boveneinde der haven, to t uitwatering dier Boterpotten enz. verstrekkende,
wijd 1 87 eil. en -van eene drijfdeur voorzien, diende, v66r de digting van
de rivi’er de Mark-en-Dintel, ook tevens to t spuijing van de haven van
den Oudenbosch , tcn welken einde daarin eene schuif gevonden wordt ,
en binnen de Oude-en-Nieuwe-landen-van-den-Oudenbosch een groo-
te boezem, waarin het vloedwater tijdelijk geborgen werd. Bij hei,
in 1795 of 1 7 9 4 , aanleggen, van b a tte rijen , aan het emde der haven,
nu nog de S e h a n s geheeten, welke in 1831 weder opgemaakt zijn ,
beeft men vele en zware fondamenten van oude gebouwen , op drie tot
drie en een halve eil. onder de tegenwoordige buitengronden , aange-
troffen : men vermoedt, dat hier , in vroeger tijd , het stadje de Nieu-
we n - B o s c h zal hebben gestaan. Men te il in de kom der gem. Ooden-
b o s c q vijf bebouwde s tra te n , behalve eenige steegjes, zijnde de hoofd-
straat aaazienlijk breed en met vele deftige gebouwen voorzien. Van
deze plaats loopt een smalle klinkerweg, in eene zuid-zuidoostelijke rig-
ting , naar den grootenweg tusscben Breda en Bergen-op-Zoom.
Het houtgewas groeit er in den omtrek overvloedig , waarom de
plaals van de daarbij zijnde bosschen hären naam zal ontleend hebben.
Men beeft er een n e t G eme e n t e h u i s , een D i s t r i b u t i e k a n -
t o o r voor de b r i e v e n p o s t e r l j , eene B a n k v a n L e e n i n g en.
eene wekelijksche Ma r k t .
De kermis valt in op den eersten Zondag na den 15 Augustus |
en de paardenmarkt den 15 Maart. 1
De R o om s c h -K a t h o l i j k e k e r k , aan de H. A g a t h a toegewyd,
is een ruim oud , doch göed kruisgebouw , bebbendc op het dak een
spits kloktorentje. De kerktoren is kort en smal met een laag puntig
dak. Deze kerk Staat bij na op zieh zelve, len Oosten buiten het vlek,
op een kerkpleintje met enkele boomen en huizen omringd. Zij was,
sedert de Reformatie bij de Hervormden in b e z it, doch is in het jaar
1799 weder aan de Roomsch-Katholijken overgegaan.
Sedert de terugkeer der parochiekerk aan de R. K. was de Herv.
cremeente van eene geschikte plaats te r godsdienstoefening verstoken.
Voorloopig werd hun, in het ja a r 1804, het voormalige woonhuis der
R. K. Geestelijken, ter bewoning voor den Predikant en to t het hou-
den van hunne godsdienstoefeningen, aangewezen; welke aanwijzing
Koning Lodewijk, in het jaar 1 8 0 7 , in eene bepaalde overgifte veränd
e r e , en d a a rb ij, in het ja a r 1 8 0 9 , de toezegging voegde eener som,
genoegzaam tot bouwing van eene kerk. Daar eebtcr genoemde Vorst
zijnen troon en oi\s Yaderland verliet, alvorens deze som geheel was
uitbetaald, moest de gemeente zieh blijven vergenoegen , hare gods-
dienst in gezegde predikantswoning te kunnen uitöefenen , to t in het
ja a r 1 8 1 9 , toen de tegenwoordige kerk gebouwd is , welke den 17 October
van dat ja a r werd ingewijd. Deze kerk is een eenvoudig , net , vierkant
gcbouw , hebbende inet groote letters het ja a rta l MDCCCIX in den gevel
en een koepeltorentje op het stomp toeloopend dak. Voor den ingang
is een ijzeren bek. In het jaar 1837 werd, door een der gemeenleleden ,
een fraai en kostbaar zilveren doopvont aan deze kerk ten geschenke
gegeven. t
Er is aldaar mede een klein S emi n a r i um voor het R. lt. vica-
riaat van Breda, waarin door zeven docenten aan ongeveer honderd
Studenten onderwijs gegeven wordt. Het is e e n e afdeeling van het
groot seminarium te Hoeven , in een nieuw en deftig gebouw, dat iö
dit ja a r (1846) eerstbetrokken is. Ook zijn er een I n s t i t u u t voor
b e t l a g e r o n d e rwy s o n d e r de b r o e d e r s v a n d e n H. Aiovsios,
met 140 leerlingen, en eene Ko s t s c h o o l v oo r me i s j e s , bestuurd
door Zusters van liefde.
