7i Jodnms Gerfon'ù 72
8c illam vel inutiliter 8c dcfidiosè velle, vel impoffi-
Conjiâeratio Tertia. biliter velle, hoc elt mediis ad eam impoifibilibus
contendere : ut fi quæratur unio aliqualiter qualiter ha-
Quilibet rationis capax, obligatur Ifecundùm voca- b cri non valet, neque via debellationis, neque via ratio-
tionem fuam, pacem Ecclefiæ falutiferam procurarc. nisfeu redudtionis, neque via anathematizationis feu
l lle orando , hic difputando, hic prædicando, hic A feparationis,, neque via condefcenfionis , aut fimili-
exhortando , hic agendo , vel quolibet modo alio. ter. Cum itaque paftor teneatur non minus revocare
oves- quas judicat errantes quàm fervare non errantes
3 nonne debet, ut fiat unum ovile, modum
poffibilem 8c verifimilem hoc' agendi velle profequi,
etiam cum dimiflione gregis proprii 8c obedientis ,
fi per hoc falvatur 8c unitur grcx uterque. Nece ft
hoc deferere gregem more mercenarii 8c fugere 3 fed
falvare, 8c ut verè fie dicamus , fugiendo manere.
Sumerentur argumenta pro hac confideratione ex radice
filiationis ad Eeclcfiam , 8c ex radice dileélio-
nis 6c juflitiæ ad proximum, ex radice pietatis feu reli-
gionis ad Deum : nulla fi quidem in præfenti fehifmate
potelî lerpere deterior labes quàm inertia quærendi pacem
, five ilia proveniat ex ambitione vel adulatione,
Vel timore, aut alia occupatione non admittente cu-
ram hanc ialubriorem, peSlora noflra duas non admit-
Sed hæc ceflio dicit aliquis fieret perniciofum pof-
tentia curas, ait Satyricus. Audiamusa Sapientequid
teris exemplum ? Fatemur id pofte contingere, nam
pigrities ftulta operatur in agro vel vinea Ecclefke?
quibus rebus non contingit abüti 3 attamen pro in-
Per agmm, inq,uit, viri pigri tranflvi, & per vineam
certo malorum eventu, non effet tam certum 8c op-
•vin flulti, & ecce tot urn repleverant union, , & operue-
tandum præfentis pacis bonum repudiandum vel ne-
rar,t faciem ejus fpina, & maceria lapidum deftrutta er at.
gandum.
Prov. xxiv. 30. m . Quod fi peltiferum eflScmale-
didtioni proximum negligere opus hoc divinum j
Confideratio quarta.
quam criminofum eft, quam neiarium laborantibus
non applaudere , fed irafei ? Propterea flat ali- ^ Tantum eft pads falutiferx bonum ut pro ejus a-
quem ad hier entern juftse parti plus efle de fehif- deptione neque mundanus honor, neque ftatus, ne*
mate culpabilem quàm alterum qui adhæret parti
falfæ: ut fi primus aliqua paflione vitiofa ti;ac-
tus obfillat, quominus fiat p a f , ne audire para-
tus fit Ecclefiam 3 alius quaerit cum omni fbllici-
tudine vias pacis, promptum habens animum o-
bediendi Ecclefiæ judicio feu veritati, dum fibi
clarefceret. Ea namque quæ diftènfionem affermit
in præfenti fehifmate flint talia quæ in facto maxime,
confiftunt, in quibus errare fine periculo falutis poteft
non folùmille vel file; fed etiam in talibus Ec-
clefia fallere dicitur 8c falli : ficut dum multo tempore
feminam pro Papa coluit. £fallens vir bone] Por-
ro manifeftari poteft ex radice ha c, quales excufan-
tur à vitio fchifmatis 3 8c quod flat feire quod fchif-
ma eft in Ecclefia, 8c tamen nefeire quis in ea fit
fchifmaticus. Ex hoc confequenter aperitur quales
Hint anathematizandi 8c vitandi 8c quales non : nam
velle omnes. indifferenter partis falfæ extra Ecclefiam
8c falutem trudere, quale fit jam tetigimus. His
que gradus , neque propria utilitas debeant aliquem
deterrere, 8c nihil prorsus, nifi peccatum contra L e gem
Dei asternam. Hasc confideratio pofita eft contra
illos qui dicunt: Obfervetur honor partis noflra;,
habeamus vidtoriaiil, confufionem evitemus. Ecce
qualia fuftinuit opprobria Summus Pontifex Chriftus
ut faceret utraque unum, reconcilians in fuo fangui-
ne ea qua* in ccelo funt 8c in terra, fabtus opprobrium
hominum 8c abjebtio plebis, 8c non dicens: fervetur
honor meus. Sufficiebat ei teftimonium bonum con-
feientias ad Deum. Igitur ut pax habeatur , nulla
plane via repudianda eft , quie poteft abfque pecca-
todeduci, 8c quanto brevius, tanto falubrius; quanto
infuper patentius , tanto acceptius apud omnes 3
quoniam res tangit omnes , 8c veritas lucem amat.
