Matth. '
W m
t^irnoldi Cat not en fis i^fbb. Bonx-Vallù,
titans teruore, 8c vcritacis lucé ad vefperam ignorantie
propinquantc, deferto homme de corde ciusmigrabat,
& lento incclFu protrahcns'allocutionem forfican idco
moràbatùr,& pedetendm acccdebanvt ïi copun«Stus homo
inilloquanroeuhq-, fpaciocognofceretfacinus,&ie
ipfum iudicans p'oeniterec,vel ex toto dimitteretur nagi-
tium,vél aliquid ftatuërctur clërocntius in hümiliatum.
NôjVCàit Ambrofius jdë Paradifo vpce corpörea Domi-
nus Adamappeliàt.fedykcute qüadific ptçftantipre qua
vox corööris potttftelFe, oraculoeo fèilicet modo quo
Pcophëtasàlloqùëbatur, vei ipfe Moyfcsclamalïelcgi-
tur,cü nullus audirctur fbnus vöcis,led métis. In terroga-
tus latebrarumlCaufafn,& confuiionis niiditatc fatetur >
cum amplius dc ipfo peccato,quam.de poeha pèccati ve-
recundari debuenc.; Erubefcebat quidem de ïebelhone
animi,dc virtüte ppécaci.dë irrepéte tinea yplupcacisifed
abüdantiöre pudpre fuper hocafltci debuiffec, qùod.ve-
fte nUptiafifpoliamsde illius conuiuij gloria ligatis ma-
nibus & pedib.m tenebtasexterioiesprecipitarimcrue-
ràt.Tulerant praéccdentesVirtutes opcrimentadignitàtü
quib. orhabant Àdâ,dum obediret Deo, &relinquentes
ïpoliatü in medio tranfgreflbré contumelia afFecerunt;
lam texebat miférfoliamendadj, & excufationis ordiés
tclam.hoh confitebatur crroremdcdquafi fubtëgmé m-
uoluens arundinc.&ihtrafufpènfos tela: diffundens pa-
rietes,réfpófiöne çauillata»latétèr in au&oré erroris cau-
refundebat & culpam.il&/ce»^,ihquiti>«e,eo quodnuj
dus eJfem.V ere n ón cónlilium contra D ominueft, qui coprehenditfdftentes
in ijlutiaeorümicmlóquitm ómnis con-
Tciehtia,& apérta flint mentis arcanâscuius intuiturh,nec
inferni chaös impedit, nee abyflus obfundic. Videfe**
quippe ipfe mitèrüin,nee tarnen ab illo videbatùrdcd tâ:
tüaudiebatur.Mûhdo corde vidèçurDcus,àquo beatifi-
'côàfpe&utolliturirapiuSiÀudièndi &refpondendi non
negatùrefFééïus,qüiainexaminationecaur*'curecuridü
diftriótiöhem iüftitièjnegotiürii agitùr, nëcefleeftqui
bufeunq-, tërgiuerfatiönibus lubricainduftriaabutatur,
vc ex ore Fuo coramillo iudice réus quilibet 'côuincatur.
