Vereenlgde Nederlanden, was Jacobus Eddards of Eouarbi. Hij kwam
in October 1688, van het ciland Caraphy of Caiive-, in Engeland , en
vertrok in 1672 naar Kadzand, Ui-t de aanteekeningen van gemelden
Predikant in het oudste doopboek blijkt echter, dat men in deze gs-
meente is beginnen te prediken den 17 Mäart 1688, dien zelfden dig
werd daar het eerste kind gedoopt door Mr. Nigolaus Leydekker , Prt-
dikant te Retranchemenl. Het beroep geschiedt door den kerkeraad.
De overige 6 inw. welke men er aantreft, zijn 5 Afgeschéidenen,
2 Evang. Luth. en 1 R. K., behoorende tot de verschillende gemeentea
dier gezindten te Groede.
ln vorige tijden bestond er ook eene gem. van de Doopsgez., tot welke
ook die van Kadzand, Groede, Rreskens en Oostburg behoorde, ea
bij welke tot 1784 een Predikant en sedert dien tijd eenen Vermaner,
onder het opzigt van den Predikant van Aardenburg was. Deze gem.
werd ten jare 1647 opgerigt en is in 1777 te niet gegaan.
Men heeft in deze gem. eene school, welke gemiddeld doör een ge-
tal van 70 leerlingen bezocht wordt.
Het d. Niecwvliet , hetgeen , even als de gem., gewoonlijk Sint-Pier
genoemd wordt, ligt 4£ u. Z. W. van Middelburg, 2 u. N. 0 . van
Sluis , 1 u. N. van Oostburg. Het heeft 52 h. met ruim 200 inw,,
en is eene nette, regte straat. In het midden der zuidelijke rij hui-
zen Staat, eenigzins achterwaarts, de kerk.
Tegenover den westelijken uitgang, in den Mettenije-polder , stond
te vxiren het huis van den Heer der plaats: dit werd ten jare 1792
afgebroken ; een weinig zuidwaarts van dezen uitgang begint reeds het
grondgebied van ^ Zuidzande. Tegen den oostelijken uitgang ligt de
Sint-Baafsdijk, die tot de gemeente Groede behoort; op dezen dijk staan
een tiental huizen , welke tot het dorp schijnen te behooren, onder
welke eene vrij goede herberg en eene broodbakkerij.
Er is te Nieüwvliet een wind-korenmolen, anders bestaan er geene
fabrijken.
, kerk is een net , langwerpig vierkant gebouw , op het midden is
een sierlijk torenlje, met klok en uurwerk voorzien. Zij is gebouwd
in 1688. Men zegt, dat daaraan veel steen van eene kapel van Sint-
Haaf, welke N. 0 . van Nieuwvliet moet gestaan hebben, en op som-
rnige oude kaarten aangeduid wordt, naar welke nog de hierboven
gemelden dijk den naam draagt, gebruikt is geworden. De oudste
huizen van het dorp zijn omtrent op den zelfden tijd als de kerk ge-
bouwd, zoo dat het nieuwe dorp toen gesticht schijnt te zijn geworden.
Olt de acteboeken blijkt, dat » den 14 0ctober 1789 hier het honderd-
* jarlfí jubilé dezer kerk gevierd is , vermits er toen 100 jaren ver-
» loopen waren nadat deze kerk volbouwd en tot de openbare godsdienst
» was afgezonderd en dat op den 12 October 1689 de eerste Herder en Leer-
» aar in de gewigtige bediening des Evangelium in deze gemeente is ge-
* huldigd , namelijk de Wel Eerw. Heer Jacobus Eddardi , als eerste
» verkondiger van Jezos dierbaar Evangelium in deze kérk enz.”
Waaruit schijnt te blijken, dat de godsdienst , van 17 Maart 1688
tot 12 October 1689, in een ander gebouw (in de oude kerk of ka-
Pflr?-* verr)’g t , en dat de bevestiging van den eersten Predikant ge-
hjklijdig met de inwjjding der kerk heeft plaats gehad (1).
- (1) Op kaarten , die de gesteldlieid des lands van veel oudere tijden aanduiden. vindt men reeds
ecu d . Nie ow v l ie t op den Z. O. kant van het eiland Kadzand. Misschien was ¿ it dorp door do see
verzwolgen en gaf de herinnering daaraan a anteiding, (ot de benaming van het tegonwoordige.
