J O A N N I S G E R S O N I I
DtBoris & Cancellarii Parifienfis
R E S P O N S
Q U Æ S T I O N E S Q U A T U O R .
Sibi per quemdam familiärem motas*
Quarum prima eft ifta.
A n male loqui de aliis in eorum abfentia
femper f i t peccatum ? £)uam déterminât
ad très Conclufiones. Secunda Jguaftio. Si
quis fiole confiteatur, an iterum tencntur de
omnibus confiteri \ Hanc déterminât per di-
BinBionem de quadruplici fiBione. Tertia
fpuattio. S i habeatur fufpicio de illo qui
confitetur , non fufficienter difcujferit conficientiam
fuam , an talis poffit abfolvi nulla
inquifitione fib i fa B d de peccatis , unde fiufpi-
Sit ergo -frima Cottclujto.
Prim is quatuor modis poteft efle non folùm licitum,
immo 8c meritorium referre mala abfentium, dum-
A modo tamen non intendatur principaliter alius finis,
quàm aliqüis prænotatorum quatuor. Et fi non mif-
ceatur aliaintentio fermentata 8c fibiipfi mentiens, dùm
■ A benè provideatur ne fint fàlfa quæ dicuntur , aut in
malo, ultra quàm in fe funt per referentem ampliata,
aut forfan finiftrè interpretata, ac etiam quod non plus
noceat talis locutio abfentibus 8c eorum famæ, quàm
profit præfentibus 8c eorum ædificationi. Quoniam
pro parvo bono confequcndo non eft magnum malum
committeridum.
Conchfio Secunda.
Male loqui etiam de abfentibus ad folùm fâtîsfacicn-*
dum propriæ loquaeitati 8c libidini loquendi de aliis*,
qui eft quintus modus feu finis inter prædidfcos, etiam
fi fit pro fbla dedudtione temporis 8c quafi pro folatio,
ut fie tempus finetædio tranfeat, vix autnunquara ex-
cufàtur à peccato, 8c fæpiùs tranfit in mortale pecca-
. -, - - r . -. r ... turn: tale enim verbum non folum otiolum (de quo
eto habetur, £>uam fo lv tt fimmter fer dtHtn- j lIxta tcrribilem Veritatis comminationem fumus red-
Bionem. jQuarta fiïuxiïio. De Altaribus fra-j$ diturirationem) fed 8c communiter eft perniciofum 8C
B is de cingulis Sacerdotum non benediBis, multipliciter nocivum. Nam habemus ex tali verbo
occafionem 8c rationem magnæ damnificationis alio-
rum in fiia fama. Etiam perhoccadunt fæpiflimè tàm
loquentes, quàm andientes, vel in indignationem con-
trà eos, de quibus fuit oblocutio -, vel in falfàm teftir
ficationem propriam tàm cordis quàm oris, dùm videlicet
cogitatiq interior penfâns coram le pofita aliéna
mala, 8c fua propriai quandoque fimilia aut majora,
palpans tumet 8c inflatur, dicendo: gratias ti-
bi ago Domine Deus , quod non film ego talis qua-
lis ifte , de quo tanta mala referuntur. Et fie mifer
QU æ r i t u r , an malè loqui de aliis in eorum cadit in foveam quam fecit, 8c cum illo Evangelico
abfentia fit femper peccatum ? Pharifæo false jufto , fit pejor quem ipfe judicat,
Videtur quod fie, quia nullus vellet quod fi non deterior, ei tamen propter fuam fùperbiam fi-
milis i quia etiam peccator ut alius, etfi alio modo. Et
hoc pharifaicum vitium tàm in loquendo, quàm in au-
diendo concipitur facillimè, 8c fit faltem affedhi, etiam
fi ratio videatur judicare aliter, 8c id ore manifeftare,
minime attentet.
Si quis autem quæret fignum, quomodo feiet quan-
(jr de cafulis refarcitis , & fie de fimilibus :
TJtrum f i t peccatum cum talibus & its talibus
M i f f am celebrare ? A d quam refpondet per au-
toritates•
Collât ad MSS. Côdd. ViB. 141. 694. & 699• &
M . Targny.
Q U iE S T I O P R IM A .
^ U j e r i t a n m a l e l o q u i d e a li is in e o r u m
a b f e n t ia f e m p e r p e c c a t u m ?