Millier,inqùiz,qua dedifii mihi,dédit mbidefruüUy &cothedh
Velitnôlic,fateturtranlgrelflonem,led latenter impomt
crëatôripondus peccati, qùl deceptionis aptaueratin-
ftcumentum,&qùafî mufeipulam in quam collaberétur,
jfolatium collaterale cetenderat. Abomihandàfüfpiçiô,
haalitiemeritpquocTdolcrctj&inpoenaemulifui intel- I
ligeret homo,iudicis charitatem, eu qua fi inui tus & coa-
dus profèriptionisviderètur di dalle fènrentiam,qui diii j
expeéfcaueratlapfi pa:nitcntiâ,Sçtantaindignationefug-
geftoris puniebat malitiâ.Nihil quàîritur à ferpente,^nulla
omipn.ointerrogatio flagitij feifeitatur brigincm :quia
illain vanumvolùiturquælluoquæfinefiudüeft, &quâ |
nulla comitaturcorrecîio. Vërum cüilleiâiudicatus’eÇ-
fecqui ab initio ihveritate non ftetit,quid fibi vult qubd
noui conftitutioédidilegi antiquç con(çribitur,&quali
minus continentiailliüsplebisfcita plenam juris menfu-
ràm nô habuerfnt*houa adduntür décréta? Ego exiftimb
librum difpoficionû coileftium &diuinæ pagina proüi-
dentix totü omnino contiherè quod rërùm ftatus,qüod
proceflüs infînuat,& torn elle oculo maieftads vno tno-
mento confpicabilè âçqiiod attriüit ahtiqüitàs,vel quod
intentât setérnitas. Nullum in legeàèternaabbleturvèl
mutatur , y el âtiditur cajpitulum : fed nos non caillas
rérum_j fèd efFeâuS attenaentes i addi putamps que
ahtenefçiùimus : deleri velmütari , que qüîa non
intelligimus,aliter proucnircyidemus qua nofter habu-
cratinceiledus. Sed métis diuihe fixa & iminucabilis cft
ratio,ira diiponëns corda,ficut moùet & tempera: Cu e-
nimflànte aquildneinhyeme& efftenatà in capo aëris
gclidorumflatuüvjpléntiajheceflefit humèhda quæq^
vbi nimij impetus feruor non cohibet, aftringiih glaciç,
cum tamen nccèffe nori fit ventorü intumefeére rabiem:
ita nècefleeft cùiq;-caufie fuâàttdbui efficentiâ, cum tà-
men heçÊilitas non vrgeat. Nihil punit, nifi quodvetat
iuftitia,à cüius equitatë alienum eftvtfit vindex adtionis
quam quafi.nccellîtate extorqueat. Sed precedit prohi-
bitio,ne ighorans,vel erransfiomô ofFendat, qüâ vtiq; fi
contemplent ex ipfiiis iufticiae. necélfitate poenç fiiceum-
bit.Sanequicqüidèuitaripoteft,conftat necelTanü nul-
latèriusefie.Idebqjnec per ^uidentiâpremitur,auç violenter
attrahitur quicquidra’tionisarbitrioeuitandü ëlc-
ponitUrmec iudicio diuino rteceflîxas.fed voluntas puni-
tur :nifi forte ilia neceflitas fuerit, quâ fibi mala eâfuetu-
dofeceritjôcbbftinatianimièxcçcatamalignicH'sSpiritus
S.inipfiscrèpundijsadhuçv^ienté mundürn iâ argue-
bat dé iudicio,quia damnatbprincipi fe tradiderat con-
dcmhandûjhôqubdilleiudéxfitebrû qui peccant, lcd
i quodipfe,ôc quiei,deIèrtd.beoirimalo cômüriicantiu-
ftillimo iudice Deo eieéti de & aduerfusbbnitatemDëifeientiàperuicax: fenfusma- ---------------- ------- Paradifo vo-l up» tatls*- id êft à
iignus,reïponfio impudens , ÖtexhocipfoXolq etiam fi gloria Dei in té nebris cohàbiterit^c m flâmis coajdeant.
