A
S p im u t I
Ifiinâ* eft
imago fij
lii , heet ca'
rGrçcTpaffim
vChïi'baulger
«
Etheiia-
ViJe S.
Thom,t,pj
4 P
Qivililiosfaatriflftifica^oSj&periqucm'damamfts'Abba pribrA^oft'rioK^^bVeteinpus&fubtembofe.&^tet-
Patcrjbicxfiiio cuius imago eft •, iion efle habet fpintus, nffm,&nbna;tbrnuni!eoquodconcurtcKmbabeatprodiccudum'vtidue,
buodlit,vcimaginesiquiubceijspro i cenionicxite'ntiJm,‘quodomnisplcn'umcftimpietatis.
qtfibnsTadtie font, boc'fi ita eft.n&n eandem fubftaciie ta-1 Sin autem propter huiufinodi.quod confequiturimpoi-
' tidnem ffifcipiuncimago,illeque;cuids imago eft. Secan-j fibileaopro'phantrm boedfepie vitattermt: ex neccffitate
jdumquidereoelicemusfpiriEiimimaginernFilijV finon , dicenr alterurn>quiaiiitempbrahrerexpeofatre,:acK -!
babcatvllam e'xe6-quoaperfohacommunitaremadip- rernalirerexISlioprocedir.Sedquombdoeftpotbbdc,«
1 • ’ * • I • Sir ... TlP _____________„l.'.«,Sroi.orn«l.tof irrav iditrikticr ailfllC J fam; Oninis imngo'cx prototypa idea fi m j 1 i t u d i n e m T y-
tpumfiguramqueacdpit.Êccchlitis etunftthnàgo,lriurit-
Dilis Dei, fplendor glpviæ , ac figuràfubftahtiæPatris,ex
ipfo efle hàbcr: atverô , fpiritus imago filij'eft, vt fari£li
pcrhibcnt;& non a t extrinfecishotis, ‘vt Rex à purpura,
«hlamyde,ac'diadèmate^ fed ab ep quod deintüs habeat
Sc cmi 11 a t, q u e m a dm odum & Pater. "Ex quo & ah’qua fi-
militudoinëft, "non fecundumfigUrani & colorem,vti*
1nSgine's:’quia nihil in illis hüiufmodi. ïn eo autemv,quod
æternitm»iricorporeurn| immób'ile, fecuiïdurivlubftan-
tiafn èft,cómparatip,ex qiiibus non multufn videtur imago
mulintèmporalher & çternaliter^t ex duabtis cauffisëf-;
fe hàheatinifi ambæ primæ^cauffæ firit & principales? Àut
quà ra'tione vna 'poteft cauftadiiabus excabïhs'exi tien tia
habere •: cum altera cauïTafum fimuJ cûm illaëx fe quam
ëmittit,‘de aliacauïïa ëxiftëntia'lfn habeat? Hocomni pr‘6-
digio^gmentoq-, Dçmoniaco irratiônabiliusiQu^d fi in-
ftantés qui hoc modö difpormntur diCant,'quovniam bm-
riia Deo & Patripo'ffibilia fiùntquæcunqlie ei placent,rë-
Tporfdendum ciseft : qiiod iptlim negare noh poffît fe, &
•cum’fitprincipiüm & cauflafilij.Spiriturquènbn èïïehoc
idem quddëft.Si érgo proptërabôminabilem huiufiriodi
opinionem quæ dfeit fpiritum ex filio procédere, multà
fequuhtnrinconuënienti^, Palam quod {piritusçxfolô
Pâtre procëdit, ficutveritàïis fermo ab antiquo vfque in
hodiernum màhifeftè prædfcât. Déuito plénam'contu-i
mëliàe rèrpöfióhëm-, nëfario huic vaniloquio fetribuere.