Quocirca vise per Dominum noftrum oblatte ( pro-
feram hoc fine adulatioiiis oleo quo non indiget, 8c
falva pace omnium) quia nunquam mihi viiie funt
Juri Divino palam conti'aire, nunquam vife funtfiebus
perfpicuum fit deinceps quanta laude, quibus C militer penitus reprobandæ, nifi forte ftruaturcalumpneconiorum
titulis, commcndanda redditur partis
noftrse diligentia, pnefertim in inclytiflimo Franciie
Regn o, 8c quantum a fchifmatis obltinatione procul
exiitat, ubi qiuefita eft habtenus pax falutifera tanto
labore, tot expenfis, tot Legationibus, affiduif-
que confiliis. Nec eft qudd aliquis opponat quaf-
dam vel zizanias vel paleas malarum abtionum in qui-
bufclam ortas, inter hanc virtuofte operationis fe-
getem, vel quod non fatis efticaciter diligentia ref-
pondit ad votum. Afcribatur hoc humane fragili-
ta ti: raro enim nafeitur granum virtutis, fine palea
aliqua defebluofitatis. INihilominus habet profectb
plus vene laudis zelus ille diligens, quam aliorqm ne-
gligens torpor: quoniam fchiima fi dimittitur abfque
agitatione, proferet radices nialas altius 8c inevulfi-
biles, 8c produbtas roborabit: nam mala per longas con-
valuer e morns. Doceat nos fchifma Grascorum quod
nia ex juramento fuo , 8c ex totius Obedientiie fu-<e
confenfu , judicio 8c requeftis aliorsum tendentibus.
Proptereä rursus non iimprobabile videtur, attentis
circunftantiis offerentibus fe in prüfend fchilinate,
fi pars jufta poflit ä juris fui profecutione defiliere ,
ut ad injuflam jus fuum transferret 8c fieret j.ufta, feu.
per novam eleblionem intrufi, feu per aliam viam in.
Jure feripto non habitam; dummodö Jus divinum u-
trobique inviolatum maneret, 8c hieevia propt.er ti-
morem inhonorationis mundanas non eftet penitüs ab-
horrenda : nam quidquid a melevolis interpretibus
diceietur, defuperrefideretinfpeblor cordiumDeus,
8c Judex veritas 8c charitas abunde remunerans.
Nonne laudata, nonne vibtrix effebla eil Mater illa
vera infantis apud Salomonem , in Reg. in. quee fi-
lium maluit integrum abjicere, illoque carere quam
divifus in fuam cederet portionem: deniqlie inlaudem
jam nemo curat, nemo non defperat. Q110 in loco -q Q. Fabii Maximi prasclariftimam dixit Ennius, quod
grandis offertur ad loquendum materia fliper laudi-
bus Parifienfis Univerfitatis præclariflimæ Studioinm,
fuper zelo fervido ipfius, quæ non ceflavit hableniis
emti pedibus ( ut dicitur ) 8c manibus , aliter quàm
defides aliqui 8c inutiles, qui facere nihil volunt vel
nelciunt; obftrepunt tamen facientibus, foils contu-
meliis fortes 8c armati. Sed filentium imperat,tum
brevitas, turn modeftia ne in ejus laude videamur pro-,
priam quærere. Ecce autem quis eft qui non dicat,
qui non clamet, pax, pax, fiat pax , pacem volo,
pacem fuper omnia concupifco. Atvero nonne irri-
detur Deus ; quoniam fimile eft pacem non velle,
non ponebat rumores ante falutem. Nonne fanbtius eft
ultro dare gratia;, dare charitati fraternas , 8c paci
honorem fuumcaducum, immo vitam propriam cum
merito, quam fine laude 8c pace mox naturalis ne-
ceflitas utrumque diripiat ? Concedatur ergo libenter
g ratix, id quod velit, nolit obtinens , protinus re-
linquetur naturse. Amplius non videtur improbabi-
le quin expediat in cafu Ecclefiam ad tempus Sum-
mo Paftore carere, ut interim per trablatum vel ali-
ter adeptio pacis celerior haberetur. Quod fi Ca-
nones oppofitum fanxerunt, Le x divina non difio-
nat: nam ex diblo, poteft abfque Papa martali flare
74
Epifiola ad Dominum Aurellanum
E P I S T O L A
Ejusdem DoCtoris à- Cancdlarii Tarifienfis
D O M I N U M
A D
A U R E L I A N U M ,
■ faius. Quod 11 timetur infamatio partis illius vel il-
lius ; jam refponfum pofuimus. Confequenter de-
ducimus, quod propter timorem fuecumbendi aut .
