatiuorurii vit* & exempla, quomo-
dö qu* fiirfum funtquærere deb.eamus innotefeunr. O-
mnia poma noua & votera dileda diledo in menlàap-
ponit, quia ab initio mundi fidélium nomina & opera &
dida&exempla figillatim retinens in Scriptura tota menfam
anriqua & noua Patrum memorià refpergit. Huius
menfe delitias tanlimpoflibibileeftcxplicare, quàm vni-
uerfum abyftî pelagus abforberc. Habet quidem inlon-
gitudine duos cubicos,in latitudine verb cubitum ,in altitudine
cubitum &<èmilfëm.Lôngitudo menfçadfônem,
IatirudodiledionCm,altitudodefignatipem ièu contem-
plationem. Duos cubitos habet ad io, mundi ciam & innocent,
iam. Vnde-; Religiomunda&immaeûlataapud
Deum & Patrem, hæceft ; Vjfitarepupilles & viduas in
tribulationeearum, &immaCulatum leeuftodireabhoc
feculo- Item ; Sintiumbi veftri pr*eindi , &ïucern*ar-
dentes. Vnum cubitum habet latitudo, quiacharitas vna
eft& petfeda. Alcitudo vnum & femi(îèm,propter vnitâ-
tem(bei coeleftis &initium concemplationis. Sequkur;
Et inaurabis earn au ro pu ri (firn o,.Scriptura quafi matrona
quædam grauis & grandceua licét ftibio, purpura & fériflb
reeufet ornare genas fuas rubences (àtis naturali v-igore &
décore,can^n illis Philofophorum (îudiis&dodrinis,
qu* tantum modo in facie Verborum glorianturnequa-
quaminfenorinuenitur. Setifu rfamque maieftaseius ve-
nuftior, numerofa fententiarum compadio validioV, in-
telledusvtilior, ftudusvberior, ledio roodeftior. H*c
tarn habitum quam vitium meretricum refpuity vtam-
plius placeac nucleus fub cortice, quàm mendax ft)cqs-in
vertice. Inaura.taitaque eftquia 6c facie pulchra&fenlu
eft bona.. Sequitur U Paeiesilli labrum aureuiD per circui-
tum&ipfilabio coronam aûreolam. Qui habet immttn-
da labia nec habet labia (âcerdotls, qUæ euftodiu n t feie n-
t iam, non pertinet ad meniàm * d onec v nus Seraphi n for-
çipede aharitangaclabiaeius.^Nocr labia,(edlabium &
labrum aureum fit in roenfà Scripturædiuin*, quia non
recipit hoerefes & fehifmataqu* garriunt Pâtre Filium,&
Filio minorem Spiritum fandum*- Aflèritautem Scri-
ptüradiuinavnitatem Trinitatis,& Trinitatem vnitatis,
aieens; Audi Ifrael, Dominus Deus tüùs vnus eft. Item ;
Vnus Dominus,vna fides, vnum baprifma. Aureo itaque
labio plenitüdinem ferculorum (ummatm dapum con-
cordi prædica tione menfa erudans,non inflatione buccæ
&labio-
•j w/re-'
I munera-
I tionum.
bailor nifi
fulcgt
luutn,
tolli;
M jflicA expofit, Mafitici T ahernaculi Lib. I.
8c labioruni diftentiöne vtitur loquens grandia oc magnificans
labia fua.- Quanto enim fenfu altiora funt diuina
^lôqûia, ranto voce modeftiora Scprolationefiippreftà.
Agni enim funt voces qui clamauit „neque audita eft vox
eiusin plateis. Quicquidergo eloquium lonatdiuinum ,
8c vnum eft fidei vnicate, & aureum (enfus prbfunditare.
