C O N S I D E R A T I O X.
Quart do Avaritia eft peccatum, & quale.
A V a r i t i .a eft inordinate* appetitus habendi ali-
quid. Et fit hoc quandoque in retinendo, quan-
doque inacquirendo, quandoque in defiderando. Ali- ^
quid defideratur quinque modis. Primo bonum alterius,
8c taliter, quodauferretur, fi fieri poflet ; 8c ibi
eft peccatum mortals, quia eft furtum cogitationis. Se-
cundo defideratur aliquod illicitum per certam fcientiam
8c deliberationem completam , ut fcilicet aliquis non
dignusdefideratPrsepofituram, autefleJudex, dequo
fentit, autfenfire debet, quodadhoceftindignus, &
ibi eft mortale peccatum. Tertio poteft appeti bonum
alterius, velresnonlicita, per voluntatem non abfolu-
tam, fedfobconditioneexprefla, velintellebta, utdi-
cendo, vellemhoc, vel hoc fi poflem habere abfquc
ofFenfione Dei, aut fine damno alterius, vel fi eflein
dignus. Ethic non eft peccatum, vel eft veniale peccatum:
necoportet quod Temper cogitetur conditio ;
fufficit, quod fubintelligatur. Eft etiam intelligendum,
quod per tales operafiones aut defideria, non omittatur
fieri hoc quod quis facere tenetur de bonis alibi, 8c
nec gerierenturincordemalimotus, quipofteaauferri
non poflint, ficut contingit in ifto peccato avaritia:, g necefiitatis.
8c plus in peccato luxurias, quia in tali cafo poteft die
mortale peccatum: Quarto defiderantur res non necef-
feria: 8c fuperfluitates, per defiderium nimis ardens 6c
tale quod mens impeditur totaliter ad cogitandum
de propria falute, 8c ibi eft cupido , vel follicitudo
peflima qua: eft in Evangelioprohibita,& eft peccatum
mortale. Quinto defideratur per amorem nimis
magnum, nec tamen talem, quod quis vellet offen-
dere, vel emittere ad cogitandum de propria falute,
6c ibi eft peccatum veniale. E t poteft amor fic efle tem-
peratus, quod non erit peccatum, immo meritum fe-
cundum bonum finem intentum.
Avaritia inacquirendo eft multis modis. Acquiritur
enim aliquando per injuftifias, 8c fraudes, 8c vias illici-
tas, 8c ibi eft peccatum mortale, quandoars, qua acquiritur,
eft peccatum mortale ; ficut in perjurando, aut
tranlgrediendo Mandata Dei, ficuti eft de ftulfis mulier-
culis, uti eft de ufurariis, 8c felfis mercatoribus qui mentuendi
tempore, 8c loco, ibi non eft in retinendo peccatum
mortale. Secundb retineri poteft id quod nc-
ceflarium eft pro fe, 8c pro fuis, fecundiim quod re-
quiriturad ftatum, 8c dignitatem, 8c alia qua: jufte
cxercentur 8chabentur, 8c hie non eft peccatum. Ter-
tioretinentur fuperflua, 8c qua: nihil proficiunt ad ner
ceflitatem, 8c ad ftatum hominis, 8c ibi faspe eft peccatum
mortale;. 8c fpecialiter quando hoc fit per ardens
defiderium habendi, vel acquirendi, quod fatiari non poteft.
Et hujuS fignum eft, quod plus eligitur quod res
putrefcat, 8c vaftetur, quam quod tradatur ad ufom, 8c
fru&um. Sed tamen amor retinendi talia non neceflaria
poteft efle ita parvus quod non crit nifi peccatum veniale.
Et fpecialiter fi tunc non occurrat, vel comparcat,
pauper, qui fit in periculomortis, nifi ei fuccurratur;
quia tunc tenetur aliquis juvareproximum, tam de fu-
perfluis, quam de his, qua: font neceflaria ad ftatum;
non autem de his, quae funt neceflaria fimpliciter ad
vibtum, quia melius debeo me amare, 8c vitam
meam , quam alterius. E t ibi data eft generalis
regula, quando dari debet elcemofyna fob poena
peccati mortalis; tunc fcilicet, quando videtur alius
in periculo mortis, nec videtur quomodo ei fuccurratur
per alium. Tunc enim tenetur quis occurrere
fub poena peccati mortalis, fi facere poteft fine periculo
tali in quo alter eft, quod nominatur extrema:
C O N S I D E R A T I O X I .
