werd gestiebt den 28 February 1686, in een collegium qualifleatum
bestaande uit J acob D ir ix , Baljuw ; J ea n M e ü s s e n D ir ix , Grillier der
stad; G o iu a d m e H o l s id s , Predikant te Ylissingcn, en P ie r r e d e B r u v il ie
Predikant te Groede, beide laatsten Gevolmagtigden van het Synode'
en zulks op autorisalie van den Raad van State, van 14 Januarij en
18 Februarij te voren. In deze vergadering werden Ouderlingen
cn Diakenen verkozen, welke den 5 Maart daaraanvolgende bevestigd
-werden. Den zelfden dag werd reeds in een collegium qualificalum
een Yoorlezer aangesteld en tot Predikant beroepen S a h d e i , G eorges
te voren Predikant te Vitry, in Champagne, ten gevolge der ver-
drukkingen van L o d e w i jk XIV uitgeweken. Hij overleed te O ostbdrs
Januarij of Februarij 1687. I saac C h am p a g n e , vroeger Predikant te
Bugnein, in Bearn, mede uitgeweken, werd er desgelijks nog in 1686
bevestigd. Men mag er uit opmaken, dat meerdere familien van
Fransche vlugtelingen zieh toen te O o s t b o r g liadden nedergezet. De
achttiende en laatste Predikant was J o s e p h P ic a r d . Hij werd in Juni)
1788 te O o st b d r g bevestigd, was te voren Predikant te Bleigny, in
Languedoc, thans departement de l’Aude, en vertrok, na behoorlijk door
de consistorie onlslagen te zijn, in October 1798 naar Amsterdam,
om dat, by het ophouden der lands tractementen, de gemeente in
zijn onderhoud niet kon voorzien. De Predikanten der Waalsche ge-
meenten te Aardenburg, Groede en Kadzand ook kort daarop vertrok-
ken zijnde, werd de predikdienst eenmaal ’s maands, voor zoo ver
het weder en andere omstandigheden dit gedoogden, verrigt door Je as
M a o r e l , Eransch Predikant te Sluis. Deze in 1806 overleden zijnde,
zoo werden, van tijd tot tyd, de Waalsche Predikanten van Vlissingen
en Middelburg verzocht, om de dienst te komen waacoemen. De
onkosten, hieraan verbonden, waren echter te bezwarend voor de gemeente.
In 1812 werd alzoo aan J o h a n n e s A n t h o n ie J a n s s e n , Neder-
duitsch Predikant te St. Anna-ter-Muiden, opgedragen, om eens in
de maand voor de gemeente in het Fransch te prediken. Dit had
plaats van 28 Junij des gemelden jaars, tot de overgang der gemeente
in 1817 , als wanneer hij , den 21 December, plegtig afscheid van
de gemeente nam en die ontbond , predikende in de Nederduitsche taal
cn in de Nederduitsche kerk, over 1 Cor. 13 : 13a. Bij de inlijving
van dit distrikt in Frankrijk, kon de gemeente niet meer als lid der
Synode in de Bataafsche Republiek aangemerkt worden , en is in het
jaar 1802 uit de lijst der daartoe behoorende gemeenten geschrapt.
Echter werd na de hereeniging dezes lands met het Vaderland, in
het jaar 1814, de gemeenschap weder aangeknoopt. De gemeente,
zijnde toen slechts veertien Leden sterk , vereenigde zieh met de Nederduitsche,
bij contract van 12 September 1817 bedingende, behalve
eenige voordeclen voor de weduwe eens Voorlezers cnz., dat het kerk-
gebouw zoude in stand blijven, als ook de Waalsche pastorie, dat de
fondsen steeds ten name der Waalsche kerk zouden blijven slaan, en
zouden moeten worden terug gegeven , indien er te eeniger tijd weder
eene Fransche gemeente te O o s t b d r g mögt tot stand komen ; dat
er steeds een vertegenwoordiger der Waalsche kerk zijn zoude, om
voor de nakoming van dit contract te waken (1). De eerste Vertegenwoordiger
was A b ra h am d e PonEn, Oud-Diaken , die in 1826 overleed.
