j toy Jacobi Almamt 1108
non habet committcrë Principibus fecularibus Ju- idea Petrus dicit aliis Paftoribus 1 t Petr. v. h
rifdibtionem civilem , fed illam habent ä populo. Pafcite qui ejl in vobis gregem Dei. Ex Uhs authorised
ärouitur pro parte oppofita fic: Comraunitas tatibus habetur manifeftè, quod Principatus Apct-
volentium ad invicem vivere, 6c in adibus civilibus ftolicuseft inftitutus propterbonum .commune. ‘Prop-
converfari, inter quos poteft oriri difcordia, non tere'a, f i Petrus aliquid inßtuifiet contraUbertatem alien*
eft bené ordinata, nifi fit aliquis Superior qui’poffit jus particularis perfona, ubi non fuifiet necejfitas aut ma-
iïlorum caufas 6c difcordias terminare, alias feque- gna utilitas, ilia inftitutß five prxceptio, non obligajfet.
rentur bella & multa alia inconvenientia j fe d t o ta .N am qua: fiunt a Judice, 6c in ilia materia in
Communitas omnium Chriftianorum, eftCommuni- qua non habet Potettatem judicandi, nullius funt
tas volentium ad invicem vivere , & c . ergo non efficacize. Unde non fuit data Petro Poteftas , nifi
eft bene ordinata, nifi fit unus Superior: led non in utilitatem fubditorum: quare fi Papa ferat Sen-
poteft dari talis Superior, nifi Papaj ergo eft om- tentiam Excommumcationis-, & non pro caufa Vera
nium Chriftianorum Superior : fed inferiores non vel apparente, non eft timenda.
habent Jurifdi&ionem nifi ä Superiores ergo om-
nes habent fuas Turifdi&iones ex commiffione Papze
.Q
uantum ad hoc argumentum; concefla MajcJ-
r e , negatur Minor, puta quod talis Supremus non
poteft efle alius prater Papam * imo fecundum u-
num modum dicendi, eft aliquis alter a Summo
Pontifice, ex ele&ione populi, 6c confenfu majoris
partis, aut lanioris, cui etiam Papa eft fubje&us,
ialtem in temporalibus, fcilicet Imperator: 6c ifta
eft prima folutio. Hoc etiam dicit Marfilius de Padua.
Secunda folutio tangitur a Do&ore, ubi aliter
refpondetur, 6c ifta fecunda folutio eft melior: 6c
dico quod omnium Chriftianorum eft unus Supe-;
rior, qui poteft caulas terminare fpirituales, ut Pap
a , 6c alter qui poteft caulas civiles, ut Imperator.
Sed quid dicendum, fi Reges non funt fubditi Im-
peratori ?. D ico , quod fufficit quod fint duo vel
plures Superiores, unus uni parti praifidens , 6c
alter alteri, ut Sortes Gallus, 6c Plato Hifpanus,
nullus eft amborum Superior: fed quilibet habet
fuum Superiorcm, 6c ortl difcordia inter illos, A-
tlor fequatur Forum ret, ut Gallus conveniat Hifpa-
num,coram fuo Judice , 6c Principe Hifpanoj 6c
Hifpanus Galium, etiam coram fuo j ideo non re-
quiritur quod utriufque fit unus Superior, fed quod
quil bet habeat fuum Superiorem: 6cdummodoifti
Superiores fint prudentes, poteruntfuas Communi-
tates optime regere.
C A P . I V . (
Porrö quia ifta videntur, non, &c.
’principatus omnis, turn Ecdefiaflicus, cum
Latcus, non eft inßitutus propter prin-
cipem, fed propter popdum.
