T R I L O G U S
I N M A T E R I A
S C H I S M A T I
Ejufdem ‘Dotforis & Cancellarii.
Collât, ad MSS. Codd. Viét. <5pp. 6c Navarricum
unum.
M O N I T U M
Confcriptus efi ifie Trilogus pofi rénovât am fubfiraclionèm
Obedientia BenediElo XIII. in Conßliis Statuum Reg-
ni Galltcani habit is die z i . Decemb. Ami. 1406. Difi
fentiebat in hoc a Tarifienfi Univerfitate Tolofima, en-
jus Epiftolam refert &. refellit hoc in opéré Cancellarius
nofier, non fecnsac Epifiolam Benedibli XIII.
Subjeft* efi Epiflola "Régis Chrifiiantjjimi Caroli VI. die
1 z.fanmrij Anno 1407. data.
Æ penumero fublimem rationis fpeculam (nec
84
hæ machinæ, immo corruunt, 6c in eis ædificantes
regeftæ, eofdem propria mole ftemunt j talis elid e
gigantibus poëtica fabula : hodiè prætereà, velut olim
in ipfa Babylonicæ turris ædificatione, fit in Eccle-
fia confufio linguarum, ut fe non intelligant h i , qui
vel ædificantvel ædificare fe dicuntturrim ejus. Quid
aéturus fum mifer hæc afpiciens, quid moliar hæc
f. advertens ? obfiltere neque fas, neque vires habeo, non
moveri impolfibile.
Sic lugebam moeltus, fie anguftiabar anxius, væ
6c væ crebris plangoribus ingeminans 3 dum ex thereto
mentis trichnio, duæ comités germanæ, cum fra-
tre uterino, altitilfe mihi vifæ finit, familiariter là-
tis notæ: nomen fratris Zeins, cujus habitatio inca-
merula irafeibilis: nomen unius lororis Benevolentia,
cujus locus eft in concupifcibiliii c altera vocatur ‘Difcre-
tio, refidens'in rationali : hæ fibi mutuo datas erant
in adjutorium, tanquam uno germanitatis nexu unitæ
circumpleëtentes fe cum fratre, quoniam zelus abfque
benevolentia nimium rigidus e lt , gravis, 6c aulterus :
benevolentia abfque zelo, mollis 6c languida : zelus
demum 6c benevolentia, funt abfque diieretione, ad
feduëtioncm erroremque valdè prôna- : Porto abfque
eis diferetio quid polîèt, quid prodelt? Et Hæc trina
focietas , die noôtuque pluries altercata e lt , iii-
tra lècreta domûs meæ cubicula, meum quoque fre-
mentior ) folus afeendi 3 quatenùs fuper omnes quenter iupit filentium 3 zelus præcipuè, cujus aliquan-
itiolarum palïionum nebulas pofitus, eo quoque B dô vehemens adeb improbufque fit impetus 3 ut mine
omnia fupergreflùs-, quantum fas habui, quæ alpeétui
vero obltare crederentur, ego liberiores mentis ocu-
los hac illacque verfarem luper hoc mare magnum
6c fpatiofum humanæ fluxibilitatis ; præfertim ad vi-
dendaquæ,pro fedatione procellarutn fiiarum 6cela-
tionum contra navem Ecclefiæ, hadtenùs agitantur.
Horrefco memorans, confpicio naucleros Ecclefialti-
cæ navis hujus, ltriëtis quafi gladiis verborum decer-
tare mutuo, laces inluper ardentes contumeliarum 6c
exprobrationum feriptis infertarum, jaëtare. Omnes
fe vicilîïm impetere, îta demùm confligere, itacol-
lidi, quod omilfis holtibus exteris, 6c lpretis faluta-
ribus Itudiis id unumfatagere credi polfunt, ut qui-
libet quemlibet extra navem Ecclefiæ dejiciat, 6c de-
turbet. Seorsùm vos acclamant illi, horrifico boatu,
lëorsùm vos, in malamhoramveltram procul abfce-
dite 3 quoniam fchifmatici eltis, viperarum genimi-
na eltis, intëlix cuculi proies eltis3 vosdeniqueomerbis,
nunç feriptis erumpere geftiret extrinfecus j
non hoc , non illud diferîmen advertens, neu tri parti
latis parcens, dummodoPaxPax fiat, acclamaret.
