À
PfaL ii8.
Jfaûi
w ?
B-
9<fo
Ehef. 2t
Msn. u
C '■
Exod. 34.
Vfailli.
egrejfuseßfaluatormeus. Hic &noua lexinlmuatur, & ad-
uen tus n oui legislatorisexprimituç. In præçepto liquidé
charitatiscota vjrtuslegis Molaycæcqnfommatui:, iuxta
ijlùd. Omnisconfummdtionk vtdifinem,latum mandatttm tuum
nirnis, sCharitàj enimj* fiue Euingclij làtimdo : non fofom
idproxiiiïosjfedadimmicosfoosnffeéhis ofteqdit. De
hoc Ifaias. Çonfummatîo abbreuiatd mumUbitiufinutm. ffîfog
(ummationem enim St abbreuiationemDominus Deus'
cxeicicuum facietin mediotetrx,quiade SyonexibitlexiÇf.
verhmn Dm m foïerufalem. Iérnfalpm enim quafi vmbili-
cus térræ eft,ficut Ezéchiel fçribitdreeqs.Hæc djçit D.ëps*
ißa eß lerufalem, in rnedio gentium pojjneam, & in circuity eins
terras. A parte Domini orientu e ß e i partions pçci démis
Europa.ànieridie'&auftroVLibya&Aphfica^àfeptentrione,
Armenia,Pêrlia&PontuS. Arabs dëeodc.fîortiMW
de Syonrügtet &delerufalem dabit vocemfuam. Et Pfaltnifta.
Coiiflttue Domine legi$latorïmfupêr(os tfciantgentes quonia homines^
n t ù ^ : 0 mésfiiiehtes venitead aquas,& qui non ha-
betis argentum,properate,emtte & Coinedite. Quafi dicat, veni-
te ad lëfeé Euangélij,vr haüriàtjs àquasin gaudio de fond«’
busfalüacoris.^Siautem non habetis làpienfiam, vel elo-
quentiam huius mundi, qfoeperaurum ôcargentü figni-
ficanturj emite rame àqua ilia ,de qua Chriftusin Euan-
gelio dicit.Quibiberit aqua,quant egö dedero ei,flumina de ventre
eius fluent aqua piasiligpificàhs Spimum fanâum,qûcm
crèdentesàçceptiui eràntv Non quæriturà Patilofapien-
tia vel eloquéhtià* fed diéfcuni eft ei. Suffuît tibi gratis mes.
Iple eft,qui dicit.GmrM falytfaiïifimus. Ec.Dominus ad di-
fcipuloS/Graf ? accepißis,gratis ifofe* Vinu 8£tac fignificant,
iufliiam&inno«ntiapàtuulorum.Infinüatigitur Ifaias
fectandam elle ill&fo fapientiam,quænon eftin fôlijs ver-
bonlm,lèdvin medullis & fruétibus lènfoum.nec oportet
te tranfire maria,yf legém Domini IciaS, led ficiit inDeu-
teronomio legitur, Pràpeefiverbuny in ore tuo. Nulla autem
fcriptura fie hominem docet?,vqua tniférà fît humana conditio,
fîcut les Euàng^lica, Reprobatio itàq; veteris legis,
&inftitücio mèlîoris n5 ex ijs tâncurti,quàs propofoimus,
projïhëtijtfappar'étilèd exiipfius fàéko Moyfi. Cura tarnen
populo Ifräel vnum Deum;adorante? Moyfesde monte
delcédens tabulas digifb Dei icriptas proieciflèt de manu
foa,ôtconfregilïètjrurïum de mandatoDominiafcenâit,
in monte,& dédit Detts itetum legem ëi in âlijs tabulisad
inftäf prioru nvpræcîfis. De ipfo igitur^qtioq primae tabulae
ftatim fraéfcæ liint,& fèeundæ tabulae legis integræper-
manlérunt,apertiffimè figuràrüeft,quodDensduasor-
dinauit léges,duo çbnftitûentteftàmenta,nouü& vêtus;
Vetùs i--quod celïàret in proximo ; nouum quod Habile
permaneret. Ideo decem mandata in feçüdis tabulis Icri-
ptafJiintquinamerusfignatur per decimam litteram, in
qua figura erucis exprimitur.Hanc legem nouam petebat
Propheta ciirn dicereç. LegcniponemibiDotnine,vi4miuftifir
caùonÜtuarum, & exqtiiram eamfemper.Lex equidèm vêtus
nâ iuftificathomincj Néminem enim duxit adpierfeâü.
