983 ja c o b i A lm a in i 984
trucidaretur nullus prxfenserat: eft aliud quod nee ju- excomraunicatum. Et in omnibus illis , de Juridica
ridice probari poteft, necejusaccor, propter defectum Potefta
teftium ad utrumque. Secundo, fupponendum eft,quod
Ecclefiaftica Potcftas non folùm eft ad infligendam
pcenam pro criminc præterito probato, led ad ilatuen-
dum aliquid fub poena, quod quidem ftatutum folùm
relpicit futura. De Conftitutionibus. Can. Cognofientes,
eodem tit ale. Cap. ultimo, CujiiS tranlgreflor, eo fa-
élo quod tranfgreditur, pcenam illamincurrit, utvi-
dere eft in plerilque Statutis.
Iftis ftippofitiSjdicitur primo,quod Ecclefta nihil po-
teft luperpeccata cordis, 6tquæadaélumexteriorem
non funt progreflà. Et addit Durand. 17. diftinB. Li-
bri 4. Non folùm propter defeélum cognitionis , fed
propter defeélum Jurifdiétionis : ea enimDcus fuore-
fervavit Judicio, qui ferutatur corda &renes ; homi-
nibus autem ea quæ foris Hint dédit judicarc. Et fenten-
tia Durandi multùm apparentiæ habet, quia ft hoc non
diet propter defeélum Jurîfdiélionis, led cognitionis,
Ecclefta ad minus poflet in ilia, ftatuendoficut in opera
exteriora futura, quæ nunquam probari poterunt, propter
defeétum teftium : pro aétu enim exteriori quam-
visocculto, incurritur poena Juris, ut regularitcr te-
nent Doétores, nominatim dc Palude, in 4. diftinB. 13 i
Tunc probatur ifta Propofitio.
Piiimo, per parabolam Salvatoris, Matth. xm . de zi-
zaniis, ubi, lecundùm expofîtionem Doétorum, pro-
hibentur mali, fub nomine zizaniorum, eradicari per
Cenluram Excommunicationis, quando à bonis, in-
telleélis per frumentum, cognofci non poflimt. Secundo
, per Cap. Cogitationis. De poenitentia. dift. 1.
Cogitationis pcenam nemo patiatur. Ubi Glofla , ab ho-
rnmibus, fed bene d Deo. Adduci polfent ad hoc proban-
dum plcraque Capitula, ut Capitulum Sicut mis literis.
De Simonia, £c Cap. Tua nos , eodem titul. Can. E -
rubefcant diftinét. 32. Can. Confuluifti. 2. q. f . Secundo
dicitur : ft procedatur ad peccatum exterius, quod quidem
opus non eft malum, nifiproptermalamrelatio-
nem interiorem, ad tale peccatum non extenditur Ecclefiaftica
Poteftas Juridica, cum enim non fint ilia
opera prohibita lecundùm lûam fubftantiam, led lo-
lùm lecundùm interiorem relationem ad quam punien-
dam non extenditur Ecclefiaftica Poteftas, nec exten-
detur ad ilia peccata.
Secundo. Probatur idem. Non poteft etiam ex na-
turaoperis, 6c non folùm ex defeétu teftium probari
opus illud peccatum elîè, nifi de relatione probaretur ;
E rg o , ficut relatio Ecclefiaftica: non lubjiciturPote-
ftati, ita nec peccatum illud.
Tertio. Dicitur quod Ecclefiaftica Poteftas extenditur
ad peccatum juridicè notum, cujus aétor juri-
di ce ignotus eft. Probatur per Can. Quidam maligns
Jpiritus, f . q. 1. ubi de quodam, qui contra Cajlorium
Notarium, ac Refponfalem uipoftolicum noBurno filentio
in publico civitatis loco conteftationem pofiterat, in ejus
crimina loquentem : dicit Papa 3 qui f i non exierit, ne-
que publice confeffus fuerit, quifquis ille fit qui hoc agere
proejumpfèrit, vel confinfum in tanta iniquitatis confilio
prabuerit , ex Dei & Domini nojlri K * Chrifti ffirim
definimus , ut SanBi ejus Corporis & Sanguinispartici-
patione privatus fit : 6c ifte eft unus cafus apud Guilliel-
mum Occam, in 3. parte lui Dialogi, in quo recurren-
dum eft ad Poteftatem Ecclefiafticam in crimine civili.
