2Ó0 ~^S. Petr Werter abilis 4 bb-.Clun. IX.
cftiaad boe impëllit ,laildem miniirié confequi videatt- 1
:pf; numero ta m e nmo nac h o rum fi ëx cotde eönucr-
tancur, ante jeterni iudicisoculos nullbmodocxcludun-
tur.^c quamuis maiotibus mentis ipalus debcacur & premium
: nummum. cerce quern aprima höradieiin vinea
Domini laboraqtes merucrunr, ad vndecimaih quoque
venicnresaefeperimr. Necenim prafiitdieat modus cön-
uafionis deuptiooi cor.dis:.nec quariitur apudD.eiim qua
ex caufaqiiifque conuerftis,fed poftcpnuerfionëmqua-
liter fueric conueiXarus. Sed nee quarttitas diuturni vel
parui cempori? artenditur; vbi folus finis operum remu-
iveraturf Sufceptus ergö'hoc modo' if m diótus'vifi & ad
domuminfiri^iorumdelatus: per aïiqtion dies inter vitas
moitifque confinia labprabat.Noóts itiaque obicus fui
diem praec?dente,inle^töiacebat,&velutmorti iam pro-
ximus a duobus Xamulis per viefsfibi faccedentibusqu-
ftodiebarur. Et quonia m,lubfequens.natrandi ratioeo-
rum riomina ptoferri cogic, ynus ex his Stephanus,alter
Qliuusdicebatur. lllajgicur np&is vigilia quaiamano-
minitó Srcpbano alIdiL.batur: eundem fibi inuigfian-
tem famulum tEger ille vocauit. Qui cara ei aftans quid
^fibi vellet qualifier: qui fiinr(’inquir)ruftici ifti deformes
& roftrati, quos hue conflucre & paulatim totam hanc
donmm iraplere video? Ad quod cum famulus refpon-
diflet: Neminem in domo illahaberi, fe tantum cum lo-
cicTei excubarè: admirans ille adiecit? Non cernisait,
tetros jaefnines omne iam huius domus fpatium comple-
uiflè : quorum horrenda lpecies &roftrislangilfimisfacies
cxacutae , terrorem mihi non paruum important?
prs cstcris virtutibus, hicarétiuseitis femper àhimurà
polfideret. In his &.huiufceniodi ftudijs toto pene adole-
fcen.tiæ tempore decurfo, à iam di<fto beato Patre Hugo-
ne in monachiim fufeeptuseft. Qui hàbitu religionisin-
dutus i feculum Ceexuiflb,bonis Sc propemodum perfè-
&is aiftibus demonftrauir. Purs & fimplicismonachus
viix,verè, fecundum Domini diétum, Ifraelitainqiibdo^
lus non til. Iniuriarum immemor patientiam èonferuabac :
quëm fi irafei cohtingerec, pauio poft ira turn fuiffe graui-
ter pcenitebat. Nil fimulare nouerat: fed qualis interius
exiftebaCj talem fe exterius demonftrabat. Ad os'eiusfi
accede res, ftatim qusdico vera elle comprobares. Diui-
narum rerum fàporèmquemdpueroimbiberatjfictenaL4
citierconferuabat: vt eiuspene vniuerla verba vel fadta
diligenter confideranribus,nil aliud qudm cceleftemfra-
grantiam redolerent. Eeclefrafticisofficijs ira déuQtus ih-
fiftebat, vt nec labor diurnus, nec requies noifturna eum
in his aliquando reddere fegnem valerenr. Grauefein-
currifiereputaret delidum ,li vel/bmno coaétus, velco-
gitationibus aduocatus, deprolixa Cluniacenfitim plal-
modia vnumfaltem verfum int-ermitteret. Cumque nihil
pfalmorum jnihil reliquorum officiorumoseiusprster-
iret,intelledfam quoque quern poteratdi&isadlùbebac,
& Deo iugiter immolans facrificium laudis, iuxta Apo-.
ftplum fpiritu & mente pfallcbati Religiofa etiam inex-
terioribus ftrenuitate eleganter pollcbat : cuius rei gratia
inmultorum Prioratuum adminiftratipne,&fubditisv-
tilis, Sc omnibus quibus innotefeere porerat, car us erar.
