m parte fallendos invigilat affiduè fubditorum quo-
ramdam îmlignkas; nunc roendaciorum flieo, nunc
blanditiis adulationum, nunc accufationum conHaio-
nibus nunc ingeftione fufpicionüm , ut vel fic ra-
niant, fpolient, & detrahant, velut amorem fimu-
lent, tanquam folliciti de falute Domini fui; fimul-
BE nepictos Epilcopus Servus Setvorum Dci, Oha-
riffimo Filio in Chrilto Carolo Francorum Regi
Chriftianiffimo, Salutem Apoftolicamqae Benediiäio-
nem, 6c, miferationis fpiritumaffumere. Si demoli-
tio Jerufalem terreftris , olim perftrinxit ad lachry-
H l - mas cor Prophetas Jeremias,- & Salvatorisjefu : Si
tos accufaverint, fi mendaciorum novitatibus a»res. pratetej eörpojalis feparatio fponfi a fponfa fideli,
prurientes Prindpum frieaverint, fi accenibs odiis,
fi ftimulatos ira animo» eorum magis inflarnmareur-
gereque ftuderint. Quamobrem, non abs re vide-
tur dixilfe Seneca; CenfrUndnm efle bone menu fra de
re} quam, inquit, bonam mentem nemo occupatus inven
t : 6c alibi tradit: hac ratione ejfe vel difficile velim-
poffibile , ut idem fit Trinceps & vir bonus. Ipfi pro-
feétb Superiores non tam iuper homines quamhomi-
' nes fuper eorum capita polïti funt; 6c non tam invi-
dia quam mifericordia digni habendi, tauquam mi-
ferabiliores ceteris hominibus 6c velut pofiti ad la-
gittas caufa deceptorix jaculationis 3 quorum rnulto-
rum ftulritiam, adulatio in infaniam vertit 3 aliorum
iracundiam in favor cm , aliorum benevolentiam in-
dulgentemque naturam , trahit ad prodigalitatem
crudeüflimam 3 rapiunt enim a pauperibus quod
apud ditiores effundunt: parcunt denique■ delin-
quentibus , languida quadam fpecie benignitatis
tant'cE eft moleftise, fi denique'ipla etiam natura fuo
docet inftindfcu turturem afliduos gemitus edere,dum
compari viduatam fe fenferit r nullus mirabitur, fi in
defolatione mifcrabili fpiritualis Jerulalem , 6c in acer-
bifiima leparatione , quam in ea fenfit animus, conqueror
6c ploro. Quis igitur dabit capiti meo aquam,
Sc oculis meis fontein lachrymarum , ad dellcndum
jugiter ludtuoliflimam Sacroiandta: Eccleine labciac-
tationem divifionemque. Quis me confolabitur ? quis
medebitur? Confilium quale mihi proveniet ? Ita planc-
tus lugubris , dolor , 6c anguftia tangunt omnes in
commune fihos Ecclelke. Sed longè fevius atque
profundius dilacerat infelix cor meum , inaudita mi-
x feria, hoe exterminium, ifta perditio: nimirum data
mihi illa eft in fponfam fingularem, qua; omnium
Mater eft univerlalis 3 his nihilominus oculis afpicio
tam nefando fchilmate earn vexari9qu£E Mater eft pacis
6c unitatis, tam execranda 6c atroci perfecutione
iiledti 3 fed redît hæc mifericordia ftulta ad inno- ß earn foedari, quæ fons eft pietatis , tandem vili do
centum perniciem truculentam. Quantus erat ille
R e x 6c Propheta David, quam fagax , quam pervi-
oil ? jpfe cum ad uniusfervi mendofiim vocemieduc-
tus eft, ut hereditatem , cujus Pater de David optime
meruerat, ad eumdem femim traduceret, poft-
modum quod etiam monitus non reftituit fed dividen-
dam imperavit. Quorfum ha;c omnia? nimirum ut
commonefacerem tolerandos efle piacompalfionede-
feaus Superiorum , magis quam dijudicatione fevera
perfequendos. Neque mihi quifpiam oppofuerit il-
lud Sapientis, Exiguo conceditur mtfericordia: Totentes
autent torment a potenter patientur. Ipfi vero Pnncipes
in hoc exigui funt, eoque amplius, fi exignorantia
forte fua , ipfi fibi grandes , fibi fortes 6c bead vi-
deantur. Rurfus, • ii plura in hominibus vitia correc-
tio impofita tolerat, refervans ea divini cenfurae ju-
dicii > idem fieri de principatuum delidis neceflitas