O u d e n b o s c h is de geboorteplaats van A d r i a n o s d e V e tr i Bosco of
A d b i a n c s v a n d e n O u d e n b o s c h , die in de vijftiende eeuw, onder anderen,
eene kronijk van Luik (Chronicon Leodiense) geschreven heeft. Hij
overleed vermoedelijk in 1483.
Sedert het ja a r 1421 was h e t veer of de gewone overvaart tusscben
Holland en Braband van hier op Dordrecht, en er was hier te r plaatse
een veerdam of hoofd gelegd, doch door de aanslibbing der gronden
en het bedijken van den pold. van Stand-daar-buiten , was dit veer
zoo moeijelijk geworden, dat de Staten in 1500 genoodzaakt waren,
het naar eene andere plaats te doen verleggen.
In het ja a r 1747 was op de heide, zuidwaarts van den Oudenbosch,
de legerplaats der Staatsche troepen, onder het bevel van den Generaal
Baron van Schwartsenberg , bij welke gelegenheid Wiiiem IV , Prins
van Oranje, als Stadhouder, de wapenschouwing deed en binnen deze
p'aats eenige dagen zijn hoofdkwartier hield. Ook hieven deze troepen
daar liggen, gedurende het beleg van Bergen-op-Zoom door d e
Franschen, u it welke legerplaats te lk en s, voor en n a , eenige verster-
king aan het kleine le g e r, achter de linie van Bergen , werd
loegezonden. Ter zelfder tijd werd deze plaats met eenen wal , hoe-
wel eeniglijk met fascinen (takkebosschen) toegesteld, omringd en ver-
s te rk t, om tegen eenen onverhoedschen aahval gedekt te zijn , waar-
door dit vlek eenigermate de gedaante eener stad bekwam, over welke
de Generaal Graaf van Lielens , als Kommandant, het bevel voerde j
dan, na den gesloten vrede te Aken, in het ja a r 1 7 4 8 , is alles weder
gesiecht geworden.
OUDENBOSCH (NIEüWE-LANDEN-VAN-DEN), pold. in h e tm a rk g r.
van Bergen-op-Zoom, pro v. Noord-Braband; Vierde distr., arr. B red a ,
kant. en gem. Oudenbosch.
Deze pold. maakt een gedeelte van de Oude-en-Nieuwe-landen-van-
den-Oudenbosch uit.
OUDENBOSCH (DE OUDE - EN - NIEUWE - LANDEN -V AN -D EN-),
pold. in het markgr. van Bergen-op-Zoom, prov. Noord-Braband,
Vierde distr., arr. Breda, kant. en gem. Oudenbosch; palende N. aan
de buitengronden tegen de Mark en aan den Hooge-Koedijk , O. aan
den Lage-Koedijk en aan het Maas-straatje, Z. aan de Moerdijksche-
stra a t, W. aan de haven van den Oudenbosch.
Deze pold., welke, na eene onbekende inbreuk , door de abdij van
St. Bernard, in de provincie Antwerpen , in 1460 , herdijkt is geworden
b eslaat, volgens het k ad a ste r, eene oppervlakte van 402 bund.
33 v. r. 58 v. eil., alles schotbaar land. Hij heeft twee steenen slui-
zen , als : eene aan het boveneinde der haven van den Oudenbosch,
wijd 1,08 eil., hoog 0,87 eil., en de andere aan de Mark, wijd 1,50 eil.,
hoog 1,35 eil., beide, voorzien van drijfdeuren en schuif; deze laatste
is binnensluis geworden , nadat in 1811 het buitengat door eene hou-
ten sluis, genaamd den B l a f f e r t , voorzien van een paar puntdeu-
ren eu schuif, wijd en hoog 1,64 ell., is afgesloten geworden. Doormid-
del van de twee genoemde sluizen wordt de polder van het overtollige
water o n tla st, a ls : door de eerstgemelde op de haven van den Oudenbosch
, en door de laatstgemelde onmiddellijk op de Mark. Voor de
berdigting der rivier.was deze pold. dikwijls met overtollig water h ezet,
hctwelk somlijds 0 ,8 6 boven het zomerpeil klom. Hij ontvangt ook veel
water van de hooge landen in de gemeente de Iloeven. Het zomerpeil