Iriterim aUté da mihiintelleäum donee nbualexdetur, vt
intelligam legoqUae iam poli ta eft,& fccutabor eam,v ete-
rem fciiieet.quidin ea fit morale,quid myfticum. Sienim
tan.tû ad litteram, & non fpiritualiter intelligenda elïlex
vetns,cur.tâm dil:igënterfcrutandaeflè.t,quin fimplicibus-
& i J ! otis pateat fen te tia li tteralis, nifi rn ea occulti & mÿ-
fticifènfus elfentj curpeteret'Prophera reuelari fibi beu-
loS cordis adeölideranda mirabilia legis î Gur ita'diceret.
Damhiintelkclutn, vtdifcam mandat a tu a i Intelligebat igi-
tur mandata legis fpiritualiter intélleâa viuificantia eûè,
propter qubd dicit'; Ina ter nu non obliuifeariuftificationes tuas :
quidinipßsviuificaßi me. Item efficaciam& virtutélegis fpi-
ritüâlis infinuat dicens. Super omnesdocentesme intellexijefli-
tnoniatua meditatio meq eß.Refpödeatmihiquælo Iudxus,
quælapientia,quæytilirasëftdiftinguereinlege,,qüid'de
peâore,quid de anno,qüid inteftinishbdie fiat. Vbi fan-
guis hircorum ant arietum,vbi effun datur,vbt crementur
adipes,quo defeiatiu funus çum corioyvbi cineres repp-
natitUF/vtrurn vtôima eàadatn habeac., yrtû antes, vtrpm
reftiçùlosTeâbsbabear'vel attrïtosi'O qudm profonds &
quara necelJariaeft doé&ina,quæ nos erudir,-pe com'éda-
mus crocodilos,vefpertiiiones & ta 1 pas. Cùm ergoappareat
manifeAè,quodlcientialegis ad litteram,nec (àpieti-
m e
tem fâcitiiie.c viuificet animam j parer Prophetam aliam
legem concupifcere, quæ occultata erat in veteri. Vnde
Ezecbiel vid it roçam in medib roræ, eo quod noùutefta*.
mentum la teat in veteri. LëxiHadeclarat, qtlod illa pro-
mifît,&ëft nqua lexexpofitio yéteris Teftam é'ti. Cenàn-
tibus ergo figuratiuis moralia remanferurit,& in dodlrina
Eiiangeliieum augmento gratis transfufa fun t. Vnde Lco
Papain præceptis nxbralibnsiNr/ü^inquit, teftamentïprio-
ris décréta ^eprobata fimt ;fed Euangelïco magifieriojn miliut furit
adauäa. Perfeâiora enimfitnt danttafalutem : quant promitten-
tiafaluàtorem. V t rumq; igitur lèn lu mlegis, qludæe arten-
da$,& videbis ad ócülum,'quod i n telleélus fpiri tuai is de--
litias lapientiæin le habet. Licëralis autenf fënfns tànqüa
cortex exterior aridus efi: & exanguis. Putas obferuantia
làbbathifblücorporisqtiumcontinere?.Chriftianusauté
verum (abbathum repu tat ab omni opéré leruili, ideft,
ab omnipefceato in onali quiefee re .Qui enim facit peccatürn,,
fetutu eßpeccati.' Iudæus rot am circumcifionis lanétitâté
« obleru antiâin pf épuration e yniusmembri carunedlx,
ideftigenitalisintelhgitjGhriftianuscircurncifionéintëb
ligitvoluntariamjcaftigationéómniumcarnaliüfenfuum
4'- turpium voluptarum.Hanc Ipiritualem inreiligentiam
in figuralibus çnandatis tam Propheta, quam lexipfa fre-
queóterinfinuat.C^andoQjejnimvÊrtiturimpofijbilitas
in his, quæ DominuspræciWuibet, &.tunead lpititualc
fenfura venire opórret. Cumcnim fabbathu&circücifio