major expoftulat; ut non protinus pro quolibet erro-
re fpernatur eovum principatus, cum Apoftolus Do-
minis etiam dyfeolis , 6c Chriftus Pharil^is hypo-
critis obedire pnxeeperit, 6c Ariftoteles definit Pnn-
cipem non debere repercuti. Vidit hoc Tragicus
ille , qui monuit AthenienTes, ne leonem introducejeaiohe
6c ignominiola fervitute earn ipfam proteri,
quæ Übeltätern 6c honores largitur æternos. O pia
Mater omnium , ô mea fingularis fponla , quoufque
dufabit pefiimus ifte languor tuus ? quamdiu debac-
chabitur fui-or impius in vifeera tua , fiitis nimifque
tuis in membris perleverat hæc horrenda divifio. Et
heu quale tibi miniftrabo confilium , tuis quo pacto
medebor incommodis ? Cruentum hoc vulnus tuum
in me defeendit ut vides , quoniam hinc vaftatriccs
curæ , hinc folUcitudines pervigiles , intus timorés
anxii, foris pugnæ, in tribulatione, violcntia, 6c diu-
turno indignoque carcere qui mihi de propria compa-
ratus eft domo, 6c de fpeciofo olim , nunc domefti-
corum manu obrutoPalatio. Quid referam probra?
quid diffamationes iniquas ? quid fini liras interpreta-
tiones di6torum fa6torumque meorum ? quid mille
mei 6c meorum inenarrabiles afflidtiones ? Attamen
non eft hicmalorum fumma : utinam in caput meum
refluerent omnes ærumuæ tuæ ô fidelis fponla ulque
ad duræ mortis perpelhonem fine detrimento animæ 5
6c tu benedi&a libertate foveres in gremio pacis
omnes filios tuos, 6c oves palcuæ tuæ. E t ô Pater
Maxime 6c Optime, ô Salutifer Chrifte, ut quid narent
in civitatem, introdudtum verb eum cum omni C fÜ videre mala gcntis meæ ? ut quid datus fum
JUIL .. _ ? . ___ manfuetudine 6c lenitate tradtarent, qua; limilitudo Âr G non ah am ooem. aluid 10-
fatis eft accomoda lei quam agimus. Quod fi de
quolibet principante h x c vent funt, ipfi Domino omnium
, 6c fervo omnium, de Domino omnium Papa
loquor, quis non hoc commune milericordix de-
bitum impendendum arbitretur ? Efto, Dominus Be-
nedidtus erraverit, non offerendo celeriter viam cel-
lionis; attendatur in eo potuifle cadere deceptiones
quales nume’ramus provenientes ex fubditis. attendatur
humani cordis fragilitas ad honores quxrendos
avida, 6c pertinaxad retinendosy attendatur quantas
vires habeant fufpiciones ingeftx a malevolis, nec efie
facile illos pro libito divellere : attendatur infuper
poenitentia ipfius , offerentis jam pridem id quod ab
initio quxrebatur. Denique fi erratum eft ab eo,
nunquid fibi janua poenitentix, qux cuilibet inferio-
ri aperta eft, occludetur? nunquid pcenalis caicei
cuftos, fponfus 6c pallor, fi non aliam opem, aliud lo-
lamen , 6c aUud ferri dabatur auxilium, Porro fi
Sandli Patres quibus infaufta tempeftate fuccedo, ge-
mebant olim fub verendo pondéré curæ paftoralis,
ficut Gregorius 6c aliorum plurimi, etiam dum Ec-
clefia llio honore 6c profperitate floreret, quid nunc
ditturus fum in fua 6c mea tam incomparabili calarni-
tate, 6c in tanta malorum mole ? Hinc vel maxime
perfpicuum efle debet, me in tali ftatu afflibtionis6c
moerorum perniciosè retinendo , non efle contuma-
cem. Alioquin profeftb miferabilior 6cftolidior furu
omnibus hominibus, qui miferiam certam cumcerta
damnatione quærerem : fed avertat hanc inlaniam a
fervo fuo milericors Deus. Ceterum , nonne variis
6c laboriofis antea Legationibus attritus fum, fi forte
refarciretur truculenta hæc ruptura, 6c fi difeufliste-
nebris, ferena veritas oriretur. Sed nunc elevans me
uoqmd innumeri dolores M in*'corpore, I bonis , D d ign ity, graviusallifit, Sccoanguftavicundone : j t a-
6c in lMa_ma , jam plus quadriennio tolerati., ddiilluueerree ffuuff-- ..... . ......
