hing men gcwoonlijk een mes aan den zolder der herbergen of stak
het mes met de punt in den deurstijl.
Het ß a a d h u i s , op de markt, is een groet, vierkaht gebouw ¡„
den vorm van een heerenhuis. Daaronder i sde Bo t e rwa a g , waarin
op den wekelijksche marktdag voorheen eene aanmerkelijke boeveelheid
toter werd gewogen , en die nog tamelijk stork bczacht wordt
Het blijkt, dat de H. W i l l i b r o r d u s te Oss en in die omstreken 1
aan de Maas, in persoon het Katholijk geloof heeft verkondigd, geza-
menlijk met den Bisschop van Tongeren, den H. Labbebtbs. De
oude parochiekerk, ingewijd onder aanroeping van den H. Willibrordus
en eertijds voorzicn van onderscheidene priesterlijke beneficien,
brandde grootendeels, met vele huizen van deplaats, in 1781 , doch is
naderband benevens den toren , herstcld. Deze kerk is een uitmuntend
schoon kruisgebouw, pronkende met eenen schoonen , boogen toren
boven met eene zeer fraaije spits , als een lantaarn toeloopende ; ook
heeft zij een goed orgel. Sedert het jaar 1800 zijn de R. K, weder
in het bezit van die kerk ;gekomen. Merkwaardig is daarin eene
zilveren remonstrantie , voorstelleude eenen gothischen toren.
Onder Oss, ten Oostcn , in de b. Scbayk , is eertijds eene kapel
gestiebt, en aan den H. Abt Antonius toegewijd die nog in wezen is.
Eene andere kapel lag voorheen ten Zurden , juist op de grenzen vaa
de gem. Heesch. Men ziet er nog eenen steenhoop, welke de bouwval
dezer kapel zoude wezen. Ook ziet men op deze plaats een kleine
kni l , het St . Wi l l i b r o r d s - p u t j e genoemd ,hetgeen door gemelden
W il l ib r o r d , Beschermheilige van Oss, met zijnen bissebopsstafzouge-
slagen zijn en wondergenezingen zou verrigten ; vooral zon het water
goed tegen de koorts zijn. De Roomsch-Katbolijken doen nog vele bede-
vaarten derwaarts. De heuvel, waar deze kapel heeft gestaan , wordt
nog in de Meijerij S t. Wi l b e r d , dat i s : W il l ib r o r d , genoemd.
De H e r vormde k e r k , inhetjaar 1817 gebouwd, heeft geen tonen
, doch een goed orgel, vervaardigd in 1823. — De Synagoge ,
die met een torentje prijkt, is misschien een der aanzienlijkste ia
Noord-Braband.
Uit een verslag van den kerkelijken toestand van de parochie vaö
Oss blijkt, dat in het jaar 1615 een Li e f d a d i g h u i s bestond, ,
waarin behoeftige reizigers verzorgd werden. De plaats, waar het ge-
staan b e e ft, weet men echter niet meer aan te wijzen.
De zes scholen, welke men in het viek aantreft, zijn : eene Ge-
me e n t e s c h o o l , met 250 leerlingen; eene S c h o o l voor ¡R. K.
me i s j e s , met 80 leerlingen; drie S c h o l e n voor kin de r e n be-
n e d e n de zes j a r e n , met ongeveer 100 leerlingen, en eene Israe-
l i e t i s c h e s e b o o l , met 20 leerlingen.
Op een kwarlier ours afstand van Oss hebben , onder den naara
van Landweer, sebansen gelegen ; vroeger gediend hebbende tot bol-
werk tegen de strooperyen van Maarten van RoSsum en de Gelderschen,
welke bijna allen gesloopt zijn.
Van vroegere eeuwen bestaan er te Oss zes Schuttersgilden, onder
de namenvan S t. S eb as t i aan y 'St; Ni colaas , St. Agatha,*Si ; Anton
ins , S t.-Ba rb a ra en St; A mb ros i n s , welke met voorregten waren
begunstigd , en , door hunne dapperheid, de veiligheid der1 inwoneH
bebben gehandbaafd , zoo tegen de Gelderscben ,' als tegen andere vijan* j
den ; tccwijl, in 1528, de kerk hun tot fort of verschansing verstrekte,
en zij in 1 786, tljdens de Nederlandsche onlusten, de kerk tegen
brandstiebting hebben bevei'igd.
