fieri non pôteft, fed nihil fieri debet ad hunc finem, per certitudinem , altero per præftimptionem levem
quod per ftultam placentiam, aut fatuum defideriütn, fblunftfiodè j 8cfùfpicionem. _ Judicare alium firmi-
aut aliter alius peccet 5 8c fi feitur pro certo quod ter eftè malufn efgà Deum, ècjuftè damnandtim, pec-
datur caufà alteri ita peccandi, caveri debet fecundùm catum eft mortale contra bonitatem Spiritus fanéti,
poflè : mulier enim non tenetur, neque debet de- quia in uno momento Spiritus fanètus poteft hominem
formate, 6c defigurare fe, aut veftire de facco 1 aut nun- facere bonum , : ficut Paul<$ fe c it , Mariæ Magdale-
quàm ire plùs ad Ecclefiam , quamquam feiat quod -.næ, 6c multjs aliis 3 8cpotfftJiçmô eadeih hôr&pc®-
aliqiirftulti ftultê earn coftcupifcunt* tamen ficut di-^nitere , ëftquë ftultùm , 6C mjuftufil judicare"cfc
€tumeft, difplicereei debet. hoc quod nefeitur, quod citius judicari debet ad
Per hæc quæ diéta funt poteft feiri, quandp hy- bonum, quàm ad malum. . Judicari de operibus po-
pocrifis , aut jaétantia ftint pecCata mortalia, aut teft elfe quàndo opëfa de feipfis funttalia, quodquo-
non. cunque modo ipfa non pôffunt benè fieri, nec per bo-
Quantùm eft de inobedientia, aut de judicando nam intentionem, nec alio modo : 6c ibi poteft be-
.alium, fpeciales faciam confiderationes, & de contem- ne pro certo judicari quod lunt mala , 8c quod al-
ptu, 6c dedignationc, 8c fuperbia quæ habetur er- ter male fecit. Si opera funt indifferentia , veltalia
g àD eum , ficut Lucifer, 6c Pharifæus.
C O N S I D E R A T I O IV .
jQuando fupe f t mortale peccatum , ant veniale.
quod poflimt bene , 6c pofiimt male fieri * judicare
pro certo quod mala lin t , nifi aliter appareat, eft
peccatum mortale j quia tarn cito, immb citius judicari
debet bonum, quam malum, quando fieri pote-
rat bene. In hoc tamen cafu, 6c in aliis haberi pof-
ftint fine mortali peccato aliqtias fufpiciones 6c judicia
^ Uperbia erga Deum haberi poteft per hoc , quod levia, quamquam bonum fit eas cavcre. Et caveri
putatur haberi gratia quam quis non h a b e t aut debet bene, ne in tali cafu quis malumloquatur, aut
per hoc quod quis putat earn aut vuk habere de diffamet alium per tales leves prsefumptiones, 6cfpe-
feipfo, fcilicetfuamfapientiam, autfortitudinem, aut daliter in afiirmando eas plus. jufto aut contra bo-
pulchritu.dinem j aut per hoc quod putat eambe-ßnum alterius. Sicuti ad faciendum mori hominem
' meruifle erga Deum, quafi Deus ita teneatur face- convenit certiflimum habere judicium > 6c fimiliter
re, 6c quod aliter faciendo injufte faceret 5 aut per
hoc quod quis putat , 6c yult habere gratiam ä
Deo, quafi pro fe folo, 6c de hoc ipfe fuperbit, ficut
peccavit Pharifieus; qui reddebat gratias Deo de
bonis fins, quod bene fadtum eft, fed in hoc ipfe defic
ien t, quod gaudebat, quod alii non habebant ilia,
ut Publicanus. Et hoc fignum erat quod putabat
dare quod bona fiia eflent de fe, non autem de Deo
lblummodbj alias enim non fe plus glorificaflet, quam
fi bona ilia fuiflent in alio. In tribus ultimis cafibus
fuperbia femper eft peccatum mortale , fi adfit deli-
beratio 6c plenus confenfus * quemadmodum femper
intelligo, quando de peccato mortali loquor , 6c ant
e , 6c poft. In primo cafu eft prasfumptio, quas poteft
efte peccatum veniale foliim. Solum dico, quando
ipfa contingit per ignorantiam , aut ipi'um putare
non eft certum, neque affirmatum. Exempli gratia.
