6 i Joannis G\erfonii
deviando per plus, 6c minus, debito jure culpatur. Tu
*vero, Natura, per tefolam Tub Deo Patre fummo regis,
& dirigis omnia qu« rationem hujufmodi non habent
fibi conjun&am. A tc denique plus aguntur, quam
gant, neC in fois motionibus crimen habent, ficut
O 2 4
Quod ut fiat compendiofiùs, conveniamus, precor,
in aliqua pofitione, vel certiffima, vel probabiliore : a-
lioquin vagari per omnia fatagentibus nufquàm finis.
Natura. Conveniamus, aflèntio, memor fponfionis
meæ prioris, difcipulam me docilem, non protervarh
nec propriam quâ fegantur conjun<5tam obtinent ra- efle velle.
tionem. Proptereà neque caftitas , neque fobrietas, Sophia. Modeftèfàcis. Coar&eturidcircbfetmond-
neque generaliter virtus aliqua moralis reperiunturin fteradiljos, 6c pro illis, inter quos eft hie, 6c nuncno-
brutis, nifi fortè per mëtaphoricam locutionem , ut ftra converfatio 3 adChriftiano.sloquor,quinullopa£tô
turtur cafta, caftus elephas, canisprudens, leo fortis, A damnant conjugia légitima, fed honorant, 6c colunt,
manfueta columba noihinantur. E t ex oppofito per li- tradcntcs pro relatione partis generativ« circumftantiais
inilitudinem vitiorum, foperbus equus, aftuta vulpes
vorax lupus, lus lüxuiiofa.
Natura. Animadverto quæ dicis, nec à meis font
aliéna principiis. Jaminfoper velut à longinquo, quid
moliris, odörö.
Sophia. Ita^ue molior oftendere quod caftitas perpétua
non tibi femper eft adverfa.
Natura. Immö certè juxtà dedu&ionem tuam , 8c
defcriptionëm , nulla mihi caftitas, ficut nec aliqua
virtus moralis exiftimanda eft contraria.
Sophia. Re£tè fentis, 6c cbncludis. Unde fobmur-
muras ergo, fi font eunuchi, qui fe caftraveruntpropter
regnum Dei. Matt. xix. 12,.
Natura. Nunquid non jure cönquerbr dè falibus
quifetotoà, & pro Temper ab officio generationis ab-
dicant ? Nonne peccant in extremorum altcro, qui
tanquàm agreftes, vel infenfibiles, omni dant opera-
tioni venereæ repudium ? N onne fubjeötum proprium
fpeciemque deftruunt ?
Sophia. Quidfi palam ex conceffis tuis monftravero
talealiquid fieri poflè multis cafibus, cum tuis legibus,
êcvirtüte? Quid fi videâs équós ad libidinem pronif-
fimos, ex equarum ufo debilitari, quibus abftinen-
tia totalis dzit ficut 6c multis aliis , robur 8c incre-
mentum ufque in feneôtam , 6c fenium ? Adeo vis
æftimativa circà venera phantafiam quàm abftinentia
magislædit. Sed quærenda font rursùsaliqua, quate-
nùs efficiaturproceflùslucidior. Concedisabfquefcru-
pulo, quöd opus generationis non eft paffim ab homini-
bus exercendum, nifi quando oportet, ÔC ubi oportet,
6c de reliquis ita circumftantiis.
Natura. Concedo.
Sophia. Des igitur oportet régulas ad iftarum co-
gnitionem circumftantiarüm, quales tui difcipuli, Ari-
ftotelespotiffimè, tradiderunt. Etfi nullus eorum ad
fopremam, puram, 6c liquidam confpcxerit veritatem,
fexdebitas, quöd concubitus ille tibi natur« confonus,
concefliis infoper, immö juflüs eft a fommo Patre noftro
Deo, qui fit inter illas perfonas quas ipfe conjunxit,
exemplo primorum Parentum, dans mulierem id adju-
torium viri, ut relinqueret Patrem , & Matrem, 6c
adh«rcret uxori foie. Itaquejamfontduoin carneuna
ad opus commune filiorum, utcrefcant, utmultipli-
centiir, 6c repleant ter ram. Gen. 1.
Natura. E t fi fint plurim« natfencshcfeientes,vel
non admittentes regulatidnem hujufmodi fic ardtamj
nihilominbs terminis his concludi non recufo , quii
multiplicationem generis humani non annullant 3 vi-
dcnturpotiuS honeftareipfam per facra conjugii fcede-
ra caftitatem.
