Decimafionä.
fU m , (Juai vehementer asfti-
uittentio refleBens fifit- j mat verba non protulifle.
jper attentionem preteri- 1 Alia, quse Iftud timet velut
tarn in verbis debitt O- ^ ad utrumque.
rationis vocalis inß , vel I Tertia , quae vehementiüs
I opinatur fe dixifle , vel a-
\_ lium, quam ömififle.
InßciOj triplex.
Vigefima.
Àttentio reflexa judi-
cans , triplex.
ras, qubdcaftitasmóralis, nedum matrimonialis, fed
etiam virginalis, atquevidualis, inmultiseftlaudabilis.
Tertius hoe idemdeducitdeheroïcacaftitate, qualem
naturas difcipuli vel coluerunt, vel beatificaverunt,
velconfulnerunt. Quartus fpecialiter infiftit circa divi-
halém caftitatem, quaiis imponitur Ecclefiaftï<?ls viHs
ultró, nonvi, cum perpetua Matrimonii negatione ,
cum dedicatione ad Deum, cum celebri rebus facris ap-
A plicationc , ubi tandem N ature pax eft cum Sophia.
Alloquitur in primis Sophia (quae 6cSapientia, Phro-
nefis, autTheologia dicitut) Naturam, qüam ex in-
fpe&ione cujufdam Dialogi, per egregiüm militehr
Doótorem Guillielmum Saygnet noviter editi, indig-
natam fenferat contra votum caftitatis Sacerdotum Oc-
cidentalium ex Conftitütione Concilii Niceni. Eft igi-
tur principium verborum fiiorum veritas Evangelii.
f Primo modojcompellit ad re-
petitionem, vel pceniten-
tiam ; fecùs de non atten-
tione circa fenfum , vel
Deum.
Secundo modo,fifadet repeti-
tionem, 6c aliquando conl-
pellit, propter oportunita-
tem habitam.
Tertio modo, diflùadet re-
petitionem potiùs quàm
impellat > 6c hoc propter in-
natam mentis evagatio-
nem , quæ non recordatur
faciliter eorum circà quæ
non a&u refleótitur, jQciit
[ nee oportet.
Etxhortatio conclußva.
Attendite vobis igitur, 6c attentioni veftre in Ora-
tionibus debitis, 6 Ecclefiaftici j vos precipue Patres,
6c Fratres Cceleftini, quorum intuitu res base agitur.
Attendite cum pia follicitudine qu:-e pravam expellat,
tanquamclavusclavum. Attendite, ut feiat unufquif-
que donum efie D e i, nonplus, nec minus fdpere, quam
oportet, Rom. xii. 3. 6c hoc utique non potcritfaciliter
confummari, cum pravumfit cor hominis & infcrtttabile ,
jerem.xvii.p. nififermo Deivivus 6cefficax adfit, dif-
cretor cogitationum & intentionum cordis noftri 5 quod
ut fiat, orandus eft, & in ipfumjadandus nofter cogi-
tatus, ut tandem verbis A poftolicis concludamus: N ihilfillicitifitis
5 fid in omni Oratione, cumgratiarum atitone
5 petitiones veftra innotefiant apud Deum : Et pax,
Deij qua exuperat omnem finfim, cufiodiat cor da veftray
& intelligentias veftras in Chriflo Jefit Domino noftro.
Amen. Philip, iv. 6.7.
JO ANNI S GERSONII
Doclons & CtncelUrii Parißenfis
D l A L O G U S
SOPHIA. & NATURA,
S U P E R C Ä L I B A T U
S I V E
C A S T I T A T E
ECCLESIASTICORUM:
Compofitus Lugduni
lAnno 'Domini *1413.
yld MSS. Codd. ViB. 694. & duos Navarricos.
D I a l o g u s apologcticus pro cselibatu Ec-
clefiafticorum , cujus collocutores funt Sophia
, 6c Natura, continet Adus quatuor
Principals. Primus inveftigat finem humans conditions,
qui non eft principalis ut generet, fed utfe-
lixvivat. Sccundns, ratiocinando concludit ipfi natu-
A C T U S PRIMUS
P R I N C I P A L I S :
S o p h î à .
