d a t o n tn om c n en d ie v an E n k lu d z en d a a rm ed e b o g iftig d h e e f t , om d a t
A m s te rd am d e S p a a n sc h e z ijd e t e la n g h ie ld e n H o lla n d v e e l l e
d o en g a f. D e s te cn en v o e t aan de o o s t - o f ou d e z i jd e , n ie t m e e r
le n g t e d an e en e o v e rw e lfd e b o o g h e b b e n d e , is door h a r e s te cn en v le u g e l
m e t d en K am p er Steig e r t e z am en g e h e c h t , zoo a ls h e t o n d e r s ta a n d e
g e d ie h t m e t z ee r o n d e l e t t e r s , aan d en I J k a n t te g e n d e n v o o r s c h r e -
v e n v le u g e l u it g e h o u w e n , d o ch n u w e g g e n om e n , a a n to o n d e :
© u e n m en fc ljr e e f a n f l e ia a ß t /
J9# öEfe cn C a m p e c ^ a a f t b a lm a a ß t»
H e t o v e r ig e , op n e g e n v a k k en r ü s t e n d e , van h o n t t e z am en g e s l e ld ,
t e r h o o g te v a n m im d r ie h a n d e rd v o e t , in h e t m id d e n , e v en a ls de
tw e e a n d e r e ^ h e e ft e en e op en e d o o r sn ijd in g , om d e d o o rv a r en d e s c h e -
p e n , m e t w e in ig v e rh in d e r in g en s ta a n d e m a s te n , d a a rd o o r t e la t e n
v a r en , e n z ie h o ok z o n d e r m e n s c h e lijk e h n lp w ed e r t e s ln it e n d e
b in n e n k le p p e n , d ie a an d e ooren v a n e en m e n s c h g e lijk w a r en ' en
d a a r om o o r g a ten g e n o em d w e r d e n , z ijn in h e t ja a r 1 6 9 6 , d o o r ’ d e n
s ta d s t im m e rm a n , H e n d r ik J a g o b s z . S t a a t s , u itg e v o n d e n e n h ie r in
to e p a s s in g g e b r a g t.
B eh a lv e h e t p a a lh u is j e , o p o f aan d e z e b r u g g eb o uw d , z a g m e n d a a r
n e v e n e en v ie r k a n t v e rd ek , op h o n te n p ik r e n r ü s t e n d e , d a t in h e t
ja a r 1 6 2 4 a ld a a r g em a a k t w a s , en bij o n s tu im ig w ed e r n a a r d en z e e -
k a n t g e s lo lcn w e rd . D it le v e rd e e en v a n d e v e r r n k k e lijk s te g e z ig t e n
v a n A m s te rd am o p , D i e t a lle e n o p h e t g r a z ig W a t e r la n d , m a a r o o k
op d e lu s t ig e IJ str o om , m e t z ijn e r ijk g e la d e n e s ch ep en .
In h e t ja a r 1 6 6 1 w e rd a an d e z u id z ijd e , n a a s t de z e b r u g , op h e t D a t r -
rak , e en e s ch ip p e r sb eu rs g eb ouw d , en z u lk s om d e s tr a a t- eri g e b u u r t -
h u iz e n v a n h e t m o e ije lijk g ed r a n g d e r sch ip p e r s e n z e e v a r en d e lie d e n
t e o n t la s t c n , a ls z ijn d e d e z e b ru g d e v e r g a d e r p la a t s , waar m e e s t a lle
b o o t sg e z e lle n en m a tro z en g eh u u rd w e rd en . D e z e beur s w a s e en r ed e lijk
g r o o t , v ie r k a n t p l e in , . d a t , e v en a ls d e k o r e n b e u r s , op p a len s to n d
e n t e g e n d e b r u g , e en e op a c h t zw a re h o u te n k o lom m e n rü s ten d e ,
o v e rd ek te g a lle r ij h a d , om le g e n h e t o n s tu im ig e w ede r e n d en r e g e n
t e s c h u ile n .
D e n ieuw e b r u g is in h e t ja a r 1 6 8 1 g e h e e l v e r a n d e r d , d e h o u t e -
r a k k en w e g g en om en en g e h e e l v a n s te e n g em a a k t , a lle e n tw e e d o o r -
v a a r te n d a a r in g e la t e n , e n de z e m e t v lo ed d eu r en v o o r z ien , to t e en e
w a t e r k e e r in g , z ee r d iep in d e n g ro n d g e le g d . D e d o o r v a a r ten z ijn
t e g e n d e k r a c h t v a n h e t h o o g e a a n d r in g en d e z e ew a te r m e t zware
u it s t e k e n d e s te en en h o o fd en v o o r z ien . D e z e w a te rk e e r in g in d e N ieuw k -
b r u g a lzo o g e h e e l v an s te en v o lto o id z i j n d e , is. h e t ou d e p a a lh u is je
m e d e w e g g en om en , te rw ijl d e s te en en figu r en v an d e z e e to n n e n en e en
l o g g e s c h i p , d ie daarvoor g e sta an h a d d e n , t e r w ed e rz ijd e in h e t m u u r -
w e rk g e p la a t s t w e r d e n , v o o r ts d e b o v en b ru g g e lijk g em a a k t , m e t k lin -
k e r s g ep la v e id en t e r w ed e rz ijd en m e t ijz e r en le u n in g e n v o o r z ien . T e r
g e d a c h te n is a an d e z e g em a a k te w a te rk e e r in g , z ie t m e n aan d en b u i-
t e n k a n t , t e r w ed e rz ijd en v a n d e v e rn ieuw d e b ru g , in w it m a rm e r g e h o u -
w e n , d e b u rg e rm e e ste r lijk e b u n d e l p ij le n en d e b i j l , n e v en s d e w a p en en
c n n am en van d e * r eg e r en d e H e e r en B u r g em e e ste r s •
OSTIIS FLEVI JESTC BARIS LAXATIS
CATARACTAS AC LAPIDEAS BOLES
QUATUOR IN LOCIS
AD FRENANDAS EXUNDANTES AQDA8
PRO 1NC0LUMITATE UREIS.