Sophia. Honeftant certè, propagationemque filiorum
reddunt eis utiliorem, quam vagus, incertüfquè
concubitus. Qua in re ftatim colligo, non tibi difpli-
cibilem eflè caftitatem conjugii limitibus aftriétam, eo
B quöd fcecunda eft hujufmodi caftitas generans, quandö
oportet, 8c ubi, ciim ceteris circumftantiis.
Natura. Nullo pa6ix> difplicet. Sed qualis hie iftd-
leftat caftitas, intelligisj videlicet quas fe totam eunu-
chizat, 6ccaftrat, quas valefacit omni concubitui, quo
fine prolificat nullus. Talis eft caftitas ilia, quam noninant
virginitatem. Hasc perpetuam carnis integrita-
tem, omnis expertem aöus conjugalis fernper retine-
re gloriatur. Aliam dicunt vidualem, differentem in
Hocavirginitate, quia jamexperta venereosaótus,vel
in conjugio licitè, vel illaudabiliter extra conjugium,
nihilominus habet hoc cum virginitate commune, nun-
quam generationi filiorum intendere velle.
Sophia. Diftinxifti fobtiliter triplex genus caftitatis
moralis, conjugalisfcilicet, virginalis, atquevidüalis,
ex.tenfo nomine, qualiter expreflifti, vidualem acci-
piens. Nobifcum verb convenis de caftitateconjugali,
nondumdevirginali, 6c viduali mecum fentis. Ethoé
quiatuolumine,nonmeo(quodfopernaturaleeft)foum ^fopereft ut probemus], hie axis eft, hie cardo pree-
eXercebant mentis intuitum: propterea diverias in Se- fentis difcordias.
6tas, 6c febifinata partiti fo n t, quarum multas tuus
coarguit Ariftoteles. U t quod mulicrum debebat efle
communitas in ufo, more brutorum quorumdam anima-
lium j neque enim font omnia talis intemperatas condi-
tionis: fed fociali quodam, individualique vinculo mas
6t femella conjunguntur, ficut in avibus plurimis cer-
nere eft. Dicebant alii, debefe paflim homines cum
feminis in publico mifceri, velut canes. Inde Cinici,
id eft, canini, di£ti referuntur. Laudaverunt alii conjugium
j fed hoc pa£lo, ne plures eflent unius, aut quod
concubinatus non inde tolleretur quafi culpabilis,
quamvis hdnoris legitimi minus habens. Addiderunt
nonnulli, fornicationem foluti cum foluta non efle pec-
catum, immb Orudelitet agi quefti font contra genus
Natura. Sic efle concedo.
Sophia. Teneamus, quas prasmiflä funt omnia, pro'-*
tinus in concordiam veniemus.
Natura. Tenebuntur.
Sophia. Si dedero tibi cafos plufimos, 6c apud mul-
tos homines , quibus non potuerunt ipfi conjugalibuS
uti commerciis, vel de fa£lo, vel de Ju re , toto tempore
vitas foas, confequens eft, ut caftitas in eis perpetuas
continentize a generatione filiorum permaneat.
Natura. Confequens eft.
Sophia. At verb facilis eft antecedents dedu£tio , tribus
moejis in generali. Unus eft fabti, alius Juris, 8c ter-
tius ele<ftio conditionis melioris. E t quidem hunc ter-4
tium modum feparatim poft traftabimus, nunc de duohumanum,
fi non liceret uti îiberè proprio corpore, U bus primis pauca de tot exempla tangemus. Quisimpefine
cujufpiam injuria, quærendo voluptatem. Sileo
de barbaris nationibus reélo ràtionis judicio carenti-
bus, vel propter indilpöfitiöaem corporis, uteernimus
in naturaliter fätuis, vel ob perverfionem confuetudi-
nis. Non loquar de beftialibus , non de melanchoii-
Corum mille fpeciebus in fubverfione rcöti judicii. Denique
nolo totam hîc 6c nund matetiam, ( quæ latif-
fimaeft) docaftitate profequi. Satis mihi fuerit, centrum
illud attingere, circà quod rioftra præfens collo-
cutio verfatnr, 6c volvitur.
dimenta faöti negaverit q u x fe coramafliduèponunt,
ut corporalis caftratio, utinvaletudo, 6cnaturalisfri-
giditas, 6c incarceratio perpetua, ut defeötus aptas mu-
lieris. Sic viceverfa de femineis obftaculis.