' in exulando , five relegando extra Patriam hominem
, vel in auferendo fibi bonam fuam famam nota-
biliter : in parvo tamen damno non eft tale pericu-
lum . Secundum ea qua: hie , 6c prius antea didfa
"font, feiri poteft quando habere dedignationem de
proximo eft peccatum mortale, aut non * 6c etiam
per ea qua: dicentur de invidia, 6c ira. Et feien-
dum, quod judicare fuos Superiores multo pejus eft,
quam de aliis.
C O N S I D E R A T I O V I .
Quando contempt us Superiorum eft peccatum ^
& quale.
Q O n t e m p t u s , feu defpe&us Superiorum , 6c
per hoc non obedire , eft fpeciale peccatum fu-
Aliquis poteft cogitare quod confefîus f i t , aut benè C perbiæ. Et eft femper mortale , quando ex certafcienpoenituerit,
quia fcilicet ad hoc fatis bonas habet ap-
parentias, quamquam forte non fit ita. Eftitaquefe-
curius non fe fimpliciter aflecurare in talibus , quin
femper habeatur rationabilis timor divinorum judicio-
rum, 6c humanse fragilitatis. Et in hoc peccavit fan-
6tus Petrus qui tenebat quod moreretur pro Chri-
fto Jefu, 6c plures alii conformiter qui putant, quod
contra tentationes mirabilia facerent. Eft etiam bene
confiderandum , 6c advertendum in hoc peccato, 6c
in aliis, quod fcilicet, aliquando rede judicatur, 6c
dicitur, quod omnia habeantur a Deo, 6c fine ipfo nihil
valeret > 6c tamen totum fit in contrarium , pro
eo quod voluntas non eft judicio rationis conformis.
E t dici poteft talibus , quod ipfi feipfos proprio ore
condemnant. Si enim dicis quod totum habesaDeo,
cur gloriaris tu , 6c defpicis alium , aefi de teipfo ha-
berp? Hoc aperte videmus in luxuria , quia homo
judicat, 6c bene feit quod talis res eft peccatum, 6c
tia fit tranfgreffio Mandatorum fuorum Superiorum
principaliter , 6c folummodo pro eo quod ipfi hoc
pneceperunt, quia ibi proprie eft contemptus j aut
quando non reputantur, nec fit vis de Prseceptis eo-
rum, ac fi jpfihoc non prcecepifient, 6c per hoc non
obeditur. Quando tamen tranfgreflio fit Mandatorum
a Superioribus datorum pro aliqua ffagilitate, aut
pro alia caufa, non eft hoc nominandum peccatum per
contemptum. Et hoc eftvaldeconfiderandum, fpe-
cialiter inter Religiofbs, 6c generaliter erga omnia
Pratcepta fa&a per homines, non per Deum fine medio.
S^epe enim tranfgredi ordinationcs eorum 6c
regulas , non eft peccatum mortale. E t dicere aliter,
eflet nimis durum. Sed tamen quando contemptus
accedit qualis di&us eft, noneritexcufatiomor-
talis peccati. Hoc in loco feire debetis , quod non
tenemur obedire Superioribus noftris, nifi in cafibus
in quibus ipfi funt nobis fiiperiores, 6c in quibus Dei
tamen fàcit. Notandum eft itaque , quod fi ratio, D ordinatione, autnoftravoluntate, noseisfubmifimus.
6c voluntas femper fint concordes in bono , totum
profperabitur.
C O N S I D E R A T I O V .
Quando judicare alium eft peccatum , & quale.
JU d i c a r e aliùm venit de fuperbia. Poteft autem
hoc judicium fieri de operibus alterius, veldeipfa-
met perfona. E t hçç fitduobusmodis. Uno modo
Quia fi Epifcopus meus præciperet ingredi Religio-
nem, ego, nifivellem nonfàcerem, nifi publicum
feciflem peccatum, per quod hoc meruiffem. Similiter
dico de Abbatibus, de Dominis temporalibus ,
de Pâtre, 6c Matre.
C O N S I D E R A T I O V I I .
