turalem. D e iv iv i, ponitur, proinfidelibusputanti-
bus Principes viros, five bonos, five malos, tranflatos in
divinitatem , ut Jovem , Herculemi, 8c hujufmodi
monftra. Secundi Muchabaorum xi 23. Antiochus
Rex fcripfit de Pâtre fuo mortuo : Patre noftro inter
Deos tranftato, nos volontés eos qui funt in Regno nofiro
ßne tumultu agere, 8cc.
Quando quæfivit opinionem vulgi, multi, vel omnes
refponderunt: qyia litera dicit : A t Uli dixerunt. Quando
quæfivit quid (émirent Apoftoli, Petrus pro omnibus
refpondit, quia Apoftolorum erat præcipuus : Re-
fiondens autem Je fits dixit ei: Beatus es: Ir. 16. Hæc
tarn alta confeffio te ad beatitudincm deducet, Simon
Bar - Jona, Filius columbæ Syriacè , dicit Interlinea-
ris. Quia caro & fan guis non revelavit tibi , hoc eft,
homo mortalis nondocuittehancveritatem: Sed Pater
meus, 8cc. fr. 17. Et ego dico tibi, quia tu es Petrus
^ & fitter banc Petr am, quam confefl'us es, adifi-
cabo Ecilefiam meam. f . 18. Hoc pronomen hatte,
non dcmonftrat Petrum, fedChriftum qui eft Petra:
Petra autem erat Chrifius. Primæ Corinthiorum x. 4.
EtAuguftinus,inLibroRetra6lat.ionum ficinquit: Dixi
in quodam loco de Apoftolo Petro, quod in illo tanquam
in Petra adificata eft Ecclefia : Sed fcio me pofteà fæ-
piffimè fie expofuiflè quod à Domino di&um eft, Tu es
Petrusy& fuper banc P e tram adificabo Ecclefiam meam:
ut 9 fuper banc intelligeretur quem confeflus eft Petrus
dicens : Tu es Chrifius Filius Dei vivi : ÿ. I f . ac f i
Petrus ab hac Petra appellatus, perfonam Ecclefiæ fi-
guraret, quæ fuper hanc Petram ædificatur. Non
enimdi&um eft illi, T u es Petra, fed Tu es Petrus:
Petra autem erat Chrifius, quem confeflus eft Simon,
ficut tota Ecclefia confitetur. Et Gloflà marginalis il-
lud exponens idem tenet, fie inquiens, Petrus à me Petra
, it a ut mihi retine am dignitatem fundamenti : tufitte
r me ordinabis lapides mundos & abjicies leprofis. Et
Interlinearis in verbo Ecclefiam , dicit, id eft, Chri-
flum, in quem credit. Et porta Inferi non pravalebunt
adverfùs earn, f . 18. hoc eft, perfequutionesTyran-
norum, hærefes, & hujufmodi non poflimt Ecclefiam
totaliter à Fide avertere. Et tibi dabo claves Regni cce-
lorum, non foliitn pro te , fed pro aliis : claves Hint
feientia difcernendi intra lepram 8c non lepram ; & claves
potentiæ, ut dignos valeant admittere, 8c indignos
excludere. Et quodeumque ligaveris fuper terram, 8cc.
■ f. 19. hoc biferiam legi poteft. Uno modo quöd Papa,
vel Epifcopus, vel alius non habet Poteftatem fü-
per mortuos : 8t fic hoc complexum, fuper terram, de- ;
terminât hoc verbum , ligaveris, vel folveris. Aliis
placet quod poteft Papa concedere Indulgentes exi-
ftentibus in Purgatorio : 8c ifti hunc paflum exponerent
fic , dicentes : quiequid tu exiftens fuper terram ligaveris,
ligatum erit; 8t quiequid folveris fuper terram, fo-
lutum erit, ubicumque locorum.
Circa hanc literam dubitatur quotmodiscapitur E c clefia
, 8c quo modo à Synagoga différât.
Secundo, an tota Ecclefia femper fit fan&a, & an
rationc illius, Caput, qui præeft Papa, dici poflit San-
éfcus.
Tertio, an per ifta verba , Tibi dabo claves Regni
ccelorum•, 8t quiequid ligaveris fuper terram , Petro
Monarchia in fpiritualibus concefla eft.
Quarto, dubitatur an fi Papa in juftèaliquem abfbl- •
vat, vel liget, talis efttalitetligatus, vel folutus coram
Deo. I
Refpondetur. Ecclefia multiim æquivocè capitur in
Scriptura, & in ufu loquendi.
. Primo modo, capitur pro domo materiali Laudibus
divinis deputata, co generc loquutionis , quo conti-
nens, nomine contend vocatur ; utvasæneum, vel ar-
genteum, in quoChrifti Sanguis continetur,Calix vocatur.