N a a r d en k a n t v an d e T ex e ls c h e k a d e z ie t m en m e d e z o o d a n ig e en
ma r ine r en t a i e r e e l , ev en a ls op d e a n d er e z i j d e , m e t d e w a p en s v a n
Heeren Burgemeesters en de volgende vertaling van het hier boven
staande Latijnsche opschnft :
A L S D E Z E E G A T E N D O O R E E N E R E E X V A R E E U W E R , D U S D A R IG
O P G E S F E R T VT A A R E N , D A T D E O C E A A N T O T M E R C K E L I J C K E R
D O O G T E S T E E D S IN S T O R T E , E N D E S T A D B E T G E V A A R
V A N IN B R E O K E N O V E R S T R O O B IN G D R E IG D E , I S D E S E L V E
O P V I E R P L A A T S E N B E T W A T E R K E E R IN G E N G E S I .O O T E N .
NIEUWE-BRUG (DE), brug in het graafs. Culenbonj, prov. Gelder-
land, over de Bisschops-graaf, ruim | u. gaans Z. 0 . van Culenborg,
daargesteld volgens een consent, gegeven m het jaar 1560, door Wil-
leb I , Prins van Oranje. Daarbij ligt ook eene slms, benevens eene
b°NIEüWE/BUÜRTEN , b. op het eil. Marien, prov. Noord-Uolland,
arr. en % u. Z. Z. W. van Hoorn, kant. en 1 u . Z. van Edam,
g niin. z! W. van Monnickenwerf ; met 28 h. en 110 inw.
NIEDWE-COMPAGNIE , veenkolonie in het Gooregt, prov. Groningen,
arr. en 2* u. 0 . ten Z. van Groningen , kant., gem. en 1 u.
W. van het Hoogexand , £ u. 0 . van Kropswolde; met 18 h. en 60 inw.
Men heeft er ook eene scheepstimmerwerf en eenen oliemoien.
De veenen , welke in 1627 door de Staten der provmcie Slad-en-
Lande werden verkocht, en door de stad Groningen zijn aangckocht,
waren gedeeltelijk reeds aangestoken en de?en werden in 1628 verhuurd.
Over de niet aangestoken veenen werden ter vcrgravmg overeenkom-
sten getroffen , als : met eene Friesche-Compagnie over dat gedeelte ,
waaruit ontstaan is de Ralkwijk of Oude-Friesche-Compagme, en ten
iare 1647 weder met eenige Friezen over dat gedeelte, waaruit ontstaan
is de N iecwe- F riescbe-C ompagnie of, kortheidshalve en thans
alleen , de N ieuwe-Compagnie. Men kan zeggen, dat Windeweer-en-
Lula bevat het bovenste gedeelte der Oud e -F n e s c h e - L o m p a g n i e
en der Ni e uw e-Fr i esche - Comp a gn i e , ofschoon sedertdien tijd
zeer aanzienlijk in bevolking toegenomen. _
NIEUWE-DIEP (HET), voorm. kreek en legplaats voor visschersschui-
ten en andere vaartuigen in het balj. van Huisduinen-en-den-Helderj-,
prov. Noord-Holland, 0 . van den Helder. .
Thans is het eene kunsthaven, die eene veilige ligplaats aanbiedt bij
storm en ijsgang , en die de gemeenschap daarstelt lusschen het Noord-
hollands-kanaal en de reede ; zjj plagt eene kreek te zijn , die mt
het Koeqras voortkwam en is nu daargesteld, door middel van een
steenen leidam, eyenwijdig loopende aan den vasten wal en verbon-
den zijnde met een vangdam, die zieh zeer verre oostwaarts over bet
Balqzand uitstrekt ; deze laatste dam noodzaakt het water grooten-
deels om tusschen den leidam en den oever door te stroomen , waardoor
eene schuring ontstaat, die eene genoegzame diepte daarstelt en aan
hare uitwatering ruim 17 Ned. ell. bedraagt. _
In den havendijk zijn vier sluiswerken , als; de Do k s lu i s , van
het Grootedok van het maritime établissement Willemsoord, om s nijks
schepen in of nit te brengen ; de Martime s e h u t s lu i s , tot doorla-
ting van ligte rijksvaartuigen en spuijingder Koopvaarders-binDenhaven ;
de Koopvaarders sehutslui s aan den mond van bet Noordholiands-
kanaal, tot spuijing van dat kanaal en doorlating der koopvaardysche-
pen, en eene Inundatiesluis in den zeedijk, achter bet Nieuwewerk,
lot doorschutting van kleine vaartuigen en lozing van overlollig water.
Aan bet N ieuwe- diep stond voor ongeveer dertig jaren slechts een oud
huis, thans (1846) vindt men er een vlek van meer dan zes honderd
, . . . v i T » . . . T Î _ 1 . 1 • ^ n n . h a a n n o n r» n I r