aliud in caufa non elfer,homo morte digniflîmus : quod In deieétionëilla quädo mifer fimul aciniumüit ruiti ni-
reftimare potuk,taulié?c fibiïn infidi jspofi cam , & fe ar- hij de cormen to eiüs,pauca véro de indignitate fèn^tura
tificiofaindudibriecrfcùmentü, atqj fecundü iùfticianf j próphecicacömémorat,fedde ruiha& ruine caufa odi-
■fe nónmerüifle damnatiônis,iudicium,quin6fùo appê- biliDeofuperbiatamEzechielqüâmmiàspaüçaoblèd-
titu,ièd fuafu fcèr&iné quam dederat ciDeus,ad ^reuari- re përftringunt.Gchèfisaliqùidampliusfub ferperitis fi-
D
cationis dëclinafietcdnlertfumi Immöillarii nuditatem
perperam fibi illata, & preiudicatam fibi nimis.propera
animadüèrfione conquerividebatiitsncc agi fecü ordinc
equitatis,curri ipfe quidedèratlégc,dcbtiifict remöuiflq
& fcandalü,& reprehenfioné non in eum qui ceèiderair,
lèdineum débërerrefundi qui.cafuspofuerac iriltrunlë-
tum.Hocilla Ada cxculatro cöntihere videbatür redar-
‘giiéns Dcum,&contendens aufu feditibfö contra trah-
quillitatëm SC verifllmamiaftitij Dci,qüe adhucad pbe-
Uitcrttiam innlulfa patièntiateumexpcétaba't, ciim ipfe,
fecundüm duritia füam & cörimpcÉnitcns thelaurizarët
fibi iramin die ire.Iuftilfimö'ördine poft virüm-, fcèmina
alloquiturbeasiqUé pertinacifuperbia i &ipfaadcnifsü
excufatjfcrpehtem fuaförem deducensih mé'diu.Dëcep-
tam ramen fe dicit,amplius dólens quod diaboliprornif-
fip efFedu caruèrit , qua quod eius fuggeftiöniauènlum
prèbuerit.Qm^lgitu'r neqj vir,nëqi muliër confefliönis,
vel pcenitcntieëxcögitauercëönfilia fedaddéhtës{Irjë-
uaricationèm inanium argumentoriirh coplexionibus j
ad Deumihiuftitf? conaincendum laborabant.in fuper-
bas&exafpêrantesanimaspeceaticumulus eft réfüliis;
&oppréffit fubita ruina iiliqui ponderis ftipatores.Et or-
dinatiifima reéti t udin e a fé rpen te incêpit mdiciu, vt qui
fixeratfuggeftor peccati,elFetparticeps&'torraeti,& qui
ad cafum coq{ëntientiufibifueratgratalatus,haberetcx
I gura,velhomine legcntibüsiHtimati& a mundi prinei-
piö maledifltionisiehtëntiavfq; ad vltimö i udiciü in fine
feculiinfinitacönexionebrditur. Ibi hëcincentbr ètléj
nec carnifëx,quiatantüfibivacabitifi tarnen dici debet
vacatio, vbi miferiri gehennalis abyffi voragine claufus
& vinéliis in igne ardebit eterrió^T unc necDbminusae-
ris,nec rèétor müdi,nec ptinceps erit,{èd infiniie & ihé-
harrabilis miferie irreuoeabilis inquiiihüs. Iriterinft ma-
lediétusinter birihes beliias térre & ómnia animacia,fuper
pe<ftus füum gradij&tëtracbmedere omnib.dieb.vi -
f é fua£,vel përmittitur,vel ïhadatür. V nde Ambrolï üs in
libro de Paradifójhörtdixit facio te fiipra pèófciis tuüycl
vëncré ambulare,& terra comëdëre:fed<tw&«/4&»,irtqüit*
& manducabüyVt^redixiflé magis cum fiitura füdt Vide-
fètiir*qua prefcifié quid &cetet.MÏedittu£,inquitiinter o-
tnnes bejhas, ideft fuper pés qüi beftialitcr & animaliter vi-
uunt : quipoiTiiatfierialiquartdö dc carnaliDus fpiri-
tualës j & de terrenis caileftes > & qui 4li quando tenc-
bre erahtjfi conuertantur & reuertahtur mediategratia
Dei,lux pöffintêfficiJlleauté a ï^e precifus, & omnino
auül(üsagratia,quiaodit& feraperperfèquicur charita*
téjficucinobftinationcodij perfeuerat,ica fuper majedi-
étionë.inclementie priuilegiu fibi^ppriè vcndicat,& ire,
irremifiibiliscótrafedecretüiancicj&in ^cernücófinnac.