Q V N T Eunuchi, quifiipfis caftraveruntpropter Regnum
coetorum, quipoteft eapere, capiat. Matt. xix. 12.
N e murmuraveris igitur ad versus caftitatem , foi'br
g Natùrâ, quoniam fùmmus Magifter, 6c Dominus nofter
protulit hoc verbum in grande præconium volun-
tariæ caftitatià.
Natura. Quis poteft , ô Sophia , eapere verbum
iftud? Quis cum verbis fummi Patris noftri concorda-
re? Qui prima mei conftitutione dedit Legem talem,
nedum hominibus, fed animantibus omnibus , ut cref-
cerent & multiplicarentur, necdubium, quin per ge-
nerationem. Crefcite, inquit, & multiplicamini , &
replete terram. Gen. 1. 28. Hinc didum eft à Difcipu-
lis meis Philofbphis, qubd fum ego Natura vis infita
rébus , ex fimiiibus fimilia procréant. Eunuchorum
verb quis gene ratquis multiplicat, quis denique terrain
replet ? Nonne dum fpontè id fecerint, meis,
immb divinis Legibus fè quafi prævaricatores oppo-
nunt? Nonne fiunt inutile lignum non afferens* fru-
dum 5 & propterea jure maledidum ?
Sophia. Nolite putare forör Natura $ fiimus enim
unius Patris Filiæ, qui Deuseftunicus. Nonputave-
ris, inquam, Deum noftrum Patrem , difïènfionis
efîe Spilritum, in quo f ît, efi, &nony qui didis fuis.
q difîonus fit in L e g e , 6c Evangelio.
N attira. Nequaquàm itaprorsùserraverim, fèdin-
dè rapior in admirationem, quomodo fiet iftud quod tu
dicis. U t cum mea Lege ftet in Evangelica veritate
laudabilis, 6cultroneacaftratio eunuchorum, qui ter-
ram replere non poflünt.
Sophia. Vide, ne fis tu , 6c tui, illorum de numéro,
de quibus Magifter meusjefus Chriftus, utique Dcus
*tuus præmifit, quod non omnes capiunt verbum iftud.
Matth.xix.i 1. Deindèfàdadiftindionedetriplici modo
Eunuchorum, fubjunxit dcultimis: Qui poteft ca-
père capiat, f . 12. Forfitan, 6c tu capere non potes.
Natura. Cur illud non potero te dodrice, quam
fateor meam eflè Magifti*am.
Sophia. SiMagiftram me cögnofcis, tedifcipulam
exhibe, te credulam præbc. Nam oportet omnem
qui difeere vult credere , in tuis etiam dilciplinis,
Dquantb plus in meisquæfuperantin multis tuifàculta-
tem ingenii, quamvis in nullo vero fim tibi prorsùs contraria,
vel adverfà. Sed eft veritas, quæ fiipergreditur ve-
ritatem. Prima cemitur in lumine Fidei, feu revelationis,
defeendentis a Pâtre luminum. Jacob. 1.17. Altericon-
fpiciendæ fufiieit tuum lumen naturale. Non aliter in
dodrinis judica, quàm in operibus, qualia fæpè eflè cog-
nofeis effeda fiiprà vires ttws, u t, qubd fol ftetit, qubd
virgo peperit. Quibus ideo miraculorumnomen indidi-
mus, quia non potes ipforum contingere rationem.
Na-
Super Coelibatu fiv e Gaft it ate Ecclefiafticor. 6 2 :
Si penitùs Natura. penitiis iittaa ff ii tt ,. uutt nnnullllno pmaflf-tAo capSe a
valcamquod inquiro, quid, orp, nifi f ite r e liä um
ell, & ponere digitum orimeo.
Sophia. Benelperaveris, quarre cum humili pictate,
non animofitate proterva, conabor tibi oftendere con-
cordiam Evangdiicum L ege cadibatus,cum Matrimonii
Natur,r S itita. Quid valet tandem iftecrcumitusad*
rem primo propofitam de Concordia caftitatis cunucho-
rum Iponte callratorum, cum mea Lege demultipli-
cationefiliorum, quales utique gignere nequeunt qui
manere volunt, aut forte coguntur eunuchi, vel ca-
ftrati, prout apud tuos, quosEcclefiafticosnominant,
copiam videmus ingentem.