Nufqùâm çertè in facra Scriptüra repertum cft ,qiïbd fo-
lus Païet èautTa fi t principiümcj-, landi Spiritus rvel quod
eiëôToloSpiritüs procedat: qubniamPaterquidëmfo-
las générât, & quod folus fit cauffa prihcipium'que Filij,
feripturain plüribus tëftimonium perhibet.Namq; folus
habet FiliSm, folusähtem non habet Spiritum faridum,
cuih"neq;fe)lus initiât,neqj folus tribuaciquia®îùs'dat&
mittit Spiritum, quémadmodum atër. 'Gùm igitur à
Pâtre & Filio«qualiter'habeàtur Spirittis^mittàtur atque
'donetur,duæ fimt cauflæ habëntesjmittentës# arque tri-
bucntçs Spiritum fàndum. îh fiiperioribus didumeft,'
quöä1?äter Sc FilîÜs non dicuntùr fimplicfter düo:: qui:
cum duo dicuntur,tabs eft fenfus,vrquidäm putant i Pa--
ter non eft folus,née Filius eft tblus^fedPater eft Sç filius.
Sëcùridum vetà aliàmr atiónem, non‘eft recipiendum in;
"feis, propter fupradidäs caufiasdualis numerus. Etenim
bihariüs,qucmadmodum reliqùi omines numeri, nequa-!
quamproprièdeDiuini'sperfoni's, feddedifctetarnCon-
tinuamque babëntibus quantitatem enuntiatur. Conti-
nuum quidem , quod de tolis magnitudinibus dicitur,
eft vtPhilofophi perhibebt,cùiüspartes,adcommuïïëm
termiriiim copulantur : at partes in 11 opintus rillJCXIllU ,tu ,--- . Pâ--t-r. e• verl”fivliô7 i ntë:lliad
ipfüm habcre.Imagô enim,quid aliud.eft,quâ ex cauf- ! !gere,quas communis copulet terminais, ^nèqïïefigmen-
feetTe:illofcilicet,ciiius imago eft ? Omnino autem fub- ; tum etiam fufeipit. Très quidemdimenfîbfiës,quæ Iicët
ftantiain eo,quod fiubftantia,nôù imago,non cautTa,noh continùàe fint in pârtibus, rieterminatæ tamen dicunt'ùr:
Cauflatiuum,non mains,ncque minusdicitUr : fed neqvie ! non quodditfecentùr à'difiuicëm , fedVnaqüàêqueipfàfubftantianomenimaginiseftfignificàtiuum.
Filij Spiritus,aut Filius Pattis exiliere. Quippe,fecün-;
dum ea quæ tribus perfoniscommunia'in funt, null à differentia
in perfonis apparet , nulla perfonæ attenditur
■ferbpriètas:nam nckjuefecundum èà, hicquidem Pater,
tftcverbfiliu's, iHcàùtem fpirituscenfeturjfi’fecuiidum
ftSftïtïtiam imàgb diceretur: ribn magis filiusimagoPà-
Vris, quàm Pater Filij nunbuparetur.Ergo,feefundumpro-
’priètatem imägö filij dicitur Spiritus, & noft fectindUm
fubftantiam,vt æterrium,incpnfcriptum,& fimilia:, Hiric
'eft, quod Magnusdicit Bafilius , int'ertio contra Eurio-
tnium fermone.lmago verà, & nàtiiralisfilijSpiritus, no.
rex imagine diùina,qüemadmodum nos : im'b enim cum
fit imagö,non habet imagiriem>& cùtaifit vn<ftio,vh<ftio-
ncm noïilïàbet, l i t Gregorius quidem, qùi bewfs.»ritfjft
cö<móminatur ex reuelauone, dicit hæc ; VriusSpirituf-
ian«5ius,qui ex Deo exift'ëntiâm habet,imago filij perfe&i
perfeda. Ioanncsquoque Dâmàfcënus fimiliter Patfum
véftîgia dum imitatuïjfcribit hæc : Imago Patris filiuseft,
'& Filij Spiritiisk TKeologiïsquoqüe Gregorius de filio
h rloquens,talia:pfonufitiat : Imago eft vtcOnfubftaritialis
” &qudniam Koé módö, at nonex hoc Pater, hoceftihia
’ginis natura, vtfitimitamenArchetypi', & cuius dicitur,
Vndë j?afet,qdbd fi Spiritus imagö filij eft, ex illo efle habest.