Obedienti^ fingularis confer uacor tanto earn afte6ta cor.
lebat, vtnefasduceretjii velirimodiconutumiubentis
excederet. Expercus fum ipfe magnam in haevirmre eius
conftanciam ; cui cum fæpegrauià, Sc quæalijs vix iniun-
gereauderem, facillimè imponerem: alacrirer iniuncta
fufcipiebac, Sc alacrius adimplebar. Romam^quodam
tempore pergehs’,illoillilq; iter meutn cpmitantibus, 5 e^
nam qu* de praccipuis.Thufciæ vrbibus eft,, hofpitandi
caufadiuerti. Die fequenti maturius hofpitari copie ns,
ante lucis exortum iter arripui. Gurtiq-, iam duo fere mi-»
liaria ex vrbe progjefGls peregiflem , lubiro poft nos vo-
cem currencis equitis veldt à longe audiui : eaque audita
fubftiti. Qui cum ad nosie fuftinentes peruenilFet ,,infi-
dias nobis in via à duce Conrado quorundam inftindu
pararinarrauicreaq-, de caufa redicum perfuafit.Qupim-
pe.tratô,ego quidem cuur foeijsretro redii: Gerardum ve-
ro (quoniam promptior ecr ad obediendum nônaderat)
ad dominum Papain exigence necefiitate direxi. Re cede
jTunc demum Êimulus intellexir ( vt faspe poftmodum
ipfe mihi narrauit Jnpnhominum, led maligrtorum fpiri-
tuum hanc eflbfrequentiam. Vnde altavoce'focium O-
liuum, v,tfurgeretinclamans,yas quod forte cum aqua
benedi&a in proximo dependebat, fidc plenusarripity
& fanófcificatum cleroentum hue illueque .eonfidenter
afpergens V omnja films habitaculi loca infun die. Hoc
dum faceret,clamare file fortiter ccepit. Eia, inquit ,eia »
facqiiod faers: infta, perurge aduerfarios, quoniam ecce
veluta facie gladij fugientes fummacum celeritate exire
contendunt; Sc quiamoras paciuntur, in alterutrum im-
pingentes , primes hi qui lequuntur, violcnter impel-
lu’ntrf Quo file audita, inftare acriter: 8c aquabenedi-
ólianiSj hljos'maledittronisadomoexcludere contende-
bat. Quibus penicus(«gto qui hoc folus cernebat teftifi-
cante) exclulis., &iiled dtémonum infeftationeliberatus
eft, Sc quantum adlimilia valeat fifiucaris aqua: cum fide
afperfib>dèmonftratum eft. Dié veto fiibfecuta, fiambus
huius vifionis.relarione laetificaris, in bona confeffione
nouusillemonaehusobiit: &in ilia dasmonumfugafuf'
ceptam a Deo conuerfionis fuse deuotionem omnibus
perfuafit.
De Gerardopura &fimpticis vita monacho.
C A P V T I IX .
JAm incidentcr, fed necefiario his interpofitis, ad pro-
pofica me reuérti afiumpta principalicer materies co-
gir. Vnde ilia qux d e magnifico &fupercceleftiGhrifti
corporis Sacramento miraculaadhucdicendafunc,vlcra
differenda non Frater quidam eurn honore nomi-
nandus, cum dulcedine recolendus,Gcrardus nomine
magniillius Cluniacenfis Monafteri} magnus & ipfê vitae
mericpmonachusfuir. Hicaimeritiaindfericali habi-
tu ad pedes memotandi faÜcliPdtrisHugóniscducatus
virtummeiusimaginem multa ex parte inipfoexprefiam
oftendir.Nam quodnonparum difficile eft, in medio fé-
culi conftitneus, &inignc nonaduftus5iuuenilesannos
abfque caftitatis r^ufragioeuafit f . Coataneorum quip-
pe lalciuiam innato pud'ore abhorrens,maturis clericis li-
ue M0nachis adhsrebat. Quorum cohabicatione ad po-
tiorem honeitacis amorem informatus , ad Ecclefiaftica
quoque officia frequentanda & amanda, paulatim infti-
tuebacur.Vndecomingic vt opcimovfu cum state fenfim
conualefcente, tantum erga diuina amorem conciperet,
ns ille à nobis, nonduni plene fex v is ( vt arbitrPr ^mi-
liaribusexpletis,iniidiantesincurric. A quibus compre-
henfus, rebus omnib9ablaris'à<$deferta Sc prsrupta mon-
riumviolenterab'duduseif.Vbi inaliilfimatutnconclu-
fusymulcaque incommoda perpëlïùs:,poftqUampe&sula
tcarceris eua lie, le ali quid propter obedientiam pafium
faille, gauiluselt. Super omnia vero falucarium al taris
facràmen toru m am orem, corpori virtutum fuatu m. vèluc
quendam verticem impofuerac .-' quo vchemenci 'cordis
anniluinaltalublato, ipfaquoque coeliimimapenetra-
bat. Qtysenim facilercferre valear, quam clàroillefidei
oculo iefum Dominum lub vela mine Sacramentorum
nonvelatum admirabatur,fed reuclatum contelnplaba-
tur? Nullàm irrtelleiftpi eius (peciés exterior caliginem
inferebàt, fed velut cum Apoftolis in terragradieniein,
cum beaca virgine in cruco pendentem,cura MariaiMag-
dalena à morcuis relurgcntem , intuitu Ipiritualicernebat.