Quarto. Dicitur ad peccata exteriora, quæ lecundùm
lb funt prohibita , quamvis non juridicè poflint
probari, propter defcétumieftium, nec etiam aétor,
nec extenditur hæc Poteft *ftatucndo. Probatur ex
Capit. Porro. De fententia E x communieationis : in quo dicitur
eos qui manus violentas in fratresfuos injecerunt,
qui non conviéti, led privatim veniam poftulant, elle
monendos, ut fatisfaciant his quos læferunt, & Apo-
ftolicæ Sedi lb præfententj, cùmab alio, finclpcciali
mandato, ablolvi non valeant 3 ergo illi funt excommu-
cati. Abfurdum enim foret diccre, eum qui violentas
injecit manus inClericum, quamvis fecretè, non elle
e loquor, quæ Forum exterius relpicit.
C a p . I V .
In quo ■ ponnntur Objecliones contraria,
folvuntur.
C Ontra primum i(torum quatuor diritorum, ob-
jicitur, quod habensfolum peccata cordis, vi
Statuti Ecclefiæ, Omnis utriufque f ix us, tene->
tur in Pafchate confiteri ea, & fi non confiteatur, incurrit
Cenluram Excommunicationis, ut patet ex diète
Capite. Ergo Poteftas Ecclefiaftica ad ilia cordis
peccata extenditur.
Secundo. Inquifitor Fidei omittens proccdere contra
hæreticos, fine quocumque aétu exteriori, incurrit
Cenluram Excommunicationis, lit patet in Clementina
Mult orum. De hareticis & glofla ibidem. Hinc patet
aperte, quod ex Conftitutione Militantis Ecclefiæ, ligat
crimen omnino occultum ad pcenas Sufpenfionis & Excommunicationis
, & ad hoc inducit cap. primum de
Statu Monachorum eodem Libro. §. quia vere. Ubi de
Monachis difeurrentibus per Curias Principum dicitur:
Quod f i , ut fiais P ralatis, aut Monafteriis damnum aliquod
inférant, ad diBas Curiasfi transferreprafumpfirint, E x communie
ationis Sententiam eos incurrere volumus, ipfi
faBo. Hie non excommunicantur pro eo quod ad Curias
Principum fe tranftuleruntj fed quia intendant Præ-
lato aut Monafterio damnum inferre, 6c lie pro folo
aétu interior!.
Tertio. Arguitur: fi Ecclefia alicui præcipiat lub
poena Excommunicationis, quod aliquamaccipiat in
uxorem, earn fcilicet, cum qua prius contraxerat Ipon-
l a l i a & proférât ilia verba exteriùs, & non conlentiat
interius, videtur excommnnicatus, cùm non accipiat
Cjc?1 là ux?re.m 5 ^ b °c eft propter omiflionem loliys
aétus interioris : ergo etiam pro lblo aétu interiori ex-
communicare poteft.
Deindc arguitur contra tertium & quartum diéta,
Primo. Per capit. ficut tuis literis.* De Simonia, in quo
dicitur : illos autem qui dederunt pecuniam, vel etiam
receperunt, in tantum conftat eflèt culpabiles, quàm
fi eorum excefiùs eflèt Ecclefiæ manifeftus (quæ non
, judicat de occultis; poenâ canonicâeflènt feriendi. Ergo
fi non fit manifeftus, non funt feriendi, & in Can.
Erubefiant. 31. dift. in quo de Presbyteris, Diaconis,
& Subdiaconis qui mulierculas non abjecerunt dicit;
quod funt exéludendi àfuorumgraduumdignitate: &
ftatim lubjungitur , de manifeftis autem loquor, le-
cretorum autem Deus & cognitor & Judex eft.
Secundo. Arguitur, M a t t h . in. ubi inftitutaeft hæc
Poteftas Ecclefieftica, datur forma, lecundùm quam fit
ea utendum: led ficeft quod ibipræcipiturrcum eflè
Ecclefiæ denunciandum, & convincendum per duos
vel très telles j ergo non extenditur hæc Poteftas ad
ea peccata exteriora, quæ probari nonpoflunt.
Solutio Objeâionumcontrariarum.
A Dn primum iftorum dicitur primo j Quod confiteri,
) a<^u.s exterior, & fie Præceptum illud non fertur
immediate & per le luper aétum interiorem, quamvis
feratur fuperexteriorem, qui eft deaélu interiori.
Dicitur lècundo, lecundùm Durandum, quod Præceptum
Ecclefiæ principalitcr fertur Hiper Commu-
nione , quam conftat aélum eflè exteriorem in Foro
exteriori cognolcibilem, quia ad digne communican-
dtim , Jure divino prærequiritur omnium mortalium
Confeflio:&fic Præceptum Ecclefiæ non fertur fuper
aélum ilium Confeflionis Sacramentalis, fed lolùm per
accidens.