Sed qui dicit riüllam eomparàtionem efle Spiritus
àd filium,imâginis toflic'raqôîfcm. Nàhfeftènimimppf-
fibile cörnpfftatiönefiiblatajimäginem intelligiJIdeoqûe
‘fi Spiritus imago Filij exiftit, palam eft, compàrâtionem
Namper^ rÛm,prôpriamrationëmpoÏÏideat,n\lllÔmodoeisComfenæ
confubftantiales iunt,fednon fubftantiæ.
C À P V T v i i i .
» Erum Nicetas , vt mihi vidëtur, hóh vt tenden dó
hæc quæ dida fubt>fertur,in vacuum : Inquit enimi
Si omnibus qui rede fepere v olunt, cbftfitendufti eft,
quod filius fârtdufque Spiritus ex Dcfo Pâtre , hicqùi-
dem per gencratioôem , ille verb per procemonem, fe-
ctmdum naturam ex Patris iubftàntiain temporalitèr, &
;&rerifi^literftncitil, ceugèrminaexortaDeb', ‘^rbd'ëunt,
hicquidem prius,ille vefô pofterïûs^ yt nonàlterum
petünt. DifcrëtumVero e ft, cü iusp a rtës -t per fe confide
rantûr,vt nbn coritrahantur inùicem : Pater vero'& filiùs
fingulas licët habeantrationes,nullo tarnen modôpàrtes
habere intelligunrür. Ergo proprietâtibils tantum d usé
perfonæ \ 'fine duæ Hÿpoftarcs Pater-filiûfque nominàn-
tur. Qùàmobrem pàtens e ft, quod hûllum prodigfum
introducânt,nullum afférant portentüm, nullumqüe fa-
tànicumfigmentum cûmplafm'ent : qui fatentur ex nliô
Spiritum procédere. Q^ippè branisimpietâs,pmnifquë
impoifibilitas fugittàliaënùnciâTtitem. Nam Patris & Filij
vnàtüahus eftj&ëà'dém,vt idem teîlatur dicens:P4«r
nec lutquiuciiipiiusjiiic »ciuj<uuuiuj,p m/uoui.iuui meus,qui dédit" mihi/ maSioï ûmt nï"bus c-ft, w& nullus poteft raper.i.o^
îbrtè tempus præucnïat. Nam inquibus prius eft & po5- uesdemanu Patris mei: & poft pàucàiterum dicit : Nuüüsrà
fterius, ibi prorfus temporisiritercilatibv Qup'd fi penes
Trinftatem'detur j eritaliquid Zbarchicarum perfbna-
rumfiub tempore : Ideoquecreatura,ytiA tempore efle
accipiefis,necfii£EcauflseconfubftantiaIc : quod eft Arrians
, Eunomians , atque Macedonians hsrefeos a-
duSj&inu’mbr^io. Quodfi vertim, imp , quiamakirrte
Verumintempdralicer Sc sternaliter fim'ul Filium Spiri-
iumvc de Patris (bbftan tia'effulger'e: vtrum dicatur qus-
rendum •, fimulipfum intetnporaliter 'Sc Sternalitcr efle
cxDeo Patte, & naturajiter'ex ipfo reftiilget'e quetnad1-
modumAc Filmsv & ex Filioeodemttiodo prodire vt ek
piteasdemarturhea. Ecçëvnâmanus, non d us ', Patrie &
Filij : quoniàm vna càuflà -, vnumqueprincipiüm SpinJ
tus exiftit vtèrque. De bac manu digitus prodi't,Saridùs
videlicet SpiritUsi, ficüt Euahgeliftæ reftàntUr, Matthæu*
ëhimitâ fcribft : Si inJpirituDei eijcio ddmonia : Lucas vé-
ro: Sim digit0 £)ri;digitü\n in dubitanter dicendo fpiritüm
vt màttifeftum facîat, quod fic'ut digit iis confubftan tialis
eft maiiiiii& ex ea prodit, fubftantiam exiften tiamque ab
'ipfà fumfens, iraSpiritusfan&üs Patri, filipqueconfiib-
iian tialis exi ftensj i ce t mediâtè quidém de PatrÇ, immediate
verb de filio. Namlplcndoi cum fubftantiaintèlli-
PatreiautpofteriùS ? Quod fipofteriÜsëriî ipiritu’s fe ipfb gitur,imago cüm Arehctypo,3 cfilius omnino
Contidviû
quid.