A t vero benevolentiæ traëtus quafi contrarius, 6c fi
fuavior, non multo minus validus erat ad ignofeendum
omnibus, 6c de eis favorabili interpretatione judican-
dum. Quibus fie decertantibus, diferetio fe media-
tricem moderatricemque præbebat. Operofum, ma-
gis vero impolfibile mihi elfet juge çertameniltud de-
lcribere 3 nihilominùs aliqua ltilo mandate curavi,
tum ad oblivia vitæfollicitæ, etenim, dnlceloqui mi-
fer is veterefque evolvere quefius > tum prætereà, ad exer-
citium qualecumque otiofî Itudii : hoc mihi fi dabi-
tur, fatis ' erit : etfi nemini ex aliis fim allaturus quip-
piam commodij attamen fi quos juvat adeflë, paulilper
lècedant à me, 6c Zelum Benovolentiamque 6c Dil-
cretionem , non me loqui putent, Zelum imprimis.
Zelus. Quid fuper elt confilii ô forores, quoufque
li mulétatione 6c anathemate debito parricidis 6c Pa- ^ non pudebit inertiæ, ufquequo tandem mens pla
trias proditoribus, digni eltis. Aliorum ex adverfo
6c fi mitior fit res, tarnen acerba elt :. immo vos, in-
quiunt, difeedite à nobis, ut fehifmatis nutritores 6c
fautores, ut criminis participes cum fchifmatico, cum
perjuro, cum hæretico, cum Ecclefiæ fubverlore eer-
tiflîmo. Inter has belligerantium voces, inter lite-
ras maledicas hincmde voûtantes 5 timor 6c tremor
venerunt fuper me, 6c contexerunt me tenebræ : mala
fimt 6c valdè mala quæ video j fed nefeiens interim,
quorsùm res evadat, détériora præfigio, vel formi-
do : væ , væ fi hærefes caput extulerint. Jam tarnen
quælliones Fidei jactitantur inter eos, multa quoque
(pro folidis veris hactenus habita ) proponuntur ut dubia
: 6c quis novit fi corruptus palfione præfenti animus
, errabit ( ut folet ) à vero ; feu determinando quæ
fallà iunt, aut quæ non expediunt 3 feu repudiando
ea quæ ab aliis verè determinata cognolcentur 3 Ge-
tèrùm à nonnullis pugnatur velut in tenebris, ita ami-
ços non fecernunt ab holtibus, ita quid feriendum,
da contenta quiete elt? Quale quantumque fitcon-
cordiæ bonum , quâ parva res crefcmt, ficut difeor-
dia maxima dilabnntur ? dum etiam atque etiamrcco-
gito, quibus non anxietatibus urgeor? Quibus non
mordeor doloribus, quando per quatuor lultra 6c am-
pliùs, propriam ego Matrem intueor : 6c ô quam-
lem Matrem Chnite ? Illam tuam Iponlam unicam
Ecclefiam ( intueor dico ) non in üna fui parte, non
uno lætali vulnere làuciatam , quin inluper earn ip-
lamnon barbarica tantum debacchàtione lædi conlpi-
cio y led per liios introrsùm in vifeeribus fuis, eo a-
cerbiùs, quo delicatior locus elt : video (heu) his
oculis , per fchifmaticam belluam infinitorura capi-
tum, illam piam Matrem dejici, lacerari, 6c per omnes
artus truculenta rabie, ac plufquam belluina fe-
ritate difeerpi : ferre nequeo crédité , etfi ferreus effet
animus. Si naturales affeétus etiam in beltiis, fi
palfiones vitiolæ in reprobis tanta audent, quanta ref-
cenfere Itupor fit, non minas, non idtus, non verquidve
impugnandum fit non vident , oculos pe- ^ bei a , non fuites, non ignés, non ipfa demum mor
tere habent,- 6c feriunt taies palpantes velut cæci, 6c
ambulantes in circuitu. Excmplo quoque eorum qui
domum Loth circumvallabant, ipfi tanquam acrifia
perculfi, viam neque egrediendi, neque ingredien-
di inveniunt. Ipfi rursus machinas magnas gravilfi-
marum infamiarum congerunt, exjuriumallcgatione
generali : fed infirmo vel déficiente veritatis fiinda-
mento, in eis qui faéti funt, nutabundæ redduntur
tis immania, imminentis horrenda dilcrimina pavent,
dum fequantur qua liia voluptas quemque trahit,
vel lila paflio rapit: horum exempk tum in animali-
bus refpeétu foetuum , tum in hominibus philocap-
tis, in avaris, in vanè gloriofis, in iracundis, 6c ceteris
hujufmodi quotidiana cernuntur: fihoc, inquam,
ita in furore vel vitio j quid audere debet pietatis,
quid polfe virtutis affeétio? quamtanto vehementiorem
fanguinem reltitimus j nos contra ulque ad mortem
pro jultitia certare jubemur : quantominus nos curare
convenir verba hominum, in re tanta, exemplo Fa-
bii Maximi de quo prcclare Ennius ait quod non ponebat
rumor es antefaint em. Et ut apud Nafonejn elt funt &
funt jurgia tanti.