N s °phia. Certèper omnem modumiitè procefiimus,
caftitate, cum foecunditategratis cpslibatum.
Natura. Gratum id effeceris mihi. Ecce tibi me
dilcipulamexhibeo docilem, didto quas vis.
Sophia. Quaerendum imprimis eft , ne nos proprie
dum finem inveftigavimus humanæ conditionis, quia
: :t. -------- , finis uefit qquuii rrceDbuuss oommnmibouuss nnccccedffliittaattcemm LLeeggiissi immppoouiiiitt.
vous ignorantiafeducat, quis fit mtelleftus hujus tuoe, Ad quem non afpicientes,circà humanum genus délirant
iimmmmbo dcliivvimnææ LLeemgiss :: CCrreéfdciittée,. && mmuullttiioplliiccaammiinnii ,- érb“ 1.. ■ -1 .
replete terr am, Gen.i. 28.
Natura. Nimirumtaüs, ut per copulam maris, 6c
feminæ, fpecies in fe remaneat per propagationem in-
dividuorum continuam.
Sophia. Oportet-ncquippiam aiiud attendere, præ-
fertim circà genus humanum quod ratione régi débet
?
Natura. Quid vis, fi attendatur aliud?
Sophia. Eft-ne precor, finis altior hominis, quàm
ut vivat hîc in terris more brutorum, 6c fè per gene-
rationem multiplicet.
Natura. Si fit alius, tucommone, veledoce.
Sophia. Reéte petis, quoniam, ignorato fine cujufli-
bet rei, nihil fblidum de eadem fieri poteft. Dixerunt
itaque difcipuli tu i, qubd fècundùm exigentiam finis „
cetera debent moderari. Eft enim caufà caufârum”
. r - 1 V,« IJUIllOiJUUJ gLiiuo UL11I uill
mtolerabüïter -, fimile de hominibus ut de jumentis, 6c
brutis ferentes judicium.
Natura. Pergè ultrà.
Sophia. Pcrgo, docens ex conceflis tuis, quod lau-
dabihs nedöm mihi, fed tib i, tuifque caftitas efiè
debet. Non dicam in omnibus 6c fingulis alioquin
penretfucceflio, fedinnonnullis, necpaucis.
Natura. Miror , fi poteris hæc oftendere.
Sophia. Oftendam, ne dubites, défit tantummodo
avida temerariæ contradidionis protei-via.
Natura. Deerit, fpondeo.
ACTUS SECUNDUS
p r i n c i p a l i s .
movens alias omnes, ficutefficientem, formalem, 6c
materialem. Cum ergo feire, fit rem per caufam cog-
nofeere, fupereft in hac conquifitione noftra, ut prima
potiflimaque caufarum non lateat.
Natura. Supereft, agnofeo.
Sophia. Sumamus in primis à fine compendium,
prout fliadet difcipulus tuus Plato, 6c dicamus, qubd
Finis hominis ett cognitio intuitiva, & fruit io fummi boni
in vita perpetua. Quid refugis ? Quid attonitam te
flupor invadit ? Sentio, te non capere, mortalesfie-
ri immortales , nec terrenos in coeleftes commutari.
Verumtamen Deus nofter communis Pater ita fanxit,
ita mih i, meifque fua divinitùs illuftratione retexit.
Refpiraveris autem. Ego familiariùs intereà tecum
agam , feifeitans à te , quem eflè finem proprium hominis
, ut homo e f t , difcipuli tui ( quos dicunt Phi-
lofbphos.) pofueruntj quem finem appellaverunt fe-
licitatem. E t ne gratis per diverticula tot opinio-
num vagabunda pererres , volo mihi narraveris fèn-
tentiam illam quæ tibi probabilior æftimatur, 6c
verior.
