iis Provinces: quoniam infuper gladius Ecclefi« fpi-
ritualis e ll, videlicet Excommunicatio, quae poteft
extendere fe quantumlibet in longinquas Nationes.
Aliter eft de gladio materials Propterea non opor-
tuit, nec forfitan expedivit quod in temporali pote-
llate cflet una perfeverans Monarchia perOrbem uni-
verfum, ficut de fpirituali potellate praediximus inili-
tutum fuifle Jure divino primitus in Pcrlona Petri :
Joan, ultimo c. T a f c e o v e s m casy prout fandti Doctor es
S c Ecclefia tenendum tradiderunt. Sumamus exem-
plum materiale, conforme , ut tradit Dionyfius fpirituali
5 quod invenitur in foie, qui tons luminiselt,
non illuminatusabaliocorpore, fed illuminans; dein-
de funt aliqua quae ab co illuminantur 6c coniequen-
ter illuminant * nonnulla verb qua; illuminantur,
fed illuminandi virtute carent; quoniam in ipfis lux
occumbit. . Exemplum aliud eft in Angelica triplici
Hierarchia: unde, licet quoad naturam, gratiam 6c
gloriam lit quilibet Angclus immediate lormatus a
Deo; nihilominus quoad exercitium aCtuum hierar-
chicorum, qui lunt purgare, illuminare 6c perfice-
re , tres primi Ordines hierarchizant non hierarchizati
ab auis; tres medil hierarchizantur S c hierarchizant;
tres infimi hierarchizantur & non alios Angelos hierarchizant.
Papalis autoritas fuo modo cum luis
Cardinalibus imitatur triplicem primam. Alteram,
verb mediam imitatur Patriarchalis, Avchi-Efpicopa-
hs , Epiicopalis 6c Sacerdotalis autoritas in habenti-
bus fubjedtos lib i: quod dicitur propter Curatos vel
etiam propter folos Titulares Epifcopos carcntes pie-
be. Ultimi hint inftar terti« hierarchic qui hierarchizantur
in Ecclefia, fed non alios aubloritative hierarchizant,
quemadmodum funt populi 6c fimplices
Religiofi, fecundiim Dionyfium.
Confideratio T)ecima.*
PO t e s t a s Ecclefiaftica in fea plenitudine eft
formaliter 6c fubjebtive in folo Romano Pontifice.
Supponitur itaque primo , quod licet aliquis pofiit
eligi in Papam non Sacerdos, licut eligitur aliquis in
Epifcopum; ipfe nihilominus appellari non potell aut
debet Summus Pontifex, nififueritin Sacerdotem 6c
Epifcopum confecratus. E t quamvis ex eleblione
poffit aliquid Jurifdiblionis habere i non tamenhabet
ante Conlecrationem in Epifcopum plenitudinem Ec-
clefiaftic« poteftatis tarn Ordinis quam Jurifdidioriis
utriufque 5 quod perlpicuum eft ex terminis. Hie
autem confurgit «quivocatio non modica, propter Dominos
Jurillas , qui loquentes de plenitudine poteftatis
Papalis, folum ioqui videntur de potefta-
te Jurifdidtionis , ex qua locutione videtur h«cab-
furditas fequi, quod pure laicus,imo6cfemina poflet
efle Papa, 6c habere plenitudinem Ecclefiaftica; poteftatis.