præcilêobieruâda iubeâturà Domino, fi odaua dies in-’-
rantis làbbathûfic necellîtate vrgetein labbatho, fic vnü
præceptülegisalteriderogat,& quodüçlex intelligenda
nöö Ut ; ipla impofiibjntas bbleruaritiæ probat. Qubmo-
doenim ad litteraporeft qüïs intêlhgefè,quod Moylès in
Déuceronomio cordis circumcifionem præcepit? Dicit
cmmicircKmcidïtepraputium cordü véftri.Cm Ezechiel côn-
fonat dicens. OmnUalienig^aincïrcûmçiffihorde,npnïntra-
bitinfaniïa mea. Et ûlad.Omhesgentes incifçumcifeflint in car-
nr.filijàutem ifraelincircumcificorfie. Necfëper impoffibili-
taté Iudæus excület,vt dicat no le obier u are dreumeifîo-
nem cordis,eo.qüpdin homine viuenteexpleri nôpbflir.
Expleatergbißalij«nembris, in quibuscircitmcifio fieri
pbteft. Audiantleremiam Prophetam. Ecce populus hicin-
cimmcifus efiauribùs. Super quem locü Origenes dicit.C«r,
inquit, hoc audientesnoïnctdunt suresfuas î Quodcïrcumctdan-
turinauribus volo : Easenim ad noßras.aüegorias ftigere non per-
witto.ItemMoyfesin Exodo.tanquâindignUSmitti aDo-
minofeex^fans.E^ôJinqüit,iMbrc««/«yt«}i«»î/<j|i//r.Miriiis
eftdignus,telle Moÿlê,labijs incircumcifus. Ergo dignior
eft labijs circumcifus.Circumcidätefgo aures & labia ferro.
Hoc enim impofiîbile no^cll, quamuis turpe. Audiat
igitur Chriftianus,.:quod Paulus Apoftolus peririlfimus
in ytraqi lége dicat de ci^aóióflione.NosfümuSiUityCircum-
çifi: quoniam Jpiritù Deo feruimus&non in car he fiduciant habe- ;
mis. Et idem. Non ep,im,qui in manifefto ludausefi, nefy qua in
mantfefio in carnti efi circumcifipfSedqifiïnabfcondito ludausefi,
&circumcifiocordùinfiirim>nonlittera. llleergo Ïjïirituâiirer
& piériè circiumcilus eft, qui bbtiirat atireis luas,ne audiac
fanguiné,qui claudit oculos fuQS^ey.ideant malum, qui
ponic çûftôdfa Oriîuo ne deliijquat m-fingua fua, qui pro
Ghrifto abftinçt,ne grauetufepr eips ebrietate aut crapu-
la, qui lauat inter innocences manus fuas, qui ab omni via
malaprohibet pedesfqos. qui caftigat corpusfuû, &in
feruituté redire,qui cor fifdm lèruatôrtini euftodia, quia
ex ipfo, vita prcÄedit. Ne mireris^p Iudæeyfi nos, quibus
veritas de terra ortaeft, aliqua quæ in lege tua funt ad lic-
teram omittimus, cum patres etiam tui quædam, quæ ab
ipfo Deo fuerant infl-ituta, deftruxeriac. Narh circumci-
•fio, qua Deus per Moylen Hiftriélilfime præceperàt : diu 1
i n termilïà eft. Vnde in Iofire legirur. Populus qui natus efi ttï
defertoperquadragintaannosfolitudinis incircumcifmfuit, donee
confumerenturqttt non audterunt votem Domini. Obferuatio'
qnoqj labbathi.quod de mandatis roaximisérac temporé
Machabæorum ab omnibus violâta eft, & omiflat Al-i
tareetiam ho locauftomar um, qiipd Pominp>præçipiçn-
tefat^in hierat, à Iudæis modern tempore éft deftruv
<ftum; San<3:Us etiam Rex Ezcëhias lèrpentem æneum,
Etech.c. i
loan. r.