V Idenda funt pertinentia ad bonum Principa-
turn. Primum, qubd fit ordinatus in bonum
commune, 6c non in utilitatem alicujus per-
fonas privatze; unde Ariftotelesnon folümponitdif-
ierentiam boni Principatus äTyranho, fed etiam a
Defpotico licito, quia Principatus eft ordinatus ad
communem utilitatem. Ifto modo, Chriftus irifti-
tuit Principatum Sacerdotalem propter utilitatem
communem, 6c non propter bonum privatum Petri
6c fucceflorum : talis autem Principatus Papalis 6c
Epiicopalis, eft ex ordinatione Chrifti, qtiod infi-i
nuatum eft a Chrifto, cum Petrum fecit Papam,
dicendo: Pafce oves meas, Joan.xxi.,17. quafi dicat,
fuper oves meas te Principem conftituo, ut non tol-
las ab eis la'c 6cjanam, nifi pro neceffitatibus tuis,
jaxta illud 1. ad Corinthios ix. 7. Quit pdfeit gregem^
& de labte ejus non manducat ? Ecclefiaftici enim habent
titulum petendi 6c exigendi temporalia, pro fpi-
ritualibus, üt patet ex ilia authoritate Pauli. •Princi-
atus ergo-Apoftolicus eft ordinatus, non prqpter
onum Principantis/, fed prqpter bonum commune
fubje&orum, ad obtinendum Regnum calorum :6c
C A P .
Secundoi ad optimum Principatum, S e e
Monarchiam proeferendam ejjâ ommbus 4*
lits fortnis Trincipatmm,aut Politiartym:
©* define eorumdem Trmcipatmm.
VIfum eft an Principes feculares habeant fuasju-
rifdibtiones à Papaj 6c eft opinio communis
inter Doétores Parifienfes qubd non. Imo, an-
tequam effet aliquis Summus Pontifex , erant Principes
feculares habentes fuas Jurifdiétiones : 6c ille
modus eft tripartitus, ut vifum eft -, nam dicebat Marfilius
, qubd Papa nullam habet Poteftatem coaéH-
vam. Alii qubd habet in fpiritualibus coabtivam *
fed non in temporalibus, nec regulariter. Alii ,quqa
in temporalibus non regulariter, fed cafualiter ; 6c
eft opinio Juriftarum, cap. Licet, 6c cap. Ex tenore, De
Foro competents. Item diétum e ft, qubd ad optimum
Principatum requiritur qubd unus prinejpetur propter
utilitatem communem j 6c hoc fuit çkdu&iim
in 4. capitc. In ifto f . capite, Debtor alfumit fe-
cundùm quod convenir optimo Principatui, quod
Principans fit unus, ficut Principatus eft unus j ita
qubd ad optimum Prjncipatum de necelfitate requiritur
qubd unus principetur , qui fit Superior ceteris
omnibus.
Pro ifto poteft multiplicfter argui, ex mente Ari-
ftotelis in 3. ‘Politic. Nihilominùs Dobtor adducit
præcipuam rationem Ariftotelis , quam fiicit loco
præallegato , volens probare qubd Principatus Re-
galis, in quo Principans eft unus, fit melior Princi-
patu Ariftoci'atico , in quo pauci prinçipgntur j 6c
Timocratiço , in qup multi principantur : ,6c fub
Regali Principatu, comprehenditur omnis Prinei-.
patus in quo unus folus dominatur , .five fit D u x ,
five Cornés, vel Bailli vus. Et arguityr fie; IUe
Principatus eft melior, qui confervat fubjebtos in
amicitia, pace, charitate, 6c concordia,prohiben-
do.6c impediendo -difcordias, rixas., ^tumultusinr
ter fubditos : fed Principatu Regali ifta maxime vi-
tantur j ergo eft principalis inter ceteros, 6c omnium
optimus : 6c ifta Propofitio eft manifeftaqui»
Omnis Principatus ejt ordinatus ad confervandam chart•
tatem & pacem inter fubditos, & ad vitandum dijjen-
fiones & rixas inter fllos. Ergo ille eft optimus, qup
)maximè lêrvantur ilia, 6c maximè vitantur;fta,cur
jufmodi eft Regalis. Igitur quod talis fi,t optimum
•qui talia’faeit,patet per multas authoritates Scripturæ.
Ünde 6c Princeps pacis Chriftus, fuper cujus hu-
merum fabtus eft optimus Principatys, corpqvalker
ab Apoftolis ;6c cçter.is ifidelibus recelfums , ipfis
dilebtionem 6c amicitiam fiqgulariterimponebat , di-
•cens: Joan.xv;i2. Hocefi,Praceptummeum^tttinvice/p
diligatis, & cap. xi v. 27. fPacem ulinfjHovobi.s,, pacem
meam.do.vobis, 6cxvi. 33. ait, in me pacem babeatis, &
Afatth.~x.il Z, diçit Apoltolus : Intrames domum^faluta-
te earn dicentes: Pax huit domui. Finis ergo Principatus
cujulli-
1 109 Expofitio , circa Decifiones M G. Ockam.