Het kerkgebouw werd in 1821, op autorisatie van het hooger bestuur,
(1) P a t dit contract de goedkeuring der hooge Regering verwierf, blijkt uit a rt. 9 van het Konink*
Hjk Besiuit van 12 Maart 1818, no 48.
verkocht, doch de opbrengst daarvan , zÿndc met dat der banken,
stoelen, enz. , ruim duizend gülden, ten voordeele van de Waalsche
kerk geboekt. Het wapen der Waalsche gemeente was het beeid des
geloofs, haar anker in eene rots slaande , met het omschrift : C h r is t u s
b u p e s s a l ü t is . ( C h b is t o s de rots des heils).
Het getal Rooms ch-Kath olij ken beloopt ongeveer 280, waar-
onder nagenoeg 200 Communikanten. Doch de par. is veel grooter.
Volgens de bepaling van den ßisschop van Gent, van 13 Julij 1808,
gewijzigd bij het oprigten der R. R. kerk te Groede , door den Administrator
Apostolicus, van het vicariaat van Breda , den 17 Octo-
berl841, begint het grondgebiedderparochie van S t . E io i te O o s tb d ro ,
even als dat der Hervormden, op de gemeente Schoöndijke, aan den
tragel der Oude-vaart, loopende Z. 0 . längs den Osemans- of Kruisweg,
doch verlaat dien niet, aan den Sehoondijksche- of Groene-weg, maar
loopt door tot het cinde van dien weg ; sluit voorts in zieh de Brugsche
dijklanden , volgt dan den dijk tusschen den Gouden-polder en het
Eerste deel van Prins-Willems-polder , tot midden in het dorp van
Waterlandkerkje , weder in zieh sluitende al wat van die gemeente
bewesten den Molen-weg ligt, terwijl eindelijk ook de beide gemeenten
Zuidzande en Retranchement tot haar behooren. Zij heeft dus nog
op Schoondijke ruim 180 zielen, met ongeveer 110 Communikanten ;
op Waterlandkerkje omtrent 240 zielen , met 200 Communikanten ;
op Zuidzande mim 40 zielen, met bijna 30 Communikanten , en
op het Retranchement ruim 90 zielen , met 60 Communikanten : zijnde
te zamen 800 zielen met 860 Communikanten. Deze par., die tot
het apost. vic. van Breda, dek. van Aardenburg, behoort, en door éénen
Pastoor bediend wordt, bestond aanvankelijk uit inwoners, die uit
Viaanderen herwaarts gekomen waren en uit eenige Fransche ambtena-
ren. Zij kreeg haar aanzijn krachtens eene overeenkomst van den Paus
met het Fransche Gouvernement. De eerste dienst werd gedaan den
8 Februarij 1804, zijnde de eerste Pastoor geweest J o s e p h e s J o h a n n e s d e
K e y s e r , die in 1806 naar Lovendeghem, in Oost-Vlaanderen, vertrok.
Er zijn nog te O o s t b d r g 3 Doopsgezinden , die tqt de Gemeente te
Aardenburg behooren. Voorts 6 Evang. Luth. en 1 Afgescheidene ,
behoorende tot de gemeenten dier gezindheden te Gfoede.
Men had te Voran in O o s t b d r g eene Nederduitsche en Fransche school.
In den Franschen tijd werd laatstgenoemde in eene école secondaire her-
vormd, aan welke ook Latijn geleerd werd. Deze werd in 1821 met
de Nederduitsche vereenigd , bij welke ook onderwijs in de Fransche taal
gegeven wordt. Het gemiddeld getal leerlingen is 160.
De legenwoordige gemeente van O o s t b d r g is te zamen gesteld uit
de voormalige stad Oos tburg en een gedeelte van het kerspel, het-
geen echter te voren niet alleen in de kerkelijke lasten, maar soms
ook in andere, deelde, zoo als het, in 1780, de helft in den aankoop
eener brandspuit opbragt. De stad zelve ligt ruim 8 u. Z. W. van
Middelburg, omtrent 2 u. 0 . van Slnis. De straatweg van Rreskens
°p Gent en Brugge loopt er door. Zij heeft 280 gebouwen , onder
welke 234 woonhuizen , met ongeveer 1180 in w. Zij wordt verdeeld
in twee wijken, van welke de Noordwijk meestal onder den naam
van Ou de -Stad bekend is. Uit de markt loopen drie hoofdstraten,
eene van welke naar de oude stad leidt. Er zijn echter nog achteren
hijstraatjes, van welke vele ongeplaveid en siecht bebouwd , een zelfs
gcheel onbebouwd, ook een geheel afgesloten en in jaarpacht gegeven.
Men heeft er alzoo nog veertien straten, die naam dragen. De plaats