Quando Gula efl peccatum, '& quale.
Q U l a eft defiderium aut appetitus deordinatus in
manducando, 8c eft de fe veniale. Et poteft eve-
nire quinque modis. Aliquando appetitus eft folum
ex natura, quandonaturaliter defideraturmanducare,
8c bibere, quando femes, aut fitis habetur, 8c in hoc
non eft peccatum, nec in dele&atione qua: natura-*
liter eft in manducando, quia hoc non eft in noftra
poteftate. Secundb ultra defiderium hoc jungitur quandoque
defiderium voluntarium, 8c placentia in dele-
öatione, 8c ibi eft peccatum veniale. Tertio quando
fit tranfgreflio alicujus Mandatorum Dei, vel Eccle-
fia:, ficut jejuniorum ftatutorum, per gulam fine
caufe rationabili. Quando tamen perfona granditer fe
gravaret in jejunando, fcilicet vel propter ejus fenetiuntur,
8c jurant fuas merces alias elfe quàm fint ; uti in q dlutem, vel infirmitatem, aut nimiam juventutem,
1.. j :___ nmii-hîrm- an t n r n n f f r Ifihnrpm nui e f t pi ludis prohibitis,quemadmodùm etiam quando omittituiri filis nprpfltivîne
fieri debitum diebus Dominicis de audiendo Miflàm pro
mercando, nifi aliud exeufet ,{uti efl'e poteft in aliquibus
cafibus. Acquiritur aliquando per media quæ non funt
nifivenialiapeccata, ut per verba otiofa, 8c jocofe, 8c
mendacia ad rifom Dominos provocantia, 8c poteft
efle ibi fæpiùs veniale duntaxat peccatum. Et fi aliqui
fecerent, ficut fiftulatores, aut joculatores, aut ficut qui
fimilia exercent ad lucrandum vitæ neceflaria, quia
aliam artem non fciunt, non' auderem dicere quod
efient extra ftatum felutis. Quia Domini ad auferen-
dum eorum melancholias quæ eis fuperveniunt oc-
cafione magni oneris quod portant, capiunt inde fo-
lationem, 8c deduétionem in talibus rebus, 8c aliquando
etiam populus. Hic poflèt auda&er fermo fieri
de mercantiis, quandopcccatur in eis,8c quando non;
8c de modis committendi uforas, fed causa brevitatis
tranfeo ilia faciliter ad præfens.
aut propter laborem qui eft ei utilis 8c neceflärius,
vel quia non habet undè pafcatur una vice , aufc
quia habet infentem quem labtat, 8c nutrit! In cafibus
iftis, 8c fimilibus, non tenetur perfona jejuna-
re, immo peccaret aliquando, fijejunaret; quia aliquando
gravaret naturam fuam, 8c complexionem nimis.
Quarto quando tale placitum habetur in manducando
quod pneponitur divino amori, hoc eft dibtum,
quod potius fieret tranfgreflio Mandatorum Dei, quam
quodabftineretur ämanducando, 8c ibi eft peccatum
mortale; ficut fi aliquis propter fuurn gulofum manducare
vult rapere alienum, aut non vult ire ad Eccle-
fiam, quando ad hoc tenetur, aut quando feienter omit-
tit facere aliqüod Mandatorum Dei propter nimiam
foamrepletionem, autinebriationem. Et hinc feitur
quando ebrietas eft peccatum, 8c quando non; quia fi
quis cadit in ebrietatem fortuitu per potationem majo-
em quam fit rationabile vel fortius vinum, quam pu-
Avaritia eft in retinendo, quia fi retinetur alienum Dta vit, peccatum eft veniale. Si autem perfona bene per-
feienter, 8c contra placitum ejus cujus res ilia eft, cipit, 8c videt, 8c feit malum, quod acciditex ine
taliter quod fi ipfe feiret non fibi placeret, 8c non
habetur voluntas reftituendi tempore, 8c loco. Sedfi
res talis eft, 8c iftiufmodi hominis, quod certam habeat
confidentiam quod ille cujus res eft non haberet
difplicentiam quod (ego haberem, 8c me cum.illa ju-
varem, vel quod ad prasfens non habeo commoditatem
reftituendi fine aggravatione magna, 8c alter de hoc
non damnificatur granditer, 8c habeo voluntatem reftibriatione,
8c nihilominus per gulofitatem inebriat fe
feienter, ipfepeccatmortaliter. Et fimiliter fecit ille
qui alium per malitiam inebriat, aut pro inebriati malo,
fcilicet vel ad decipiendum, vel ad infemandum. Eft-
que confiderandum, quod fi perfona tenetur per votum,
aut per generale Præceptum Ecclefiæ, autperpoeni-
tentiam jejunare, 8c accidit fibi unum aliquod de fùprà
memoratis impedimentis, per quæ gravaretur, bonum
eft
eft quod jpetat confiliumde non jejunando à füoPræ-
lato, vel ad mintis à fuo Curato, aut Confcflbre, fi
competenter fieri poteft, 8c requiri, ad hàbendam
maiorem fècuritatem.