Difcretü
quid.
■iritus autem neq-, fplendorgloriæ,nequeimago,neque rabile penitus eft,quod vnitatem aliquando nonexcedït. /
•lius Patris eft : qui etiam nec multum in eo quod Pater Vpus enim Dcus,vna fubllan tia, vnaque natura in tribus t
adipfum habere videtur habitudinem. Ex quo liquet, intelligicurperfonis:hæquidemordinantur , hæ nume-
quod neq; àmodointelligendi, neq; ab-ordine procède- rantur, hæ çommunitatem8c copuiam inter fe poflidenc.
di,neq; iferiptura poflibile accipetc fit,quod immediatè Porro quæ ex natura communitas , ordinem nullum exi-
ipiritus çx Pâtre,8c no per filium proueniat. Si enim quia git,fiue vtique dicamus filius & fpiritus & pater Deus eft,
filius immediatè de Pâtre nafeitur, fine.mëdiodatur 8c fiueIpiritus&PatcrScfilius,re<ftainfidefemitaitur:Sed
nobis,&fpiritus abfq; medio de Pâtre prôcedit,& imme- j quæineft ex proprictate communitas,non fie fe habet: In
diatè datur nobis , aeyero non fine medio datur nobis,i hac enim obferuandus ille ordo eft , quem Dominusdi-
\ ,’ r . - i ------ » feipulis tradidit baptizarepræcipiens omnes gentes , In
mà
liTruutatis
Ifmalogia
K iu Crea-
I tmis. ' ;.
I Chriftus
jtäptizan-
quem
S jOfdiucm
Kltufllc. ‘
non igiturimmediatc ^e, P-àtjre procédit, :
C A P V T IX.
BÆterum: Nicomediæ præful & aflèrentes ex filio ef-
fefpiritum,&prQfit£ntesexPatre petfilium, yeluti
per medium procedereyëhementer arguit : Tempus,in-
quit, hic confiderave, quæcunqueaflcueranrcm ex Pâtre
aefilip Spiritum fenélum, procedere fequuncur inconue-
nientia :. Si autem quqfdam tumultuantes audimus non
ex Patine & filio , fed ex pâtre pér filium , hoçLatini afle-
tààt.pt;Qcedere,ptoçfius , mediante filio inftituiint ex Pâtre
procedere {piritum; Sed fi mediante filio,ex Pâtre,films
aucemfine medio,ex ipfe eft, minor eft fpiritusfilio:
Natp quod per mediuirvaliquod participât,, minus eft,;
imipediatè participante illius. Et hinç rurfus habet locum
Macedonij dogma diminuentis fpiritüm , tollentis
æqualem dignitatemae potentiam. Quomodo autem filio
mediante,dabimpsà Patre procedere? Namque fi Pater
cmiiTor eft , Spiritus veto fenâus emiflus: î»æc autem
fai\t habitudinis nomma, A^fimul naturaaiam emiflor c-
mifli,emillbreft : & cnfiflus,abemiflbre emifliis. Nihil
autem eoriim, quæ finit ad aliquid , per medium aliquid
dicitur : Qgomodo ergo Spiritum fanétum,mediante filio
dicanius procedere ? Repugnansvtiquehoceftfyllo-
gifticis ratiocinationibus , atqj demopftrationibus veris:
Hæcigiturcontraillos,quiin-fermone varij fiint, &per
rationabilesarbitranturdecurfusinfirmare, quodapud
nos dogmaperlucet : Nosaütem fiquis intetroget,qü6-
,mo4 p fimilis ex Pacrç, Films &Spiritusfim<ftus ? Refpon-
demus C^ueniadmpdum ex foie radius, & fplcndor.-ca-
lor, &c lux : quàinquam & h a aim compat.atio.num mul ta
fit permutatio, defeétitfqi fimilitudinis. Qi^o.enim mo-,
do, alicui eorum, quæ deorfum funt ad fimilitudmem Di-
uina comparatanatura fimiiabitpr.
