I o 7 Joanrii G erf unit i o 8
Diceccfi , vel fi utiliïis pro Republica univerfali 6c velint 6c poffint laborare : rationabile tarnen cftqupd
fui ereeis ab lens cxiftat. Sciatur difpofitio domus eis honeftæ miniftrentur expenfæ cum gratuitate alia,
propi'ue, quatenus fecundum exigentiam reddituum
numerus habcatur non excedens familiarium > fit
honefta in eis in habitibus 6c geltibus 6c per omnia
converfatio > quia per eos Dominorum moresjudican- .
tur, lint tales jn quibus confidentia difpofitionis tem-
poralium talis haberi poffit, ut Dominus ab eorum
ibllicitudine poffit liber remanere , 6c vacet ad ea
qua: Dei funt. Sciatur difpofitio Curia: Jurifdidbio-
nis fua: in Judicibus, Advocatis* Procuratoribus ,
Promotoribus , Sigilliferis, Tabellionibus , clienti-
bus, 6c ceteris j ut calumniis innocentum, 6cadbio-
nibus improbis via, quantum erit poffibile, pra:clu-
datur, ac perinde bonum nomen fibi generet Pras-
latus apud plebem: quia fic libentius 5c efficaciosin
fpiritualibus monitis audietur, 5c fliper omnia vite-
tur nota omnis avavitix vel cupiditatis j alioquin o-
diofum erit 6c afpernatum quidquid agere molietur.
Sciatur de Sententiis Excommunicationis in fpeciali,
qua facilitate 6c levitate fulminantur 5 quod inducit
d.unna fpiritualia plurima incredibiliter, 6c tandem
contemptum omnium Divinorum. Sciatur ad quos
ulus pcenze pecuniariie ordinantur, 6c an ilia: pcenje
fxpe imponantur, ubi alia: poenales 6c utiliores de-
berent adhiberi, fecundum mod urn 6c quantitatem 6c
emendationem delidborum. Et an applicare eas ufi- x
bus non piis, fed propriis , fit occaiio murmurandi1
in plebibus. Sciatur qualis elt modus faciendi jura-
re in verbo quolibet reos interrogandos, de quibus
flitis aperte prxfumitur 6cfcitur quoddejerabunt jnec
ftatur juramento eorum, fed quteftionantur: numquid
ellct falubrius ab hujufmodi juramentis in nullo fa-
cicntibus fidem, 6c peccatum graviflimu-mdnducen-
tibus abftinere ? Sciatur quomodo ajxjui per juramen-
ta aliorum purgantur, 6c an fxpiflime fciatur quod
dejerant, 6c hoc folemniter, imrjio 6c fic purgati, a-
pud aliquos, ficut fama eft, iterum tanquam rei ad
certam pecuniae fummam taxantur exolvendam. At-
tamen fi rei, curabfoluti•,abfoluti, curpuniti?Sciatur
de caufis mods inter Epifcopum 6c Clerum vel
Capitulum fuum, quomodo celeriter poterunt termi-
nari, 6c faciat in hoc Pradatus debitum fuum, non^
curando de militate temporalis, vel Jurifdidbionisam-
plificatione, pro pacehabenda. Et hoc quantum fecundum
confciendam poflet facere Confilium fuum,
non Advocatorum, fed illorum qui pnemiffi funtju-
dicabit. Sciatur de collatione Ordinum, ubi fum-
ma. deberet adhiberi cautio qualiter geritur, fpeciali-
terqui 6c quales affumuntur ad Sacerdotium, quem-
admodiim fine militate ,‘ immo cum grandi Ecclefia:
dedecore multiplicantur: ex hoc cnim prxcipue
quod hx c janua non fatis obfervata eft, procefferunt
mala in Ecclefia, concubinariorum 6cfceneratorum,
Clericorum 6c mercatorum, 6c brevi verbo, homi-
num diflblutiffimam vitam atque pcrditiflimam, plus
quam rurales homines ducentium: ita ut etiam non
videatur efle remedii locus , propter multitudinem
jam radicatam, 6c hoc abfque fcandalo deteriori, neque
per Sententias Excommunicationis, neque per
aliam Cenfuram Ecclefiafticam , nifi forte poteltas
fecularis in auxilium vocaretur. Sciatur fi qua: fl-
monia vel fpecies fimonix, aut turpis quxftus inhac
Ordinum collatione committaturj6c provideatur.Scia-
tur poft ifta condecenter ordinata, qua: de propin-
quo concernunt officium paftorale, quando6c quali-
tcr poterit fieri vifitatio Dicccefis, non ad qua:(turn fu f r
cipiendum , fed bono zelo 6c gratuito ad corrigendum
vitia, ad plantandum virtutes j. ut fit Pradatus
cum fiiis portans facem fanx dodbrina: 6c honefta: con-
verfationis,6c illuminans patriam,det pacem gentibus,
6c liberet populum Domini. Sciatur,five Prxlatus inte-
reffe poterit perfonaliter five non , quales viri poterunt
6c debebunt ad hoc deputari, qui non tarn pro
frudbu temporalium quam pro zei© animarum feiant,.