cujulfibet, eft confervatio pacis fubditorum, 6c vitatio
difcordiarum:fed hoc maximè fit per Principatum Re-
galem. Pro cujus declaratione, notandum e ft, quod
diflenfio proveniens in Regno, non poteft nifi triplici-
ter provenire. Vel provenit inter fubditos, putà cum
fubditi dilfentiunt inter fe. Secundo, vel cum eft
diflenfio fubditorum, ad Principem : vel Principis
ad fubditos, 6c ifti duoultimimodicoincidunt. Sed
in Principatu Ariftocratico vel Timocratico, poteft
provenire diflenfio 6c fubditorum ad liibditos, 6c
fubditorum ad Principalities j 6c unius partis Princi-
I I I O
ter bonum commune. Secundum , qubd fit unus
Principans. Nunc videndum eft quas funt incom-
patibilia illi Principatui optimo, 6c quze funt imperii-
nentia.
Primo, eft incompatibile illi Principatui, in quantum
hujufmodi, habere fervos proprie diäios, non
dico locatitios , imb necefle eft illos locatitios habere.
Ratio eft} nulius eft in fervitutem redigen-
dus , nil! propter ejus culpam : ergo de rationeop-
timi Principatus , repugnat illi habere fervos proprie
dibtos, puta qubd necefiario fint fervi tali Prinpantium,
ad alteram partemPrincipantium: fed per . cipanti, 6c eft praseipua ratio quae majorem ha-
Principatum Regalem , faciliusconfervaturpaxfub-A bet apparentiam. Nam fecundum Ariftotelem 1.
ditorum, 6c vitatur difcordia inter ipfosj ergo. In- ~
fuper dicit Dobtor, quando dilfentiunt fpbditi inter
fe, ilia diflenfiofacilè fedari poteft perPrincipantem:
fed fi oriretur diflenfio Principantium ad Principautés,
etiam ad omnes alios faciliter fe diffundet, ut
teftatur Ariftoteles, ‘Politic. 5. Cap. p. Ideo difficile
eflet illam fedare, proptereà qubd fubditorum pars
adhæret uni parti, 6c altéra alteri, 6c fequiturdif-
fenfio in populo j ergo diflenfio proveniens in Principatu
Ariftocratico vel Timoratico, eft multbgra-
vior 6c perniciofior, quàm ilia quæ provenire poteft
in Principatu Regali.
Refolutio Dobtoris poll Ariftotelem, 6c commu-
niter omnium Doblorum eft , qubd ad optimum
Principatum requiritur , qubd fit unus Principans.
Ratio præcipua Ariftotelis e f t , quia quando eft unus
Principans, in diflenfionibus, facilior eft recurfus ad
Principantem s quàm quando funt plures Principautés
: ergo Regalis eft melior.
Dices: dicit Sapiens , Proverb, xi. 14. Salus ubi
conjilia mult a j fed in Principatu Ariftocratico ôcTi-
mocratio funt multa confilia, 6c plura quàm in R e gali
i ergo eft præftantior R e ga li, nam Princeps ad
hoc eft ordinatus, ut prævideat pericula imminentia
6c illis obfiftat: fed hoc meliiisprævident plures fa-
pientes , quàm unus folus , Plura enim 'vident oculi,
quam oculus 5 quod unus nonvidet, alter videt, 6c
hoc de neceflitate requiritur, putà prævifio pericu-
lorum imminentium, 6c eorum quæ poflunt ducere
Rempublicam ad interitum 6c ruinam. Ergo melior
eft Principatus Ariftocraticus,vel Timocraticus,quàm
Regalis, 6c hoc eft præcipuum Argumentum partis
adverfæ,tenentis'oppofitum. Ad hoc refpondet San-
blus Thomas,in L ib.Deregimine Principumtèc poft eum
‘Polit. Melior eft Principatus liberorum, quàm fer-
vorum } quia melior eft Principatus qui eft melio-
rum fubditorum, ficut melior ell Principatus homi-
num , quàm beftiarum : liberi autem funt melio-
res , quàm fervi : quare Principatus fervorum non
eft optimus judicandus : melius eft enim principari
bonis, quàm malis : ergo ifte Principatus qui
eft fuper omnimodo liberos, hoc e f t, qui non funt
fervi emptitii, eft melior, 6c hunc vocat Ariftoteles
Regalem. Unde in plerifque locis habentur tales
fervi emptitii ÔC abjebti, fed hoc repugnat optimo
Principatui, putà qubd de ratione illius fine tales
fervi abjebti 6c addibti Principanti, five fint boni,
five fint mali.