Oss is de geboorteplaats van de Go d g e l e e r d e n : Alardos va« Oss,
die te Leuven Proost is geweest ; Alexander van Oss , Abt -van Berne,
en Hekhanncs vas de Goor , die mede Abt van Berne was ; van den
Re g t s g e l e er de Joannes Rigkardus (JohannesRichards) , naarzijne geboorteplaats
Ossaneds (van Oss) genoemd, -f vermoedelijk in 1 5 9 6 , als
Roogleeraar te Ingolstadt, waarhij, in 1 5 7 2 , een werk over het tiend-
regt heeft urtgegeven , en van den La t y ns c h e en Ne d e r d u i t s c h e
Di cht e r on Z e d e s c h r i j v e r HeubanGebabd van Breogel , die tevens
een bekwaam beoefenaar der Natuurlijke Historie , Peaningkunde en
Vaderlandsche Geschiedenis was. Hij werd geboren 17 Junij 1 7 2 9 ,
+ 7 Augustus 1 8 1 4 , als emeritus Predikant te Dordrecht.
Ten jare 1388 werd Oss door de Brabanders bezet, om de strooperijen
der Gelderschen tegen te gaan. — In 1418 werd de stad en
vrijheid Oss door de Gelderschen , onder Frederik , Hertog van Bruns-
mjk en Lunenburg, voor het grootste gedeelte afgebrand. — In 1497
werd deze vrijheid door Karel , Hertog van Gelder, aan de vlammen
opgeofferd. In 1512 trof Oss tweemaal dit zelfde ongeluk, door
de zelfde vijanden , en in het jaar 1528 brandden zij het wederom
af. ___ In het jaar 1543 legde Maarten van Rossüm deze vrijheid in
de asch. — In 1573 wérd Oss door eenige Hollanders verrast, die
bet innamen en in brand staken, waardoor meer dan zestig huizen
vernield werden.
In 1589 werd de Staatsche bezetting , die Geertruidenberg aan den
Hertog van Parma verkocht en zieh bij Oss nedergeslagen had, door andere
Staatsche benden overvallcn, geslagen en ten deele gevtmgen genomen.
In het jaar 1592 werd Oss door de muitende Spanjaarden uit Sichern,
een stadje in Braband, aan de Démer, geplunderd en aan de
vlammen ten prooi gegeven.
Oss leed, in den jare 1702 , eene schade van drie duizend gulden , door
bet wegnemen der bagage, het aanvoeren van brood , benevens het
leveren van karren voor bet leger der Bondgenooten.
ln het jaar 1748 zonden hier, in het huis Muns t er genaamd,
eenige gemagtigden der Bondgenosten de voorwaarden van den Aken—
sehen vrede beraamd hebben , namelijk van de Engelschen , de Hertog
van Cumberland , de Hertog van Newcastle en Mylord Santwich ; van
de Keizerlijke zijde de Graaf van Batmani en de Graaf von Grüne ;
van den Koning van Sardinië, de Graaf de Chavannes , en van de Al-
gemeene Stalen , de Graaf van Bentinck , Heer van Rhoon en Pendrecht.
Zeker gaat bet, dat zij van den 14 tot den 16 Junij des jaars 1748
aldaar hunne bijeenkomsten hielden.
Door een ongeluk brandde hier, in 1751 , de kerk en acht en
negentig huizen a f , de toren viel bij dezen brand op de kerk, zonder
eebter het orgel, dat daar tegen aan stond te beschädigen. In de
maand Februarij werd Oss, overstroomd, waar door groote schade aan
het vee, huizen en zaailanden werd veroorzaakt.
Bij den watervloed van Jannarij 1 8 0 9 , is het gedeelte van Oss, de
Br oe ks t r aat geheeten , tot aaii de eerste verdieping der huizen onder*
geloopen; vêle daarvan zijn door den storm of zwaar beschadigd, of
aan net wankelen gebragt en sommigen gebeel en al bedorven ; ook
liepen bijna alle de overige, in den nacht tusschen den 30 en
31 Jannarij, ten gevolge van den toen plaats hebbenden storm, onder.
Het wapen van Oss bestaat in een Os.
OSS (HET HUIS-TE-), oud. adell. h. in de Meijerij van 's Hertogenbosch,
kw. Maasland, prov.1 Noord-Braband, Eerste distr.,