F
Deut 5.
B ® ’
Ierem. 4.
Execb.4.
G
Ierem. 6.
Exod. 6.
Philip. 3.
ti
TjÀh*‘
Vfsl. 25.
1. C6r. 9.
Prou. 4.
.ï.Mach.:
A
t.Regrt-
Exod.*.
Exod. i}..
If*i‘h
B
üeaef 4.
Genef.16.
& u .
Gerief. 27.
Genef 49.
loan. i . , '
Deut.9.
Amos 9.
D
Deut.}.,
c
Zacb.14,
JÀatth.8.
Ifa.t. & 4.
Matt. ty.
quem ad præcepcum.DominfMoylès erexetac in deferto,
Confrcgir.PoIl apertam ludæprumreprobationem &vo-
cationem gentium , poftaboliciohem legalium ceremo-
niarum, poft fuæ ciuitatis expidjum , poft exterminium
rempli & lâcrificiotùm * pbfteorumdilperfionem, poft
iram Dei màniféftè implacabilem contra eos, âdhüç Iu-
dæi St in fuperbiài& inabufione gloriantur,& le præ ôm-
ni gencé magnincartc dicen tes, quod Dominusëos appellat
filinm fituiTiiSi primogenicum fuum.quod eos miracu-
lofe deÆgyptoeduxit : quod eisterrâm gentium dédit,
& firtiilia. Seîi quod gloria eoium fit in abufione,ex ipfo-
rtimteftimonijs patèt.Dominus inilàia dicit.Fi/ios enutri-
Üt&exaltaui,ipfiautemjp.reùerunt me. Deus indé cçnqucri-
tunvnde mileri gloriantur. Attende hune populutn, non
appèllari vnigenitü, qui excludat fratres cæteros; lèd pri-
mpgehitum, vt oftendat fecuturos. Sciât etiam ludafcus,
quod iuxta myfterium feripturarum,non primogenitiaccipiunt
hæreditatem,ledfecüdi. Primogeriitus fuit Cain:
fedAbelmuneraDeoplacuerunt. Primogenitus îfmtelj
lèdllsacaccepit liæreditatem.Primogenitus Elàurfedbe-
nediétionem.patris.Iacobfupplantatoreripuit.Prii'nogç-
nitusRubcn,led tamen benediélio feminis transfertur ad
Iudam. Itaq; illiiuxta vocationis ordinem primi fuerimt
& appèllabantur caput. N os fecundi,qùi dicebamut càu-
da,verfi film9 in capùt, St appellamùr filij Dei. Quptquot
fupernos&fuperfiitos nofiros. Qupd leueëft lauatur ,.quod
graüé'exüritiir. Vnde loan nes BaptiftainEuangelio. Ego
vos baptizoih âqud, qui autem pofi me vetiit, baptivabit in flnri-
tu êHgve.Zacharias de eodeni. In die ills èrii fons pàtensdo-,
mui Dàuid- & habttàntibus Hierufaleth in ablutionetn peccatd-
ris & menftruata. Hieronymus de hôë tonte, qui egredi-
tur de domo Daùid. In Ezechiele Propheta fçribitur,
quoderumpatfonsde'domöDomini y' vt crefeat influ-
uium ,quiappellaturremiiflîonis& iridulgentiæ, Ar 'per-
gat ad foiitudincm,&àd mare, ‘quod nunc vocatür mor-
tuum, pifcefqüe óm nés viuificet. Ex omnibtisiftis pater, :
qüod de domo Daüid, de tetra fcilicet Hierofolymorum '
Baptifmusîncepit.Quæeftaqua,quævaditàd maremor-
cuumöc quæ ômnes pi fees viuificat hifiàqùaBaptifmi,
in quo viuificaptur in peccaro nlortiii î Ioàhpes Bapri-
ftacatèehizauicin monte futuri Vel venturi-. Hómü autem
veniens baptizaùit, baptizauerunt St fui. Hæc d omus
in Ezechiele doniüsDomini Dei,inZacharia domus
Dauidappellatùr.IpfaeftEcciefia,Chrifti.Ezeçhiel.C«»s-
queme vertiffem | ecce ïn ripa torrehtu arboresplurima mmisex
vtraqueparce. Hæ font arbores quæ fecus decurfiis aquà-
rumfaGiùntfméluni in tempore foo. Certùm eft autem
peccataplenilfimè inbàptifmô ré mi tri. IdeitiPlalmifta.