Secundo modo , accipitur pro Congregatione omnium
Fidelium,t am viator urn,quàm comprehenfor um :
8c fic dividitur, tanquam totum integrale, in Ecclefiam
Militantem 8c Triumphantem.
Tertio modo , capitur Ecclefia pro omnibus Fideli-
bus Viatoribus i 8c fic capitur Pfal.xx1.26. Apudte
laus me a in Ecclfia magna, Gloflà, in toto Orbe, non
modo in Africa, ut aiunt Donatiftæ.
Quarto modo, capitur pro Univerfitate unius Provincial,
autfàmiliæ-, ficcapit Apoftolus, ad Romanos
ultimo, inquiens : Salut at vos Casus hofpes meus, & uni-
\ verfa Ecclefia. Gloflà , Provincia unde Casus erat.
Hoc idem patet, fecundæ ad Corinthios primo ; Paulus
Ecclefia Dei qua eft Corinthi.
Quinto modo, capitur pro illo qui præfidet in Congregatione
, 8c fic capitur xvm. 1 f . hujus, Si peccave-
rit in te frater tuus9 die Ecclefia , id eft, his qui prafitnt9
ut dicit Gloflà.
Sexto modo, accipitur pro Clericis tantum. Patet.
Sed dicitur : Ecclefia 8c Synagoga idem fignificant,
funtGræca nomina fignificahtia tantum , ficut Con-
gregatio vel Conventus : nunc communiùs, nomen
Synagoga, Ecclefiæ exiftentium in Lege Mofaïca attri-
buimus. Unde Auguftinus fuper iftud Pfalmi l x x x i .
* tradtans iftud : Deus fietit in Synagoga D corum 9 id eft,
populorum Ifraèl, 8c ipfbrum propriè Synagoga dicitur,
quamvis & Ecclefia dióta fit. Sednoftram, Apoftoli,
nunquam Synagogamdixerunt, fed femperEcclefiam
v 8c iftud patet ex ufii loquendi. Congregatio
fidelium in Lege, nunc Ecclefia, nunc Synagoga vocatur
: patet Numerorum xvi. 2. Infurrexerunt contra
\ JMoyfem ducenti quinquaginta viri proceres Synagoga, &
Cap. xx. 4. ejufdem Libri legimus : Cur eduxifti Ecclefiam
Dei in folitudinem ?
Ad fecundam dubitationem dicitur quod Ecclefia
femper eft Sandla, vel fi libet hanc logiçè loquendo ca-
pere, femper San&a eft Ecclefia : patet Pfalmo penul-
timo, I . Laus ejus in Ecclefia SanQorum. Ubi Glof-
f à , Ecclefia SanUorum , Ecclefia Catholiça eft , Ecclefia
Santtorum non eft dicenda Ecclefia hareticorum.
Et Canticorum iv. 7. de Ecclefia dicitur, Tota pulcbra
es arnica mea , & macula non eft in te. E t Credo in
unam SanSlam Ecclefiam Catholicam. Quando unus eft
in peccato, alter flat & refiirgit : & fic femper habetur
aliquis Sanótus in Ecclefia. Infiiper multi funtbapti-
zati ante annos difcretioniV, tales nullam culpam ha-
bent. E t primæ Corinthiorum hi. 17. Templum Dei
SanElum efi9 quod efiievos.
Infiiper, femper aliquis eft in Ecclefia in gratia j ergo
. femperàliquis eft Sanéhjs. Tenet confequcntia, quia
verificatio antecedentis confequens verificat. Quando
Ecclefia cantat ilium Hymnum Angelicum, Gloria in
excelfis , Tu folus fantlus, fermo eft de fàn&itate per
naturam, & fanéïo per antonomafiam , ut primi R egum
ii. z. Quis SanÛusut eft Dominus : vel ut alia habet
tranflatio, filon eft Sanflùsprater te Domine.
Sed contra te iftud arguitur : plures flint mali in E'ccle-
fia, quàm boni j ergo non magis debet dici Sandta quàm
mala : tenet confequentia j quia denominatie debet eflè à
majori parte. Forte dicis, & fic eft dicendum 5 Ecclefia
non denominatur mala à majori parte, fed à meliore &
fenétiore parte : ficut tota Logica categories dicitur
feientia, à nobiliore qualitate , licèt fint opiniones in
ea & errores.
► Contra hoc arguitur : benè fequitur -, quilibet in E c clefia
eft in peccato 5 ergo tota Ecclefia, noneftSan-
dta : confequentia eft nota. Antecedens pater per
iftud quod fcribitur primæ Joannis primo : 8. Si dixe-
nmus, quontam pcccatum non habemus , ipfi nos feduci-
musy & veritasyin nobis non <^?. Etiftudconfirmatur:
ita docuit nos orare, Bdatthai vi. 12. Chriftus dicens :
Dimitte nobis débita noftra.