præfertim ne quæftum aliunde a populis clam vel pa-
lam cogerentur vel inducerentur accipere, 6c fic vi-
tuperaretur minilterium eorum tanquam ex avaritia
deturpatum. Et hoc plane rationabiliùs libentiùF
que fieri debet pro tali caufa fpirituali quam pro tem-
poralibus defendendis, pro quibus tamen magno pre-
tio defenfores emuntur, locantur, atque fub penfio-
nibus annuis retinentur : præponendi eflcnt ( ceteris
paribus) illi de patria 6c Clero proprio , nifi quod
dicit Chriftus, quod nemo Prophet a acceptas eft in pd-
tria. Luc. iv . 14. Et hoc agit familiaris cognitio atque
convidbus. Sciatur an aliquis fecularis Theolo-
gus Dodbor cum uno vel duobus Baccalauriis poffct
ad hoc agendum haberi > quoniam longe majoris au-
toritatis effet tiniis talis [apud populum, quam fint ad
præfens Religiofi, prælèrtim Mendicantes : 6c hoc
inter cetera tacit raritas, 6c ablatio fufpicionis quæ-
ftus. Rursiis cum Theologo tali neceflarius elfet u-
nus Jurifta pradlicus cum uno Notario , qui omnia
quæ corrigenda atque reformanda reperirentur ( nec
poflent in via terminari) confcriberet. Attamenubi
putas tales habebuntur ? proculdubio talium bene
compofitorum, adlivorum, 6c refolutorum hominum
ad agendum talia incredibilis eft raritas.
Sciatur per Vifitatores ( ut præmittitur ) conftitu-
tos ab ipfo etiam initio, modus, tempus, 6c ordo
fuæ vifitationis, 6c quatenùs nulla fuboriatur in pro-
celfu confufio, prædeliberent quas partes priùs, quas
pofteriiis vifitabunt. Sciatur ab hujufmodi Vifitato-
ribus leu reformatoribus non tam Juridicis quam pa-
cificis, apud quales ftatus plus eft de fpe proficiendi^1
quia forfan aliqui de Clero ad ifta fe impudenter op-
pone rent. Quo cafii tutius effet hominibus fpretis,
converti ad alios falubriter admonendos, ne projice-
rentur margaritæ ante porcos , 6c daretur landtum
canibus, 6c audientes hoc alii fimiliter contemne-
rent. Sciatur ab iftis quot Villæ, quot Monafteria,
quot Curæ in Civitatibus funt vifitandæ,6c præmit-
tant in omnem locum quo erunt ipfi venturi, aliquos
qui adventum notificent, 6c ad audiendum fe præ-
. parent per ceffationem operum fuorum. Et pronun-*
' cient quatenùs omnis feu vir feu millier diligenter fe
examinet, fi quomodocunque indigeat Abfolutione fii-
per cafibus refervatis, vel fiiper Excommurrica-
tionibus, vel fuper aliis quibufcunque ad Prælatum
fpedlandbus} 6c fiiper his poflet haberi forma una
in feriptis quæ prælegeretur eis 6c publicetur in Officio
Divino congregatis peromnes Ecclcfias. Sciatur
continuo in principio vifitationis Villæ vel Curæ, qualis
eft Curatus,cujus ftatus, cujus'litteraturæ ,cujus dili-
gentiæ, fifeiat formas Sacramentalcs baptizandi,confi-
ciendi, inungendi; quia certè multi funt qui hæc ignorant
: 6c ex hoc videtis , quantum eft periculum atque
fcandalum ■> quia nifi Deus mifericordiffimc fup-
pleat, neque baptizant neque abiblvunt j 6c li feiant,
attamen fæpe ita præcipitanter 6c inepte pronunciaut,
quod totum corrumpitur. Item fi habent concubi-
nas, quotiens celebrant, 6c fimilia. Item feiant no-
minare faltem in generali peccata, Articulos Fidei,
6c alia ad quæ ipfi tenentur, pro fubditorum grofia
faltem inftméfcione. Sciatur ab eodem Curato de fta-
tu parochianorum fiiorum, de peccatis eorum in generali
foliim : fi qui fint excommunicati : fi qur
fint peccatores publici, ut adulteri vel ufurari, vel
jfimiles, quia ea quæ publica funt, pofllint expone-
re. Item in temporalibus, qui 6c quales patiuntur
neceffitates magnas, 6c quibus de caufis ,- quatenùs
poffint mifcricorditer relevari. Et fi in cafibus Excommunicationis
vel fubventionis temporalis facieiv*
dæ non poffit ftatim totum compleri -, notentur in
Rcgiftro quæ agenda fuper hæc erunt, 6c detur terminus
atque locus indigentibus talibus pro fubvenien-
do , qualiter erit oportunum. Poftqtiam ifta fuerint
di-
De exterminations Schifmatis. 11 o
1 0 9
diligenter 6c prudenter ad partem inquifitaj debebit
audiendo Miflas eorum , an etiam ipfi concubinarii
Theologus fecundum exigentiam auditorum formare
tales fint-excommunicati 6c Irreguläres, ficut magna
fuum Sermonem grofse 6c palpabiliter fine curiofita-
pars Do&orum in Decretis tenet : 6c fi f ic , videatur
te 6c folum ad correbtionem morum 6c asdificatio-
an in Foro Poenitentiali poflunt facramenta-
nem virtutum: debebit etiam eos commonere in ge-
neralibus Fidei. Poflmbdum fi aliqui fint qui volunt
.confiteri vel habere confilium five folamen fiiper.