ficiuijt hoc erratum ! Viderint fi qui fint monftran-
tes oppofitum verbo vel opéré , ne plus hoftili odio
perfonæ, quàm unitatis publicæ zelo fe prodant m-
flammatos. Itaque placet hoc loco inlerei e quandam
Epiltolam, quafinomineluo ad Regem Francia: def-
tinatam, quæ ficcontextaeft.
que gravis"forinfecus cernitur corporalis affliótio 5 fub-
ter verb introrsùs plaga fævit acrior, dum pia reco-
gitatione confidero , quemadmodùm omnes conatus
mei, omnis zelus pius, omne fervens defiderium ad
pacem adipifeendam caflati funt. Et ô mores, ô tempora,
ecce quod fupra modum auget infelicitatis cu-
mulum , à nonnulüs etiam de perverfa intentione notor
6c inculpor : quid die,am ad hæc ? Plané 6c con- neque me expedire jubés, qui unico mandato tuo,
ftanter negabo. Potuit aliqua fortalîis fubrepere ab his me incommodis potes liberare : quamquam
ignorantia , quæ tam viciua eft humanæ fragilitatij compertum habeo non te jubente ifta fieri , neque
6c in hoc me , meaque omnia prorsus juftificare ne- perfuaderi fanèpoteft, ut credam generofurnanimum
quaquam audebo: : illud namque Apollolicum ver- tuum erga meas ærumnas tanta duritie ftringi : quo-
bum, quem hominum non exterreat , nihil mihi con- niam moilclceret ad compaflîonem , fi profonde 6c
feins fum , fed non in hoc jufiificatus fum. Cujus diéti religiose confiderationis oculos ad tantæ rei indigni-
quæ alia eft ratio? nifi quod inmultis ojfendimus, Ja- tatem converteret. Qiiid de te loquor , quoniam
cobi in. z. 6c quoniam non efi homo fuper terram qui^ ipfos etiam barbaros 6c paganos pietas naturalis tan-
vivett & non Eccle. vu. z i . 6c quod incerta funt geret, fi vidèrent perlonam , nuper talis autorita-
providentu nofirnt, Sap.ix. 14. 6c juftitU omries fordi- tis, gradus, 6c honoiis, 6c nobilitatis, repente deji-
dæ , tanquam pannus menfiruatoe, Ifaiæ. lxiv. 6. déni- ci 6c concludi intra parietes domefticos, 6c hoftiüter
que quales fumus in oculis divinæ majeftatis no vit nul- oppugnari. Exiftimo quod 6c in Rcgno tuo, maxi-
lus. Et f i jufius fuero (inquit Job ix. z i.) hoc ipfum igno- ma pars , meæ calamitati compatitur, ficut 6C dolorabit
anima mea : verum 11 maligna rraude , li cupi-
da ambitione , putavi quidquam agere quod Eccle-
fiafticæ unioni vel obftaret vel earn retardaret, fit in
animam Judex Deus ; quoniam potiùs talia ab initio
ufquc in præfens obtuli , quæ falubria 6c fufficientia
pro unitatis profecutione fideliter æftimabam 6c ad-
huc exiftimo, fi nonobfuifletpater ille mendacii, qui
omnia in malum 6c turbationem evertiflet. Nolle
potes hæc omnia Fili Sereniffime 6c Chrifiianiffime,
coram quo fiduciaUter hanc querelam effudi, nec habeo
necefl’e regi’as aures adimplere longa narratione
talium oblationum per me fabtarum, tàm de via con-
Ventionis utriufque Obedientiæ, per confilium à Fra-
tribus meis Cardinalibus primitùs datum , quàm de i