Quando Invidia, eft peccatum, & quale,
T N v id i a de fe eft peccatum mortale, quia contra-
A ria eft charitati, quia dc bono doletalieno, 6cgau-
det de malo. Tamen confiderandum eft quod invi- *
dià aliquando fiirgit exmotionenaturali, quemadmo- '
dùm aliqui ex natura fua corrupta fimt invidi, ficut
videmus inter canes, 6c fimiliter de aliis vitiis5 6c
talis modus invidiæ non eft peccatum, quia non eft in
noftra poteftate. E t fimiliter dico de omnibus modbus
, quos à natura habemus : 6c hoc intelligendum
eft quando confènfûs nonjungitur.
Secundo, invidia fiibrepit per deliberationem quam-
dam, non tamen perfe6tam'0 nec plenam, feu com-
pletam. E t hæc appellatur primus motus, quando
non aufertur quamcito quis facere poflèt, quamquam
auferatur antequàm habeatur plenus conénfus, 6c in-
cipit difplicerej 6c hæc non eft nifi veniale peccatum.
Et fimiliter eft in omni peccato generaliter.
Tertio, dolor de bono alterius poteft contingere fine
invidia-, videlicet quando dolor hu jufmodi ideo eft,
quia taie bonum evenit ad damnum alterius bonæper-
fonæ, autpopuli qui non demeruit > ut û malus homo ]
habeat poteftatem grandem per quam mala faciat,poteft
haberi triftitia pro eo quod talem habet poteftatem.
Quarto dolor ille de bono alterius accedit ex volun-
tate deliberata, 6c certa feientia , fine caufà bona,
6c hæc eft femper peccatum mortale.
Per hoc benè poffumus feire, quando detra&io eft
mortale peccatum , aut non. Detra&ionem dico, de
altero malè dicere per odium, vel invidiam. Quia male
dicere de alio pro fine bono, ad cavendum ne fàciat malum,
aut pro ejus correètione, aut caufa officii fàce-
re, vel dare teftimonium veritati, non eft peccatum,
fi alia mala voluntas non admifeeatur. Et fi hoc fit fo-
lùm pro facilitate loquendi, ficut fæpè cohtingit, 8c
malum quod dicitur non cedit ad magnum damnum
alterius, vel fàmæ ipfius, peccatum eft veniale -, fèd
tamen damnum poffet elfe taie, quod facilitas loquendi
non excufàret, quia cavenda eft levitas dicéndi,
quando ad damnum grande alterius cedit. Conformiter
videre pofîumus, quando deriderc alterum, aut ma-<
ïedicere eft peccatum mortale, aut non fecundùm
malum quod indè venit, 6c intentionemfàcientis, 6c
iram, quam alter indè fufeipit, aut poteft recipere ve-
rifimiliter, aut rationabiliter.
C O N S I D E R A T I O V I I I .
Quando Ira ejl peccatum, & quale.
I R a de fê eft mortale peccatum, quia ira eftdefide-
riumvindiètæ, 6c malè volendi alteri, quod eft charitati
contrarium. Tune ficut in præhabitis, ita6chîc
debet confiderari quod quandoque accidit per bonam
caufàm, 6c ad bonum finem} quod fit quando quis ira-
feitur propter vitia, non autem contra perfonam. Et
fie etiam irafei debemus contra propria vitia, 6c contra
aliéna quilibet juxtà fe, 6c fecundùm ftatum fuumj
ficuti Judices qui debent punire malos de fuis malefa-
ftis. Et quilibet tempore. 6c loco debet fe opponere^
adversùs mala quæ videt fieri, five per pieces, five
per bonas exhortationes, aut per fimiles modos. Ira a-
liquando non eft nifi parva, aut nulla affcètio amoris erga
alium, uti quando non defideratur ei nec bonum, nec
malum* 6ceft hîc defeètus, aut diminutio charitatis :
nec eft peccatum mortale , nifi quando proximus vi-
detur in extrema neceffitate * quia tune adjuvanduseft
fub poena mortalis peccati, fi fieri poteft.
Quandoque ira non accidit nifi ex complexione
natural i, fient homines antiqui, 6c melancholia, fimt
de fua natura iracundi, 6c ira talis non eft peccatum.