Vnum nedjlanietur errore fchifmatico .‘aureum, ne vile-
feat fermone nudo & ruftico. Per circuitumine agere cre-
datut de tranfitorio bono. Æterniimintellige&iocun-
dum per labium, lntellige per labium vitale jiercircuitum
fummum bonum per aureum , vitale quôdpromitcitut
ÔC iocundum per aureum, fummUm immortale peir cir-
cuitum. Adde ipfi labio coronam intranfilem, vt corona
exhibeat quod Scriptura promittebat & mordeat profef-
fionem labium coronam brauij, tam fideliter foluens de-
bitum , qudm veraciter continuans promilTurrt. Vnde
Pfalmifta: Sufcipe me feçundum eloquiumtuumôevi-
uam :8c multahuiufmodi. Animaduerrétamen coronam
intranfilem propret meritocum in præfenti Sc in futuro
præmiotum diferetionem. Fomentum fiquideminegli-
gentiæ & ali men tu m effet iuftitiæ fi præmium cosquaret,
quos mérité difparafter. Quis vigiliasexcoleret,fidorr
miens frudum vigiliarum decei peret? Quis corpus fuum
ignibusjieiunijs,macerationibus ÔCinnumerispaftïoni-
bus contorqueret,& decoquetet.fi ram benc fonaret vdu
& molle corium in delitiis (iiis, quàm dare refonat tympanum
in diftenfionibu$ &rafurisafliduis ? Nonftella à
ftella differret in claritate, fi mérita meritis præiudicarent
in pondère. r CoronaergO'intranfiliseft,quælabiaaureo
fuperponitur, quia in diftindione mandatorum lèquitnr
diftindioexecutorum ,difcretiol*remuneratorum. Alta
eft enim quatuor digitis; quia dum iuftitiæ plenirudoôc
gloriæconfummatio in quatuor Euangeliorum librisde-
icribitur, quafi quatuor digitis corona mejifuratur. Se-
quiiiur; Facicsalcare;&c. Rexillemagnus,cuinsmagni-
tudinis non eft numerus, paulatim ad interiora foriseua-
gantem retrahens animiim» poftquam Tabernaculiædi-
ficitim ebrifiimmauit; Locùm in ço (pecialiterfibiintitu-
lauitjvbi placabiles hoftiæ cremarentur, & immolatione
myftica ira coeleftis mitigaretur, 8c humanierratus igno-
fcèrentur. Nominat autem ilium locum altarë,ipfo nomine
demonftrans altitudinem Sacramenti, quianulli
nifi Deo aliquando altate con fecrari debuit, 8c ad nullos
nifi addiuinos vfus. Sacratiùsitaqueinformansad altare
fuum accedentes paftibus virtutum, priüs ad atcam tefti-
ficationisdeinde ad propitiatorium. Admenftimquoque
refedionis eofdem coliocauic,illuminansillamcandela-
bro dudih,& fèptem lucernis fuis. Deinde cortinas,faga,
pellesarietum rubricatas,pelles iâcinthinas,fuper tabulas
ftantes, fuperbafesexpandit, columnasantepofuitdc velum
de iacintho, purpura, cocco bis tindo 8c byfto re tor-
taappendit & interpofuit inter fandum & fandum fan-
dorum.Hac deambulatione ranquam in paradifoiuftum
deducit Dominus antequam accedat ad altare, vtcum
Pfalmifta dicât; Circuiui 8c immolaui in Tabernaculo
eius hoftiam iubilarionis. Altare iraque de lignis Sethim
facies mihi, quod habebit quinque cubitos in lôngitu-
dine 8c totidem in latirudine,id eft quadrum ,& très cubitos
in altitudine. Altare, corda eledorum, qu* ad ofte-
rendai opera operüm à Domino conlècratafunc&debent
efté'munda 8c incorrupta, & quinque corporialenfus in
longitudine patientiæ ; ôc latitudine charitatis.in feruitio
fidei exercere, fidex(pe, ôc charitare ad coeleftiâ tendere.
Quæftio autem eft ad literam de altitudine altàris, quo-
modo miniftrarfe aliquis valeret , cùm vix tanta fit ftatura
horninis.quantaal taris alcitudo, 8c nullus gradus fecun-
dum.legem fieri poflët,ne pudenda reuelarentuu Sed ita
foluitur. In al cari delapidibusfiuectiam de terra prohi-
bentur gradus fieri,quia quafi coxdificati ipfi altan ad altare
pertinere Vidercncur. In hoc verb altari de lignispo-
tuic aliquod fubfelhü fupponi hora mini fieri j , ik cxplcro
officio tali; nec fuit contra mandatalegis.SequitunCorr
nua,autem per quatuor angulos ex ipfo'erunt, Scopëries
-illudære. Ecclefia in quatuor mundi partibus dilàtàturin
vnitaxe fidei Catholic*, vel quatuor virrntibus corda ele-
Biblioth.Vet.Patr. tom.iz.Parsz.v .
ctorum muniuntur, fdbrietate, prudentia, ii\ftitia, for t i
tudine, quibus vtilius nihil eftin vita horoinum. Ex ipfq
procedunc cum non ad oculum finiuntur ,fedex cordis
radice generantur. Operies illud xre,id eft perfeucrantia.