L
C O N S I D E R A T I O XII.
Quando Luxuria éfl peccatum , & quàle.
U x u R i a de f e eft tontra Mandatum Dei. Et
fit multis modis. Quia aliquando non eft nifi in
primo motu cogitationis, 8c ibi eft peccatum veniale,
quia confenfus non eft perfeétuS. Secundo poteft haben
conlènfus ad delebtationem quæ eft in opéré luxu-
riæ quod eflèt peccatum mortale, 8c ibi eft peccatum
mortale. Et fimiliter accedit in aliis peccati^,
uti aliquis poflet tantùm delebtari in cogitando, quomodo
inimicus haberet magnum dolorem, aut infortunium
quod peccaret mortaliter, pofito quod hoc
maleficium non vellet facere fuo inimico. Similiter
perfona poteft cogitate de deleétatione quam habent
illi qui peccant per luxuriant, 8c in hoc habere bë-
neplacitum per deliberationem petfèâam, quod pec-
cabit mortaliter, pofito quod nolit tale opus facere. A-
liud eflèt, fi quis acciperet dele&ationem in his quæ
de fe non font nifi veniale peccatum, qiiia confènfos
in peccatum veniale non eft nifi veniale peccatum,
Q O N S I D E R A T I O X I V .
Dejurando ', ‘ & quando efl mortale.
JU r a r e felfum foientet, in omm cafo eft peccatum
mottale , five in rebus fcriis, five in jocis.
^Sed fi per inadvertentiam, aut fecilitatem loquendi,
pejeratur, poteft efle veniale peccatum, quamquani
mala confoetudo non excufct eos qui per ipfem per-
jurant. Ibi vides quam grande malum eft, afluefee-
re fe jurationibus. Et accipitur juramentum ad inten-
tionem ejus cui fit, 8c fecundum ufom communeni
intelligendi, quia qui arte jurat felfum, arte perjurat.
Et quantum ad juramentum de foturis, perfona fta-
tim perjurat tunc cum habet voluntatem firmamnon
implendi, vel quia non complet de fa&o.
C O N S I D E R A T I O X V .
D i CorreElione fraterna.
N O s tehemur fob poena mortalis peccati cortigere
bonis fermonibus,vel aliter noftnimproximum,
quando feitur quod male fecit, 8c certum tenetur
quod per illam corre&ionem, qua: ei fiet, ipfe fe
, continebit, 8c aliter non. Sed fi seftimatur quod
Temo poteft haberi eonfenfus ad opus carnale ex-B nilliI proficktur & quid forrepeins Faceitt, vel per-
tra Mammomum, & ibi femper eft peccatum ^ o r - feqUeren,r, Vel odirdturis qui talem inftrueret; tunc
tale. Quarto ahquandp non lolum*enetur mala vo- non tdnemU]. proximum dondgere, nifi fmras Judices
lunittaass min ccoomrdee , iimmmmoo eettiiaamm nnuuttrriittuurr lippfiaa aa rtoonnSs •V e*l pu5*■ 1-■i ca O--f-f-i-c ia -h a-b entes: Dq uia ef-to quod malefe-
videndo & loquendo, vel tangendo fe,vel aliam ^ alit Ddn ; fe pun5endus, nifieflet
rfonam, &ibifemper eft mortale peccatum, ficutt qu6d forfitan propta-hoc majus malum adveniretReipublics,
perfon;
voluntas ex qua fequitur opus, eft peccatum mortale.