inhonorationis humanæ, quæ utique vitiofa non funt,
Concilium generale U niverfelis Ecclefiæ non videtur
repudiandum 3 fed pium eft credere quod in trabla-
tione præfentis materiæ non erraret. Audiàmus ra-
tionem 3 confiât itaque quod in materiis Fidei termi-
nandis error non cadit in generali Concilio. Ratio- .
nem dant Doblores ex fpeciali aftiftentia Spiritus fanbti
8c Chrifti regentis Ecclefiam, nec permittentis ei-
rare in his .ad quæ humana inveftigatio pervenirenon
poteft. Secus in his quæ vel fabii funt vel humana
ratione ter-minaripoftunt. Nunc autem fchifma præ-
fens,quamquam in his-qtiæ fabii-font pLuriinùm hæreat;
ejus nihilominùs terminatio tàm perplexa cernitur,
tàrnque difficilis, ut fupra hominum vires , ingenia,
inventioiies 8c confilia videatur. Ubi vero deell hu-
manum, poteft 8c debet abfque temeritate divinum
auxilium etiam miraeulofum expeblari : ka enim de
fortibus mittendis in cafu déterminât Auguftinus, dum
fævientibus tyrannis, inquiritur quis de multis Præla-
tis pro gregis faluteremanebit, qui recedent ? Nonne
igitur abfque periculo caufa illa committi Deo 8c
Univerfali Concilio poflet, abfque fbrmidine quam major
E r e n i s s im o Principi 8cinclytæ Regumpro-
| i Domino Aurelianenn 3 fuus Joannes Cancella-
ius Ecclefiæ Parifienfis indignus , obfequium
S I
yH rii
Collât, ad MS. Cod. Vibl. 463.
humile, pacifque.præfentis cum æterna, donum féliciter
adipifei.
Multa hableniis feripfi S t r e n u i s s im e D om
in e . Plurima dixi quæ. ad Ecclefiafticam pacem
utilia videbantur , profequens pacem exulan-
tem latratu quo potui, ego de genere catulus, offc-
rens infuper pro virili portionê ad opus tabernaculi
Dei cum hominibus , ea quæ de manu fua videbar
fufeepiffe. Nec ignoro pone ea à tot capitibus in varias
facile traduci lententias 8c forfàn adverfas; quæ
tarnen omnia, fi cum diftinblione temporum, circun-
llantiarum quoque fe offerendum multiplicitate pentum
pars vinceret f ie le t injuftior,, 8c maxime inpernr- . ,
de Sermone f r acedente.