Contulerac ad hoc &cri corporis &. languinis Chri-
fti myfterium totamfpemfuam , Sc quotidiana peneob-
latrone pro fuis ac totius mundi pcccatis Fili-um Patti (a-
crificans, le quoque ipfum multa cordis deuotione&.la-
chrymarum profufione pariter immola bar. Videres eum
afiiftenrem altari, profundo plerumquc fietu totum
concuti, verba fingultibus i n terrriim pi, graui b us pe élus
fufpirijs' vrgeri ccrneresi. yt inrelligi darçtu* prorlus ab
humanisalienaturn,a<f'diuinafubleuatum,nontantum
mente, fed ipfo pene corpore ficin coeleftibus conuerla-
rijVide illo etiam àDdminodiâum viderctur, Qui man-
ducat carnem meant, & bibitmeumfanguinem, inmemanet&
t)e Mifa cu iis^L ib 'er t
egoinillà..Et qui manducatme, ô'/tpfevjuitpfopter ni?.*. Efali-
S ,b{ I Panisquemegodab#, câro mea Quam
W M putaret temporalemi riirfum afi; 'Slquiç1
man du cauerit ex hoc pane, viuet instérnuhr. -His'Dô-
mini hoftripromillîonibus, vitam in hislèfurherecèrtus
sterna m^inia ti ab i 1 i- (y tfi c di.c a m^au i d i tâte, pane coelcfti
n öfter hic Gerardusinhiabat ^ & beâcam anims fûsèfù-
riem paftù quotidiano recreabat. Iftis bonorrim ope-
rujp êxetcitijSi-g.primà iüiientute ad vlthhUm yfquefere
Xenedutem perdudis,tandem dignus habitas éft, cuiali-
quid fccretomm fuorum Dominus reuelaret. Qnod in
hfe corporis &/anguihis fui my.fterijs ideolîngularitera-
gere voluit, vx,.:$c eorundem Sacrartientórum veritätem
ollenderet, & fiunc de quo loquimur, non fruftra in bis
fpëm luam poluillemonlharet. Vnde & ähiiTii ëilis alfc-
dionem lïbi beneaccepram fuillcollendit: quando eum
congruente çius deuotioni miraçulo,ram rtragnificè de-
corauit. Tclfis huius tarn ad mir an d i m ira eu li ipfe t l l ,
cui vtrum credi debeat, vica prscedens Sc finis lublè-
quensdéclarât. Non tarnen hoiuin IpôntaneUs relaror
extitit:,fed à raefecretoadiuratus, qCio.d priusqualî lub
alteriusnomine dixerat, fibi reuelatum fuilfeindicauir.