Qupdaucem fuperpc&us & ventrem fuum gradicur, il- !
Vè Operib’tés (ekdïeïutnjrraftatm.
ludeft,quiaihpe,<ftorerecefl'usquidam fypientie eflcdi- lei faporiseftjintîmauit à membns 'eius facile repiihienl/
citin'icùius fipgulari excel lentia cü ille fiui polFuin con- | dam.-immo éiüfdem fanguinis caficchaufto, penirus ex-1
|templanonediuina,auerlpsabintuitupacis,totufecort- tinguendam.QuodinfirmumDeiefi.fórtïusejl, nondicofcö-1
ruin ad cetrenaj& eft quaflvica eiusftudium indefeflum wi»il»»tf,feddemöttibus:Erliuiuscarn.ilis vitenoftra; in- 1
I in pe< fualione peccati.Et in ijs quorum Deus ventereft , .firmitas.de malignrs fpifi'tib'ustridmphat, expuensin lt- i
f quos Apoftolus luget, &inimicoscrucisChciftidenun- i bidines,& abominansvolupcatès Hec.vtChfiftum lu-
I ciat,repit,infpiranseis fupeibiam,accendens in immun- crifaqat,Apoftolqsvt ftercora reputar, & vnftrix ('ui ip-!
dici.(m.deuoransqpofcxmqvfibi ficut terram fubiecerir. finslamftoruuvpacientia caicat Ècce à mulieribus & toär-
I Qm teacna/apiunCjCib. iunc illius ferpentis,huius vipe;
lie pjb.uluhi:&fuper quosiepic,vel peótorepicmir, ven-
!trem ventri eonglutinat,de fcmijie venenatoimpr^gn|s,
ficcontormem Iibide conupraanima lobolem generäs.
! T o'tü (hidiueius eiUnnecl'ere fe afFeétionib.cainalibus,
J &coagulo turpitudinismenci,humaneinicél:o, omnes
i perquas fe voluerit,femirasinquinare, vtintüs & extra
I aliquiddeilliuscontagionissonfperfioneadhereat, q>
j- poftca in alicuius monftri perfonam erumpat.Temfm,in-
j qi)k,man(lucabisomnibusdtebus vits,r«<e,quia vfq’, in diéiu-
J dici j in quo mors damnatioms, & claufure eius eterne
i aduenieCjiemperablingit quos commouérit, & fordidas
&tcn enas animasintrafterquilinium viieerum fuorum
j fepeliE-&abfcondic.Dehuiufi'nodi quós per-ventrcmac-
cepimus,ijs videlicet qui gnle & luxurie feruiunt,vel de
ijs quiabufione iapiencieluperbiunci,& conuerfi ad ter-
rena creature potius quam creatpri obtèmpeiat, helluo
I impudes voracitatisfuefenNnamingurgitat,&inexple-
bilifame,ïntrapeftilentiefiué gurguftium faporatasof-
fas de carnib. damnatoruminuudit.Qupd autëm inimi-
citieftatiuinturinrerlërpcntem & mulierem, ?juafi vir
ad huncconfliétumnoppëmneat,illaarbitror eile cau-
[lam,quqd tentatione&diuboliadeos.qui vitiliter agunt,
I non prefumunruraccedere,fcd fcemineis mentibus tenra
— I j uuliÿcaput conteritur tentatoris, quia b'mnis foeditatis
co r impqyrunusfe. i'ngetit.Npq; mens,que eft quafi A-
dam,nih fenfu Garnisillë<5to,moueturadyetitum:fedad
delcélationem quam teptatöv acccndit, defidemim car-
nale fufpirat,& co nep pi fee n cie m o le oppreflum * relu-
éfeantem-mentem & repugnance ratioué, afliduecollu-
éta t^ oni s im por tu n i tar e capti uat. Ideoqj in ter carnem &
meinem future inimicicie predicantur,quia.fucuru erat
pewerbum Dei,c]uod.carofactumeß&,habitauitinnobis, vr
f. uét Hearer aliquando crucifixapcenicentium carp , &
delemineobédiencie viitutumfegetèscielcerent.&car-
nisvcontipentiadeaduerlatriceconcupifcentia rriüpha-
ret. V nde illud elEquod regnuni ccrlorum vimpatitur,&vio-
lentï ilinniunt illud:(\ma mulier,hoe cft fenfus earnis,mari-
U,ideftrationis admtaconfilijslerpentt refiftit 6c fe mini
eius,ideft odit vcinimicuni, &abigit quicquidlane
doétiineaduerlatur, &honeftatemyitecommaculac.