Sequitur; Facies in vfuSeiqs lebeth.es ad fufcipicndosci-
neres. Vafaifta diuerfa diuerfasfideliij perfpnasinadio-
nibus 8c officijs 8c cogitationibus dtfîgnaric. Cihis Sacra-
mentum Dominic* paffionis,.velperfeâiqnemvirtutis
iuftorumdefignat.Caufacinerisaliquid præterfnateriam
dicendum-Moyfesde-holocaftoâit: Cremabiturinalta-
ri totanoéle, 8c c*tera ,id eft, toto temjidre vit* vfque ad
raane futuri fèculi,opus bonunj in corde Deo deuoti fer-
uère debec igné chavicatis. Ex ipfb altari erit ignis^ quia ex
ilia charicate quam Dominus Eeclefix dédit arderë debe-
mus. Alienum verb ignem offert qïii opera coeleftiâ non
pro mercede fed pro lucro temporali façir, ôc confumitur
igné coelefti, id eft fèntentia ir* Dei. Veftietur faceïdos
tunica & foeminalibus lineis, id eft Chriftus fu* incarna-
tionis puriratis ôc mortis proponit. Tollic cineres quos
iguis exuffir,& ponitiuxtaaltare,cum Dominus finem ja-,
botiofis operibus imponit, 8c iubet coronam in vita *rer-
naacciperc. Spoliatur prioribus veflimentis, cùm ad me-
moriam reducetis iuftisbonaquæfecerunt, non amplius
laborandum pftendit, fed quieti cordium 8c diuinæ con-
templationi infïftendunj.Indutus alijs veflimentis efférec
cineres extra càftra, cùm facietvideri in ilia vita laborem
Sanblorum fuorüremunerationedignurr. In loco mun-
diffimo qui eft animus iuftprur^exhac vita fublatorum in
holpcaufticinis vfq; ad fauillam confumitur, cùm ibi bo-
norum operum merces itaredditur,vt omnislabor ad integrum
confumatur. Ignis autem in altari femper.ardebir,
q.uiaabfumptoomni genere labotandi charitas nunqua
eXtinguenda flagrabir. Vc lucidiusintelligeres cuius vtili-
tatisfint lebethes quæad fufcipiertdoscineres fiunt ifla
latiùsexpofuimus. Etforcipes,inquit, atq;fufcmulas8c
igniumuécepracula. Forcipes funt prædicatores, qui vel-
ut-gémino dente vtuntur, vr accendant in nobis ignem
eharitatis cum viriufq; Teftamenti paginis.nos in ftruu nr,
vel cum géminé charicatisvirtimiminfundunc,& huius
gratiaardùre & lucerefaciiint. Fufcinulæquoquefunt,
quibus viblitnarum coblæ ad efum reficicndorum affe-
runtur.Harum vfüsprædicatoribus CQngruit*quiado(fto-
rum eft cuique petfonæminifteriü cum diferetione com-
mittere, 8c alia quidem omnibus edendaefferant, alia
ignibus altaris confumendarelinquant,quænoftram ca-
paçitaçem tranfcendunt.ïgniumrecepcacula funtbatilla,
quibus ignis 8c carbones ab altari holocauftorum ad alca-
rê chimiamatum transferebantur ad incenfum ponendu
mane 8c yefpere.Quod fit,cùm de virtute in virtutem au-
dicores fuos prouchunr. Qjii imitantutferuentiaSando-
rum corda,ipfiquoquereceptaculaignium funt. Omnia
vafa ex ære fabricabis,id eft cordaSanblorum perfeuerati.
tia eruntv& clara voce alios inftrùanté Craticulamque in
modum retis æneum, &c. Ad litteram alrare totum con-
canumeft,& in mediohabecçraticuiâmin modr.m retis
diflin blam.in qua viblimarum carnes comburend* pone-
bantur & fubtet earn arula in quacompofitis lignisardet
ignis,âddeuorandahôlocaufta paratus ; Eratautem con-
traarulam , oftiumin parteorientalialcaris,quoligr»aad
^leudum ignem micti, & carbones vel cineres poflènt
egeri. In modum autem retis ideirep fabla eft cratisula, vt
per crebras apertutas ignisad deuorandam ho ft^ilji.1 ibère
exeaf. Myfticècraticulalocu in intimp cordej^bmino
paratum fignificat, vbi deuotas çogicauones fanbli collo-
cant. Per cuius quatuor angulos erunc quatuor anuliau,-
rei,quos pones ante arulam altaris, Âd literam,mirum vi-
detur quod altare de lignis tam vicino igné tion vrebatur-.
Sed dicit Ieremias; quia altaris ligna de lignis Paradifî
funt,& ideb non cremantur igne, fedpurioresreddun-
tur.Er ne hocincredibilefit antliiatu quoddâgenns ljgni,
quancb plus arfèrit, tantb mundiusinuenitur, Myflicè,
Euangeliorum libri qui promijtùnt corpnam vitææter-
næaudiroribus fuis Ecclefiamperquatuormundi plagas
diffufam verbo fidei &veritatis confirmant,dcanimos hu-
miliûmuniminefu* confolationisalleuanr. Erirqueçra-
M m m / ticuk