Natura. Faciam , ut petis , gratiam habens tali
condefcenfioni benevolæ. Nam ad ilia quæ præ-
mififti prærupta modo feandare vires , non fuffi-
ciunt.
Sophia. Convalefcestandem, meduce, meoquelu-
mine, fieque potens fies. Die interim de petito.
Natura. Magnus inter meos cultor Ariftoteles, nec
à mearum fèmitis rationum devians hàc, 6cillàc, more
plurimorum conclufit, 6c conftituitinEthicisfuis,
felicitatem hominis in contemplatione primæ caufæ,
quoniam Ma eft operatio optima potentia hominis circa optimum
objeBum fuum. De hinc quid S to ic i, quid Epi-
curei, quidque Platonici fenferint de fine hominis,
fum prompta rèferre.
Sophia. Sta : Sufficit ad præfens hoc unicum pro •
re quam agimus verbum Ariftotelis tu i, quoniam ‘
per omnia confonum eft mihi, meifque difciplinis. Sed
altiora noftra migrare non valuit, deficiebatfibicrea-
turarum feala, per quam comprehendere femper enifus
eft veritatem, non habens ex te natura viam alteram.
1 ropterea me dedit Deus fi liis hominum, quateniis de-
ducercm eos ab illa felicitatis arce, in qua ftetit Ariftote-
les, ad principium felicitatis æternæ fuprà modum fu-
blimions, quam Chriftus nofter credendam per me,
meofque infiillibili revelatione firmavit.
S o p h i a .
N 'O b is de caftitate locuturis, oportet, nefillat
atguivocatio, eognolcere mm delcriptive, quam
diviuve, conditionem caftitatis. Eft autem caftitas
•virtut moaerativa paßionum partis concttpififbilis circa
vemreat voluptates, ficut fobrietas circa dcleftationes
guftus in cibis, 6c potibus moderatur. Hoc Arifto-
teles tuus. Hoc tota difeipulorum tuorumfcholapro-
clamat. r
Natura. N e c reclamo. I , quo vadis.
Sophia. Caftitatem fic deferiptam tripiieamus, feu
mpliciter dmdimus. In caftitatem'moralem, hei-o'i-
ca, & divinalem. Et quidem de morali (quia notior
eft) prior ent fermo, deinde deheroi'ca, pollremöde
divinali traftabimus. ¥
, Natura. Placet, pt vis.
Sophia. Caftitas moralis, quemadmodüm cetera:
morales virtute's, confiftit in medio. Eft enim virtus
habitus^ clectivus, in medio confiftens quoad nos , ut
fapiensiudicabit. Conjeöufatur verb medium caftitatis.:
ut nec exccdat caftus, ne deficiat circa venereos
aäus fccundüm (ex circumftantias in generali, quse
fimt perfona, locus, cauiä, tempus, modus,materia;
ut fiat. Icilicet, per quem oportet, cur oportet*
ubi oportet, quando oportet, quomodö oportet, &
cireä quodi’oportet, alioquin iaude carebit.
Quit, quid , ubi, quando, cur, quotmd'o ccrnerc debts.
Natura. EtqUo paftoplüsinhomine, quam in ce.
teris animantibus ? Cur non liomimmese Legis inftin-
ctus primiim infitus fufficit, ut multiplicetur & crefeat,
& repleat terram.
Sophia. Cur non ita quatris rationem Quare Deus
omniafitbjecitJub pedibus hominis , oves, & boves univer-
ftas, in fug er & pecoracampi, volucres cceli pißes marts,
P f VIII.8. & non cuivis animantiumceteromm;fi parem
xftimas Legem utroriimque ? Sed plane datum eft, &
inlitum hominibus liberum arbitrium, quo reliqua ca-
rent omnia. Eft autem liberum arbitrium facultas ra-
tiottis & voluntatis, quafi liberum de ratione judicium.
Hinc dominium accepit fuper irrationabilia quailibeti
quafi fervilia fub libei'o. Hinc femetipfum per illud
liberum arbitrium regere debet , fub quo eft appeti-
tus finis fenfualis, ut domincturillius. Hinc ilia con-
furgit aurea mediocritas, debita fuis aftibus. Hinc
de