Secundo, arguitur; Ecclcfiaftæ ix. 1. Nemo feit
utrüm fit dignus. odio , vel amore. Ergo quilibet du-
bitare habet fe eflè in gratia ; ergo etianidubitare quod
tota multitude eft Sanâa.
Ad
Ad primum, inter arguendum, fiifficienter refponfüm
eft, ad finemufque.
Ad iftud Joannis, primo dicitur : licèt homo non
poflit dicere fine mendacio quod non eft in peccato,
cùm non conftet ei quod non eft in peccato, non fequitur
proptereà quod fit in peccato. Secundo, etfi effet
in veniali præcisè, gratiam haberet. T ertio, parvu-
li non funt in aliquo peccato poft Baptifmum, vel Cir-
cumcifionem. Ad confirmationem refpondetur : li- A
cèt quilibet orando dicat; Dimitte nobis débita noftra ;
Matth, vi. i2.ftat non quemlibet elfe in peccato, etiam
quo ad adultos: poteft elfe debitor poenæ, ùt fuo loco
refpondimus fuperius.
Ad fecundum dicitur : illic eft fermo de prædeftina-
tione, vel reprobatione.
Secundo dico, licèt dubitem de quolibet adulto an
fit in peccato , non tarnen dubito de tota multitudi-
ne. Exemplum in fimili: quocumque homine demon-
ftrato, dubito an fit Ambianenfis, tamën non oportet
quöd dubitem proptereà de hac, nul lus homo eft Ambianenfis
: ftat crebriter quamlibet fingularem alicujus
indefinitæ eflè dubiam, & indefinitam notam in veritate.
Pari forma ftat, quamlibet fumere alicujus univerfàlis
eflè dubiam quoad ejus veritatem 6c falfitatem univèrlà-
lis notam.
T ertiö, arguitur : nullus modo in Ecclefia Militante
eft in gratia confirmatus ; ergo quilibet poteft in
mortale peCcatum labi.
Quarto, arguitur : Fides manfit fblummodö in Diva
Virgine, proptereà una candela manet lucens, aliis
extinâis, inTenebrisPafchalibus, 6c poteft moriipfà,
reliquis fic ftantibus.
Quintô, Ecclefiainccepitab Abel, utdicemus, 6c
ipfo occifo, non oportet aliquem fuiflè Sanétum ; ergo
fàltem interdùm erat ruga in Ecclefia.
Ad tertium Argumentum , concede Antecedens,
Gonfequentiam 8c Confequens : ficut Ariftoteles in lu-
mine naturali concederet tibi.Quilibet homo mundi poteft
mori in hac hebdomada, vel in hoc die: fedne-
garet quod poflibile eft totam multitudinem eflè mor-
tuam: fimiliter non fequitur; quodlibetaftrum poteft
eflè fupra nos ; ergo-poflibile eft , quodlibet aftrum
eft fupra nos : vel quöd poflibile eft ita ponere, natu-
raliter loquendo.
Ad quartum, Antecedens non probatur : licèt Apoftoli
erant increduli, tempore tridui ; tarnen non eft
verofimile qüin multi erant alii tunc in Orbe, tàm inter
Judæos, quàm inter Gentiles (qui non obligaban-
tur ad Legem Mofaïcam ) • in gratia. Aliæ candelæ
extinguntur propter Apoftolos, in ilia focietate parva
ftat quèd ipfà fola ftetit. Secundo, conceflo toto illo
cafu, Argumentum nonconcludit, utpatebit, ref-
pondendo ad quintum : ad quöd dico, mortuo Abele,
Adam 6c Eva, erant in gratia vel Adam, velEva.
Ex hoc patet, quod pôteft talis. loquutio admitti :
Papa eft Pater Sandhis, licèt fit in mortali, quia præeft
uni fàndtæ Societati. Wicleff 6c Huz ilium modum
loquendi non debuerunt irridere, cùmhabeatfenfum
fuflicienter verum.
Ad Tertium, dicitur quöd non: fed claves Ecclefiæ
Petro promiflæ funt àChrifto , 6c quiequid Chriftus
promific adimplevit ; fed non adimplevit in vita
, quia non erat decens habere aliud Caput in Ecclefia
, Chrifto vivente , fecundum humänitatem, in terra :
dedit ei in effedlu claves, poft Refurredtionem. J o a n n
is u lt im o .
