147 fomnis Gerforiii
iliius Lcg is ; fed eft illud idem quod cögnofcere cle-
bet de Lege divina, quia illi Sc fecundum illud fub-
ditum eft 5 Sc regulari. debet L e x naturalis : ut ad
feiendum quid fit vera Prudentia, vera Temperantia,
vein Fortitudo Sc vera Juftitia. Ideo dicit divina fa-
pientia. Ter me Reges regnant | & Legum conditorcs ju-
fla decernunt. Prov. v m . i f . Et Apoftolus. 1. Cor.
htualis anima dij»dicat omnia : Sc multa ad A nec Principes Prælatos.
hanc habentur fententiam. Nota rationes Aureoli
148
Dicecefanos,Sc ft fic dici poflet de Latinorum Ecclcfia.
Notate ft de uno Articulo poflet fieri non Articulus,
ponendo res in talem ftatum, in quali erant ante de-
terminationem. Exemplum : determinatio Bonifa-
cii annihilata fuit per quemdam fucceflbrem ejus. In
hac confideratione fundata fuit L e x qua; dicit, quod
Leges non dedignantur facias Canones imitari, ita
ad lioc.
Quintd Confideratio.
Homines per hoc-quod unicum principale caput
habent, ad tenendos ipfqs tarn in bonitate voluntatis,
quam bonitate morali&c bonitate fpirituali, con-
venientius Sc divinius fe hoc modo in imitate. tenent,
nec hoc ullo modo efl in praqudicium .cujufcunque
Dominii temporalis fpiritualis, five Regum five Pra;-
latorum. Ariftoteles demonftrans foliim pofle efle
unum Deum, nobis hanc oftendit confiderationem,
cum ait: Entia nolutjt male difponi, pluralitas principan-
tinm mala, anus ergo Princeps. Hie funt duo extremi
errores. Dicunt aliqui homines Ecclefiafticos,, Pa-
pam vel alios non pofle ullam tenere temporalitatem
vcl Jurifdictionem , ficut Padua Sc Vuiclef. Alii di-
cunt terrenos Dominos nullum prorsus jus habere in
temporalitate. Sed hoc verum non eft, quemadmo-
dunl de manu mortua exemplificari poflet, immo a-
liqui fubjeSH poflunt efle Principibus , Sc Principes
eis, fecundum diverfos modos. tenendi temporalita-
tem j nec dicere oportet omnes Reges vel Principes
hereditatem eorum vel terram tenere a Papa Sc de
Ecclefla, ut Papa habeat fuperioritatem fimilem Sc
juridicam fuper omnes, quemadmodum aliqui impo-
niint Bonifacio oftavo. Omnes tamen homines,
Principes Sc alii fubjeSfcionem habent ad Papam in-
quantiim eorum Jurifdidtionibus , temporalitate Sc
Dominio abuti vellent contra Legem divinam Sc na-
turalem, Sc poteft fuperioritas ilia nominari pote-
ftas directiva Sc ordinativa potius quam Civilis vel
Juridica. Nota contra dominantes in Clero. Htec
materia admodiim ampla eft ut declaretur j Sc expediens
foret ut fiepius Sc prolixius. declararetur ex-
poneretdrque a Theologis, tam Dominis quam eorum
Ofticiariis., tam Pradatis quam eorum locum te-
nentibus, ad divifionem tollendam Sc pacem nutrien-
dam, qua; perfiftere non poteft fine Juftitia redden-
te unicuique quod fuum e ft, cat tributum, tributum$
chi veShigal, ve&igalj cut timorem , timorem j cai hono- (
rem, honorem. Rom. xm .v il.
Sexta Confideratio.
Homines recognofcere debent generalitcr, deter-
minationcm quant tacit Papa Romaniis per generate
Concilium fuum Ecclefla;, in materiis Fidei Sc Le-
gis divina;, veram efle Sc tenendam. Ha;cconfideratio
fundatur in Articulis Fidei no lira;, quod eft u-
na SanSta Ecclefla Catholica, qua; per Spiritum fan-
£tum gubernatur, nec in Fide errare poteft, Credo
unam fanttam Catholicam Eccleflam. Et valet ha;c
confideratio ad inducendum Grzecos quod non
teneant determinationem Ecclefla; in Articulo pro-
cefllonis Spiritus fandti, Sc in aliis qua; funt de Fide:
Sc fi allegent fe non fufficienter vocatos fuifle,
vel quod appellent de ilia determinatione ad Concilium
generale tam Latinorum quam Gra;corum: per
hoc non debent reputari pertinaces obftinati vel ana-
thematizati. Hie diligenter conflderandum d ie t , quid j
dicere vellent j vel inveniendum eflet medium expediens,
ut omnia ponerentur ad concordiam, non
perflftendo in probatione omnknoda veritatis hujus'
Artieuli contra eos: vix enim.convincerentur homines
qui vellent repugnare. Nota hjc quomodo ali-
qua; determinationes Parifiis facta;, duntaxat ligant
Septima Confideratio.