Of in de kerk van het oude dorp ook de Hcrvormde leer gepredikt
is geworden , kan niet worden opgegeven, daar dat dorp in de Spaan-
sche onlusten door watervloeden is verwoest en ontvolkt: het is echter
niet onwaarschijnlijk , dat dit tijdens de religionsvrede heeft plaats gehad ,
omdat dit van de omliggende plaatsen stellig kan gezegd worden. Deze
kerk was denkelijk, toen bij.rüstiger tijden de dijken hersteld werden,
onbruikbaar geworden. Volgens overlevering zoude zij aan Sr. P ie t e b
gewijdzijn geweest. Waarvan ook den, in de wandeling meest gebruikt
wordende, naam der gemeente wordt afgeleid. ,
Uit een oud begrafenisboek blijkt, dat men van 1648 tot 16bU
begraven heeft op het kerkhof van Oud-Nieuwvliet, gezegd de Capelle.
Yan dezen tijd tot 1708 vindt men, dat zoo wel van het nieuwe als
van het oude kerkhof tot begraafplaats gebruik gemaakt werd. Men
heeft dus te N ie o w v l ie t , denkelijk uit gehechtheid van sommige fami-
lien aan den Ouden-Godsakker , in acht en veertig jaren twee begraafplaatsen
gehad. , , ,
De kerk der Doopsgez. stond naauwelijks 10 mm. benoorden net ct.,
in den Grooten-Sint-Anna-polder, digt aan den zuidelijken djjk van
den Lampsins-polder. Een nog niet lang gedempt voctpad, hetMems-
tenpad geheeten , liep van daar regt naar Groede. Deze kerk, de ar-
chieven en kerkelijke goederen zijn, in 1779, aan de Doopsgezmde
gemeente van Aardenburg afgestaan, » onder voorwaarde van alles terug
» te moeten geven , wanneer er zieh te N ie o w v l ie t weer eene Doopsge-
» zinde gemeente zou kunnen vestigen ; verder van niets te mögen demo-
» lieren of alieneren en het vermaanhuis of kerk bewoonbaar te houden.
In 1788 is dit gebouw echter afgebroken , en in plaats daarvan een
woonhuis gesticht, dat in de wandeling nog de Ve rma n in g , het
Ve rma a n h u i s of de Meni s teke rk genoemd wordt. De Nieuw-
vlieters verklaagden de Aardenburgsche Doopsgezinden over het afbre-
ken van het vermaanhuis, maar zij wisten zieh goed bij de Staten
Generaal te verantwoorden, daar bet gestiebte huis grooter is , dan de
bouwvallige kerk was, en zij, casu quo , daarmede beter aan de gestelde
conditien zouden hebben kunnen voldoen.
De kermis valt in de tweede week van September.
N i e o w v l ie t , een opwas zijnde in het oude Zwarte-gat, dat Groede van
Kadzand en Oostburger-Ainbacht van Aardenburger-Ambacht scheidde,
■ stond niet regtstreeks onder bet collegie van den Vrije. Het was eene
vrije heerl., met hoog, middelbaar en laag regtsgebied , bediend door
eenen Baljuw, eenen Bnrgemeester, zes Schepenen en eenen Secreta-
ris die door den Heer van N ie o w v l ie t werden aangesteld: in het
criminele zonder hooger beroep , doch in het civiele onder beroep tot
het collegie van den Vrije te Sluis. De heerl. kreeg haar aanwezen
in 1808 , toen, in December, door Koning F i l i p s den Schoone, als Graai
van Viaanderen, alle de schorren en aanwassen der zee, voor zoo ver
die pelegen waren aan de twee zijden van het Zwarte-gat, in de
kanalen tusschen Wulpcn, Kadzand, Oostburg en Groede, alsmede
de schorren genaamd het Tu in ek en , gecedeerd, getransporteerd en
overgelaten werden aan W il l em DECr.or.en J e b o n ym o s L a u r e t n , en
zulks, om door hen of hunne erfgenamen , opvolgers of regthebben-
den te dijken of te doen dijken , of daarmede te handelen , zoo als
zij zouden goedvinden te behooren, welk octrooi ten zelfden jare 1^95
is ö-erep-islreerd bij de Rekenkamer te Rijssel. Het gaf aan gemelde
personen ook het regt van hooge en läge politie; het daarstellen van
parochien en kerken j vr\je jagt en visscher\j j behoudende de bouverein