Ad lècundum dicitur, quod Inquifitor Fidei non
cxcommunicatur pro aélu interiori ; led pro omilfionc
98 j- T)e A uthor it ate E c c le fir eC o n c il. General:98 6
ne adlus exterioris , qu$ juridice, ficut a6lus cujus mortali loquitur: &quod folum dc mortaliloquatur,
eft privatio, quantum ex fe, probari poteft. fatis notum eft per hoc quod fubditur,/^ audiem lucra-
A d tertium dicitur, quod in illocafu, non incurrit tusesanimam ejus: per veniale enim nullus eft perditus.
Sententiam Excommunicationis, ciim nihil agat nec Ergo pro omni mortali: & fi ad fraternam corredlio-
committat quod Judicio Ecclefiaftico fubfit: eodem nem nonemendetur, eftdcnunciandusEcclefia:; & f i
modo, ficut nec ille qui in Pafchate fumeretEuchari- Ecclefiamnonaudieritexcommunicandus.Etpercon-
lliam, non praevia fufficienti difpofitione, non veniret lequens ifta Poteftas ex ordinationeChrifti, ad qua:-
arcendus abingrefluEcclefia:, fecundumtenoremillius cumque peccata mortalja , laltem notoria, extendi-
Statuti) Omnis utriufquefixus. " tur, &meo judicio, multumponderandaeft ilia au-
Ad primum Argumentum contra ultimum didlum thoritas.
dicitur, quod ilia Capitula intelligenda funt de pcena ab
homine inferenda: funt enim Canones quidam, qui funt
Sententite latte, fed ferenda:, quibus, fcilicet tranf-
grefloribus non infligitur, eo fadlo, poena 5 led declarator
infligenda per Judicem, & horum tranlgreflo-
res non fubjiciuntur illi pcente, nifi notorii fint : &
quamvis Glofla ex.Cnn.Erubefiant,fundet argumentum
pro opinione eorum quidicunt , quod occultum de-
lidlum non irrogat Irregularitatem: oppofitum tarnen
hujus opinionis fatis determinatum, eft cap. Qmfitum.
De tempolibus ordinandorum, ubi dicitur; Si propofita
crimina, put a adult er ium , perjurium, homicidiumfal-
fum teflimonium, or dine judiciario comprobata, vel alias
notoria non fuerint, non debent hi, prater reos homicidii ,
pofi poenitentiam in jam fufieptis Ordinibus impediri.JLrgO
homicidte incurrunt Irregularitatem , quamvis non
lint notorii.
Ad lecundum ex textu Evangelico, eodem modo
dicendum eft, quod proceflus ille intelligitur de eo quod
per Judicem, & nominatim feriendus eft poena Ecclefiaftica.
Ifta omnia requirerent majorem procefliim j
led quia lolum accidentia funt, & non eflentialia principal
propolito, eum omitto.
C A V.
De iis qui nimis rejlringunt Poteftatem
Ecclefiafticam.
AB aliquibus mirum in modum reftringitur htec
Poteftas. Dicunt enim aliqui, earn lolum extendi
exinftitutione Chrifti, ad punienda peccata in
rebus pure Ipiritualibus, puta, qute propria funt Le-
gi Evangelical, ut funt peccata commifla contra Arti-
culos Fidei, & Sacramenta > & non ad peccata <^ux
Tertio, arguitur: quia Paulus excommunicavit for-
nicarium publicum. 1. Corinth. v .& in eodem cap. dicit.
it. i f.Si quis nominetur inter vosfornicator^ aut avarus,
aut idolisfirviens, aut maledicus, aut ebriofus , aut rapaxj
cum hujufmodi nec cibumfumere.
Quarto, arguitur ex ratione quam lumit Durandus
ad hoc probandum, & etiam ea utitur fanblus Thomas,
in Libro de Regimine Principum. Cujus eft con-
fiderare finem , ejus eft judicare de his qua: debent
ordinari ad finem, quia ratio eorum quas ordinantur ad
finem, lumitur ex fine: debet enim intendens aliquem
bonum finem, eligere ea qua: lunt congrua fini, &
tollereeaqua:finemimpediunt. Verbigratia, Medi-
cus confiderat fanitatem corporis, & fuum eft confide-
rare de his qua: confervant fanitatem, & de his qua: impediunt
; fed omnes adliones humante debent ordinari
ad conlequendam vitam aeternam: cujus ergo, vel quo-
rum eft confiderare de laluteanima:&de fpiritualibus,
eorum eft judicare de quibufcumque abtionibus per quas
deviant, aut deviare poflimt a lalute lua circa quameum-
que materiam. Et iftius fententia: eft Carlerius, in Tra-
«atu quern compilavit contra quofdam errantes in materia
Claviura, ultimo corollario, ubi dicit quod extenditur
Clavis Ecclefiaftica ad cogendum pure laicum
ad lolvendum debitum, vel cedendum bonis.