Diferetio. Quid eniteris zelus meus 5 quo pacto rëm
iqueris 6c præfumis? Ecce luctuofilfimum
abfque exemplo, imonullisunquam lucfcibus æquan-
dum fchifma peltiferum regnat. Ecce exitialem fu-
pra Pharifiaca contentione de Papatu dilfentionem
quæ non vetultate Conlumitur ut fere omnia 3 led in
diesaltius radices malas agit 6c tanquam fama, mon-
Itrum horrendum, ingens vires acquirit eundo. Expefta*
vimuspacemdéplorâtJcremias xiv. ip. & ecce turbatio
Sic Ecclefia infanabih quodam canchro depalcitur æ-
grefcitque medendo. Sicfuam hydram patitur quæ
ex fuccifione fæcundior fit3 ipfa inluper quafi Mino-
taurus inegrelfibili labyrintho circumdatur 6c more fe-
rarum habet in retibus pedes liios : quod fi dira hæc
peltis in hoc mali fupremum, quod abominor, eva-
lerit ut nequiorem fe prolem parturiat, hærefim videlicet
6c erro'res in Fide, quis nônvideat de reme-
dio adtum die? quis ultra præfumplerithuic duplicæ
plagæ lætiferæ curationem humariaarte inveniendam
■’ quando lchifma 6c hærefis, perniciofilfima focie-
8 5 * • .
rem ad bonum efle convenit, quanto diviniorem, 6c
ex confequenti fortiorem illam eife conltat: propter-
ea, nemo dubitaverit, quin verus Alatris Ecclefia;
zelator, neque incedat, quam fibi monltraverit vel
ratio, velconfcientia, vel autoritas, velinfpiratio,
vel tandem ipfa neceflitas ad liberationem fua; Matris
ab hac mortifera pelte 5 Sc a voracibus beltias j - j .
hums fchifmaticae faucibus : quod fi prodefle fors A fupra vires loquens 6c pndumis? Ecce luctuofilfimum^
acerba vetuerit, turn pulcherrimum erit pro Matre, n,'‘<nn'” imn nullis unniiam luftibus a*onanpro
pace , pro libertate tali occumbere morti : fed
neque hoc magnum nobis , quibus pro praemio fpes
fida regnandi promittitur 3 quando gentes quee fpem
non habent, lpontaneas neci lefe devovilfe, celcbres
collaudent hiltoria;, tum Romanorum de duobus Deeds,
6c Curio 3 tum exterorum de Codro. Ipfosfub-
inde Marryres noltros, quia linguli fingulas animas
fuas pro Fide. Ecclefia; tradentes falvaverunt, nos
immortali devotionis titulo templis extollimus. Qiiid
de labore illo quo non una anima, non paucte, fed
totum Ecclefia; corpus prasfens 6c futurum fua falu-
te potietur.
Benevolentia. Tace Frater obfecro, 6c ferventiorem
julto fpiritum comprime. Caveto tu feiens 6c videns
ne nos 6c te in aperta pericula mittas. Egilti hoc
pluries, dum fuccenfus quifpiam, fervido fpiritu tuo
temediurh (veluticontentionesfedaturum) inter pug- ,
nantium utrinque conflidtuSiOppoliiilti: itaChriltum Btas circumligabunt fe, comprimentle, fovebuntle,
comedit zelus domus D e i, dum mortuus elt, ut facer
et utraque mum. Sic apud Poetam, fenior ille Ga-
lefus occubuit.
Dum medium pad fe ojfert jufiijfinfus unus,
Q u ifu it, 6cc.
Et pius lALnaas dextram tendebat inermem,
pacem acclamanS, dum jaculo femur transfixus e lt :
hac tu cogitatione deterreri potueras 3 ut Sapientis ufus
confilio Prov. xvhi. 6. non mifeeres te rixze aliente, ne
vel te 6c nos omnes, morfibus fievis odiorum 6c in-
fami^ lacerandos objedtares 3 lacerandos dixerim, aut
ab altera partium , feu (ut frequens elt) ab utraque:
vulgati didti menimeris, Natans inter duas aquas, in
utraque fubmergitur : Jam experientia propria hoc te
docere 6c fi cetera deelfent, debuerat. Nonnetu-
fius erat confiliumpropheticum Amos v. 13. Pirprumalis
vinculis6c ^ . u n a ..............conjun6ta,ut
nec fpiraculum fit inter eas. In hoc igitur tanto malo
ad quod tollendumtot fummorum virorum operas 6c
Itudia frultra ’confumpia vides 3 qualem proficiendi
Ipem habeas tu videris.
