W de leider’ in de volste beteekenis van ’t woord de ziel. In het heilio'dom
« ■ H H T 1 8 W&S h« de Priester e“ B S en bewaardê
inJ elk 8 een geheimzinmge mach^nædedeeîde ^ ^ « ~ n *8
plaatselhke ü S P zi> verbond ’grondvestte, was natuurlijk de
aangeroepen, doch meestal onder dien van Hadad” Hii is de o-nd in ^
verschijnselen van den hemel, zieh v e r e e n i g C o m j V de fod ’ ™ T to rm e t
1S’ waarm, a* die verschijnselen samenwerken; hii is weldadio- door het
schenken van vruchtbaarheid aan de landen, en gevreesd door den hlik?em tIm
M°zes werd Jahve niet van de natuur losgerukt. Het tegendeel is waar- hii hleef
haar beheersehen en zieh-ook in haar openbaren. Maar Mozes heeft Jahve boven d5
naTatr S • I N V T ¿0 t¿ en S B te mak“ ^ n nadat Hij _ en dat is de Hoofdzaak — voor hem de-God zi ienesn leveevnens tezl isitanmTmeeSn
en helper geworden was. Heel de rijke ontwikkelina- van' h e t I h î J ï Î v mÈËÊÈÊÈÈÊM MÊÈiÊËÈBmnaar mBÊ
denat hii pm denken hem reeds in den mond gelegd of in « ■ ■ ■ ■ ■
dat hij een vereenvoudigmg m den eeredienst aanbracht, en de heilifheid ' dat ^
ongenaakbaarheid van zÿn God op den voororond steldp lant Vitii ’ -,
Strengheid en soberheid/was steed^ f e — M
profeten m Israel en Juda streden, en als zii zieh daarbii steed« n„ j . j
mStellingen en geboden beriepen, zal dit althans niet geheel zonder recht zijngeweesM>
* * *
De vestiging van den Jähve-dienst bij de Israëlieten einff snmen mot
van o f vestiging in het land Kanaan, liier b e h t î d T ^ Z : ^
S È Ë È had Ultgeleid en aan wien zij met recht dankbaarheid verschuidigd waren
Jahve was een mächtig god: dat had de geschiedenis hun geleerd.
w l m ten stondei1 echter in het overwonnen land niet alleen. De oorsnronkeliike
bewoners hieven er nog gevestigd, vormden op sommige plaatsen zelfs nos- de
meerderheid, doch smolten in den regel met de overwinnaars sàmen. Uitgeroefd £
zijnooit- MËmmÈÈÊÊ
■ ®ude kj r?- der Vewlking: -.openbaarde zieh ook nog in den godsdienst De
h t i t S f e t t g g0den bleven aanvankelijk naast den Jahve.dienst
bestaan en zelfs werd daaraan ook door de Israëlieten deelgenomen terwiil de
Jahve-dienst aanhangers vond bij de öude bewoners of hun vermenging’en Weder
zijds oefenden beide invloed op elkander uit; de strenge dienst ?an Jahve werd
vermengd of verbonden met andere Elementen. Zoo zag men steeds de oudere goden
veirijzen naast den oppersten Jahve en zelfs in diens tempel. Tegen die verzwakkino-
traden ernstige, strenge mannen op, die den nationalen godsdiensfwiwL handhaven
hervormers, die Aerug wilden keeren tot het oorspronkelijke. Dat w a r e n d ew l
predikers van het oude Israël, de godsdienst-reinigende profeten
Het Jahvisme heeft een hooge vlucht genomen en al de godsdiensten der verwante
stammen achter zieh gelaten. Het is niet slechts een geworden, maar een gestTchte
«tieht e6n ,natuu.r' ’ “ aaf een ethische godsdienst, waarop door den persoon des
s ichters een Stempel gedrukt werd en die zieh ontwikkelde onder den invloed der
1 ? 16 i?ten^re va?- 00rsPr0D& alsmede de eenheid van opperheer gaf den
godsdienst kracht. En op dien stam ontstond de loot van het Christendom
1) Naar Tiele, Geschiedenis van den godsdienst in de oudheid.
Palestina is aldus^de wieg geworden van den monotheistischen godsdienst. De leer
des Ouden Verbonds kwam hier tot ontwikkeling en die van het Christendom werd
er eeo-rondvest. De ligging van het land werkte met de historische omstandigheden
sameih om de Christelijke leer van hier uit spoedig een groote verbreiding te geven.
Doch evenmin als de oorspronkelijke bewoners hier gevestigd bleven, hebben de
Joodsche en de Christelijke leer hier stand gehouden. De Joodsche godsdienst ging
in Syrie zoo goed als te gronde met den ondergang van den Joodschen staat en de
verspreiding van het volk over de aarde. Het Christendom verloor er in de eerste