8c bono communi. Et intelligitur etiam
Ecce videtis quot peccata mortalia fiunt faspe,
hoc, quando publica funt peccata.
quando tenetur mala voluntas, 8c fpecialiter in choreis,
8c in aliis jocunditatibus famuli. Aliter dicendum fo-
C O N S I D E R A T I O X V I .
ret, fi non habeatur mala voluntas ab intus, quiavi-
dere pulchritudinem mulieris fieri poteft fine peccatd, b m d'o facer* contra confeientiam efi peccatum mortale,
vel quod non erit nifi peccatum curiofitatis. Debet aM MR - •
etiam cavere perfona, feminam dico, quod non det
caufampeccandialteripervifum, auttranfitumfuurn, / - )U A c u n o u e perfona qux firmam habet Con-
aut fermonan, aut taftum, quia ibi eflet peccatum, X . fcieni:km de ^ „ 0 qudd fit peccatum mortale,
pofito quod non vel et peccare carnahter; quiaetiam & in ;Ua confdentia ac it) rieccatmortaliter,
caveri debent pencula, qux evemunt per malosmo- quanttjmcunqiJe res iiia f t non mala. Sed tales&lfic
tus, qui inde exurgunt. Quinto cogitan poteft deO confdentia; f . . debent) & auftrri a d :udi.
peccato carrns ad confitendum, vel ad cavendum, cium ma fs &pientum. E t eft intelligendum quod
Vel folum per condmonem, dicendo: fi non eflet cpn- dicitur , de confoientia firma, quia propter quafdam
tra Mandatum Dei, tails res fieret aut tabs, & ibi ftdIes dubitai;ones quJe & quas non eft
Cepe non eft peccatum, Vel non eft mfi veniale : fed ftc il^ auferre quandoque , non oportet quod hoc
tamen quod cavratur malus confenlus contra Manda- quod didum cft hab^ t locuri) aq u t) habeturfof-
tum Dei & quod talis cogitatio non inflammet fe m- tioj. confi;ientia ad contrai.imn.
mis. De hoc peccato fcriph diftufiusahbi inuno 1 ra-
6tatulo nominatp: Speculum anima. C O N S I D E R A T I O X V I I
C O N S I D E R A T I O X I I I .
De JUfendacio , & quale peccatum efl.
M E n t i r i ad damntim magnum alterius j eft
peccatum mortale. Mentiri perjocum, aut ad
utilitatem fliam, vel alterius, fine damno alterius, eft
peccapum veniale. Et fciendum quod benè poteft
celari aliqua veritas fine mendacio, 8c fine peccato.
Sed tamen omne mendacium eft malum, 8c peccatum ;
quia fit abuflis loquelæ quæ ordinata eft ad hoc ma-
nifeftandum quod eft in corde, 8c principaliter propter
hoc -,quia, fi daretur licentia mentiendi fine peccato
, deftrueretur tota fiducia focietatis quæ eft inter
homines , quia nefeiretur quando Veritas dicere-
tur, ,8c quando non ; ex quo mentiri poflet licite in
aliquo Cafu. Quantum ad Opera , benè poteft fieri
aliquid ad aliam intentionem, quàm ad earn quam
accipiunp videntes, ad celandum fe in certis cafibus, ficut
feciunt qui infidias aptant, 8c feciunt in bellis.
Tomi I I . Pars III.
Quomodo de duobus malts minus eft eligendum.
QU o t i e n s c u n Qj j e per foum feétum aliquis
cadit in tales laqueos quo.d effugere non poteft
abfque peccando, tunc debet omittere, 8c cavere ne
feciat id quod de fe eft pejus. Quemadmodùm fi quis
juraflèt occidere alium, ipfe débet non tenere foum
juramentum, 8c non occidere alium. Et fimiliter dico
de omnibus jurationibus , 8c de omnibus minis,
Dpromiflionibus, 8c votis per quæ pejus fieret ea fer-
■ vando, quàm omittendo, propter fopervenientes ca-
fus fortuites, vel quiafaëtæfont ftultè,8c improvidè;
C O N S I D E R A T I O X V I I I .
Quando Ignorantia efl peccatum, & quomodo.
J G n o r a n t ia accidere poteft aut per negligen-
tiam non volendi apponere laborem ad fciendum
id quod debet feiri , aut ad . finem quod liberiùs
I i pecë