confcientia fua, offcrat fe paratum ad omnes gratis ^ milia^ pericula, 6cnoneffentleviter ferendæSenten-
atque benevolè fufcipiendös, audiendos atque docen- ' 17
dos, 6c maneant Hic quoufque fàtisfaétum fit omnibus,
liter abfolverej quia fi non poffint , periculum im-
minet graviffimum omnibus parochianis. Materia
ifta indigeret magna difeuffione propter hæc 6c fi-
quantùm erit poffibile fieri, vel ad tempus affi-
gnet. Sciatur diligenter de llatu Mendicantium,
6c de Prædicationibus 6c Confeffionibus, 6c fiat pro-
vifio quæ poterit. Sciatur ftatus Religionum tam.
virorum quam mulierum, ubi non dubium eft quin
multa 6c innumera fint reparanda fpecialiter apud
mulieressReligiofas plures : fed fiat provifio quæ poterit
, 6c hoc magis per amorofas 6c pias exhortatio-
nes quàm feveras punitiones, nifi neceffitas 6c militas
manifeftiùs appareant. Sciatur ftatus Beguina-
rum 6c aliarum in conventiculis viventiumj quia er-
ga tales reperiuntur aliquando dodtrinæ 6c fuperfti-
tiones peftiferæ : fimiliter apud quofdam qui pro Ere-
mitis fe gerunt. Sciatur ftatus Re&orum de fcholis
6c puerornm fuorum , quia pro certo magni fæpe defedtus
t ix Excommunicationum contra talia deli&a, quan-
do certum eft quod non pofllint neque tenebuntur,
6c tamen incredibiliter ligant, etiam innocentes. Vi-
deri poflet quod nullus concubinarius Saccrdos, nifi
judicialiter fit convidtus, pro 6c tali denunciatus, debet
.vitari a fubditis, etiam quantumeunque notorius,
quia fi toleratur a Praelato, cur non xlebet tolerari a
mbditis ? Alioquin via aperiretur infinitis fcandalis atque
periculis :• quod fi Sandfci priores oppofitum te-
nuerunt, non viderant quanta eft malitia: radicatio,
6c quam impoffibile eft rigorem ansiquum Ecclcfia-
fticje difciplinx nunc fervare. Sciatur qualia funt
Statuta Synodalia, 6c qua: obfervantur, 6c qua: nonj
6c removeantur inutilia, fimiliter Sententix Excommunicationum
qua: non profunt aboleantur quia non
funt nifi laqueus. Et certum videtur quod multa: ta les
Sententia:, ex quo funt de Jure pure pofitivo,
abolitx flint per non ufilm , nec ligant ad praefens.
se tollerentur, pro confcientiarum majori ferenatio-
ne. Fiunt infuper ( prout dicunt Confeflores exper-
ti) quxdam relervationes fuper aliquibus peccatis
(ut fuper adulterio fecreto) qux multö plus obfiint
quam profunt > quia vix poflunt induci homines confiteri
6c abufus incredibiles fiùnt, nifi débita obfer- ( t ^
vetur dilciplina. Et proverbium eft : adolefcentior jaxta ^ I utius effet tamen ut autoritate Prælatorum expref-
•zHam fttam,& cum fenuerit^non dimitt et earn. Prov. xxn. 6.