Ira quandoque venit per fubitum motum, 6c imperfe-
6tam deliberationem, 6c non eft nifi veniale peccatum:
fèd fi ‘ venit per confenfioncm perfeftam , peccatum
erit mortale. Nihilominùs ira non dicitur quandoque
defiderium vindiètæ , fed eft quædam imptientia de
fà â o alterius, abfque hoc quod defideretur ei malum,
hoc non eft proprièira, nec eft mortale peccatum
, fi impatientia non fit talis quod ex toto impe-
diat rationem, 6coperationem aliorum bonorum. Ul-
teriùs confiderandum èft, quod benè poteft defiderari
quod malefa£lum alterius puniatur per Juftitiam, 6c
per Judices ad hoc ordinatos, 6c ad finem quod quis
gaudeat jure fùo, 6c hoc non eft peccatum tantum, fi
fe non admifeeat mala voluntas * hoc eft, quod non plus
defideretur damnum alterius, quàm recuperate jura.fua.
E t fecundùm hoc quod diètum eft judicari poteft
quando minarivel vilipendere alterum per iram eft peccatum
mortale, aut non * fecundùm fcilicet quod per
talia faéta recipitur vindièta 6c nocetur proximo. Etiam.
quomodo maledicere alteri per deliberationem, impre-
cando 6c optandoei malum, grande eft peccatum. Et
quomodo etiam blafphemare, defpicerc, aedenegare
Deum, 6c Sanètos, 6c Sanéfcas ejus, caufà iræ fuæ, eft
blafphemia 6c villanum mortale peccatum * fi perfona
; tune fe it, aut feire debet, hoc quod dicit 6c facit.
De juramentis dicetur in fequentibus.
C O N S ID E R A T IO i x !
Quando Acedia eft peccatum, & quale.
A?. e d 1 a ex fe non eft mortale peccatum, quia non
dicit nifi tædium boni fpiritualis, fie quod non eft
nifi diminutio fervoris charitatis. Si tædium hoc eft
de bono fpirituali laboriofb, tune eft naturale : natura
enim refugit laborem, 6c hoc non eft peccatum,
quia motus ifte non eft in noftra poteftate. Et fi con-
fentitur tali motui, adhuc non eft nifi veniale peccatum
: pro generali quippe régula tené, quod confenfus
ad id quod fblummodo eft veniale peccatum , non
eft nifi veniale peccatum. Sed fi tædium eft taie quod
per ipfùm omittitur fieri hoc ad quod quis tenetur
per præceptum, darum eft quod ibi eft mortale pec- j catum.
Aut fi tædium eft taie, quod difpliceat etiam vive-
re, aeper hoc cadat quis in dcfperationem, ficut fa-
ciunt hi qui fèipfos occidunt, peccatum eft mortale.
Penes hoc confiderari pôteft , quando acedia dicendi
Horas, 6c audiendi Miftàm, peccatum eft mortale aut
non. Quia fi quis tenetur dicere aliquid per Præceptum,
aut per votum 6c per acediam omittitur, peccatum
eft mortale. Si tamen pars dimittitur, vel o-
mittitur parva , vel fi fiant aliqui leves defedus per
hoc quod non benè attenditur, non oportet dicere
quod femper fit mortale peccatum. E t quamvis bonum
fit attendere * tamen fi quis pro certo propofito
non impedit fè ab attendendo, fâciendo aliquid quod
totaliter auferat intentionem, five hoc fiat per cogita-
tionem, five per opus, non oportet reincipere, nec
eft mortale peccatum, quamvis de alio cogitetur. Sed
fi per certam deliberationem in dicendo Horas, quis
percipit fè impediri ab attentione, 6c ita yultreraane-
^re ita fe impediri, cogitur reincipere, quia fie fol-
vendo non quitatur quis, quippe quia tollitur bonum
propofitum quod in pfincipio habebatur ad fervien-
dum Deo. Eftque feiendum quod quælibët perfona
Chriftiana de ratiohabili ætate debet audire Miftàm
Dominicis diebus, 6c Feftis præceptis 5 nifi habeat
exeufationem rationabilem , fecundùm ordinationcm
8c conflietudinem patriæ ubi ipfà eft, 6c quam Præ-
lati volunt, 6c ordinant, 6cfùfferunt, vel permit-
tunt.