U ltrà, repugnat optimo Principatui plenitudo Po-
teftatis in temporalibus. Patet: illud repugnat quod
g eft in damnum 6c perniciem fubditorum -, fed ifta plenitudo
Poteftatis in temporalibus eft e jufmodi. Nam
eft in perniciem Reipublicæ , qubd Princeps poffic
res cujufcumque privatæ perfonæ in Dominium al-
terius transferre, prolibitofuo} 6c hocpoflet,fiha-
beret illam plenitudinem Poteftatis de qua dibtum eft
prima quæftione, in capite 6.
Çonfèquenter, reftat inquirere quæ poflunt adefle
6c abefle optimo Principatui, 6c breviter dicitur
qubd fad optimum Principatum fj^ebtat unicuique
quod fuum eft reddere, hoc e f t , Juftitiam admini-
ftrare , Leges condere , Judices inferiores 6c alios
Officiales deligere 6c conftituere, operationes qua-
rumeumque virtutum præcipere , 6c quilibet Princeps,
ex officio, fad ifta tenetur : fed tamen ad hoc
videtur efle principaliflimè conftitutus, ut corrigat6c
puniat delinquentes. Patet 1. Tim. 1. p. Lex jujlo
non efi pojita, fed injufiis, & nonfubditis. Præcipuum
Ægidius de Romaj fuppofito qubd omnes homines ef- q igitur quod pertinetad Principem eft peccarorum
fentboni, non quasrentes nifi quod juftum eft,, 6c ho-
mini6cReipublicie, melior eflet Principatus Ariftocraticus,
vel Timocraticus, quam Regalis:nam duo aut
tiesquasrentes bonum commune, melius provident,
quam unus. Sed fuppofita conditione 6c perverfitate,
quze jam reperitur inter homines,quia unufquifque,fal-
tem pro majori parte, quzerit quod fuum eft, 6c non
bonum commune : fuppofita ergo tali perverfitate
hominum, pro majori parte, 6c etiam quia Stultorum
infinities efi numerus, Eccle. 11.1 j*. 6c ex multis Prin-
cipantibus, quilibet niteretur acquirere fibi majores
divitias 6c honores, 6c ex hoc facile oriretur diflenfio
inter Principantes, in perniciem boni communisj ideo,
fuppofita conditione hominum nunc viventium, pr«e-
ftentior eft Principatus Regalis,
C A P. V I .
Confequenter reftat inquirere, 6cc.
coneblio. Patet : Principes ad hoc maximè funt
creati, propter mutuam 6c pacificam tranquilkm-
que converfationem' fubditorum fovendam , 6c dif*
cordias diffidiaque fedanda : 6c nihil aliud vult di-
çerë in ifto 6. capite, quàm qubd Princeps inter cetera
, magis débet intendere punitioni malorum -,
ita qubd abtus principalis , propter quern Princeps
eft inftitutus , eft delinquentium punitio 6c cor-
rectio.
E x his patet quæ funt optimo Principatui neceE
farib annexa, 6c quæ incompa.tibilia, 6c quæ imper-
tinentia, 6c diblum eft quod ad optimum Principatum,
necefle eft qubd fit propter bonum commune,
6c qubd Principans principetur liberis , 6c non fer-
v is , 6c qubd fit uniis Principans, 6c non plures. Item
repugnat optimo Principatui habere plenitudinem
Poteftatis, putà qubd poffit, ad placitumfuum,tranf-
ferre rem meam in alterum , fine quocumque meo
peccato vel caufa, 6c facere quidquid non repugnat
juri naturæ 6c divino: 6c vifum eft etiam quomodo
De Tlenitudine ^Poteftatis , Of aliis qua præcipuus adus Principantis, ell mulorum punitio-
repugnant, aut comjemmt. oftimo1 m intendere.
Trincifatui.
VIsum eft quomodo duo requiruntur ad optimum
Principatum. Primum : qubd inftituitur proptAppendix
ad Tom. IL Aa a a z Hi s