Joannis Gerfonii ; ; 6
m
Provijto Secunda. Fiat adminiftratio Sacramentoaim
omnium ficut Apoftolus jubet, de omnibus honefte 8c
fecundùm ordinem, n on in jo cis , 8c feurrilitatibus,
quæ ad rem non pertinent. Errant hîc fàtui, 8c fà-
tuæ in Baptifmo parvulorum, in cclqbratione Ma-
trimoniorum cum ululatibus impudicis, Sc foedisirri-
fionibus. In auditionc autem Mifiàrum cum quanta
irreverentia 6c indecentia, videre quotidic eftadocu-
lum. Nonne tangitur Altare per laïcos incompofi-
fe&um ufum rationis, liée faciliter refiftit tentationi-
bus luis, vel malitiis alienis, nec audet leviter coram
perlonis extraneis, ôcauthenticis comparerez quanto-
minùs de pudendis, 6c verendis coilfiteri. Conlùlen-
dum eft inliipcr verecundiæ, 6c famæ mulierum, ne
in lulpicioncm veniant maritorum, vel parentum , fi
crebro, fi palàm, fi de Jonginquo ad Pcenitentiarios
mitterentur. Expedit deniqué, faciliter 6c cito rc-
linquere potellatem fupçr occultis cafibus ipfis Curatos
, comitatos canibus mingentibus ad pallas Âlta- A tis, 6c Ordinariis j non enim de publicis loquimur
Quid de Viris Ecclcfiafticis tempore minilterii
lui in Ecclefia, 6c Choro 5, quas ibi garrulitates non
videbis, velut in Foro muliercularum, 6c rerum ve-
nalium cftj quas diflraélioncs, quos rilus, quos cla-
mores, prohibente nemine ex Superioribus j nam 6c
Superiores culpa par involvit ? Quid demùm de riti-
bus impiis illorum , quos Deus omnipotens vel cor-
rigat, vel male perdat, qui nedum blafphemias, 6c infà-
nias fallàs exerccre, immo defendere non verentur,etiam
in Ecclefiis nobilioribus,8c horâ Miflæ, quas palliant lub
nomine fàtuorum, adversùsquas alias conlcripfimus.
Provijto Tertia. Fiat collatio Confirmationis Sacra-
mentalis fréquentior per Dioecefim, quia etfi non Temper
neccflîtatis fit ut aèlualiter lufeipiatur, eft tamen
neceflitatis, ne contemnatur.
Provijto Quarta. Fiat auditio Mifiàrum totalis dili-
gentiùs à lùbditis , prælèrtim diebus Dominicis, 6c
Feftivis, 6c in luis Parochiis. Verlàtur enim in hoc
principalitcr Præceptum de oblèrvatione Sabbati -, nec
peccatis : relinquatur etiam omnibus quos bona
Fide conftiterit veile, 6c Icire proficere animabus, non
ad quæftum, vel fubverfionem. Taies quippe diligenter
inquirendi client, inducendi, 6c rogandi,im.-
mb conducendi, quantb magis dùm le ultro, 6c gratis
offerunt, admittendi. Poenitentiam itaque dicit Hieronymus,
fecundam poß naufragium tabulant , quam
amplificarc, 6c dilatare plus expedit quàm ut nimia
ardtatio lua nequeat illos recipcre, qui allici, immo
velut impelli debuerant. Qua Tuper re extat quædam
Epillola longior ad Paftoralem Dignitatem.
Provißo Ollava. Fiat eXaminatio diligentior Clerico-
111m âd Saa-os Urdines Te ofFerentium, præfertim in
vita, 6cmoribus, de fpe infuper continentiam quam
vovent obfervandi, 6c ut Latinam linguam competenter
intelligant, cum his quæ Sacerdotale requi-
rit officium. Alioquin confultius diet pauciores, fed
eleëliores conftituere, quàm laxare paffim pci* ovilia
Domini tales fine difciplina, fine eruditione, fineconéxeufaturomittensàviolatione,
ceflàntecaufa légitima.B tinentia, nihil à diffipatoribus lupis différentes. Hîc
Provideatur hic, ne inliftant mercaturis, 6c operibus
Ïèïvilibus tempore illo. Item de recedentibus ftatim
poft afperfionem aqua: Benedidtm, vel Dominici Corporis
elevationem. Quid inluper de multitudine pra:-
ceptiva tot Feftorum , qua: vel non oblervantur , 6c
ita peccatur •, vel egeftati liibditorum mechanicorum
hon fufficienter conlülitur j vel peffima: otiofitati, quä
fiefeiunt rurales bene uti, janua grandis aperitur. Subin-
troëunt confeqüenter magno agmine ebrietates , lites,
lulus improbi, expenfa: fumptuofiffima:, chorea: plena:
peccatis, 6c inlaniis, 6c carminibus blalphemis,
immo 6c per Inquifitorem damnandis ■, diflölutiones
quoque luxuriolk , 6c ad breve verbum, fubingreditur
malum omne ■> ita u t, quod pro honore D e i, 6c pro
animarum lalute fuit lapienter inftitutum, vertitur in
de concubinariis, 6c de fulcipiendo, vel non liilci-
piendo Sacramenta ab eis 5 de tolerando quoque eos,
vel abjiciendo j de corripiendo infuper cos per Superiores,
nonproquæftuannuali eos confovendo, mul-
ta Te offerrent tra&anda, quæ alio loco dilputatalbnt.