Homines non generaliter aftringi debent per determinationes
politivas Paparum , ad tenendum Sc
credendum unum eundemqne gubernandi modum in
rebus quæ lion proxime relpiciunt, vel fine medio,
Fidei noftræ veritatem, vel Legis Evangelicæ. Hæc
confideratio benè capta Sc intellécta eft tanquam
principalis clavis, ut inveniatur introitus concordiæ
inter Græcos Sc Latinos j funt enim divifi à Latinis
in multis vivendi modis quæ fortaflls non verterentur
in præjudicium Legis- D ei : Sc in omnibus talibus dicit
Auguftinus : Patriæ confiietudinem fervandam ef-
fe. St faeris %pma, Sec. Exemplum : ipfi celebrant
in pane elevato vel fermentato., hoc contra Fidem
noftram non eft, nifi inquantum alias errarent ob
hanc occafionem, ut dicendo quöd tres Evangeliftæ
mentirentur in leribendo, fcribentes,Deum celebrafi-
fe Pafcha fuum, tempore ordinato, fecundum L e gem
antiquam > quia fi ad Scripturam facram admif-
la fuerint vel oftehfa mendacia, toua Scripturæ vacil-
labit autoritas, ut dicit Auguftinus ad Hieronymum.
Aliud exemplum : quia Græcorum Sacerdotes Matri-
monium contrahunt, habent etiam multas ccremo-
nias Sc obfervationes Eccleflæ, alias quam L a tin i,
ficut dicit quædam autoritas : Qualibet Provtncia fen-
fu [no abandat. Aliud exemplum : de modo baptizan-
di. Baptiz.etar fervus Cbrifli. Aliud exemplum effet :
fi fint aftriSH confiteri plufquam femel in Anno , Sc
recipere eorum Sacramentum : , quamvis enim Con-
fefllonis Sacramentum de neceJfitate f it, Sc dicere
oppofitum eft hærefis j. ipfum autem impedi-
re vel turbare, eft crimen admodiim enorme : pol-
funt tamen fervari complures ordinationes ad hoc Sacramentum
recipiendum, quæ non funt de Jure di-
vino. Nota quod poteft hie materia interferi defe-
creto Confeflionis, Sc quomodo. apud multos fuit a-
bolita Confeflio propter revelationem. Aliud exemplum
: fi Græci habeant Leges vel confuetudines
; Beneficia conferendi, vel folvere eorum Décimas tali
vel tali modo alio quam Latini, vel finonfolvant
talia fubfidia ut fieri folet in Ecclefia Gallicana ; Sc
ad hoc facit quod dicunt aliqui, eos alias feripfiffe
Papæ : Totentiam taam recognofcimas, avaritiam tuant
implere non poßumas, vivite per vos. Nota ad propo-
fitum divifionem populi Judaïci fubRoboam. N o ta
quod bonus Princeps permittet Leges Sc confiie-
tudines diverfoium fubditorum fi non fint dare contra
Jus naturale i Sc facere contrarium eflet fæpède-
ftruótio politiæ, ficut dicebat Dominus de Arras ,
Flandriam aliter fe gubernare veile cjuam Gallia-> vel Bur-
gundia gubernari vellet. Per hanc confiderationem bene
captam initum e ft , ut procedatur in. reformatio-
ne Ecclefiæ Gallicanæ Sc libertatum ejus, non obfi
tante contradi&ione quam facere volent forfitan aliqui
de Curia Romana.
Oftava Confideratio.