Eluminisimpetus latificat cmtatem Dei : fanftificàtut taberna-
culumfuumaltifiimù,\d è(i, Éccléfiam foam per baptifmü;
enim fofceperunceum,dediteispoteftatemfilidsDei fie- ' Etidem.DeusmaieJidtisihtonuitfuperdquasmultas.lntoamz
ri j his qui credunc in nomine eius. In eo autem quod glo- quando foper Chriftum baptizatum vox patris a,udi ta eft.
riatur,quiaeduxiteosDominusdeyEgypto,&proamore Hie efifiliusmensdile£lus. Mundus in diluuidpurgatus eft,,
eorum genres expulir,®iones gentiu dedit eis.Sciant, & prjefignacus eft in eo baptifntus. In cranficii maris rub ti
quia conrraAtnos Prophetam,im6 contra ipfum Moylen charitasaudlaeft, St fid.es confirmatainpbpuloDei, St
mentiuntur,ficucenimludxos,lic&mul'tosaliospopu- : perlequentium miilcitudo fobuerfa’^ in quo patet in halos
Dominus de regionibtls trafiulicrneceos in terra pro- 1 ptilmoper gratiam remillio pecpacoriim. Iri veteri lege
miflionispropter merita lira;fed propter pecijitagentium per aquas fidestmatrimonij leriiari aut Uefi probata eft.
introduxit. Audiant ergo Dominum in Amos Propheta Moylespulueremvituli aureimifirinaquam, &perpo-
dicencem. NunqUid non,vtfilij Aethiopum vosefiismthifilij if- tumilliusPrincipesidololacfiaecbmprehendic.InHieFb-
rael: dicit Dominus ? N unquid non Ifrael afcendercfeci de terra lolymiseratpifcina probatica, qllam qui ingt'ediebatur
Aegjpti & Palaftinosde Cappadocia,& Sj/rosdeCyrene? Ecceocu- poll motionem aqux primus lanabatur. Ctedideriint et-
li Dominifuper regnumpeccans.EtM.oy les inDeuteronomio. iam Iudxi,&adhuc Credunc fibi per aquam frigidam pec-
Nedicasincordetuo cumdeleueritgentes^tormnus Deus turn in qata dimitti. Vnde&ipli folen^n multis bapdfmatibu*
conjpeclu tub,propter iufiitidm meant introduxit me Dominutyt exerceri.Nec fine miraoili facramento Deus luper firma-
terram hdncpofiiderem, cum propter iniquitdtesfuas iftanatiohes, mentum aquas conftituit ex tunc iiidicans, quod quan-
deletafttnt/Nequeemmpropter tuftitias & aqtfitatcm cordistuy doque mundo aliqui'd fopercoeleftis gratis deberet in-
ingrcdcris,vtpof ideas terrain eorutfi; fedquiayllg egerunt ihtpie- fundi,
tatem: intro cunt e te dele t a funt.Scito igitur quod non propter iu-
Jlitias tuas Dominus Deus tuus dedit tibi terrain borne aptifiimam
in pojfefiionem,cum durifima ceruicisfispopulus. Hxc font verba
Moyfis,ei refpondeant,& non mihi.
Luc. j.
Ezccb 43.,
Zach. ij.
! F H lEzech- 47 î
\pfal.i.
\pfal-4SPftl
z8.
Mstth. 17.
GtneC.’j.