Hîc prætereà de non ordinaridis ante ætatem legiti-
mam, difpenfatione non habita, cautè agendum eft,
quia peccant ordinans, 6cordinandus : needaturexe-
cutio, immo nec ordo quandoque, fi Prælattfs tales
per exprefiiim ordinare non iiitendat 3 eft enim efientia-
le in collatione cujulvis Sacramenti,conferentisintentiö.
Provijto Nona. Fiat Matrimonialis conjunétiö cum
omni lolemnitate, 6cBannis, ncque in domibuspro-
profanis, fed in Ecclefiis, neincidatin illud impro-
perium Apoftoli : Ecclejtam Dei contemnitis ? 1 . Cor.
conturneliamejus, & falutisdetrimentum. C x i . z i . Moneanturquoque diligenter perfuosConfeflioecefi
dili- fores ut infrà limites maritales hêentiælèfecontineantProvijto Quinta. Fiat in unaquaque Di .
gens eledtio Confeflorum idoneorum pro Sacramento
faluberrimo Poenitentia: digne miniftrando. In hoc
principaliffima, 6c fere totarefidet utilitaspro pabulo
gregis Dominici. Nam per Sacramentum hoc Pce-
nitentia: reducuntur oves errantes, lanantur a:grota:,
palcuntur famelicze, prselertim fi Confefior probus,
ficontinens, fidoftus, atquefollicitusaffucrit. Alioquin
fi lollicitat ad malum, fi ad quseftum lolum men-
dicat, fi negligenter , ignoranterque fuper confiten-
tiumtranlgrefilonibus inquirat, fi per ebrietatem,aut
itacundiam figillum inviolandum quomodolibet effre-
gerit, aut.fi demum blandiens obftinatis neque dele-
rerepetcatavolentibus, eosablolvere tentaverit. Vse,
Va: 5 fimplicibus oVibus Chrifti a talibus Sacerdotibus,
qtii non jam ntercenarii, Joan. x. 12,. fed rapaces lupi
Matth.vii. if . vbcandi lunt, quam longius abigendi.
contineant,
ne abutantur inhoneftiüs 6c execrabiliüs feipfis, quam
meretricantes in proftibulis. -
Provijto Decima. Fiat collatio diligens Extrema:
Unétionis, dum adhuc patiens fentitur compos mentis,
quatenus admonitio falubris de lalute propria,
pia quoque ad hoc Saa’amentum devoiio fibi proficiat
aliter quam fi preflus jegritudine animus nihil atten-
deret. Eft quidem hoc Sacramentum reïterabile, eft
etiam neceflitatis, ut non contemnatur 5 quamvisnon
ut continuo, vel Temper liifcipiatur. Hie de a:gro-i
tantibusfpecialiterin domibus Hofpitalium, deque lb-
pcliendis eis cum pietate, dum illic forte ignoti mo-
riuntur efièt attendendum.
Provijto Vndectma. Fiat frequentior, utiliorquevi-
fitatio per totam Dicecefim, vel Provinciam, fpargen-
do ubique bonum femen verbi D e i , etiam li fieri
Provifiij S'éJçtâ. Fiat Confeffio coram oculis omnium D commode poteft, præfentè Prælato principali, prout
ift pattnti I9C0, ne fubintroëat lupus rapax, inangu-
lis fiiadens agerc quæ turpe eft etiam cogitare. Væ
aliter agentibus, 6c Tub familiaritatis lpecie inangulis,
vel camerulis res ignominiâ plcnas exercentibus, eaf-
qfiic détérioré facrilegio fub devotionis fpecie pallian-
trbüs, exctlfantibUlque.