Homines bonæ voluntatis ad habendam pacem in
IfanSta-Ecclefia,.tam in.generali Græcorum Sc Latinorum
quàm in particularibus reformationibus, debent
dirigi Sc inftrui prlncipaliter per fantam Scripturam
, in qua datur j us divinum, Sc confequenter
per Philofophiam moralem. Infuper per fknéfca Décréta
Sc Decretales, deinde per Leges civiles. Hæc
confideratip patetj quia qui non poteft difeernere Sc
149 Sermo coram Rege, de Pace &> XJnione Grxcorum, 15 o
cognolcere quod eft Jus divinum , vei folummodb lemnes procuretur reduetio Hifpanorum Sc Arrago-
Jus pofitivum, leviter errat judicando de uno ficut num, Scptorum Sc illorum de 'Henodia aliorumque,
de altera, Sc nefeit feparare pretiofum avili j Scad- quod eft multo potius faciendum qusm prius ; inhuc
magjs neceflarium eft poll Eeclefia; dotationem
quam prius: nihil enim magis turbat totius Chriftia-
nitatis politiam, quam velle eodem modo gubernare
hominum fpiritualitatem Sc temporalitatem , Sc exif-
ftimare quod temporalitas proprie fit fpiritualitas Sc Ju-
rifdic^o proprie fpiritualis: dico proprie} quia in Omni
eo quod iimbfce datum eft Ecclefla; , eft aliqualis
fpfiitualitas per dedicationem, appropriationem vel
attributionem. Hie clare habemus quare Sc quonio-
do fpectet ad filiam Regis Sc Matrem Studiorum U-
niverfitatem Parilienfem, quserere pacem Sc labora-
re ad earn; quoniam iti ea liint viridobti, expertiin
fupradiStis feientiis plures Sc potius quam alibi pra;-
fertim in Theologia, fecundum quod Dux de Len-
caftre dicebat antiquo Domino Burgundies , quem-
admodiim fiepius audiviexore ejus: Habemus, dicebat
dux De Lencaftre , habemus in Anglia viros fub-
tiliores in imaginationibus y fed Parijienfes veramhabentfo-
hdam & fecuram Theologiam. Npta quod cavendum eft
ne mala Theologia Sc curiofa hanC'Univerfitatem in-
vadat, ficut in Anglia Sc in Praga. Poflet adjun-
g i quomodo fit expediens multos elle Theologos Pa-
riflis tanquam in fonte, ut fi aliqui vellent feminare
malam dodfcriiiam populo vel Principibus fecrete, ut
m ox poilent convinci per autoritatem Theologice,
magis interdum quam per argumenta. Ideo admo-
dum neceflarium eft Principi quod nunquam credat
viro perito vel alii de fabto Fidei noltra;, fitalisnon
audeat vel non velit publice dodtrinam fuam dicerej
immo talem revelare deberet Princeps. Poflet hie vi-
deri quod male faciunt hi qui infamant viros dodtos
cum predicant veritatem, imponendo quod malam
habent intentionem, fi aliter dici non poflet dodtri-
nam eorum falfam effe. Certe non funt homines quos
magis quam tales vitare deberent Principes 5 quoniam
. ponunt eos in periculum perfequendi veritatem, Sc
# ut efficiantur tyranni, Sc per lllos evenerunt quafi
omnia mala pra;terita in Chriftianitate. Notemus
hie Sc concludamus, quodRegnum Francia;non gubernatur
per tyrannidem cum diligat ftudia.
Nona Confideratio.
t-Iomines bona; voluntatis debent poft hanc unio-
nem fadtam in Concilio generali Pilano , laborare
magis quam prius ad uniendos Grsecos cum Latinis.
Prinio (ut dici folet) quod an a bonitas altam pojluLit:
fi Deus nobis inter nos unionem contulit, eo plus laborare
debemus ad honorem Sc augmentationem Ecclefia;
fua;jalioquin effet ingratitudo. Deinde debemus
habere majorem fpem quod Deus nos audiat Sc exau-
di-at quam prius}quia ex exhibitione priefentium munc-
rum fit certior expedtatio futurorum. Ulterius, ifta
profecutio eft expediens, ne aliquis dicere poffit pri-
mam unionenl profecutam efle ob aliquam malam af-
feclionem j fed folum propter bonum totius Ecclefia;
fandtj;, fine odio Vel lavore inordinatis: Papa etiam
eft Grtecus natione, Sc dodfcor Theologusexcellens,
ideo Gra;ci potius induci debent fub eo Sc per eum.
E t hie accipio Sc formo primam fupplicationem Sc
petitionem quam facit Regis filia, quiE eft ut unio
jam incceptaomnino perficiatur taliter quod omnes
Latini obediant vc. o Pap-.e noftro Alexandro quinto
> alioquin hssc unio Griecorum ( de qua loquimur)
non tam convenienter fieri poflet. Et etiam forfitan
dici poflet, quod feribitur in Evangelio, Luc. xiv.