Supponitur infuper ex jam di£lis, quod ex
inftitutione Chrilli nullus in Ecclefia debet dare vel
fufeipere gradus hierarchicos, qui funt purgare, illuminate
6c perficere , fi non interveniat vCrevel interpretative
autoritas Hupremi Hirarch« vel Monarch«
in Ecclefia fan£la Dei j quateniis inea viteturconfufio
6c optimo>regimine gubernetur, ad exemplar Ecclefia;
Triumphantis j propter quod dicit Joannes in A -
p o c a l ip f i , c. xxi. z . Se vidifie novam civitatem Je-
rufalem defeendifle de ccelo. E t Moyfi dictum eft:
V id e u t om n ia fa c i a s ju x t a e x em p la r q u o d t ib i o ften fum
e j l in m o n te . Exod. xxvn. 8. Supponitur rursus illud
Philofophi, quod a ttiones fu n t fu p p o fto rum . Tandem
ex his prccedentibus pofiumus ddcribendo dicere,
quod plenitudo poteftatis Ecclefiaftica;, eft poteftas
Ordinis 6c Jurifdictionis, qua; a Chrillo collata eft
fupernaturaliter Petro, ficut Vicario fuo 6c Monarch
« primo , pro fe 6c luis fuccefloribus legitimis,
ufque in finem fecuh, ad «dificationem Ecclefia; Mi-
litantis, pro confecutione felicitatis «tern«.
Dicitur in hac deferiptione, fupernaturaliter, ad
differentiam poteftatum vel Jurifdictionum quae lhc-
cefloribus Petri potuerunt convenire, lecundum Leges
humanas civiles 6c politicas , vel ex di&amine
Juris naturalis, quod vult ut fupremus in aliqua po-
litia gaudeat multis honoribus 6c privilegiis fuper a-
lios * vel ex fpeciali dotations feu donatione Princi-
pum 6c aliorum lecularium > vel tandem ex ipfius Ec-
. clefi« feu Conciliorum generalium favorabili concef-
A fione, ficut Communitas perfedta liio capiti natura-
liter dare potell. Cujus concefiionis una fuit ratio
non mala, quatenus honoraretur in interpretandis ju-
ribus 6c emergentibus quotidie dubiis, circa regimen
Ecclefialtipum 3 quia facilior eft recurfus ad Papam
cum Curia fua, quam ad ipfum generale Concilium:
Quae caufa mövit ab initio Reges inftituere , 6c eis
poteftatem Leges condendi 6c interpretandi tribucre.
Hanc autem diftinctionem non attendentes aliqui,
putaverunt omnia qu« nunc. Summis Pontificibus
conveniunt, competere ex primaria Chrilli inllitu-
tione, 6c immutabili Jure divino : quod falfum clt j
quoniam ftaret aliquem efle verum Papam 6c perfe-
btum, qui careret ablualiter multis talibus Privilegiis
6c Honoribus, in quibus non confillit plenitudo Ec-
clefiaftic« poteftatis, qualem in Petro fuifle deferip-
fimus , 6c quam nullus hominum pr«ter Chriftum,
immo nec Ecclefia tota cpnferre p o tu it, ita nec
auferre, ficut in confideratione nona notatum eft.
Contendunt nunc aliqui pollentes litteris , quod
poll inftitutas per Generalia Concilia Regulas, luper
B eleblionibus faciendis 6c Beneficiis per Ordinal ios con-
ferendis, juxta Fundatorum intentionem , quemadmodum
obfervatur de Jure Patronatüs apud la'icos $
nequaquam licitum fuit Pap« tales caflare Regulas:
pr«fertim ita generaliter 6c ^aflim, per refervationes
ec aliter , ficut vifum eft a centum annis vel ultra.
Non licuit pretereä fiicere tot 6c tales non-obllan-
tias eorum qu« conftituta funt in Generahbus Con-
ciliis, quot 6c qualibus non-obftantiisutifoletpafiim
in Bullis fuisj adeo quidem ut Alexander quintus in-
dublus fit in pr«tenfis quibufdam Bullis ponere non-
obllantiam hujus faluberrimi ac celebriter oblervati
Statuti. O m n i s u t r iu fq u e f e x u s .
At vero refpondent alii, non ad originem Eccle-
fiaftic« poteftatis pofitam ä Jure divino, tantundem
confiderantes quantum refpiciunt Decretales cum
glofiis, allegationibus, concordantiis fine numero
Doblorum unius ad alteram, utoviumgregimoseft.