Natura. Numquam iftos negaverim cafus quos
nobis oculus indicat. Sedquiddeneceffitate, cum lo-
quimur de virtute?
Sophia. Multiim per omnem modum, quando fortis,
6c lolcrs animus facit de ipfa neceffitate virtutem,
quando detrimeritum vertit in meritum. Rursus ubi de-*
fuerit
62y Super Calihatufiv e Gaßitate Ecclefiaßicor. 626
fuerit aliquandö ncceffitas hujufmodi naturalis , qua:
fa&i dicitur, concurrere poteft altera quze Juris eft,
quando de Ju re, non de faöto negatur omnis ab homi-
ne mare, vel femella conjugalis aflöciatio, aeperin-
de prolificatio. Exemplum in fervis emptitiis, quos
nubere Domini vetant. Exemplum de pauperibus, 6c
egenis non habentibus .undc tolerarent onera conjugii
, vel prolem convenienter educareßt. Exemplum ,
de leprofis pie nolentibus progeniem fimiliter eis in-
ficiendam gignere. Exemplum de feedis 6c turpibus,
tarn vifii, quam vi&u, non fatis tolcrabiliter in Ma-
trimonio conviöturis. Exemplum de viduis , 6c viris,
6c feminis habentibus pueros jam vix educabiles ab
eis, quibus, benevolentia provident, rioluntfuperin-
ducere copulam novercalem. Quidni cafibus' omnibus
iftis, 6c fimilibus eligatur caftitas perpetua, feu
virginalis, feu vidualis ? Quamquäm mala quje
premunt hanc inducant > nihilominus ideö volun-
taria dici poteft , atque m< -raliter laudabilis, quia
voluntas indu&a, voluntas eft, quemadmodum tuus
oftendit Ariftoteles de projiciente mercesinmare., ne
pereat. Poftremö fi paflim cafus inveniuntur in omni
fexu j, setate, gradu, quibus poteft, immö de-
bet vaicatio fieri ab a&u generationis ad tempus,
nunc magnum, nunc majus, quandoquemaximum5
cu p non poterit hoc concedi cadere pofle per to-
tum'tempus vitas? Habes igitur demonftratamtibi,
quam prasaflumpfimus propofitionem , quöd laudabilis
fa:pe eft ex circumftantiis cafldtas , feu
virginalis , feu vidualis, generationi’ nunquäm va-
cans.
Natura. Negare non valeo, nifi memet in pras-
conceffis negavero. Veruntamen mea non toliitur
exinde querela fuper illis quos a talibus impedimen-
tis liberos (qualia nominafti) voluntas (ndcio qu«)
lpontanea (nifi potius obftinata, vel agreftis, vel in-
naturdlis, dicenda eft) removet ab aötu procrcatio-
nis liberorum. Hoc eft, cur de tuis Ecclefiafticis
ftomachabar ob Nicenicujufdam conftitutionesCon-
ciliijde perpetuo talium czelibatu.
Sophia. Senferamj volui tarnen uti circumlocutio-
nibus ante di&is adintrodudionemfequentium. Sub-
jungetur infuper ratiocinatio de caftitate hero’ica poft
moralem, priulquam de divinali quam adeö gravem
cenfes verbum fiat. Benevolam te dederis , 6c at-
tentam, 6c docilem.
Natura. Laudabis videns.
A C T U S T ER T IUS
P R I N C I P A L I S .
S o p h i a .
R E c O RDERis oportet eorum quze prior aötio
concludit,de fine conditionis humange.
N'itura. N imirum ille eft, contemplatio prim« cau-
fie,fecundiim deduötionem Ariftotelis mei, quamvis
de felicitate politica , 6c zeconomica. quzedam alia,
fed non adverfa, tradiderit j reponens cam in tran-
quillo conviötu civium per fe fofficienti, 6c in dilpo-1
fitione bona domus.
Sophia. Loquamur interim de felicitate monaftica,
feu fpeculativa hominis, ut homo eft, ad quam practica
, feu politica , vel zeconomica tandem habe;
ordinari.
Natura. Age prout vis, etfi cur ita facias aon
iatis agnofeo.