Efne^aliquis in corde meo fcrupulusremanetct’j.licetde
verbiseius fimplicirer prolatis in millo du bi tare m ;quod
devifioneapéruit, nominrsDei&Chriftianæfpeiintei-
polua teftifteacione confirmauit. Extorlit tarnen a me
prius feôreti fi dem ;::vc quoad ipfe viueret, alto ilkid’fi-
■lenrio conlcruarern. Sed eo iam a Vica'prslènti morte
çarnis exempto , oportet ea ptopalari ad D^i gloriam :
quæ ille dum vixitad lui voluit cel ari eau te 1 am. "f Habe-:
Xufin Çabilonenfi Epilcôpatu vijla quæ Bellus m ons di-
citur,ad ius Çluniacenlis monafterij fpe'dans, vbi in honore
tïnMS-d
S.V. aliiuf
ipicÇajj..^
n ho^l
Narratif]
1 p H »4 ,
raculieiM
W°ßcnM1
beatæ Dei genitricis& Viigims elt Ecclefia.-ob eiuf-
dçm,fii)gulârern memoriam.fi ngularem | vc a mul tis corn
peii; oiandidansgratiam. Simr ibidem & domus parus
paupisad nrànendum monaehis'XàPis cdngruæ. Erac tùnc
ibi circa nar<dem Domini iaifi didtus venerabilis
dus,&ftudijs fupraIcripfismfa.rigatusinftabar.' Aduene,
rat cifcuncifiqniS'Dominicæ lacrafus dies, Sc file noéfur-
njs vigilijs deuoté expleris, ad diurna fe officiadeuorius
implend^parabàr;- Ven tutti eftàd Mifi^m, & more fuo
veltibuslacrisexteriusparatus, inrerius Ipiritu &,fidéfe-
pletus, ad altare accelfit; Cum que csreris' ëxpletis ad
.Canoncm peruehilïèt, Scverba dtüina ; panis & vin i.lub-
ftantiani in Chrilti carnem & fànguinem commutantia
cônlummafiét j paülulum ant^Dotninicam oratione;m
forte oeulo^dXaèraipfa^conuertif. Ef ecce’ftupeo refe-,
rensi-formam quidern^ anis quçm altariimpolueràt non
vidit,paruum veropuerulum mànibus & brachijs more
1 nfa bf iæ ge fti en te m pro eoconlpèxir. Hasfit itaque con-
fpicieôsdebito timorécurbatus, & nelciensquid ageret,
ad inlifitaTum^ coeleftefpe6taculum tremensàdmiraba-
riir. Legi olim quiddam his qutérefefo firhile,fed dignà-
tio aliquid noftro mirâcùlo^voluit àddere, proprer quqd
null um huic iriueniretiu æquâle. Nullaenim æras prære-
rita hoc conlpicere'meruir,qjnoftris diebusaudfor horuin
Sacramentofum DeusGeratdo noftro videndu conceffit.
Nam duih' hoc ftupidus miraretur, eonuertens qcuiôs'ad
latus altarrSiConfpicit mulietëmhoneftiffimæforms, 8c
vçihtell eâ:Ucoh€epcrat, beatamfemperVirginemeiuf-
dem Dei pueruli matrem, dfHgenti eum & yeliit marerna
cuftodiamultacum rëuerehfiabblèruantehi. Iuxtaqiiam
ceriyt angelici d é c r is yirufin, imrpo , ytyerè erat, à Dëo
mifTum Angelum y coel efti b us S âcrame n tispiriter cum
illâaftantem. Quanfum in corde ifta cefhentis tûnclæ-
çusaccrcueric ciihor, q mùitlplicàtum fuerit gaudiü,qua-
ficer coreius&cSro élus exultaueruntin Dëum viuü, nec
ego lcribere'î nec ille-rnihi potuitreferre. Addicurajdhuc
iiraudito miracûlo teftimonium'- Angelicum , 8c eum
quetii alcàri videbac'àififtentem panditfibi Angejuifi di-
çe n tem. V erb a ipfamihi ab eo fæperelata, ni h:’! plus mi-
nusvé cótinentia/diófurus ftrm.Qufd,inquitAngelus,mi-
raris ? hic puêrquemoon^icis. coelum gubernat & tér-
ram. His diôtis, cæleftis vifio ‘abfcelfit. Poft hoc dum
rurfum oculosâd lalutariaSaçtâmehtarëduxiflètVinfan'-
i t it
! temiam viderenon potuitiV Sed pains fpeciém vt prius
fuerat, alfari fupërimpofifàm vidit. Hoc tarira miracu-
•lo dignus habitus , Sc eodem Çhrifti corpore qupâ'cbn-
fpexeratfariatus; mifiàffl lupefria* graçiæ munéribus do-
natam file Dei presbyter confurrimartiti f Et ne forte
venerândiis vit tànta vifione min^stligriusab aliqùofnil-
! leputètur, quiddam non quidem huic miracûlo finale,,
fed tarnen hon vile per huhcgëftum , référendum elle Vi
dëtur,. Rëgébat âliquando ,'quod Niuërnis habemus,
San&i SalUatoris Monafte'rium fibi afan&o Patie Hugo-
ne com miflu m. O f ta eftlis i n tei eu m&que n dam fu u m
Præpofitum, proqu^,di'e'agendi cônftituéa,'ad'caufam
ytërqiie ëohuenit. | Affuit'iïitriritu.dô'hobilium >•.cleri*
çoruni, 8c Moriachörum non paruushümérus'., vulga-
rium vero coriftipatio vniuerïa replebar. Aflèdit Prior
Gerardus i n terme dios ,réliqui eum v n dique àm bierun t;
Veriit & cum fuis Præpofitusÿqontraillunï caufärn a&u-
Xïisf Adetant èleéli indices;, qui vtriiifque adtione audita
, litem iudiciario ordine dirimerenr. Rém deqiia age-
batür huila nortiinarë neceifitas cogit, erat tarnen^ Ecclefiaftica
, multumquëvfibüs Monalterijnecelîaria. Hanc
ille , quem dixi j'Præpo'firus, quöniam valde lücrofavi-
debatur, fummo ftudio fîbi vendicàrëconâbatur. Ere-
gione Gerardus non acqûiefcëbac, quoniam àdMs fibi
comiTiiirum Monâfterijhancpertirierefciebat. Dataeft
Gerardo loquendi copia, & coiam cuneftis quiaderant,
vt religiofum décebat, caufam fuam aperuit. Qui poft-
quam finem dicendi fecit, is quièi à'duerfabatur fallà elfe
quæ ab èo di£fca fùerant, exclaihàuit. Iulfîts polt hæcà
iiidicibus venire, & ea quæ dixerat comprobare, propius
accelfit, & iterans quæ dixerat, ccëpta temeritàté le vera
dicef ë confirmabat1. Çumque inftarér, rurfum ei iudices
præcèperuht, vt fecundum morem region i s êi 1111 cl quod
ipfi vocantgadium ƒ , rei vidëlicet ab eo probandæargumentum
, rrtanu propria iheiufdem Gelaidr Prioris manuponeret.