Ac verè Latipus ci quidem, qiii aflerit fpiritüm ex filioi
exiftentiamhabere,vtexPâtre,confentit: dicentemautem,
ex Pâtre perFilium, & non fiibintelligentem ex filio.
alpcrnatur. Curàutembqcfaciat,fuperius oftenfum eft,
At rurfus in eodçm fermo perfiftet., N une autem,ante de-
libacum difeutiendum eft , , id feilicet, y trura Spiritus ex
filip-immediate progrëdiatbr,an nop? a(| quod ipimedia.-
tèprouçniït, fidem poteft teecrç,, qui fupponitur fyllo-
giimusî. Si veritas capax firmi tacifque or do, 8c habitudo.
nominumexiftit, veruseil&firmuspr^.p perfonarum,
Sç habitudo : ncmpèquæ feribuntur, noræ finit eorum
qpæ dicuntur. Voces yer6,intellecftuumpots : Intelle,-
ëlusautem.finembabetit rcrum comprebcnfionem :. ,8c
luncyprè mtelktftus cxiftunc,cùni quafi rébus ipfis coap-
tantur. Nam imagines lune in anima rcrumintelleétus,
vocesycfo intellcâ:uumindicatiu»fuiit:Ideoqueànatu-
ra tri b utæ, v t p er cas fignifiçe mus ad ipuicem animæ con -
ceptioncSjfecundbmrerum diipofitionem. Atqui Qrdo
habitudoque triam nominum diuinarum perionarum,
cumfi inuariabilis , vericatifeue capaxnomen Paracléri
-filij Dei np.menponûingitabfquemedip, : quemadn^o-
düm PpmeiiVcrbiDci copulat ingenti yoçabulo. Enim-
ûeroDominus h s y s C hrtstvs , intfaditibiiefeluta-
ris Bâpti(matis,cùmbapcizare difcipulfe^Ipnomine Patris
& Filij 8c Spuitiisïânôi pmnes.genres præciperét,
huneprdincm aflignauit : in qu.ppppiilat fibi 8c patri fpi-
ritutfl, propter aliquamproculdubip çommunitatem at-
qbe parijitate.m.. N,pu eft enim æqiium fiuüpicari hutufe
nipdi ordineni, id-naniram'ita ditiinâm referri, quodatl
nùllatp Hypoftafeon proprietatemiNani naturaeùm ypa
fit,6i;ditiinon depiitacÜr alicui^neque numéro. Iqpuppqj,
nomine patris & filij &Spiritusianéti, 8c non in nomine
fpiritus & filij, pa.trifquc vel filij-,. & patris & fpiritus, eo
quod pater cauflà, principiumque fit filij, filius quoque
cauiîafit (anèlifpiritus, quod quidem vfquequaque ma-
nifeftum, exeo, quod fecundum bapcizaudi dignitatem,
filio fpiritus copuletur, ordinem certè diuinarum nomi^
num perfonarum qui dièlus eft,in.vanum aflèrere pronu-
ciarijhaudçonueniens efleexiftimo. Quarum fecundum
habitudinem perfonarum & ordiném , nominum ordo
exiftit & difpofitio. Sed forfitan qui apud Apoftolum eft
otdp,huicrepugnarevideatur,qui dicit: Diuifiones gratia-
rùm funt,idem autemJpiritus : diuifiones adinnufiratiomim funt,
idem autem Dont mus : & diuifiones operationum funt, idem au-
tent Deus, quipperatur omnia in omnibus, Ecce primùm fpir-i-
tus meininitjfepundo filij, tertio autem Dei & patris. Sed
non eft arbitrandum ordinem Apoftolum peruettifle,
qui anoftrainiti.u'mhabitudine, vt magnus ceftatur Bafi-