Violencermala co^nfuecudb carnis,cum ipfa ad vitum có-
uerfafueFit,dominante ratione preciditur, & quafi aleer
lius ciucisvexillumfigaturvin medioiugi conflictu feip-
j famcarofuperariimmo vicftor Sphicus atmataXolicitu-
dine perulanciam earn is diftante Deo pia pppreffione
aftligit^ßtdomat.Hancvjm regnum Dei non dedignatur
pari,nee abijëitlatrortem cunvconficetur, nee Apoftolor
rum principemcuraamarc flens verbi Domini recorda-
turyiecexcKidic peccatricis illius vnétipnem & fletum,
cuius horrebat Simon ille leprofus alpedtuni vel cacftum.
Semen diaboli eft fchifma,& herelis,& auaricia, ferui tus
idolorum,omnifqiincontinentia,& impietas,ömniüq;
vitiorum abominanda colie(ftio.Semenmulieiis,vtdi-
xiirinS,ad vitum conuerfe,& poteftaci rarionis iam fub-
dite eft,quicqiiid boni pari:urit caftitas,quicqu id ieiuni j
laboi^quicqnidfudormartyrijïquicquid ex ampjicxu di-
uerfarum paftlonum fecundiffima condpitcharitas. Ve-
teresinimicicieabantiquo inter lias emerfere farailias,
accelTus tlico prohibethr,&totius fpurcitiæ à fanétoi um
cordib. ftatim eliminacuraudacia:Cognolcicur adulter,
8c ad lupanaiia fuaindigne repellirurnulla Sanétorum
conuenrus faditaris cuiusliberadmitrunt veftigia.Excii-
tit abomni niunere mundas manus p.ura iuftitia, nec le
venalem exhibetiudicem,qui vt iudex fierec,no precio,
ledgratis accepit.Pretiu m canis,& merces meretîicis,iie
inferanturin remplum,diuina lex prohibenquia oppi ef-
fores pauperunij&innocentium oblacratores,&qui cor-
rumpunt & polluun t veri catem,ex illias queftus fangti j-1
nere6tcnonimmolant,&arbirrantesqueftumefl'e pic- J
tatem,legem offcndunt,&aduerfus eqs in cofpeiftuDei ’
veritas & pietas exeoru ntinifterio fo.clamant contiimë- !
liampati.Capiitauàritie primiispaftor Ecclfcfiæ contii- «
uitviriliter,pecuniam Simonis cum ipfo in perditionem
excutiens.Gaputgule præcidic Pàuluscafiganscorptls fuit,
& redtgensinferuitutem.Nihilominus 8c omnium ferehç- |
refum idem capita amputauic,in Romanis fu'perbiam 8c !
feditionem compefcens.In primaad Corinthios Epifto-1
la,quod ad feólam legisludaicæinduci|cam cito potuerüc
& conuerti,&qooderantindisperfonarum aeceptio &
fehifmata arguit &obiuigat. Sed 6c fornicationis capuc
in fpiritu vehementiibidem content* tràdens S • tbanæ
in interitum earniseum qui vxbrem patris fui publice der
tincbat.De régula quoq;coniugij &caftitatis ,deauétb- .