Rdpondent, inquam, per unicum verbum , quod
femper intellexit* Concilium generale autoritärem
G Summi Pontificis exceptam efle in omniConllitutio-
ne fua qualicumque. Nimirum quia pofuerunt ifti
Papalem autoritärem fupra Concilium , aut fiiltem
non imparem. Eft autem certum apud eos quod par
in parem, 6c minor in fuperiorem, non habet impe-
rium.
Benediblus autem Deus , qui per hoc Sacrofan-
ctum Conllantienfe Concilium illuftratum divin« Legis
lumine , dante ad hoc ipfum vexationc pr«fentis
l.chifmatis intellcblum , liberavit Ecclefiam füam ab
hac peftifera perniciofiflimaque doflrina, qua femper
manente, perfeveraflet femper fchifma nutritum ab
ea. Declaratum nempe decretumque eft j quod
6c fine Papa generale Concilium convocari, 6c ä
Concilio Papa judicari certis cafibus poteft. Qiibd
infuper habet autoritatem generale Concilium pr«-
feribere Leges, feu Regulas, fecundum quas plenitu-
D do poteftatis Papalis non quidem in fe, qu« femper
eadem eft, fed in ufu fuomoderanda, reguländaque
eft. Neque putandum eft infuper Concilia generalia
fic excepifle Papalem aubloritatem in Conilitutio-
nibus fliis , ut eidem permitteretur efFrenis libertas
ea deftruendi levifiime, qu« tanta gravitate 6c di-
gefta fapientum maturitate condita funt. Intelligitur
ergo Papalis autoritatis exceptio fa£ba , prout oc-
currens neceffitas, vel evidensutilitas poftulabat ubi
pro
pro tunc, recurfus ad genei*ale Concilium non pate- ratio Legis 6c Legillatorisintentio: eft enim difpenfa-
bat: alioquin non erat ibi uti plenitudine Papalis po- tio, commenfuratio feu diftributio boni communis j
teftatisi led abuti pleniflime. VtrumVero vaUdum quale eft Lex adfingulos, fecundum Legis intentio-
fuerit 6c ratum quidquid ab abufu tali proceffit , de- nem, prout circunftantiarum varietas occurreritj qu«
finire fub una generalitate non audeo. Scio quod difpenlatiofinon fideliter 6c prudenter fiat, eamap-
multa fiunt inique , multa inexpedienter, multa in A pellat Bernardus diflipationem non Difpenfationem,
eformationem Ecclefi« , qu« tamen fabta tenent. intellige quoad Deum 6c confcientiam, fihoc eonfti-
Ceterum videtur apponenda per hoc Sacro-fan£lum
generale Concilium tafis declaratio, per quam appa-
reat quopaólb autoritas Papalis 6c quoufque cog-
nofeatur excepta in Conftitutionibus, vel jam faétis,
vel de novo condendis -f quoniam, ut aiunt, N o n e ft
a d p r a te r i t a L e x . Omnium denique male geftorum
pr«teritis temporibus cafiatio vel annulatio , neque
racilis, neque forte Juridica, 6c inexpediens plane
videretur.
Attendantur Regul« qu« fequuntur, facientes ad
elucidationem pr«cedentium de Legum vel Conftitu-
tionum interpretatione.
Prima, Leges human« dantur fecundum ilia qu« __ __ ____ _
u t in pluribus accidunt : quoniam omnes cafes par- g titur iniquitas fibi, dum corrupta eft prece vel preticulares
...... ' r ° teritaut conftaredebuerit: tenet verb frequenter apud
homines, fecundunfexteriora judicantes h«c difpen-
fatio, fi noncontineaterrorernapertum j aut nififue-
rit fuperiori Lege prohibita: quod dicitur propter Sta-
tuta fieri poflibilia, circa ufum Papalis poteftatis per
generale Concilium.
Quinta Regula: Juris interpretatio vel exceptio,
qu« eft Dobloralis autoritatis, relevat plurimutn
non obedientes nudo Legis verbo, tarn quoad judicia
Forenfia , ficut eft abexpenfisrelevatio, quam in Fo-
ro confeienti« 6c divino Judicioj pr«fe, tim, diim
funt Doblores famati plures 6c experti in arte fua,
6c inmorumhoneftateprobatij alioquin, fiepemendeforn
enumerare 6c remedium fpecialis Legis ap-
ponere, neque poflibile eft humano Legiflatori, cum
fint in infinitum variabiles; fed nec expedit, propter
confufionem faftidiofiflimam, immo 6c perplexam,
qu« ex ilia multiplicitate conliirgeret. Erit autem
Lex, fecundüm Ifidorum honefta, jufta, poflibilisfer-
v a ri, 6c fecundum confuetudinem Patri« , loco,
temporique conveniens, neceflaria, utilis, manife-
ilaque, ne aliquid per obfeuritatem in captione con-
tineat, nullo privato commodo 5 fed pro commurirci-
vium utifitate conlcripta.
Altera Regula: Leges human« qu« feruntur generaliter
poflimt 6c debent exceptionem recipere,
dum deficit ratio Legis j quando videlicet Legiflator,
fi adeflet, vel alius prudens interrogatus exciperet a
generali Conftitutione cafum partieularem, qui tali-
ter aut taliter occurreret. H « c autem exceptio mul-
tipheiter nominatur 5 quandoque epikeia ficut ab Ari-
flotelej quandoque Juris interpretatio, ficut ä Legiftisj
quandoque difpeniatio, ficut a Canoniftis 5 quandoque ^
bona fides, ficut ä Politicis, dicentibus bonam fidem C difeiplina
eflèjubi non fimulatur unum,6c aliud agiturjquandoque feivandus,
dicitur «quitas, ficut ait Propheta Domino. O m n ia
tJfyCan data tu a a q u it as. Pf. 118. CLXXi i . hoc eft fecundüm
«quitatem implenda.
Tertia Regula: ‘Triplex invenitur Juris interpretatio
vel exceptio. Qu«dam eft Judicialis poteftatis,
fpeéfcans ad Legillatorem 6c Judicesj quemadmodum
dicifblet. C u ju s e f t co n d e r e r e ju s e ft in terp retari.
Qu«dameft do6lrinalis autoritatis, fpeclans ad illos
quibus data eft, autoritate Summi Pontificis, Hcen-
tia interpretandi fcholafticè Jura , vel qui fuper his
interpretandi feientia pollent arte vel experientia, juxta
illud : C u i l ib e t e xp e r to iu f u a fe i e n t ia c r e d e n d um e ft .
E t iterum : Z J n u fq u ifq u e ben e ju d i c a t d e q u ib u s n o v it .
Qu«dam interpretatio eft inevitabilis neceflitatis ,
potens cadere circa, quemlibet, dum certitudinaliter
videt imminens periculum fuum , nifi vim vi repu-
lerit 6c ' ' ‘
E x c & c a n t e n im m u n e r a , e t iam oculos p r u d e n t i t . . „
Deut. XVi. ip. 6c fi creditur Ariftoteli experienti«
verba loquenti : Malitia facit errare, nedum circa
conclufiones elongatas à primis principiis, fed in ip-
fifmet principiorum moralium januis j quemadmodum
reputabatur olim latrocinium apud Alemanos licitum,
telle Julio : D e b e llo Cjallico : ac peccatum innaturale
6c fordidum apud Romanos, fecundüm Apoftolum
ad eofdemj 6c ita de pluribus hominibus datis in reprobum
fenfum, -pro varietatc depravationis vitiorum.
Sexta Regula: Jurisintèrpretatio, exceptio, vel
difpenfatio, fimiliter exigit, dum fit altero prædi-
blorum modorum judicialiter vel doblrinaliter, quod
habeatur duplex intuitus } unus ad bonum divinum
6c publicum, alter ad particular commodum illius
pro quo fit Juris interpretatio vel difpenfatio. Eve-
nit itaque fæpius, quod dum pafllm laxatur rigor Legis
(ex quadam ut fingitur compaflione 6cmiiericor-
di condefcenfione ad aliquos particulares pofitos fub
Lege) deperit ex altera parte flabilitas , 6c vigor
1 qui vigor eft præcipuè in'omni Lege
Docuerunt hoc Romani, qui proprios
etiam filios occiderunt, qui in fe ipfos rigorem Legum
exercuerunt quatenùs difeiplina militaris,
6c obedientia Legalis inviolata maneret. Docent hoc
Fratres Carthufienfes, qui feper efu carnium , vel
nunquam , vel rarifiimé difpenfationem recipiunt : ad
proindè difeiplina regularis viget apud eos, quæquan-
tùmfitcollapfa apud Religionesquafdam alias, paf-'
fim difpenfationibus utentes, videre ftupor 6c dolor
eft. Super qua re , jam Bernardi, pro tempore fuo,
querela nafeebatur.
Quid modo dicendum putabimus , de tarn fàcili
ut appellant, difpenfatione per Papam 6c Prælatos*
fuper juramentis licitis? fuper Votis rationabilibus ?
fuper immenfa Beneficiorum pluralitate ? feper »ene-
ralium Conciliorum non-obftantia ? feper privilegio-
'*unà 6c exemptionum commune Jus privantium consrit
egerit contra generalia verba Legis , quo ~ ceflione j Qnis omnia dinumeraret, per qu« nunc
:afu eft fine culpa apud Deum^ quamvis dolere de- u vigor Ecclefiaftic«, imo 6c Evangelic« difeiplin« to-
" tusverelanguit,emarcuit,evanuit?beat quod incidit in hanc neceffitatem. E t fidoce- provideat fuper omre
poteft legitimis teftimoniis apud Judicem huma-
num, ablblutus erit, aliter non-, quoniam apud ilium
idem eft de illis qu« non funt 6c qu« non apparent*
Quarta Regula : Juris intefpretatio feu difpgnfa-
tio vel exceptio qu« eft judicialis poteftatis, hoc o-
peratur, quod agensvonti-averba Legis, non puni-
tur apud homines in exteriori Foro, led apud Deum
in Foroconfeienti«peccabit uterque,fcilicet difpen-
fans 6c cum quo difjpenlatur, fitalisnonfueritquidif-
penfat, qualem deferipfit Chriftûs, Luc. 1 z . x L i i . f i d e -
l i s & . p ru d e n s . Fidelis, ne commodum proprium, favo-
rem, vel honorem quæfiverit, dereliólo divino, vel
communibono. Prudens, ut circumlpiciatur undique
T o m i U . P a r s I I .
nibus Sacro-fan<5lum hoc Conllantienfe Concilium.
Fundatur in hac radice flabilitas Legum, quod C o n -
fu e tu d o e ft optima L e g um p o f it iv a rum interp r es 9 ita fi nequd
Juri Divino, neque naturali fuerit contfariarfundatur 6c
illud Ariftotelis pofitizantis,non efle dandum pr«mium
invenientibus novas Leges, quamvis in fe meliores ex-
titerint j quoniam mutatio Legum frequens, caufat in-
ftabilitatem, neqiie permittit eas in confeetudinis fixa
radice roborari. Hoc artimadvertant, qui ad om-
nem motum capitis, ad omne quod bonum agi phan-
tafiatum fuerit, condere latagunt novas Leges
poenas pcenis adjicere, quafi fuper omni re qu« bona
eft ifi fieret, bonum fit 6c expediens, Legem pcena*
Q . lem