via compromilfi, 6c novilfimè de via celfionis. Cui
viæ, immo 6c martyfio, ficuti palam teftatus liim jugiter
adhæ fi, fecundùm præparationem animi. N ec
ab hàç unquam promptitudine difeeflurus fum, fi 6c
dum veram parère unionem celfio videbitur : telles
funt apud'te hariun oblationum patentes Literæ meæ,
nifi dolofo aliorum filentio conteblæ fint. Arbitror
autem mine elucefcere, fi levior fuiflet 6c oportunior
( pro ineundo traébatu unionis ) prima conventionis
oblatio, quàm fubito in curfu talem arripere viam,
quæ in has truderet anguftias -, 6c cui nullum unquam
præbuerunt aflènfum adverfarii, abfque quibus
generalem fieri unionem, quis exfpe£tet ? Nolo ta-
ilien Inclyte Fili, ex his dibhis vel dicendis, fuam inculpate
devotionem ad pacem Ecclefiæ, quæ utinam
devotio nulla unquam mendaci informatione ( fuper
meis 6c aliorum geftis) quæfita fuiflet illudi 6c cor-
rumpi. Sed admirari non fufficio, quo paéto ego (
qui fie egerim, fi trabler, infamer, includar, 6cnon-,
dum pro liberatione mea ab indignis carceribus tuum
meruerim auxilium. Nonne tui Anteceflores'pro-
prium habuerunt, fuccurrere non foliim vexationibus
Ecclefiæ, non folùm Summis Pontificibus in fua Se-
de reponendis -, fed omnibus communiter injuftè paf-
fis, quafi nobilisFranciæDomus, templum taie eflet
mifericordiæ, quale apud Athenas fuifle memoratur,
ùbi cunétis afllidris erat præfto fubfidium. N une enim
Fili Chariffime , vera Regum Franciæ progenies, 6c
heres exemplorum infignium -, vides coram oculis tuæ
Serenitatis ilium quem pro jufto Papa coluifti 6c co-
üs ; ilium quem ut Patrem Summum in terris, 6c
animæ tuæ Pallorem Sandtum frequentibus titulis ex-
tulifti j Ilium prætereà , quem tu cum Regno tuo
fucceflifle confiteris per eleélionem legitimam Chri-
fto 6c Petro -, ilium quoque quem prudentiflî-
’mus Pater tuus vivens coluit ut talent. 3 ilium
deinceps qui (etiam fi cadùci numerentur honores)
nobilis eft Profapiæ 3 ilium denique , qui Deo pro-
pitio vitarn huciifque duxit innocuam, fine quavis in-
larniæ nota deforis 3 quia quid intus agatur, Judex
erit cordium infpeébor Déus 3 tu, inquam, talis vides
me, talem (de me enim loquor3 6c melaudaflècoë-
git neceflitas) vides niodo fie inclufum , fic contu-
meliosè traétatum, ( tanquam eflèm unus ex fervis ab-
jectiflimus ) fine honore, fine dignitate, fine ftatu,
iinegenere, 6c vitæ celcbritate. Nihilominus aut
diflimulas Fi l i , aut contemnis præbere fuccurfum,
Tami. II. ‘Fars I
rem aliorum Kegnorum expenor. Froindefi ex foon-
filiariis tuis aliqui (utinam boni fint omnes 6cfidi)fe-
ducere vellent Regium animum, ne mihi meoquc fta-
tui mifereretur , videant faltem taies, 6c pondèrent
tuam 6c Regni tui famam : quoniam dedecus Filii,
eft Pater fine honore , 6c in fubditorum infamiam
redundat Præfidentis opprobrium 3 quale eft infuper