30. hie homo non potuit confummare. Rex non pot^uit
perfieere unionem quam inchoarat. Et illud. Me-
dice cura teipfum i Ibid. iv. 2.3. id eft uni te prius. I-
deo expedientiflimum videtur, quod per Legatos fo-
Tm i //. Pars I.
quantum materia clarior eft Sc parata magis quam
prius} nec oblivioni dandum eft , quod perfecutio
Aunionis Grtecorum nullomodb impediet illam qua; eft
Latinorum, fed dabit magnam occafionem homini-
bus bon^e voluntatis, ut citius veniant ad commu-
nem unionem ; nifi dicatur quod alii nollent laborare
fuper reduStione Grascorum, nifi fub eis: ita o-
portet unum facere, aliud non omittere j fed debet
obviari Sc tolli tantum malum. Ideo expediens ap-
paret quod in prirnis in hoc Regno tam inter Principes
quam inter milites cives Sc Ecclefiafticos fiat
unio quantumeunque fieri poflit 5 oblivilcendo di-
vifiolies preeteritas , five contigerint ratione duo-
rum damnatorum contendentium dc Papatu, five a-
liteh
p Décima Confideratio.
Homines bonæ voluntatis debent faciendo utilita-
tem uuiverfalis pacis habere principalem fpem in au-
xilio Dei, potius quàm in poteftate aut icientia hu-
mana. Hcu quid poteft fragilis humana voluntas fine
Deo! qualis præfumptio eft de illis de quibus loquitur
Scriptura : quidicebant, Manus nofir a excelfa,
& non Dominas fecit hac omnia, Deut. xxxir. 17. hoc
eft, poteftate noftra fecimus res ill as, Sc non Deus
eas fecit. Et rursùs. P f l i . p.. Ecce homo, id eft ,
hie eft homo, qui non pofuit Deum adjutôrium fuum
Sec. Elevemus confiderationis noftræ oculosad res
mirabiles, quæ fa6læ fuerunt tempore elapfo, Sc in-
veniemus omnia faéta efle per bonam voluntatem, ha-
bendo fpem in Deum potius quàm in feipfàm : hoc
poteft videri de mirabilibus quæ fecit Moyfes in ve-
teri Lege de bellis, de Juda Machabæo, Sc aliis fine
numéro. Et fingulariter omne hoc apparet in fun-
datione fan£tæ Ecclefiæ, inter quos dicebat fanftus
Paulus : Phillipp. iv. 13. Omnia poffam in eo qui me
G confortât Chriftus. Nota de Sancto Thoma. Joan,
xiv. Domine, Sec. Habemus quod Angcli in no6te
Natalis Domini cum cantarent primi hoc dulce Canti-
cum: Gloria in excelfis Deo, Luc. 11.14. See. fecerunt
quafi quandam partitionem : dederunt gloriam Deo Sc
pacem hominibus j in fignum quod omnia debemus or-
dinare ad gloriam D e i, Sc illi omnia attribuere. Ideo
mala voluntas præfumptuofa., nec poteft,nec debet habere
pacem, quæ potiùs quærit gloriam fuam quàm
illam quæ eft Dei, Sc D eo partem gloriæ fuæ(quantum
in ea eft) tollit} quid mirum fi Sc Deus eidem
gloriam fuam tollat ? Exemplum de Gigantibus Sc a-
liis, etiam de illis in Libro Machabæorum c. v. 61.
qui volebant fe reddere nominatos 5 fed non erant ilii
per quos falusfatta efl in Ifrael: Sc Judas Machabæus cum
primum paStum feciflet cum Rota-inis, Sc nimiscon-
fidit in eorum auxilio, fuperatus fuit. Hinc fiumo Sc
formo fecundam fupplicationem petitionemque filiæ
Regis, quæ eft ut ProceflionesSc Orationes publice
^ fiant per univerfum Rcgnum, cum Prædicationibus
ad inducendos omnes àd morum correStionem, Sc ad
aivxiiii de ccelo poftulationem. Et per hoc inprimis
Proceflionem fecit Regis filia Dominica tranlàârâ,
quæ fuit Dominica tertia Ad venais -, Sc hoc fieri poteft
in tantum vd plus utvidetur, ficut credo, quem-
admodiim fieri debet tranando marc Poflet hie fi-
lli ad magnificandam Orationis vim Sc poteftatem j
fed hoc fieri poterit iu Prædicationibus Sc Exhortatio-
nibus fupradi&is. Expediens eft hie Sc neceflarium
ejicere omnia fortilegia Sc ftultas eredulitates, falfas
prophetias Sc obfervationes fuperftitiofas damnatafque
contra honorem D e i, Fidei Sc Spei, quæ debet ha-
beri in cum j quia qua communicatio Chrifli ad Belial?
K z l i . Cor.