Videtur quod fic, quia nullus vellet quod
hoc de fe aut fibi fieret, ergo necdebethocfacerede
aliis aut contra alios. Confequentia tenet per illam generalem
Regulam Juris naturalis 8c divini: Quod tibi
non vis fieri, alteri non feceris. Sed in oppofitumar-
guitur, quia fi fic , tune vere totus mundus eflet in
- periculo damnationis perpetuae, etiam multi Religioforum
: nam communiter cum homines conveniunt, Cd o ex bono fine loquatur autmalo, demalis proximi?
declinant facillime ad loquendum de abfentibus , 8c
utinam tarn cito de eorum bonis ficut proh dolor! de
eorum malis. Nonnunquam tamen aliqui loquuntur de
mala vita Politiam regentium, 8c aliorum fecularium
(ut aiunt) intentione non mala.
Pro refponfione itaque feiendum , quod adtio mo-
ralis libera accipit vel vituperium vel laudem 8c peccatum
ex fuis circumftantiis, 8c fpecialiter ex circumftan-
tia finis. Inquirendum eft igitur ad quem finem dici-
tur malum de abfentibus , 8c occurrunt fex fines ge-
nerales. Quandoque hoc fit ad inftrudtionem prasfen-
tium 8c id audientium, ut caveantfimilia facere. Quandoque
fit ad prsefentium cautelam, ne fcilicet ex igno-
rantia decipiantur per malam aliorum focietatem quos
Refpondetur, quod dum loquitur aliquis ad bonum
iftius, cujus mala commemoratj ut puta, ut infe 8c
audientibus provocet mentem ad orandum pro talis e-
mendatione 5 neceflarium eft , ut fentiat tune in fe
quamdam ad eumdem de quo fit fermo, compaffioncm
piam, dulcemque mifericordiam 8c charitativum affe-
dlum. E t etiam requiritur , ut non nimis longum
texat fermonem de tarn mala materia 8c defpicabili.
Sicut pia Mater non deleflatur in narrando longe mala
filii fui, nec etiam dicit illa nifiex neceffitate, utpu-
tä ipfi Medico, aut illis qui ejus fäluti poterunt pro-
defle, 8c malum adjacens avertere. Sic itaque narrando
fiifpirat alte, triftatur, dolet, 8c abbreviat fermonem
quantum prasvafet, 8c quantum videtur fuffiprsefemunt
bonos. Quandoque etiam fit ad utilita-Dcere ad oftenfioneminfirmitatis, quas fibi tantas triftr-
tem abfentium, ut videlicet przefentes eis referant pro tix caufa exiftit.
ipfomm corredtione 8c emendatione. Quandoque fit
ex quadam.compaflione amicabili, ut fcilicet feipfum,
8c audientes, referens .provocet ad orandum inftantiùs
pro aliorum peccatis 8c eorum converfione. Quandoque
etiam fit ex fola curiofitate 8c afliieta loquacitatc
8c quadam libidine loquendi de aliis. Quandoque autem
fit ex odio vel invidia, ac pro diminutione famae
alien« 8c ex animi indignationc.
Sed dùm quis loquitur malum dc aliis ex loquacita-
te, funt figna oppofita j quoniam tunc fentit indignationem
animi contrà eos de quorum malis loquitur,
8c cum quadam amaritudine fellis corrodit 8c mordet
ipfos abfentes, 8c verbis fuis venenatis linguâqtiefùâ,
ficut gladius acutus acuatâ, lacerat fine mifericordia,
fine aliqua compaflione, nec ponit finem verbis fiais,
quia fâtiari nequit ejus vorax invidia, quin licet crudas
das omnes carnes 8c totum fanguinem ejus quem dévorât
, quantùm in co eft, abfiimpferit. Et quamvis
confeientia fua fibi clamet, quod talia agendo nem incm
ædificet -, immo 8c nonnunquam audientes fcandalizet,
non tamen adhuc ceflatj quin, quantùm tempus pati-
tur, venenum fuum totaliter effundat.