Sequitur corollarie ex didlis, quod extenditur hx c
Poteftas ad cogendum eum qui vendidit ultra juftum
pretium, quamvis non ultra dimidium jufti pretii ,ut re-
ftituat: quis dubitat talcm venditorem die obligatum ad
reftituendum ? Et lie vendendo peccat in fratrem, & per
conlequens, cum eoprocedcndumeft, lecundum P rx-
ceptum Evangelicum , f i peccaverit in tefrater tuus^ prx-
allegatum. Illud corollariumelidemente Panormita-
ni, cap. in Civitate, de ufuris, ubi dicit. Poteft compelli
Clericus ad reftituendum id quod habet ultra juftum pretium^
Foro contentiofi’y & ftatim fubdit; idem puto de laifunt
contra Legem naturalem j laltem nifi caufaliter : C cis, faltem in Foro Ecclefiaftico 3 6c ibi loquitur de eo qui
& hujus lententia: videtur efle Gulielmus Occam, circa
finem lui Dialogi, etiam in 1. parteejuldem Libri. Lib.
6. Cap. 8. ubi dicit. Spiritualia funt ilia qua Religions
Chriftiana funt propria, & qua in nulla alia fiBa funt refe
r ta9 nec ad L egem naturaJpeBantia, ficut quapertinent
ad SacramentaEcclefiaftica dtfpenfandafifi ad caufas Fidei
terminandas: ejuldem fententia: eft Joannes de Gerlonio,
Lcdlion. 4. De Vitafpiritualianima, ubi dicit, quod
In terrisfubjeBis immediate Summo Pontifici, quantum ad
temporalitatem, pro peccatis commiffts contra Legem
natura, non funt homines feriendi poena Ecclefiaftica,
fidLaica.
Videtur mihi tarnen, lälvo meliori judicio, hanc
Poteftatem ad quaccumque mortalia notoria , jundla
contumacia , extendi. Probatur primo, excap. iVo-
vit. De JudiciiS) ubi dicit Innocentius. III. feribens
Pnelatis per Franciam conftitutis. ATon enim intendimus
judicare de feudo, cujus ad ififum, fcilicet Regem fpeBatjuhabet
ultra juftum pretium, fed citra dimidium jufti
pretii, ut làtis patet legendo.
Et fi contra ifta dicat aliquis ^ fequeretur quemlibet
peccare qui conveniret proximum coram Judicelaïco
de aétione in qua confillit peccatum mortale : confc-
quentia tenet, quiaquilibettaliscontravenithuicPræ-
çepto, Sipeçcaverit in te frater mus. Secundo fie 3 corollarium
illatum in fine eft contra cap. Cum dileBi.
De emptione & venditione 3 in quo videtur diciemptio-
nem minus jufto pretio tenere, dummodo non fit mi-
nor dimidio jufti pretii.
Ad primum negatur fequela : dico enim quamlibet
partem illius Præcepti, Si peccaverit in te frater mus
(continent cnim tria partialia Præcepta) eflè Præcepti
affirmativi, & obligare folùm pro tempore quo non poteft
aliter retrahi frater à peccato : 6c fie, fi poflit re-
trahere per conventionem coram Judicelaïco purèlaï-
cum hominem, non obligatur pro tune Ecclefiæ denundicium,
fid decernere de peccato, cujus ad nos pert inetfine D ciare. Proptereà Ecclefiafticus non debet attentarc udubitatione
cenfiura, quaminquemlibet exercerepojfumus r 1 ™ - - n - ........^1
& debemus. Et notum eft qubd ibi loquitur de peccato
commiflo ex detentione rei alienæ.
Secundo, probatur ex authoritatc Chrifti, Mâtth.
xviii. i f . ubi ficut infra probabitur, fuit inftituta hæc
P oteftas Ecclefiaftica, Si peçcaverit in te frater tuus$ cor-
ripe eum inter te & ipfitm folum : fite audierit lucratus es
fratrem tuum, ôcc. Inquaauthoritate, nulla fit diftin-
dlio hujus vel illius peccati, fed indifferenter de omni
fum hujus Poteftatis in pure laicum pro peccato civili,
quando Judex laicus eft paratus exerccre fuam Poteftatem
in ilium, ne videaturhxc Poteftas introdubla efle
in gravamen Principum laicorum. Sed quando deeft
laicus Judex 3 aut Irnon defit, non poteft 3 autfipof-
fit , nun vult i tunc ex Precepto Chrifti ad Poteftatem
Ecclefiafticam recurrendum ell.
Ad fecundum dicitur, qubd in illo capite non dicitur
emptioncm citra juliiun, fed fupra dimidium jufti
Q^qq 3 pwt»