Sophia. Agnofees j nam interrogo t e , fi felicitas
hominis, quä nihil ei melius, nihil optabilius, nihil
Tomi I I . Pars Ifr
honeftius, utilius, deleötabilius eft, acquiritur fiepe
melius per caftitatem heroicam, quam per copulam
conjugalem 3 caftitas talis erit przeferenda, feu am-
plectenda? Ita enim diölumeft, quödfecundumexi-
gentiam finis media font accipienda quae nullam
'prorsus-habent bonitatem, fi non ex fine 3 quemadmodum
veritas conclufiönis in fpeculabilibus depen-
det ex primis principiis : eft enim finis principium
primum in praoicis.
Natura. Veilem exponeres, quid per nomen heroic
« caftitatis intelligis, ne proceflüs forte fallat,
ignoro.
Sophia. Re£te cupis, 6c jam paulö ante relique-
ram infinuandum quo paöfco caftitas, nedum de fa-
ölo, vel de Jure poterat jugiter ample&i per non pau-
cos, fed quöd hoc fieret, feu fieri perfoaderet conditionis
eleötio melioris. E t hlc ftamus penfandum,
diccntes, heroicam caftitatem ex duöbus maxime 3 pri-
mitiisexfinefclicitatis, dehinc exeleölione continen-
ti« virginalis, feu vidualis, ad fernper 6c profemper,
propter adeptionem fäciliorem hu jus finis pöflenl diötis,
6c exemplis cultorum tuorum deducere. Nihil credo
plus obefle veritati, vel acquirend«, vel fpeculand«,
(potiflimum de caufis altiflimis) quam voluptatem ve-
neream, quam contaötum illorum corporum, fine
quo uxor cum liberis haberi non poteft, ubi forbe-
jtur , 6c abforbetur rationis judicium , ubi nihil virile,
nihil altum, nihil ccelefte, mens qu« tali fe de-
derit pafiidni, -finitur meditari. Quid igitur fi fen-
ferit adolefcens, vel tuo, vel divino munere, vel al-
tefius commonitione, perpetuam hujus furoris caren-
tiam conferre plurimum felicitati capeflend«, ad quam
conditus eft homo : nonne poterit confoltö velle jugiter
continere, mortificando tyrannicam hujus moribund!
corporis rabiem, ne revocet, aut retrahat,
aut deturbetad alta tendentem?
Natura. Ecce in modico foades contin’entiam, ficut
6c felicitatem omnes homines debere comple&l.
Sic perinde qualis poterit fuperfteseflepofteritas?.
Sophia. N on h«c formidaverrs, quia ficut non Omnium
eft heroicosefle, id. eft , divinos, 6c fopef
communem hominum conditionem elevatos, ita ncc
talker caftos exiftere. Proptcreä dicit Magifter no-
fter, 6c Dominus: Qui poteft capere\ cap tat. Matth,
xix. 12,. Non eft omittenda laus libertatis, hon libe-
ralium collaudatio ftudiorum , formida;ndö ne fervi
h-emaneant nulli, ne pr«terea .mechanicis. nemo dedi-
tus inveniatur exeixitiis. Rara font excelfa omnia.,
femper quoque vilium , aut mediocrium major efit
numerus, foafione optimorum non extante, ' ~
Natura. At verö difficilis, ne dicäm impbflibifis*
eft h « c heroica, vel horrida caftitas. #
Sophia. Difficilis, rateor:
Sed tendit ad ardua 'üirttü. '
Difficilis, fed apud plurimos adölefcenteS, 6cadö-
lefeentulas inventa eft. Dertique non ego fola cum
meis, fed tui virtutem heroicam pofuerunt quafi
foprä hominem, ficut in folitariis bene compofitis, ficut
c contrario deprimit fob homine incompofita folitudo.
Solitarius quippe vel Deus, vel beftia.
Natura. Recolo diöla meorum. Sed moderatusve-
nereorumufosquinaptusfitadvirtutis, 6c confequen-
) ter felicitatis adeptionem, non paläm cognofco. Nec
intemperatum laudo, fed nec prorsüs nullum appröba-
re valeo, propter divinam foi fimilis genemtionem,
immö 6c propter urgentem mei juris neceflitatem. Et
quidem proptereä feparo feinen ä foperfluo terti« di-
geftionis, egö debitis in vafisillud condo, egomeati»
ei convenicntes adapto. Denique mulccbrem irtdidi,
defiderabilemque foprä modum dele&ationem, qu«
continue ftimplat, qu« fi noneffluendofedetui-, 1«^
dit, 6c moleftat, aut . aliquandö mortificat. Hic eft
R r omoiuiö