Provijto Sèptima. Fiat refervatio câfiium , leu pec-
catorum, moderatior. Providendum eftfaltem,quod
nullus caJus jtidicetur refervatus quoad juvenes minorés
tjuatuordCcim Annis, quia nec habet ætas ilia per-*
jura volunt, ut circumcat Parochiam. Hiceftcardo
totius reformationis Ecclcfiafticæ. Hæcvirtusomnis
hujus, aut fimilis Concilii Provincialis. Quemadmo-
dùm enim vetere ProVerbio dicitur : Oculus Domini
impingmt eejuum. Sic præfentis Paftoris auto-
ritas nutrit, 6c pafeit gregem fuurn. Ita tamen, fi
providus, 6c Compofitus in f e , 6c familia lua pallor
fuerit, 6c lagax 5 non lupus, non latro rapax.
Hoc modo vifitare noane eilet dare pondus au-
toritatis^ j6c honoris, verbo Dei, quod nunc pér inertiam^
f /7 T)e VifitationeJJralatorum. y;8
tiam, vel omiffionem, ne dicamus vilipenfionem Pra:- Sacramentorum, prxlertim Confeffionis exhibitione.
iatorum verfum eft apud fubditas oves in opprobrium Sic pafeet eas tripliciter. Pafcct verbo, pafeet exem-
quoddam , 6cfabulam. Quare? quiavidetpopulusfo- plo, pafeet fubfidio. Et hoc per feipfum, quod uti-
los Mcndicantes, 6c pauperes apud eos contemptibi- que landtius, efficaciufque eft j vel per idoncos Vifita-
|5S caie ver°uill ’ .nec adcflc Pr^latos, ut vel tores fubftitutos : adjuvante Deo, 6c omnia confir-
honorent priEfentia^ mante, qui eft Pallor bonus, 6c Deus benedict us in
Vilitando denique exerceretur inquifitionis Offi- fiecula fieculorum, Amen. Finis.
cium, perquirendo de dodlrinis variis, 6c peregrinis,
clam, vel palamleminatis, delbrtilegiis, deluperfti-
tionibus, de blalphemiis, 6c contumeliis, 6c gravami- A
nibus plebis per exadlores Curiales, vel alios j de Ex-
J O A N N I S GERSONI I
Dottoris & Cancellarii Partßenßs
T R A C T A T U S
DE V I S I T A T I O N E
PRiELATORUM,
V E L
D E C U R A
C U R A T O R UM.
-rid M S S . Jodd. ViEt, dp8. & Colbert. pp.
AD laudcmDei, 6csedificationcmpopuliChri-
ftiani, compilata eft hsec brevis, 6c rudis -
compilatio tempore quo celebratur Remis
Pr-ovinciale Concilium Anno Domini 1408. ultima A-
prilis, collegia tarn ex lermone illic habito, quam ex
Ichedulis, 6c didlis variis plurimorum. Et in primis, cum
Inftitutiones Canon ica: fint ineffica ces,6c languid«, nifi
per Paftorem, qui eft Lex viva,- demandentur effedtu i,
laluberrimum videtur pro reform&tione morum, 6c lub-
ditorum emendatione quod Pallor canonicas
communicationibus quoque juftis, vel injuftis, 6c ci
tationibus, vel angariis. Exerceretur proinde Sacramentum
Confelfionis fruéluosè , 6c mifericoftiter,
tarn pro cafibus relervatis, quàm pro quibufdamcrimi-
nibus quæ parochiani celant quandoque propriis Cu-
ratis, 6c aliquando non fine julla ratione. Concernit
quoque hie vifitationis modus Archidiaconos, neplus
ad quæftum, 6c fubverfionem, quàmadpietatem, 6c
ædificationem fua vifitatio judicetur exécuta. Et ne
fit velut cattus abigens quidem mures à cafeis, ipfos veto
plus devorans. Hoc prætereà refpieit celebratio-
nem annuam Coeciliorum Provineialium, quia fecun-
dum verba Juris, nihil pene fic mores difeiplinatosab
Ecclefia expellit, quàm negligentia Sacerdotum, qui
contemptis Canonibus ad corrigendos Ecclefiafticos
mores Synodum facere negligunt. Deinde, ne quis®
diceret, quod fufficientes contra omnemj prævaricatio-
nem conftitutæ Hint Leges à prioribus, liiibditur j quod
ca quæ frequenti prævaricatione iteranturr frequent
ti lententia debent condemnari, 6c velut repullulantia
malis radicibus germina crebriùs amputari, prælèrtim
per vifitationem quæ eft quædam applicatio Legum
adoperationem, ôc.fuavivificatio', quæ aliter mortuæ
lunt, vel languelcunt.