ciem Ecclefiæ; Iquod addo, quoniam in cafu commimis Bfari digna fuerint, arbitror ea inventuris nexu con-
error faceret jus, præfertim error fabii vel ex fablo or- cordi v eritatis inter fe jimbla efTe,utpqte-quæ circa idem
habens. Âuxihum tale miraculofiim nonne in
bello corporali Judas Machabæus, nonne Moyfês,
nonne Fidelium alii taliter expeblavenmt, quando per-
fequebatur unUs mille, 8c duo fugabant decern mil-
lia? Quanta fecuriori Fide pro hoc fehifmate finiendo
poteft in opitulationis divinæ affiftentia fpeciali per
trablatum Univerfalis Goncilii fpes haberi ? Et quis
obfecro tantæ prefumptionis inveniii poterit, ut de-
terminatis per tot viros celeberrimos, propriam opi-
nionem vel præferret, veleorum diblamen non imi-
taretur : piuin quoque fenfire eft ut non nifi viam
mediam, viam pacificam, 8c utrobique honorabilem
fententiaret Concilium. N ec tamen ignoro multas
circa hæc 8c alia fuboriri difficultatum nebulas 3 fed
eas omnes lux divinæ Legis fuis radijs faciliter ejice-
r e t , fi non ultra cervicofa conti-adicendi libido ob-
ftiterit 3 fi oculos rationis neque fegnities inquirendi
clauferit, neque ruditas obtuderit, neque eos lippicentrum
eumdemque cardinem pii defiderii volve-
bantur. Viam itaque ceffionis bene prablicatam ego
brevifiimam 8c optimam cenfui, judicans ad ejus re-
ceptionem fecundum præparationem animi ambos
contendentes de Papatu Jure divino conftribtos 3 nec
erat quod allcgarent coablionem. Vellent itaque co-
gebat nemo. Porro in çonclufione fubftrablionis non
affui, quam tamen conclufam impugnare pertinaci
animofitate non præfumpfi : fed poftquam Dominus
nofter Benediblus viam ceffionis , 8c alia quæ pete-
bantur accommoda pro pace 8c reformatione Eccle-*
fiæ dibtus eft acceptafîè , oppofuit fe parvitas mea
cum odiis 8c difenminibus non modicis, ut ipfe neque
Papatum de fablo irreverfihiliter amififle, neque
hæreticus aut fchifmaticus judicandus efl’e caufaretur.
Placuit quoque rellitutio, quam 8c predicavi coram
celeberrimo coetu populorum. Per hanc itaque Obe-
dientia noflra fecom unita portum pacis generalis attudo
carnalitatis, nequecurammpulvis, nequefumusC ^nSerNe Eteilius fperabatiir. Denique non tarn mifj
— ---- i - - fusquam coablusLegatus, ad Dominum noftrum fii*
per hac materia pro parte Univerfitatis prxclariffimx
Studiorum , cui ego filius negare potui nihil, pro-
pofui primo Maffilix, dehinc Tarafcone fermonem
hunc, quern decorus pnefentix veftne nobiliffimx ful-
gor illuftravit. Hunc fermonem ficut Scprxceden-
tem propofitionem poftulare dignata eftCelfitudo vef-
tra ab exiguitate mea: qualis autem ego fum ut vel
hoc vel aliud quippiam denegare pnefumpferim ? En
accipite itaque, lermonem qualifcumque ille eft, ubi
aliqua, fed pauca ex diblatis in margine pofita funt,
quae brevitas prxeeps èripuit ne proferrem. Bene
valeat prxclara Dominatio veftra ad communem pacem
8c propriam falutem confequendam. Scriptum
Tarafcone: Anno Domini 1403. in vigilia Epiphaniie.
prxfumptionis fuftoderit, nequepoftremo malitia cae-
caverit 5 quominus apparere poffit gratia Dei Salvatoris
nollri. Ita ftudiofitas per zelum flimulata pergebat in
longius 3 cujus ego fermonem interrumpens 8c finiens
cxclamavii Appareat 6 utinam bone Jefu pax noflra
falus noflra , appareat tandem aliquando gratia tua,
ut poft illuftrationem finceram 8c agenda videamus,
8c ad ea qux viderimus implenda convalefcamus. Res
quippe in obfeuro nimis demerfa eft 3 nam 8c nobis
caligines, pulverefque difficultatum ambulando fpon-
te fufeitamus. Deeft infuper apudmultos gratia hu-
mani confilii, qux fimul apparere 8c epoperare de-
buerat gratix Dei. Obfufcat eam. prxterea vel abf-
condit amor proprius, quasrens quae fua funt, 8cin-
circumcifo corde ambulans polldefideria carnaliaat-
que fecularia, neque fobrie, neque ju fte , neque
pie vivens in hoc feculo 3 quafi non expedlaret bea-
tam illam fpem quae fola defideranda eft, fola velut
encxnium divinx gratix jugiter poftulanda. Provi-
deat meliora vicinioraque feluti gratia eadem Dei 8c D
Salvatoris noftri hie nos juftificans, glorificans infii-
turo. Amen.
Sermonis de Circumcijione coram Papa, apud
Tarafconem finis. Anno 1403.
E P I S T O L A
DOMJNO CAMER. ACENS I
Exijlenti in Curia.
Ad eumdem MS.
E creveram Reverende Pater 8c Praeceptor
fingularis, accuratius, fi vacaflet, per diftata
quxdam feribere 3 conquefturus de finiftra vel
interpretatione vel relatione dia:orum, immo plurium
non aidlorum in fermone Circumcifionis habitoTa-
E 3 rafeo