A pueris videtur incipienda Ecclefix'reformatio, interim
quod fint difeiplinx fufeeptibiles. Sciatur fi 6c
qualiter poffit aflequi Decretalis qua: inftituit,ut in qua-
libet Ecclefia Cathedrali fit 'fheologus pro legendo
Theologiam, ficut Meldis nunc oblervatur ut fama
eft. Et videatur fi talis melior erit fecularis atque
Canonicus quam Mendicans. Sciatur fimiliter deln-
quifitore habendo , 6c fi non autoritate Apoftolica
propter fubftrationem qua: nunc eft, faltem autoritate
Ordinaria, 6c talis ex officio fuo videtur efle E*-
pifeopi Vicarius: fed plus folito ftatuaturvigilare fuper
his requirendis 6c extirpandis. Sciatur fi Rcli-
, etiam apud eos quos eligunt, quanto minus
apud Epifcopum vel Poenitentiarium: videretur enim
fufficere refervatio cafuum enormium publicorum.
Sciatur an in qualibet Ecclefia Parochiali fit aliquod
feriptum rememorativum eorum qua: generalia flint
noftra: Fidei, tam in Latino quam in vulgari: funt
cnim quxdam tabulae fuper his utiliter compofita:,
quas expediens effet apud omnes Curas Ecclefiafti-
cas infigere: Curati faltem illas videre poflent, ut de
ignorantia fua excufationem non haberent, 6c pau-
cus effet labor, fumptufque exiguus. Poftremo fi praefens
giones abundantes in redditibus vel alia Collegia, po-
tenuit induci ad fcholares aliquos in Theologia Pari-
fiis mittendos j quia mulium videretur expediens, 6c
Decreta Patrum hoc fonant. Sciatur diligentiffime r effet Epifcopus,.
faluberrimum videretur Sai
qua: fuperftitiones regnant per Dioecefim,6c habea-^ raentum Confirmationis prxftandum generaliter: di-
tur modus conveniens eas paulatim, fi fubito nequeant, enim Venerabilis Guillelmus Epifcopus Parifienfis
extirpandi, 6c fpecialiter fuperftitiones qua: publice
fiunt in fcandalum Rcligionis Chriftiana
Sciatur quomodo ritus file impiiffimus 6c infimus qui
regnat per totam Franciam, poterit evelli aut faltem
temperari. De hoc fcilicet quod Ecclefiaftici faciunt,
vel in die Innocentum , vel in die Circumcifionis,
Vel in Epiphania Domini vel in carnifprivio per Ec-
clefias fuas, ubi fit irrifio deteftabilis Scrvitii Domini
6c Sacramentorum > ubi plura fiunt impudenter 6c
execrabiliter quàm fieri deberent, in tabernis vel
proftibulis, vel apud Saracenos 6c Judæosj feiunt
qui viderunt, quod non fufficiat Cenfura Ecclefiafti-
ca j quæratur auxilium poteftatis Regiæ per Edidta
fua vehementer urgentia. Sciatur quales fblent fieri
infolentiæ in T emplis 6c locis facris, dum ibi tripu-
dia 6c comefllitiones in nuptiis exercentur. Sciatur
quales Blafphcmiæ juramentorum paflim 6c impunej)
regnant ubique, nec tamen défunt Leges bonæ, fi
client viri virtutum qui has exequi procurarent, exequa
tu r ergo. Sciatur num ufurarii vel Judæi régnent,
6c an vel qualiter tolerari debeant. Sciatur
cum maturo confilio, an Sacerdotes concubinarii fint
tolerandi ficut meretrices publicæ j ne fcilicet pejus
eveniat, fi ad deponendum quærantur compelli, ex
quo fic funt multiplicati j ex quo etiam talcs fiidti
funt, qui continentiam fervare nullo modo volunt:
quo fuppofito, certum eft quod remotis concubinis
aliter forte deteriùs libidincm fuam explereat. Quod
fi tolerandi funt, videatur fi populus erit in fecuro de
quod propter ceflationem hujus Sacramenti tepiditas
grandior eft in fidelibus 6c Fidei defenfione. Ifta
lunt, 6c (non eft dubium) alia multa, qu£e tradtan-
da viderentur diligenter per Prafiatum quemlibet vice
fua, non quod poffint omnia ad regulam zequita-
tis dirigi, 6c omnes a fuis pravitatibus penitiis arcc-
r ij fed quantulumcunque modicum fiat, valebit ad
eos qui prxdeftinati funt 6c praeordinati ad vitam feu
ad eorum corredtionem , feu ad confolationem, 6c
majorem in bono confirmationem. Denique libera-
bit Prafiatus ex hoc animam fuam , 6c exemplum
prceclarum virtutis rcliquis prxfentibus 6c pofteris re*
linquet.
S E Q_U U N T UR
O C T O
C ON C LU S I O N E S
Fer plures 'DoBoresin Italiapartibus approbata,
quorum dogmatizatio ulilis videtur pro
exterminatione moderni Schifmatis.
Adeumdem MS. Vidb.
E r i Cardinales in eledbione Papæ vices gerunt
Univerfalis Ecclefiæ Chriftianæ. Patet
quia per talem eledbionem confbituitur Papa ve