ritate Apoftolatüs * depiôftraus xn delèrto Fornicatori- !
bus,& murmuratoribuSjôf idololatris multa ibi ^pponit
&difcUtit,inquibus 8c elifum 8celidéndum caput mali-
gni oftendit.In fecunda quoq-, ad cofdem Epiftola, höh
elfeeonfonfum Chrifti cumidolis,nec participationen^
; jüftitiîë cum iniq.uitate,nec Chiiftum & Belial polie cô-
ufenire , maligUum de medio lemouens apertifliime di-
ftinguit. Galatas infenfatos & fafeinatos à plèudopro-
pbetis,&ad cerimbniaslcgis conuerfosincrepat &reuo-
cat,& illius feduâio.ms çaput confri ngit.Ephefios in br-
dineftatuit dbcens virismulieres fubijci,maritbs yxores j
vt corpus fuum in honeftatecomple<fti,filibsparentibus !
obedire&honorare,patres ad filios manfuetps eflëj fer- j
uosobfequi, Dominos noninflari,&aftringenseps in v-
riitatem fpirirus in vinculo pacis, inobedientie înalum à
radice extirpât. Totumcorpiis Epîftolarum tonitruum j
eft,&fingule fere fententie func quafi fulmina carbones '
vaftatores fpargentia, à quorum luce vel flaminis caput
boftis illius veterani > fideiChriftiane virtuteexuritur.
Occurrit Iolêph,oéairritSufanna,ille puer, bec muliet
delicata,vterq^huius monftri caput horrendum quanta
virrute contriueritsfitcre nonfîlentHiftorie.Impolfibi-
leèfténumerareperfingula,quantasdehoccapitenequa
Samfti celebrarunt viétorias: quotiens cerebro éiusvi-
ârices manus immerferinr:quot viigines,quot viduæ,in
prirno'introituexfufflauerincirr,epêntem,qui quia in cô-
grelfu non proficit,6cv.bi manifefté agnofcitur,iJico vin-
cirurjtenditinfidiasj&fiaiiquis rorpor ineplèriffanéH-
tati,&aliquounodo rigoriuftitiaefatigetur & langueat,
fedulus preftolarur.Qupd fi force ex aliquo negleiftu ru-
bigo occupâs armis virtutüadhaEfèrir.-fi ex aliquo iuftitiæ
pruritu feabies religionis pelle obdtrxerit, ilico ad trneaneévnquamdefuitajraulavirtutisinuidia.
Semper per- ] rumcruft.asinquib.aljquidfuu:agnofcTt, paracus illabi-
focuraeft.humilitacemfuperbia, &fapientiaevéliuftitiae ! tur,&defluentemlaniemablingit&glutit.Vercappen-
tontrariaoppofueruntfigna nequitia 8c rualicia. Verum | rus laudis& hiimanaeglori®,fcabies eft virfutis,tinea sa-
caput fèrp'encisnobisadnucin carneconftjtuti? vi<ftoria <ftitat!s,quod vltimü malufiepe expugnatus hoftis in fi-
in cruce Domini noftri proftermtur, 8c lub pedibus no- ne expetftat.Güenim gloria noftrafit bonaE reftimönium
ftnsjama.petfcorc&-venrrecxpuirus,ipfo donante,liga- confcienri^jfqpefitvtvteftoresvrncarhur,dnmdeipfa vi-
fosephteriEur. Fel quod crucifixo oblacum eft & negle- doriain nobis,nonm Domino gloriamur. Et ficüteftax
éhtrfijomniadiabolitentamencacoutemptibilia dFccit, vircutefecuritas,itafiepeex lecuritate vircus dilï'oluitur,
8c lepulfus amaritudinis hauftns lïtim .peccati, quod fel- 8c infirmato calcaneo nee rede itur, ncclanguente pedé