Item fignum eft non fallax, cùm fic loquendo malum
de abfentibus, eos côrrigere minime curat : hoc
autem feiri ex eo poteft, quia præfentibus non com - A
mittit, ut abfentibus charitativè ea quæ ipfe invidia
refeit, denuncient j immo perfæpè poftquam ad cor
revertitur -, timet ne id faciant, 8c fi faéhim foret,
non æquoanimo fuftineret, non quia doleatdealterius
injuria 8c fua propria culpa, fed magis de fuavilifica-
tioneSc detradtionis nota, nollet enimdetradlorrepu-
tari, quamquàm eflè non vitet.
Item fignum cfficax videtur, ut loquens malum de
aliis , interroget cor fuum coram cordium infpedlore
Deo, cui mentifi non poteft, quamvis poflet mentiri
iniquitas fibiipfi, 8c quærat, an vellet quod alius fic
loqueretur de fe coram aliis ea intentione, ea forma,
8c fic de aliis circumftantiis, qualiter ipfe loquitur de
aliis. Et ni fallor, ut frequenter refpondebit fibi cor
fiium, fi mendaciter veritatem tamen fupprimere no-
luerit, fe hoc nequaquàm velle. Signum ergo mali
eft. Hocclàvo retunditurnonnullorum excufatio falque
eft præfens, 8c in cujus confpedhi loquitur qui-
cûnqüe loquitur j non folùm autem hoc , fed 8c cor
intuetur , 8c -reddet tempore fuo unicuique , juxtà
opera fua. Oret ergo neceffe eft quilibet ut ponat
Dominus cullodiam ori fuo. Sed 8c audientes caveant
fibi, ne fint prurientes aüribus 8c deledtet eos audire
aliéna mala, quia juxtà beati Hieronymi fententiani ve-
riffimam : „ Æquè reus eft qui detrahentem libenter
„ audit, ficut is qui detrahit, immo nonnunquam am-
„pliori reatu conftringitur propter præftitam alteri oc-
„ cafionem : fi enim ipfe non libenter àudiflêt, forfitari
,, alter tacuiflet.
Et ut ampliùs pertimefcamus tarn periculofum lih-
guæ vitium , advertendum quod communiter fecun-
dùm Dodtores comparatur non folùm furto , fed 8e
homicidio : immo 8c præferunt hac ratione -, quia in
homicidio occiditur corpus tinum, in detradtionis verb
vitio occiduntur animæ plures, quia anima detra-
hentis, animæ detradtorem libenter audientium , 8c
quandoque etiam anima ejus cui detrahitur. Itemnon-
nunquàm faciliùs fàtisfit pro homicidio corporali 8c
furto, quàm hujufmodi homicidio 8c furto fpirituali,
fcilicet detradtione. Ratio , quia in illis. quantitas dam-
ni æftimari poteft, 8c fic correfpondens emenda fub-
fequi : in iltis autem nequit -, cùm non fatis conftare
poffit in quot hominum cordibus mediate 8c immefa
8c frivola, qui cum loquuti fuërint ad libitum fuum g diatè detrahens bonam opinionem 8c fàmam ejus cui
de proximorum fuorum malis, audent, fi fuper hoc
objurgentur , dicere , etiam quandoque conftanter ,
licet mendaciter , fe hoc fecifle non mala intentione
neque animo cuiqiiam nocendi, 8c null© modo ex invidia.
Et fi rursum interrogentur, an ergoexfingu-
lari id egerint diledtione 8c amicitia , 8c ad magnum
profedtum aut commodum abfentium , 8c an fimilia
diledtionis 8c amicitia: figna velint ergafe confimiliter
fieri ? Laqueis perplexitatis ita capti 8c irretiti fimt, ut
vel manifeftum contra fuam confcientiam proferre men-
dacium, vel verbum iniquum 8c dolofum injufte di-
xifle contra proximum, fateri cogantur, quorum u-
trumque malum eft. Malum igitur , 8c valde malum,
multumque perniciofum eft homini, efleprom-
ptum ad loquendum malum de abfentibus. Etiam ceteris
malis qua: inde fequuntur circumfcriptis, mens
tam loquentis quam audientium impeditur a meliori-
bus 8c falutaribus , poftmodum ex hoc etiam invita.
detraxit occiderit, atque furtive bonum fama: (quod
inter omnia alia corporalia, 8c hujus vita: bona mul-
tiim eft pretioflim) fubtraxerit 5 unde 8c difficulter
fatisfacere ipfi laefb poteft : cum tamen juxtabeatum
Augufhnum : Peccatum non dimittitur , mfi ablatum
refiituatur. Quomodo autem reftituet, cum ignoret
quantum debet ? Item inter cetera peccata iftud quo-
dammodo eft inhumanius 8c beftialius, quia lupinum.
