f i è_' fTii
f-
141 Par. voeL boven den gemiildelden stand der zee, en reikt Inj
voet of 83 ned. el diep. Het welwater entspringt echter
in Jjeide putten reeds op eene geringere dieple.
Plaats.
Diepte van den put
beneöen de oppervlakte
des bodems.
Temperatuur van het
water op de gemeide
diepte.
Diepte, waarop de temperatuur
van het water
één graad Fahrenheit
toeneemt. (1)
V o e t e t i . H e d . cl. F a r e n h , G e i s .
Samarang. 216i 70,55 90,7 52,5 25^ voel.
Batavia. 250 74,71 91,0 52,7 24 »
De lagen, welke bij het boren van den put te Samarang wer»
den aangetroffen, bestonden afwisselend uit zand, klei en mergel,
waar tusschen somtijds eene trachitische rolsteenbank voorkwam,
terwijl vele der mergel- en kleilagen een aanmerkelijken graad
van hardheid bezaten. üit vele lagen werden Fragmenten van
schelpen opgehaald, waarvan de soort niet kan worden bestemd,
maar die tot geslaebten behooren, welke in grooten gelale in de
Javasche zee leven als: Strombus, Mitra, Solarium, Venus, Cardium,
Placuna, Cerithium, Area, Ostrea, Pecten. Groot is het
aantal Fragmenten van dergelijke schelpen, dat in den donker
grijzen, zandigen mergel wordt gevonden , waarin de bron op de
vroeger gemeide diepte entspringt; op dezen mergel volgt lager
andermaal grijskleurig, eenigzins met klei vermengd zand, waarin
vele trachitische rolsteenen voorkomen.
Lagen met dergelijke verbrijzelde overblijfselen van schelpen,—
de lezer vindt ze in L. P. n". 496 en 497 , — die van zeer nabij
met de zoo even genoemden overeenkomen, vond men bij het
boren te Batavia eerst op eene diepte van 85 voet of 27 ned. el,
(1) Hierbij is da standvastige temperatuur aan de oppervlakte des bodems gerekend
op 81,5° f.
457
terwijl zij te Samarang op veel geringere diepte werden aangetroffen.
Grijze en zwartachtige klei- en mergellagen wisselen af
met zeldzamer voorkomende zandlagen en eenige met ijzer bezwangerde
kleistrooken ; kleine vulkanische rolsteenen worden in
vele dezer lagen gevonden. De bron weit op uit grijskleurig zand,
dal vermengd is met eenige klei en vele trachiet-rolsteenen.
Hieruit laat zieh met zeer veel waarschijnlijkheid opmaken, dat
het alkiviaalterrein aan de noorder kust van Java, in de nabijheid
van Samarang en Batavia, minstens eene dikte heeft van 251 à
2S5 voet; ik zeg met waarschijnlijkheid, want indien het losse
zamenstel der doorboorde lagen, de toestand der schelpfragmenten,
die er in voorkomen, het vermoeden wettigen, dal deze vormingen
tot een later tijdperk behooren, moe aan de andere zijde niet uit
het oog worden verloren, dal vele gedeelten van hei tertiaire
gebergte in de zuidelijke slreken van Java bestaan uit lagen,
welke geheel en al er mede overeenkomen en welke gedeeltelijk
even zacht en week zijn als deze. Waar zal men de grens trekken
tusschen de hedendaagsche (alluviale) en tertiaire lagen, wanneer
de eerstgenoemden , gelijk ongetwijfeld het geval is aan de noorder
kusl van Java, volkomen of bijna gelijkvormig op de laatsten
rüsten? — Het is waar, le Batavia vond men in vele, ja, in eenige
der laalst doorboorde (diepste) lagen, behalve fragmenlen van
schelpen, insgelijks kleine, gedeellelijk omkorste slukjes van twijgen,
afkomstig van dicolyledonische boomen, die slechts half vergaan
of bijna onveranderd waren. Dit bewljst echter in, geenen deele,
dal de vorming dezer lagen tot een nog jeugdig tijdperk moet
worden gebragt, iiithoofde even goed bewaard geblevene overblijfselen
van dergelijken aai-d door mij niet slechts in het tertiaire
gebergte van Java (zie vroeger bladzijde 126), niaar door G Ö P P E R T
in vele oudere bergformatien werden aangetroffen. (1)
(1) De Generaal-Majoor VAN DER WUGK , toen directeui- der genie, heeft mij omstandigß
mededeelingen gedaan nopens het boren van den artesischen put te Batavia, zoowel
len opzigto van de dikte, de wijze waarop de verschillende lagen op elkander volgen,
als omtrent hare hoedanigheid ; omtreiit den artesischen pnt te Samarang vergelijke de
lezer hetgeen BLEEKEK in het Tijdschrirt voor Neérlandsch IndiS daaromtront heeft openbaar
gemaakt; zie Iste afl. bladzijde 20. 1850.
r "
I