liusjfccit : Quoniaminquit,fufeipiencésdona, primum
in,terpellamus diftribuencem,deindemittentem, aepo-
ftremo erigimus cogicatum , ad fontem %: cauffam om- |
nium bonorum, quo Apoftolus ordinevfus fuit. Et ite-
rum vt àickiGratia Dommi nofirikfu Chrifii,.&, chantas î)ei I
I & patris, & çommunicatiofantti Spiritusfit cm omnibus vofc«.* fl
8cin omnibus huiufmodi, fimilis fôlu tio eft. Nonenim
fecundum ordinem, auc fecundum gloriam , quam ipfi I
f ufcipiunc, inter fe^gloriaSc ordo e ft,, qui à nobis tali ter
eifertur , cumillic fecundum perfonarum confiderecur
habitudinem,hic autem ànoftra habitudine, qui nequa-
quam legem ponit, nequeyero contradicit illi ordini ne-
que répugnâtgloriæ,feilicet, veluti beneficij reminijfca-
turaccipitprincipium. Maiïifefium.igiturex fiisquædi-
•èla funt ; qüod firmitatis, veritatifque capax eft ordo nominum,&
habitudo,hoc fi verurrï efle confier, vtiri ordine
nominum paraclcti nomen , abfque medio iungitut
verbiDeiyocabulo : ita&peffe>.na, quæ efi fpiritus,fine
medio quidem filio, mediante verq eodem patri copula-
tür.; .Quare immediatèquidem ex vno , mediatèveroex
alterq proçedit:Nam quod medium dicitur,vtrinque ha-
betaliquainter fe diuerfà,vbiyerp très, fecundum ordi-
nem pronuncianrur perfonæ, quomodo harum non eric
aliqua media? ^Qjuod vero illac u ai eft^icoautem,minor
igitur fpiritus filio : fi quidem quodper médium pai tici-
pat aliçuius, minuseo eft qiiQd afifque medio participât:
quia incpnfequens eft,timen4 um non eft.Non enim.pro-
jpf erea fpiritus minor eft FiIip,quod,eodem median te, de
ingénito prot^enic, vt in reb^s fepfibilibus euidentiliimü
eft; Ecçeenim ÀtlanticumFonriep mari participât, feilicet,
Prppontiqemjatcamen diètu’m pelagus, Propontide
maiu? eft, -Sfmiliter autem Niius, & eifimifes,, median te
fonte vena participant, cùm ipfo fonte muftè ampliores
exiftant.Etgeheraliflimumfubftantia per medium parti-f,
cipatrationali,&irrarionali,çùmficm^iprambpbu?.Sed
enim verbum D e i, mediante rationali artima, parcicipac
humanigeneris : fed quis minorem ilium anim^rationa-
liautyirgine matre audeacaflèrere ? Ergo , ponobhoc
macedonij.dogmaiocuminueniçt. Ac veto iam eundem
e ft, in fecupdam obieâionem quæ 4 icit : -Quomodo
dabimus omnino expatre ipftipi procedere ôc cætera?A4
q uod , dicendfim quod parer , filius, at^ue Spiritusfan-
«ftüs, communes 8c proprias appeliationes quam plures
habent, qua§fecraferiptura.manifeftas;facit. Quareali-
quas,quia'resipfaexigere videtur, lub compédio hiçme-
morau^um eft:Pater igitur ingenitus,caufla,princifpium,
«ScemifTotnominatur: Similfeçraucemfiljus geiii'Çus>ycrr
bum>principium, cauflà dicitur, 8c emiflor : lcilic.immediarè: