Quænam, & cur Politia dicatur Regalis.
Corollarium Gfuartum.
On idea diciturPolitia aliquaRegalis, quiaunicus
u ei præfîc, qui fît tota Communitate in Jurifdi&io-
ne major, nee ei quovis modo fubje£tps 3 fed fblùm
propter hanc caufam, quia unicus præeft, qui in quem-
libet alteram de Communitate Jurifdiélionem habet,
& eft eo fuperior, 6c hoc minime reperitur in Politia
Timocratica, aut Ariftocratiea ; nec conveniens foret
aliquem unum taliter Communitati præfici, qui eflèt
ea tota in omni cafu fiiperior, nifi talis foret indeviabilis,
quemadmodiim deChriftocenfetur, quiCommunita-
tem regere poflèt fecundum voluntatem, & non fecun-
dum Legem, & tunç effet Politia ilia perfe&è Regalis.
Corollarium Cjuintum.
Falfiim elle illud Scoti, diflintl. i ƒ. quafl. 3. quod
non licet quemquam occidereauthoritate publica , nifi
in cafibus exceptis à Deo ab ifto Præcepto, Non Decides
: Exod-xx. 1 3. Si intejligat de exemption? fiufta per
Jus divinum pofitivum, qualia erantJudicialiaVeteris
Teftamçnti (ficut videtur prætendere) tunc, tempore
Legis naturae non licuiflèt quemquam interficere, cum
tunc nondùm effet Jus divjnum pofitivum3 nec Genti-
bus, tempore Lçgis Mofaïcæ, licuiflèt aliquem interi-
mere, cum ejs ilia Lex non eflèt data : fimiliter in Lege
Evangel jea, non effet Principibus licitum aliquem ad
mor tem damnare, fa Item nifi pro homicidio, cum Lex
Vetus fit vevoeata, 6c Evangelium nullum excipiat ca-
fum, nifi dixeris homicidium exceptum fuiflè Matth,
xxvi. ƒ z . Omnes quigladium accegerint, gladioperibunt.
Si autem intelligat de exçmptis à Deo per Jus naturale;
non facio difficultatem, fed tunc nulla eft ejus probatio,
ad probandum quod pro fimplici furto non licet interficere.
E x omnibus his facile eft videre, quomodo Poteftas
qua R e x utitur, eft Poteftas Communitatis: hincau-
thoritate püblicà dicitur agere, & hanc ob rem Guilliel-
mus Parifienfis dicit 3 Dominium Principum ejfe minifle-
riale. Confequenter fiicile eft videre, quod Principatus
Regalis, 6c Principatus Ariftocraticus 6£ Timocrati-
cus, non différant inter fe; quia fint diverfæ Poteftates,
cùm idem objeèlum penitùshabeant} led propter diver
fitatem fuhjeftorurn. Sedquiade hacPoteftate Ci-
vili in Traâatu nihil intendo principaliter dicere,,
proptereà ha?c fufficiant.
C a p . I I .
In quo oftenditur Poteftatem Ecclcftafti-
cam non effe naturalem, nechumani-
tus inftitmbilem.
CUm Chrilti LUclium coilcclio non fit foliim corpus
politipum, ad finem natutalcm ordinatum
(quiefi yivere fecundum virtutem.;) verumetiam
corpus inyflicum Chrifti, 8c ad finem fiipernaturalem,
vitam feilieet asternam ordinatum, ad cujusconfecu-
tjonem Legiflator de medio noftri fufeitatus, juxta va-
ticinjum Moyfisy Chriflus icilicet, Legem gratia: 6c
lihertatis tulit, qtiamobrem 6c Poteftatem inllituit, non
ad corpora oçcidenda, qualis eft Poteftas civilis (quia
Hon quant, mortem, geccatoris, fed. magis ut convertatur &
vivat, nec venit per dere quemquam , fid potius fingulos
vivificare) fed ad compellendum fideles Legem Evangelism
confervare, alteriuspcenæmetu, feilieet fpi-
rituolis} de cujus Poteftatis integritate duo funt. Pri-
mum, eft authoritative poflèJus dicere, five definien-
do, five aliquid quod conférât multùm ad confècu-
tionem finis ftatuendo. Secundum eft, poflèdiétum
Jus non oblèrvantem aliquâ multare pcenu. Hæc autem
Poteftas non eft naturalis, fed pofitiva, hon ab homine
puro, aut ab hominibus inftituibilis 3 fed ä Deo fblo.
Pro cujus probations fupponendum eft , qyemad-
modum optime deql.arat Herveus in fuo Tra6tatu, De
PQtefiate Papa , quod aliud eft inftituere Poteftatem,
& inftitutam alicui perfonx communicarc: & iftud ma-
nifeftum eft ex priori capitulo, cum populus Poteftatem
occidendi non inftituat, quia eft naturalis j fed earn
Principi communicet: inftituere namque Poteftatem,
\ eft ordinäre quod in Communitate fit aliqua Poteftas
tanta&talis, ad tot cafus, adtalcmpopulum, & fic
de fimilibus; & talis inftitutio , tempore prsecedere
poteft communicationem certaeperfonae. Poteftas autem
talis, poteftconferri alicui dupliciter: unomodo,
quod conferatur determinate perfone , ut ohm Rex
Petrum aut Gulielmuminftituitalicujus civitatis Bailli-
vum: alio modo, non determinate perfone, led per-
fone determinate.conditionis , ut fi Rex inftitueret
aliquam Poteftatem Jurifdi£tionis in aliqua civitate, or-
dinando, quod quicumque a talibus eligeretur, earn
confequeretur; & talis eleöio eft dilpofitio ultimata ex
parte recipients, qua? facit eum c^ipacem talis Poteftatis,
ex antiqua inftitutione Principis.
Iftisfuppofitis, probatur quod a foloDeo eft h e c
Poteftas inftituibilis. H e c Poteftas non eft inftituibilis
nifi vel äPapa, vel ä CommunitateChriftiana, vel ä
Deo: fed primb, quod non poflit inftituiäCommunitate
Chriftiana, faltem propria authoritate, probatur
ficj quia talis Poteftas includit aliquid, quodhu-
3 manam Poteftatem excedit, puta, pofte relaxare aliquid
de poena debita in Foro D e i, aliquem redder^: in-
capacem, quantum ad Deum, luffragiomm Eqclefiae,
6c multa alia. Ergo ä Communitate Chriftiana inftitui
non poteft. Et quod äPapa inftitui non poflit, mani-
fefte patet ex ho c , quia priüs, faltem natura, eft il-
lam poteftatem eile, quam aliquem efle Papam.
Corollarium Primum.
Quod nec ifta Poteftas ab homine puro , aut hominibus
deftitui poteft.
Corollarium Secundum.
Qnod Poteftas Ecclcfiaftica, dc qua nunc loquimur,
eft, Poteftas coejcitiva immediate a Chvifto inftituta,
qua; valet exerceri in alterum, etiam invitum, ad diri-
gendum fubditos in finem beatitudinis a:terna;, velut
^ in finem proximum & principaliter intentum.
Difcrimen Poteftatis Laicse & Eccle-
fiafticx.
Q Onfequenter ex diöis multiplex haberi poteft differentia
inter Poteftatem Ecclefiafticam Jurißi-
äionis in Foro exteriori, 8c Poteftatem Laicam. Prim
a l parte inftitut ionis, cum una fit naturalis, quantum
ad inftitutionemj altera fupernaturalis. Secunda,ex
parte finis, una enim eft ad finem naturalem, altera ad
fupernaturalem. Tertia, ex parte pcenarum qua: infligi
polTunt per has Poteftates; quia per unam corporalis
pcena dumtaxat, per alteram vero (piritualfs prxeise.
Quarta,ex parte fubje&orum, quia unius capax eft
. etiaminfidelis; alteriusverb nulluscapax eft, nififii-
1 cro Baptilmate regeneratus: etiam una, (cilicettemporalis,
in infidcles exerceri poteft; altera in foios fideles,
ut infra patebit. De aliis autem Poteftatibus Ec-
clefiafticis a coercitiva, quas optime declarat Joannes
deParifiis, 6c conlequenter Petrus de Alliaco, inhoc
Trabtatu nihil dicere intendo.
Corollarium Pertium.
Quod Marfilius de Padua deviavit a Fide, oronem
coercitivam Turißliaionem ab Ecclefia auferens, ut videre
eft in fuoTraftatu, qui in qnibufdam volumini-
bus Defenjoritim pacts intitulatur.
C».
Corollarium Quartum.
Poteftas Ecclefiaftica in ft confiderata , nullatenùs
ab hominibus reftringi poteft j fi enim ab ipfisnonfit
inftituibilis nec deftituibilis , nec ab ipfis fieri poteft
quod in aliquos aétus non poflit, in quos poterat priùs :
E t iftud corollarium bene traftat Joannes de Gerfonio
Confider.7. De Poteftate Ecclejîaflica : ÔC quia ha?c certa
lunt, non curavi authoritatum, aut rationum numéro
munirc. ^
C a p . H I .
Tie plenitudine Poteftatis Ecclejîaflica,
& ad qua fe-prafertim extendat.
T Anta eft inter Doéfcores controverfia de plenitu -
dinehujusPoteftatis, 6cadquæfèextendat, ut
pauca fint in ifta materia fecura , ita quod his
temporibus, ut dicit Guillielmus Occam, circa finem
primæ partis Dialogi, fîimmè neceflàrium foret, quod
per lâpientes, juramentis 6c horribilibus comminationi-
busadveritatem dicendam ar6tatos,declararentur quæ
ad plenitudinem Poteftatis Ecclefiafticæ fpeftant.
Qyidam enim earn ita ampliant, forfitan adulationis
causa, ut Bénéficia & Privilégia obtineant 3 ut omni-
no abforpta videatur Principum Poteftas, necnon ad
aébus le extendat, in dcftruétionem Ecclefiæ.
Qpid^m earn dilatant, ufquc ad diflblutionem Matrimonii
rati 6c non confummati, ut gloflà [oannis Andreas,
in Cap. Quod votum. De voto &voti redemp. in
6c gloflà in Cap. E x publico. De converjîone conjuga-
torum, quia ponit hanc Propofitionem , quod Sum-
mus Pontifex poftet ftatuere, quod per fecundum Ma-
trimonium rumperetur primum non confiimmatum,
ficut rumpitur per ingreflionem Religionis, quæ quantum
periculicontineat, advertere poteft Le£tor. Ejuf-
dem fententiæ eft Panormitanus, ineod.Cap. 6c cum
ipfis deviavit Magifter Thomas de V io , in fuis Opufcu-
lisaureis, dediverfisaccuriofiflimismateriis. Iftud eft
contra verbum Chrifti : Quos Deus conjunxit, homo non
feparet? nifi fornicationis caufa, Matth.xix. 7.9 . ubi
homini Poteftatem diflolvendi Matrimonium denega- /
vit. Secundo : fi diflolvi poflèt, fine ingreflu Religionis,
non eft verifimile, quin hoc comperiri poflèt ex Sacris
Literis, quemadmodiim dc Matrimonio inter infidèles,
altera partium versa ad Fidem. Tertio: fi Summus Pontifex
non poteft debitorem ablolvere ii\vitocrcditore,
(fi enim oppofitum dicatur, creditorum multi ad ipfum
currerent pro abfolutione) ergo nec poteft mulierem ab
obligatione, qua eft obligata viro fuo, abfblvere. Et
hanc partem pro indubitata tenet Scotus. 31. dift.4.6c
Petrus de Palude. 27.ejufdem.
Sed pro priori parte arguitur,ut magis pateat veritas.
Diflolvitur Matrimonium ratum, non confiimmatum,
per votum folemne Religionis 3 fed voti folemnitas non
ex Jure divino, fed humano eft, ut patet per caput præ-
allegatum, quod votum, in quo dicitur, voti folemnitas,
ex fbla conftitutione Ecclefiæ eft inventa: ergo
ex ftatuto humano diflolvitur Matrimonium. I
Secundo: fi votum folemne ex ftatuto divino diflol-
veret Matrimonium, non confiimmatum,à fortiori, ille-
gitimaret, Jure divino,ad Matrimonium fèquens : minus
eft enim illegitimarc, quàm contraèlum difl'olvere, ciim
primum poflit Ecclefia, 6c non fecundum. Scd falfitas
confequentis oftenditur, quia fi illegitimaret Jure divino,
non poflèt Summus Pontifex, nec Ecclefia tota,
difpenfare cum illo qui vovitfblemniterinquocumque
cafu, cum non poflit contra Jus divinum.
Tertio, Matrimonium contraéhim & ratum figni-
ficat folum conjunètionem Chrifti & animæ fidclis,
quæ diflblubilis eft : ergo illud Matrimonium eft etiam
difiolubile. Si dicatur, quod fignificat etiam conjun-
ftionem Chrifti 6c Ecclefiæ indifiblubilem , ut dicit
Appendix ad Tom. I I .
Magifter Sententiarum.<&/?. z6. Libri4. confequenter
6c Richardus : contra, fequitur bigamiam contrahi, fi,
uxore prima mortua ante confiimmationem, contrahe-
ret cum fecunda : vel è converfo , fi aiiquis aliquam,
cujus vir mortuus eflèt ante confiimmationem, in uxo-
rem duceret : hoc autem eft contra Cap. debitum. De
Bigamisnonordinandis. Probatur tamen fèquela, quia
ratio bigamiæ eft defeétus Sacramenti, quia non eft unicus
unius, ficut Chriftus unus, unicè conjunftus eft
Ecclefiæ.
Ad primum iftorum refpondetur: benè verum eft,
quod modus per quem folemnizatur votum,eft ex ftatuto
6c determinatione Ecclefia^ non tamen fequitur effe-
61um fcquentcm ad votum folemne per quod vovens
moritur civiliter,efîè de ftatuto Ecclefiæ. Ad fecundum,
quod eft forte ad probandum quod in voto folemni non
cadit difpenfatio 3 videtur mihi dicendum, quod votum
folemne Jure divino tandiù illegitimat, quandiù obligat,
ita quod fi tentent contrahere, feclufo quocumquèfta-
tuhumano, noncontraherent. Scd quia poteftcmcr-
gere cafus in quo ampliùs non obligat, 6c tunc ceflat illegitimate
3 6c fie Papa non difpenfat, nifi capiendo
difpenfare, ut tantum valeat, ficut Jus declarare. Ad ter-
tium dicitur primo, quod confèquentia prima nihil valet
: in ftatu enim innoccntiæ Matrimonium, cum non
eflèt Sacramentum, non fignificaflèt aliquam conjun-
, étionem indifiblubilem, 6c tamén non fuiffet diffolubi-
le. Dicitur fecundo, quod antccedens eft falfium, imo
fignificat conjundionem Chrifti 6c Ecclefiæ, ut habet
Magifter Sentcntiarum. dtft. z6. Libri4. 6c Richardus
conlequenterjquamvis tamen apud Richardum non tam
perfeétè, ficut Matrimonium confummatum. Dicitur
ulterius, quod confèquentia non valet, qua infertur
bigamiam illis cafibus contrahi, & hoc foliim quia Ecclefia
non ftatuit quod contrahatur : contrahitur enim
fblum per divifionem carnis pluribus, vel alicui, quæ
divifit pluribus.
Aliqui iftam Poteftatem extendunt ad infidèles ut
Panormitanus , in Cap. Novit. De judiciis, dicens
quod per iftam Poteftatem adPræceptaLcgisnaturæ
faltem compclli poflunt: fed oppofitum iftiushabetur
ex Cap. gaudemus. De divortiis, ubi dicitur eos Confti-
tutionibus Canonicis maxime aréfcari, juxta illud Apo-
^ ftoli •' Quid enim ad nos, de iis quiforts fient, jitdicare?
1. Cor.v. 1 z. Ar&arcntur enim Conftitutionibus Eccle-
fiafticis præcipientibus ea quæ funt Juris naturalis fub
Cenfuris. Secundo, cum Excommunicatio non fit aliud
quàm à confortio fidelium 8c participation Sacramen-
torum fèparatio, fequitur infidelem excommunicari non
poflè. Et fi in oppofitum allegetur illud Chrifti, Matth.
xvi. ip . diâumPetro, cùmcipromiffa fuithæcPote-
ftas, (Qfipdcumque ligaveris fuperterram^ eritligatum
' & in coelis ■ & quodeumque fioheris, erit folutum in coe lis i
Et illud Matth. xvm. 18. Quacumque alligaveritisfuper
terram^erunt ligata & in coelo ; & quacumque folveritis fuper
terram, eruntfoluta & in coelo. In quibus authoritatibus,
dicit quodeumque, 6c quacumque univerfàliter. ) Refpondetur
, quôd utraque authoritas de fidelibus intelligenda
eft, de his autem authoritatibus infra magis patebit.
Aliqui ad peccata fècretiffima cordis earn extendi
J volunt, ut glofl: in Clementina, De Hareticis. Oppofitum
iftius ab omnibus ferme Doâroribus tenctu^ 6c pro
majorielucidatione, fupponendum eft, eflè quoddam
peccatum, quod in folo confiftit a6tu interiori, cùm
feilieet ad nullum opus exterius fit progreflîo : aliud eft
peccatum ad opus ufque eatterius progrediens, 6c iftud
eft iterum duplex 3 quodaam, quod non eft peccatum
ex opéré exteriori ad quod progreditur, fcdfblùmex
mala relatione interiori, ut dareeleëmofÿnam propter
malum finem : eft aliud quod eft peccatum ex opéré ex-
teriori, quia feilieet prohibitum eft, 6c iftud multiplex
eft 3 quoddam eft, quod juridicèprobari poteftfàétum
efîcj feilieet per duos vcl très telles, 6c etiam abtor ipfîus
pcccati : ôc eft aliud, quod juridicè probari poteft, fed
aélor non, ut cùm reperitur trucidatum corpus, fed cùm
Q_qq z tru