Qui velut ex bona confcientià audaârerga-
dium in manu eius ponens, ait.- huius, vt dixi., rei ego refais
lum jJilijs'quoque te fti b us vel duel loid i p fu m pioba-
turus., Sed quia» vt feriptum eft, falfus fclïis nonerjt im-
piinftus , poftqtiam hæc verba protulit, cunttis qui ad
aiidierfdarh caufam illäm c ohne n érant çern e nt i b us ,'re-
fupinusruit, & illico expirauit. Trcmefidi omnes für
rexe'runt, & rem à Deb iudièâtam vidëntés, nihil vitra
iudfcareprælumpferurit. Nam quidam ex illispfiusçt-
iam miferum ilium pro certomen tin noue ra n t , pi u ri mi
ftifpicàbançur , nec vero vniu.erli pari ter cegnouérunt
Deo hune mentitum fuiffc, quem eiusiùdioiqppftpro-
latum mendacitim' ram fubitô contigitInterfile. Irilidc'-
miracûlo licet vltrix mëndacij diuina veritas magnihcc
claruerir; cuius fatten îhëriti Çerardiïÿ'vî'dë'ri poliét,in-
iuriameius vindicandomonftrnuit. f Manebataliorempote
in loco Cluniacoproximo, qui Alrnm-iugnm vo-
catur. , Sumpfir au fern - i de m 1 o eus .ri ô m e n ab altitudi-
n e , qua omnem circumiacerttem tèrram tranlccndit.
Eft ëriim mons altilfîmus.éieuatus in vertice rirontium :
ipfas fæpe nubium globofitates, quandp humidaquali-
tate grauaræ ad altiora con feendetc ncqueurit, lubfe
cO n Ip i cie n s ,v nde & Itah’æ Alpes vider/, Sc maxima pars
fubiedæ'Gàlliæ pblïït oftendi. Élatus ergb muko in
aéra fpatio moris, & lyluafum .denficate circumlèptus,
ventis inclementioribus continue parens , niuibns diu-
turnisexpofitus, afcerifu Sc défcenfu difficilis , populärem
habitarionem a ïè lqngè remouit, &j:eiriot iora quæ->
rencibusnil vltràfè q u ærere fiif folitu d i u e per fil a fi t. Vnde
&Ttnonachos tantum afi riianendüm fu fee p it, quos
nec multçselïé fui ari4 ]r,ate p'érmifir.s Hune loctim Ge-f
rafdbs ; per diuer fas m und i partes obedieotia cqmpel-
lente diu fatigatus, circa firiem vitæ fyæ veuitcmermis
^rnilfione a me impetrata, fufccpft. In qu.o éum paucis
fratribas & ipfis 0 È.y i t timentibus-j-dtuinis operibus
.folifq iVudiofius occupatùs, qrationi fnfiftcbat, leâior
ni va cab au^fre q u en ti facrotiam verborum collationc
:ad diuinùiri amorem vèheriichtius Ce açcendebât. So-
brio vidu. cbntentus j'fi quid forte in hisaliquando de-
1 iquerat j^àrcitate præfenti expiabat. -Curis omnibus
mundi
fâllaé f
itemGapi'
jug incip/
S. V.fub
hoctit.
Item M idi
eodtfri
Monttcbdi
fitem de
eodem
Monachos
dem MS.