H O O F D S T U K XL.
RUSSISCH AZIE.
In staatkundig opzicht maakt noordelijk Azie deel liit van het grobte Russische
Rijk, hetwelk een oppervlakte van lö '/i mill. vierk. Kilometer van Azie beslaat, d .i.
meer dan een derde gedeelte van het-Aziatische continent. Aziatisch Rusland is het
grootste .staatkundig vereenigde gebied in Azie; het overtreft zelfs China (ruim 11
mill. K.M2.) en is meer dan driemaal de oppervlakte van de Britsche bezittingen in
Azie. Toch-blijft Russisch Azie in zijn bevolking, welke ruim 17 milk zal bedragen,
bij Britsch Azie met 296 milk bewoners en bij China met 500 milk verre achter.
De volksdiehtheid in Russisch Azie bedraagt -voor het geheele gebied niet meer dan
1 per K.M2., en is in Siberie slechts 0,3 per K.M2.
Het kaartje der volksdiehtheid van Azie op pag. 8 van dit deel wijst Russisch
Azie als het dunst bevolkte gebied van Azie aan en hierdoor heeft dit gebied voor
onze beschrijving der volken niet de beteekenis van de reeds behandelde landen.
Russisch Azie kan in drie groote gedeelten gescheiden worden, nk Siberie, Russisch-
Centraal-Azie en Trctnskaukosie■. De bevolking van het laatste gebied hebben wrj
reeds vroeger beschreven (Hoofdstuk XI, pag. 100|gzoodat wij ons thans met beide
eerstgenoemde gewesten zullen bezighouden.
I. SiberiE
(12,518,487 K.M2. ; 4,313,500 bew.; 0,3 bew. per K.M2.).
Siberie vormt voor het grootste gedeelte een uitgestrekte laagvlakte, welke in het
zuiden längs de grenzen van China in bergketens overgaat, die zieh ook in het oosten
van Siberie in noordelijke richting voortzetten en een groot gedeelte van het schier-
eiland Kamschatka innemen. De Siberische laagvlakte is de grootste laagvlakte der
aarde, en in verband met de noordelijke ligging en de bergketens in°het zuiden
ontwikkelen zieh hier toestanden van een vastelandsklimaat met scherp uitkomende
verschillen van zomer en winter, zooals nergens op aarde. Zdb vormt Siberie in
klimaat, landschap en plantengroei een wereld op zichzelf.
Als men het land in het algemeen overziet en de plaatselijke verschillen niet in
rekening brengt, kan Siberie, te beginnen bij de Noordelijke IJszee, in drie breede,
van het oosten naar het westen loopende zonen of landstreken verdeeld worden. In
het noorden, längs de zee, ligt de zone der toendra’s, een boomlooze mossteppe, die
zieh längs de kust der geheele Noordelijke IJszee uitbreidt. Dit land vormt waar-
schijnlijk het dorste en onherbergzaamste gedeelte van het geheele Russische Rijk.
Honderden mijlen landwaarts van de zee vangen die toendra’s reeds aan, die in den
zomer bijna ontoegankelijke wildernissen zijn van bruinachtig grijs korstmos, gedrenkt
met water, en in den winter onbetreden sneeuwwoestijnen, waar de sneeuw door
de winterstormen wordt opgehoopt tot groote hoogten. Deze Siberische steppe
verschilt hierin van de overige steppen, dat de bodem er het geheele jaar door
bevroren is, en dat op enkele plaatsen een laag van eeuwig ijs den grondslag voor
het wintersneeuwdek vormt. Hierdoor zal alleen in den zomer een dun laagje van
den aardbodem aan de oppervlakte ontdooien, en in dit vochtige laagje kan slechts
het grijze, noordsche mos zieh ontwikkelen; er groeien geen andere planten. Het
mos bedekt dan ook de geheele vlakte met een zacht, veerkrachtig küssen, waar de
voetganger tot de knieen in wegzinkt, zonder op den vasten grond te stuiten. Uit
het Verrotte mos van een vorig jaar is weer nieuw mos voortgekomen, en zoo is de
oppervlakte ,der toendra’s een sponsachtig moeras geworden, waar over een groote uit-
gestrektheid weinig anders groeit dan mos. Alleen eenige läge struikjes met bessen,
hier en daar eenig hard gras en enkele dwergdennetjes verhelfen zieh boven de toendra.
Ten zuiden van de zone der toendra’s ligt de gordel der wouden. Met een
langzamen overgang wo rd t,. van het noorden naar het zuiden gaande, het klimaat
zachter, de bodem droger, en verdwijnen de moerrassen en mossteppen. Daar
verhelfen zieh de boomen, eerst enkele körte, ineengedrongen lorkeböomen, die op
den rand der toendra “efen zwaren strijd om het bestäan voeren. Doch langzamer-
OEVERS DER JENISSEI.
hand worden de boomen grooter en overvloediger; dennen en pijn boomen verschijnen
ten tooneele, vervolgens berken, wilgen en populieren, en eindelijk ziet men in dit
dun bewoonde gebied de oerwouden verrijzen, die groote oppervlakten beslaan.
Naar het zuiden in dien woudgordel wordt de temperatuur zachter, en worden de
naaldboomen vervangen door andere boomsoorten, die in een zachter klimaat groeien,
als populieren, espen, olmen en de Tataarsche ahornboom.
De zuidelijke woudgewesten worden reeds afgewisseld door landbouwstreken en
verder naar het zuiden komt men in een schoohe landbouwstreek, een heerlijk landschap
met een zacht golvende oppervlakte, waar kleine boschrijke plekjes' of groepen
van berken en populieren afwisselen met uitgestrekte bouwlanden, waar tarwe en
rogge groeien, of met een schoon prairieland.
Aldus is in het algemeen de natuurlijke gesteldheid van Siberie. Naar het zuiden