Genefi .
TeßimoniadeiSaptifirio.
' C Ä P V T X X V I .
A D abftinentiafn vitibrum, virtufumve cuftodlam
pertinet in veteri lege fumma omnium figuralium
mandatorum.Noux autem legisin änimarumfandofica-
tionemduofontprincipaliafacrametäjbapcifmus St £u-
•chariftia qux font in .veteri Xefta‘mento multipliciter
prsefigurata.Zacharias de baptifmö lie air.I» die ilia exibunt
aqua, viua de Hiefufalem,&medium ear uni ad mare orientale,&.
medium ear urn ad mare nouißimum.In aftate & by erne erunt, &
erit Dominus Rex fuper omnem te ftam. Indie ilia erit Dominus
vnut,&eritnomenvnurii,&reuerteturadeuthorimisterra. Per
oirientem »fignificätur populus circumcifionis,, per occi-
dentem populus genrilis.de quibus Dominusin Eiiange-
Üodicit. venient autem ab Oriente ,&vccidehte, & recumbent \
cumAbrahdm&lfdac&lacob. -/Eftäs& hyems ,'fohtpro-
Iperitas &aduerfitas,ihquibusfblemniras baptilmmon
ceftat.Qvy ndb exierilncaquxill§de Hieriifale vel quando
exibunt?EtcumSlienihilcertiinfi relpbndeat, Babti-
fmalesaquas de Hiqtillalem'exiuillcintelligtt. Ab fills e-
nim partibus ad nos baptifmigratiaemanauit.1 faias. La-
uamni,mundiefidte.Et Idetn. Cum abitterit Dominus fordesfi-
liarum Syotiin Jpirfluiudicij &ffnritu drdoris, &fangumem lauernde
medio eorum. Sanguinem HjerulalerA voCat foper-
biam St contemptum Iudaorüm clatnantiutiii ßtl^itis eius
De Sacramento altar is.
C A P V T X X V II.
GOelefti prouidentia difpenfantè mirabiliter habuit
hominum communis opinio,vtinfacrificiorum^vir-
tute confideret, futuræque religioni -feruiret. Erat ante
principium,& in lege Domini facrificium agnus pa-
fchalis, quin on folum maflari, fed St mandûcari præci-
piebatür,adfignifiçandum, quodnobix lemelipfoxnd^-
ttirus erat in prçtium&.cibum adfigurandumedaiù.gra-
tiam hberatoris Sc mifericordiam redemptoris'qui ho-
niinemperditüm morte foad peccato&mortisdebito li-
beràûit. In facramento autem altaris vita æternA eft, vc
inipôHibilèfitdignè participant's æternalitermoii. Hu-
ius facramenti quàfi facràmentafuerunt panis & vinum,
a Mclchjfedech iege St facerdoteoblata, atque in pane
St vinb hbc.facrificium celebratur Chrifto inftituenre
quieftfiieèrabsin/ètérniim feçuiidum ordinemMelcfiï-
fedéch. Licet hôc àûtenl facramehtum hiemin facrihcio
Ifoacftguratnm.àlibrùmqueiuftoriit'rt'lficrificijs roblatio
tarnen Melchiledpch illudexpreflius figutaurt. Quodli
Iudæusobgruniatdicens(v-Melchifedechclediirepanem
& vinùm Àbràhæin refeâribnem illiuSjdon vtDeo faeri-
ficuira bfferret : aixdiafGeneus leétionem ,vbipoft obla-
tionem pànis âMelchiledech fa(ftam,ftàtinrfobiungitur.
Erat enirh facer dos Déidltifiimi. Hæc enim in lèfeélionem
fe r ré. pb'r ù i Ile r, e efi faceräbs nônelîet. Sedin'éo lacetdo -
ris ômdum declàratui, 'bums eft lacuficäfe, benedicere,
St decirnàs accipèré. Pigùrauic lexfacràmcntum in paôe',
'ô^agnô-j, St mannà. Panis enirh de ferra nafeitur iuxta
foryrx-
Gtrief. iJf.