Ad Quartum, refpondetur quöd non: Inillodidto,
Quiequid ligaveris fuper 'terram, ligatum erit in ccelis,
Matth.xvi. ip. Intelligitur, clave non errante : fi
clavis erret, nihil fecit Romanus Pontifex; non poteft
te cogéré fine culpa prævia intrare Religionem, nec
poteft culpam remittere (finepeenitentia:) 6c fi pecu-
niam tuam tolleret, adreftitutionemteneretur. Unde
D . Hieronymus hic hunc paflum exponens fic dicit :
Iftum locum Epiftopi, & Presbyteri non intelligente/, all-
quid fibi de Pharifaorum ajfumunt fupercilio , ut vel
damnent innocentes , vel folvere fe noxios arbitrentur 5
cùm apud De um non Sentèntia Sacerdatum, fed re or um
vita quaratur. Legimus enim in Levitico de leprofis,
ubijubentur fe oftendere Sacerdotibus , ut f i lepram ha-
buerint, tunc à Sacerdote immundi fiant : non quod Sacer
dotes leprofis fact ant & immundos; fid quod habe ant
notitiam leprofi, & poffint difeernere quis immundus fiti
Quo modo ergo ibi leprofim Sacerdos immundum factt9
fic & hic ligat vel filvit Epifcopus vel Presbyter , non
eos qui infimes funt9 vel innoxii ; fid pro Officio fito9 cùm
peccatorum audicrit varietates, feit qui ligandus fit 9 qui
filvendus. Non ergo ex illis verbis conceffit Romano
Pontifici, hoc eft, Maximo Pontifici ( quia ubi Papa
ibi Roma) omnia.
Et quia eft difficultas inter varios , an Romanus
Pontifex fit Dominus omnium, hoc eft, fupremus,
tarn in temporalibus, quàm in fpiritualibus ; de fpiritualibus
inter fapientes Latinos concorseftfententia, eft
Supremus in fpiritualibus, hoc eft, fuper unum quemlibet
alium : fed an fuper totam Ecclefiam, vel univer-
fele Concilium Ecclefiam repræfentans, partitus eft
modus loquendi. Unus, quem Canoniftæ, authori-
tatibus Pontificis Maximi ftipati tenent cum Italia,
quöd Pontifex eft etiam fupra Concilium ritècongre-
ß gatum, quod repræfentat univerfelem Ecclefiam.
Alius eft modus, qui Conftantiæ conclufiis eft, omninö
illioppofitus: unde noftraUniverfitas, 6cGallia tota-
infequitur oppofitum. Hanc materiam nunc relinquam,
quia majorem indaginem requirit,6c prolixitatem,quam
patitur Commentarius Evangelii.
Duo tarnen requiram, per modum brévium quæftio-
num. An Romanus Pontifex fit fupremus Monarcha,
tàm in fpiritualibus, quàm in temporalibus : 6c quia
multi ad pauca afpicientes,ad nomen ludtantur, videa-
tur diferimen in re. Et quia aliqui revocant in dubium
donatiönem Conftantini Ecclefiæ fadtam de terris Ecclefiæ,
gratia illius , brevem quæftionem feribam.
Pro expeditione primi, quæritur an Maximus Pontifex
fit fupremus Monarcha, tàm in fpiritualibus, quàm
in temporalibus ? Pono Conclufiones.
Prima eft , Maximus Pontifex eft fupremus inter
mortales' in fpiritualibus. Circa temporalia varie opi-
nantur homines: aliqui tollunt à PontificeDominium
in temporalibus ; alii ei blandientes, ut Joannes Ger-
fon dicit, dant ei Dominium in temporalibus omnibus
; 6c plerique ponentes eandem fententiam , diferimen
ponunt verbale : fed quod dicere volumus pate-
bit ex dicerjdis.
Aggrediendo ergo propofitum, fit fecunda Con-
clufio.
Romanus Pontifex non eft Dominus omnium in
temporalibus : five, quod idem eft, Reges non funt
fubjedh Romano Pontifici in temporalibus. Primam
Conclufionem pro nunc fuppono ; quia de ea alias pro-
lixiîis loquutusfum. Intentio noftra eft nunc folùmlo-
qui de temporalibus. Hanc Conclufionem probabo
teftimoniis Sfriptorum Maximi Pontificis, quod apud
multos eft majoris ponderis contra fuam dominatio-
nem, quàm pro ilia.
Prima probatio fundatur in capiteillo femato, Per
venerabilem. Extrav. Qui fitii funt legitimi. Verficu-
lo, Injuper : ubi dicit Innocentius III. Infiiper cùm
Rex Superiorem in temporalibus minime recognoficat.
f^Lex loquitur de Jure 6c non de fadto , prout Glofe
là exiftimat, ut in quæftione præcedenti loquuti fii-
mus. Hoc idem habet Dominus Innocentius I I I .
in cap. Novit, de Judiciis , fic inquiens : Novit ille
qui nihil ignorât, 6cc. Et poft ad propofitum : Non
putet aliquis quod Jurifdiüionem llluftris Regis Fran-
corum perturb are, aut minuere intendamus. Cafes illic
agitur de paéfco fervando , Jurejurando medio, inter
Regem Franciæ 8c Angliæ, de Cömitatu Pidaviæ :
ubi
C