Benevolentia. Bene mones Soror DilCretio bênè liia-
des, füpra vires noltras elt hoc negotium 6c quærit
Fniter nolterltulto amore confumi.
Zelus. Quis faltem prohibeat me bene confcium quid
piam eniti, dico non jam ad fchifma funditùs 6c
repente tollendum, quadam temeritate illud præfu-
merem 3 fed enitar fi forte id potero 6c Deus annue-
ritcohibere, nedeterrimocollapfufchilmamat in hærefes.
Ruât autem quomodo ? Certè per Contentiolam
animofitatem hominum volentium fibi facere nomen 3
aut eorum prætereà quos vexât ille qui cundta male
miniltrat impetus, aut eorum qui neque propriam
nec aliorum vocem intelligunt garrientes ut picæ, 6c
dens in illo tempore tacebit, quia dies mali funt ? Non- ^ quia ad paucaafpiciuntde tkeili enuntiantes 3 autpolne
pra;terea lalubrius id quod Ezechielis vifio habet,
lugere 6c gemere luper cunètis abominationibus qua;
fiunt 3 6c cum Jeremia federe triltem, aut cum R egio
Propheta, optarepennas ficut columbas, volare
6c requiefeere, 6c in folitudine falvum fieri a pufilla-
nimitate fpiritus 6c tempeftate , dum elt contradictio
in civitate.
Omijja in TraEtatu cui Titulus Trilogus in materia
Schistnatis. Tarte prima
Hæc addita ex MSS. Codd. ufque ad hæc verba:
palfioniim tumultibus.
T N medio ejus injußitia 5 & dolus. Pf. xxxv. 4 - I fill d
nonne lècurum potiiis , quàm conari contra rectum
fluvii potiùs3 quàm arci cadenti fe opponere an
alterum præbere. Potiùs denique quàm in frultra
tremo eorum quos fedulitas de pace major quàm làtis
elt, paci officit: nam qui nimis emungit elicit fanguinem
Prov. xxx. 33. 6c fummum juris fumma injuJHtia fit.
Faciam igitur intereà quod licet, depullo inerti otio,
ego quadam litterulâ , quia vox longius audiri non
potelt, alloquar omnes in commnni pia ôc fimplici fide
tanquam médius pacis 3 precabôr, obfecrabo, con-
teltabor per communem omnium Matrem Ecclefiam3
ut fepofita interim animofitate autfimultate qualibet,
infuper palfionum tumultibus fe audiant, lemet intelligant
, fe coram videant : fallit me expeétatio mea,
fi non protinùs abjeètis armis ambulabunt in domo
Domini cum confenlu, aut oltenfo figno ad làgittam,
hoc elt fine debito , ipfi fine deviatione improvida,
medium veritatis attingent : aut fi pugnandum fue-
rit argumentationibus, ipfi exemplo Ili aëÜtarum ibunt
ômnes animo pacifico ad prælium.
Zelus. Quid me afpicitis ô Sorores , grandià vi-
deor pollicefi 3 lèd grandiora Fides potelt, amor au-
det, doloris materqj necelfitas invitât.
Benevolentia. Magna prorsùs repromittis Frater,
niti 6c fatigando non nifi odium quærere, qiiod D fed major in exolvendo difficultas reponitur : tot là'
extrema; elt dementias: a Salultio llimpfit Hieronymus.
Zelus. Itane Soror? precor abfilte me frultra co-
hibere magna molientem: quis extrema fui ipfius etiam
tentare pericula refugiet fi forte vel tenuis fpes arri-
ferit obviandi publicis animarum, Fidei acReligionis
jam late emergentibus incommodis. Nondum ad
Tomi II. Pars. /.
pientes huculque nequeunt id tacere quod attentas
lolus 6c jultus: ita ne tot animorum varietates, tot
votorum mille fpecies adunabis, quando idem homo,
plerumque lecuin dilfidet, 6c in eadem dofno rixas
regnant incompefcibiles ? Quid ages prselertim, ubi
animo deliberato placet error, placet divifio , pax
fola voce, non corde conquiritur, ubi denique tan