illud quod ab adverfariis 6c æmulis quotidiana inl’ul-
tatione jadtatur. Vellem filèrent, 6c ego digitum
ponerem ori meo , fed vox altior 6c populofior eft,
quàm ut tegi poffit, 6c qualis vox ? Qiiod àGallicis
tenetur obleflus dire 6c hoftiliter Papa funs ; vox,
quod Domino fuo fiipremo adverfi funt, necalterum
foquuntur 6c fuum perfequuntur : vox, quod pro libito
mutant Papas, nuncinllituunt, ntox deftituunt ;
vox, quod.facto ipfo 6c fi non verbo fatentur le reos
in fehifmate, 6c partem corroborant quam impugnant:
taies 6c plures circunvqlant rumores 6c improperia,
6c quam apparenter id fia t , viderint illi qui talium
funt occafio. A t vero fortaflis objicient aliqui, me
in caufa elle omnium quæ lugemus. Nam cur, in-
quiunt, dignitatem tuam per fos aut nefas retines?cur
non ad ea quæ petuncur condefoendis ? Poflem huic
objedtioni planis 6c validiflimis obniti relponlionibus
ad jullitiam meam ( nifi quod propofitum hic habeo
alterum ) 6c quoniam advertis quam lubricus 6c in-
llabilis eflet omnis Dominii ftatus fi repente ad vo-
cem cujuslibet eedendum eflet juri fuo, jure vel injuria
fine diferetione, fine fruétu , fine manifefta ne-
ceflitatC3 fed non hic infiftendum dccrevi. Hoc unum
poftulo 6c exhortor in Domino, pro communi bono
2 totius Ecclefiæ, quatenus depulfis ira, odio 6c viluxera
6c quæ rétro fiint oblivilcentes , extendamus nos in
anteriora ad unionem promerendam, tu præcipuè inter
cetèros qui fingularis protector es 6c cultor Ecclefiæ
ut follicitè conlülas, quid prodeft, immoquan-
tùm paci obeft quod includor carcere, ego qui tam
libero 6c parato fum animo ad omnia pro eadem pace
: ubi nihilominus pars adverlà perftat in eiTore
fuo, neque verbo fignificans , neque fàéto velle le
cognofcere veritatem juftitjæ noftræ , neque offert
aut recipit viam aliquam per quam intrufiis fuam ha-
beat Sedem delerere quam occupât, ut laltem pari pe-
de pax quæratur. Scis tamen quot 6c quantis Legationibus
pulfati funt, ex quibus ita elle non ignoras fi
non fiétitiis relationum commcntis elufus es. Nunc
quali fpe profequimur partem univerfalem , fi parti-
cularis , fi multiplex 6cjugis fit inter nos divifio?
Qua fiducia refiftemus falfitati, fi veritatem noftram
inutiliter confundimus ? Prodcflequid expedtamusin
non obediendo ei qui canonicé non dubitatur electus
6c efle tanquam corpus lacerum membris à capite di-
vulfis, quando cei'iiimus alios pcrtinaci aniraofitate
Q in lira imitate non vere una conjundtos? N ec ifta dico,
fit Veritas, tanta follicitudinc ad liberationem corpo-
ralem (quam 6c fi tamen opto quismirabitur) quantum
pro affedlu boni 6c honoris totius Ecclefiæ 6c
dignitatis Pontificalis Sandtæ Sedis Apoftolicæ , tui
prætereà 6c Regni tui 6c totius Obedientiæ adhæ-
rentis veritati. Quamobrem concludendo precor 6c
obteftor Fili Chariffime in Chrifto, quanteniis hanc
G queri