Dicitur namque, quodmifus nifum non comedat, rjec
canis canem, nec beftia aliqua beftiam fuss fpeciei, fed
bene alterius, fola. lupaexcepta, qua: (utajunt)cum
fame premitur , lupum comedere non veretur. Sic
8c detradtor homo hominem fuae naturae confortem ;
tanquam lupa rapaciflima dentibus detradtionisrodere,
comedere 8c occidere non erubefeit. In hoc a lupa
differens, quod illa comedit carnes recentes, ipfe autem
quandoque carnes feetentes 8c jam putrefadtas,
quando videlicet non tantum vivis, fed 8c dud urn jam
Cum enim poft fuerit orandum 8c Deo ferviendum mortuis dentes mordaces dètradtoriè jam infigit. O
ad mentem redeunt, placeatvel difpliceat, cum quadam
quafi violentia, qua: prius incaute commifit vel
admifit cum mala complacentia. O ! qüanto conful-
tius eft ita loqui de bonis, aut de peccatis 8c malis pro-
priis, quam ita rodere dente canino alios! V ix deni-
que fervatur menfura, quin mifeeatur mendacium 8c
malum augmentetur , 8c ad partem femper trahatur
deteriorem, 8c peneiiulloexcufeturautallevietur, ut
fic fiat fupra modum peccans peccatum, quafi unum
aut fimplex peccatum non fufficiatinperniciem ipfius
obloquentis.
Condußo Tertia.
Loqui malum de alio ad finem fextum, fcilicet di-
redte ex odio 8c invidia, femper eft peccatum. Et
quando notabiliter Iseditur per hoc aliena fama , 8c D
dum loquens hoc advertit in fua confeientia, aut ad-
vertere poflet , eft gravius peccatum fepiffime quam
furtum, aut quämforet efuscarnium in die veneris vel
jejunii Ecclefije magni cujufcunque. •
Salubre itaque confiliüm eft ad vitandum tarn grande
periculum animte, ut homo difeat 8c afliiefcat ita
honefte loqui de abfentibus, ficut loquendum eflet, fi
ipfi praefentes eflent> 8c perfonaliter de fe fermonem
prolatum audirent. Itemque ut homo femper timo-
rem Dei habeat prae oculis cordis 5 qui utique, ubi-
T om ill. Pars JIT.
abominandum malum 8c valdè odiendum ! Bene ergo
Sapiens vocat defraüores Deo odibiles. Rom. 1. 30. Cum
tamen feriptum fit de D e o : Nihil odifti eorum, quafecifii.
Sap. xi. i f . In fignum magna: deteftationis (hauddu-
bium) peccati detradtionis , dicitur Deus odire de-
tradtores , qui nihil odire folet eorum qua: fecit:
aut reftat dicere , quod detradtores non funt fua fa-
dtura, non quidem fecundum eflêntiam, fed propter
fingularem eoi*um malitiam. Unde 8c hac de caufa
beatus Auguftinus vir fcientia 8c vita utique pr«cla-
riflimus, ad tantum deteftabatur hoc vitium, ut circa
menfam , ubi communiter de facili lingua: peccatum
(jiixta beati Gregorii de divite Epulone fententiam)
fe immifcet, h<ec metra (prout in ejus Legenda repe-
ritur) feripta haberet ;
QmjcjmS dmat drblis abfèntiato rüdere vit am.
Hanc menfam vet it am noverit ejfe fibi.
Et ut fadto comprobaret quod feripto ftatuérat, cum
quidam Epifcopi ( prout ibidem legitur) adejusmen-
fam coepifl’ent incaute laxare linguam in detradtionem
abfentum, aiebat: Nifi ceflarent, ipfe ilia metra delete
vellet, 8c de menfa recedere. Hinc etiam eft,
qiiöd Religionum Fundatores confiderantes multiplex
in lingua: vitio pendere anim« periculum , fanxerunt
providiflime pro fummo remedio juge pro loco 8c
tempore fuis fequacibusfilentium, certaspcenasinro-
G g bur