Provijto Duodecimal Fiat ad extremum redudlio pul-
chræpads, tarn turpiterexulantis,adhabitaculumtotius
EGclefiæ , 6c hoc per implorationem divinæ milèricordiæ
,, per morum corredtionem qui- nos lua unuium emenuauone , quoa raitor juxta canomca
pervei-fitate à nobis, Deoque feparantj per Concilii Sandtiones vifitet diligenter, 6c crebro luum gregem
generalis ( fi ita vifum fuerit ) celebrationem r in quo aut per ipfum, autper Vicariosdodlos, habentesple-
generales per Chriftianitatem errores paffim Tpaiffi veni- nariam ab eo potellatem , in negotiis præfertim Ipiri-
rent hoc generali remedio corrigendi. tualibus ordinandis, 6c expediendis, præcipuè circà
Pergebat hoc loco induftriofa Sedulitas velle plufa, materiam Poenitentiæ, prout eis vifum fuerit expedire
particulariaque luper iplo Ichilmate peftifero terminan- 6c cum moderato llipendio eis ordiriando per Prælatum.
do difièrerCjUt de fubtradlione,de neutralitate,de Benefi- Qua in re videntur attendenda pro quadam generali re-
ciorum ad Ordinaries revocatione -, led modeftia repref- memoratione ea quæ fequuntur -, cum additione, vel di-
fit dicens: hîc neque locum efiè, neque tempus; jamC minutione, fecundùm circumftantiarum occurrentium
qupqiædandus eft, ait, multiloquio tuofinis. Parui qualitatem,6ccumappofitioneremediorum,lècundùm
modeftiæ, 6c Tub exhortatorio quodam epilogo con- prudentiamvifitantis.
cludere taliter inftitui; • Primo vifitatuftis Prælatüs allqtiam Parochiam per-
Bontis Pajlor^ ut audivit .veftra dêvotio præclariffi- lonalitcr, adventum fuum prænuntiet per dies aliquot i.
ma, _ V ir iPatres6cFmtres^j) bonus Pajlor ammamfuam priiisindicansperfchedulam, ut fi:quis indigeatconfi-
at pro ovibus fuis, Joan. x. 1 1 . dixit Ghriftus'Paftor il- lio, vel remedio lalubri pro faëto conlcientiæ lliæ
le, qui fecit quod dôeuit. Nam coepit facere, ipoû do- fiveincommutationevotorum , fiveincafibus referva-
o?r<r, A6t. i. i. utqui-potens erat prius opere, poll tis, fiveinaliisquibulcumque, fitparatus tali die, ta-
eimone, prius coram-Deo , dehinc coram populoj lihora, 6c tuncconfidenteradveniàt. Indiceturprær
dedit animam fuam pro ovibus fuis in prædicatione, in tereà omnibus parochianis celfatio ab omni opere, us
operatione , in Sacramentomm per mortem ejus vivi-- in Ecclefia compareant,
ficatione; Fiat hoc fimiliter à vobis. Attendee prius Item fiVifitator fit Prælatüs, indicetur eis ultrà hoc ,
yobis , dehinc univerfi gregi, in quo pofuit vos Spiritus quod ad Sacramentum Confirmationis digne fufeipien -
fanUus regere Ecclejiam Dei, quam acquijivitfangume fuo. dum fe præparent, 6c illud recipiatur. Qui fi non fit
Acl.;xx. 2.8. Qtiampbreminveniatur apud unùmquem- Prælatüs, inducantur adiré eum quam primum comnio-
quevellrum, confôrmiter.adpræmilîàmtriplicitatem, dèpoterunt. Eftenim Sacramentumlalubre, neccoh-
& facram Evangeliiledlionem, triplexconditio. Vocet^temnendum, dumopportunitasleingerit. ;
unufquifque oves fuas proprio nomine, 6c hoc Prædi- Item Vifitator in principio fui adventus poterit ad
catione , 6c familiariexhortatione. 5 vadat ante eas, 6c populum in Ecclefia per fe^ vél peraliurnfacere c-om-
hoc cxemplari converfatione 8c. follicita direélione. memorationem brevem, conformiter ad ilia quæ con-
Defendat, 6c adjuvereas, 8c- hoc. in Sacramentorum re- tinentur in Traélatülis compofitis pro eruditione fim-
ugiofa miniftratione; Sic aflbeiabunt eumfedulatur- plicium Sacerdotum, 6cpopulorum, inmateriaPræ-
cânes latrantesin voce Prædicationis. Sicaudient ceptorum, 6cConfciëntiæ.
V0G®1? -e.ius oves, 6c fequentur , quia præeedet eas in Item Vifitator poterit priùs, fi Volùerit, yel poftmo-
greiiibus operationis. Sic demùm : cognofcet lingulas dùm interrogare ab illo vel de illo, qui delèrvit Curæ'
ex nomine, attendens diligenter vuiturn peçoris, in Parochiali,fi fit Curatus, vel folùm Viearius mercenarily