Kennemerland geweest z ijn , d a a r h e t , op twee riemen na, geüjk stoml'
niet de hoogste der hoofddorpen van Kennemerland , Akersloot en Uit-
geest, welke op twee en dertig riemen stonden. In het jaar 1 3 9 8
verminderde Hertog A l b r e c h t dezen last voor de meesten omtrent de
helft, zoodat hij A k e r s l o o t en U i tg e e s t op zestien, en O o s t z a a n o p
vijltien riemen stelde, behoudens zijne bede en schot. Hertog W i l l e m
verminderde ze in het ja a r 1 4 1 1 to t op zeven, mits betalende voor
jeder riem acht nobels ( 3 2 guld.) , hoven zijne bede en schot.
Men heeft er een Raad- of Regthuis, dat in het ja a r 1617 werd
gebouwd , zijnde een tamelijk goed gebouw , zonder toren.
De kerk was oudtijds een parochie- of kerspelkerk , aan de H. C a -
t h a r i n a toegewijd , hebbende, na den aanvang der vijftiende ceuw , on-
der zieh de kapel van Zaandam , die alle jaren op het feest van die
Heilige , in de^ Oostzaner kerk , ?es lood zilver moest ten ofler bren-
f en* in bet ja a r 1 4 1 5 4 of daaromtrent werd deze k e rk , benevens de
iapel te Zaandam , begiftigd met het inkomen van de sluizen dier
banne, doch geraakte niet vöor het ja a r 1 4 6 7 in het bezit daarvan ,
d a t haar in het ja a r 1 3 9 9 bijna geheel ontsnapte , dan , bij vonnis
van den Hove van Holland , na omtrent twintig jaarinissen, ten be^
hoeve van het herstel en de verbetering der kerk van O o s t z a n e n en
der kerk van Zaandam, werd toegewezen. Voor de Reformatie werd
de Pastoor door de Graven van Holland benoemd en door den Aarts-
diaken Van de Utrechtsche kerk bevestigd. De Pastoor trok irt het
ja a r 1 4 1 3 , bij afwezigheid, acht ponden Vlaamsch ( 4 8 guld).
De Herv. ingezetenen van O o s t z a a n verwierven in het ja a r 1 8 9 2
na veel tegenstand , veriof om mt het inkomen der sluizen en , des
noods, uit de middelen des d o rp s, bunne kerk en hunnen toren,
die in het ja a r 1 8 7 3 of 1 3 7 4 door de Spanjaarden afgebrand was
te mögen verbetcren. Hiertoe hadden zij verzocht de toren weder
met eene klok te voorzien , vermits die in den oorlog was wegge-
r a a k t, en de muren van het koor , die staande waren gebleven, van
boven regt af te nemen en met een rieten dak digt te maken /w e lk
alles langzaam voortging, en waarschijnlijk niet voor het ja a r 1 6 0 1
voltrokken werd. Toen, met den tijd , de gemeente allengskens aan-
tr e s , werd de kerk^ van binnen eil van buiten ook heerlijker op-
gehaald, en in het ja a r 1 6 3 0 met een kruiswerk u itg e z e t, zoo dat
«et eene ruime kerk was, die met eenen zwaren, Vierkanten toren
prijkte , doch waarin geen orgel gevonden werd. De gedachtenis van
het yerbranden der kerk wordt daarin , met het volgende gedenk-
schnft , bewaard.: „
A n n o 1 8 7 3 V E R B R A N D E D E Z E K E R K , D I T W E L O N T H O U D T
A n NO 1 6 0 1 , T E N D E E L E , E N I N ’ t J A A R 1 6 3 0 , IN ’ t G E H E E L ,
T e r e e r e n G o d t s w e d e r o m o p g e b o d w d .
I mS!* ¡ M S S geworden en afgekeurd zijnde , is in het jaar
17bl door eene geheel nieuwe vervangen, zijnde een kruisgebouw,
u it welks voorgevel een spitsen toren r i js t, welke in dien voorgevel
r u s t , buitenwerks op twee halve pilaren , met hardsleenen voetstuk-
ken , en binnen de kerk op twee heele pilaren, wordende e r , behalve
d eze, geene pilaren in de geheele kerk gevonden.
Men heeft in dit dorp een We e s h n i s ) dat vroeger tegenover het
Weerpad stond ; toen echter dit gebouw vervallen cn onbruikbaar geworden
was, heeft men in het Zuidcinde, niet ver van de kerk , in
iet ja a r 1 7 7 4 , een deftig steenen buis van twee verdiepingen g e k o c h t
en tot een godshuis aangelegd , waarin niet allcen weezen , maar ook
■oude behoeflige lieden en bestedelingen der Diaconie worden opgeno-
men. Thans worden er vijftien personen verpleegd , onder welke dric
oude lieden cn drie bestedelingen.
In de geschillen tusschen Yronwe J a c o b a , Gravin van Holland, Zee-
land en Friesland, tegen hären oom, J a n v a n B e i j e r b n , en haar
neef en man, J a n , Hertog van Braland, mitsgaders F i l i p s , Hertog ra n
Bourgondie, hielden de Kennemers in het algemeen de zijde van Vrouwe
J a c o b a , en werden dus onder de Iloekschen gesteld , uit welken hoofde
Hertog E i l i p s , in het ja a r 1436, met den dood van Yrouw J a c o b a
regten, privilegien en vrijheden verbeurd veiklaarde, dat nogtans
met eene söm gelds werd afgekocht.
In den jare 1492 namen zij ook. deel aan het kaas- en broodspel ;
die van O o s t z a n e n moesten deswege, aan Hertog A l b r e c h t v a n S a k s e n ,
als Stadhouder Gencraal van Holland, Zeeland en Friesland, niet de
andere Kennemers en Westfriezen , eene zware geldboete belalen.
In den oorlog met Spanje heeft dit dorp veel moeten lijden , zoodat
in 1873, o f, gelijk anderen willen, in 1 8 7 4 , de kerk en een groot
gedeelte van het dorp werd afgebrand, helwelk alles , na verloop van tijd,
wederom in Staat werd gebragt.
Ook den watervloed van Februarij 1823 bragt deze gemeente groote
schade lo e , doordien er bijna 380 schapen en 192 runderen, benevens
een groot aantal varkens, verdronken , terwijl de schade nog vergroot-
werd , door het nat worden van de tarwe en de reeds gefabriceerde
stijfsel in de stijfselfabrieken, zoodat de schade, volgens gedane opne-
ming , ruim 68,000 guld. bedroeg.
O o s t z a a n is de geboorteplaats van den R e g t s g e l e e r d e J o h a n n e s Ri-
c h a r d b s O o s s a n e d s , d ie , in 1 8 7 2 , Hoogleeraar in de Regten te Ingolstadt
en later Bijzitter van de keizerlijke kamer was ; van de S chi l -
d e r s J a c o b C o r n e h s z . , geb. in de laatste helft der vijftiende eeuw,
zijnen broeder Bms C o r n e l i s z . en zijnen zoon D i b k J a c o b s z j alsmede
van den beruchten Z e e r o o v e r K l a a s G e r r i t s e K om p a a n , die in de
zeventiende eeuw de zeeen onveilig maakte.
De kermis valt in den tweeden Zondag in October.
Het wapen dezer gemeente bestaat uit eene drietandige vork , welke
op iedere punt of tand eene platachtige kaas heeft.
OOSTZAANDAM , voorm. d. in Kennemerland, prov. Noord-Hol-
land, arr. en 4 u. N. O. van Haarlem, kant. en gem. Zaandam,
thans het oostelijke gedeelte der stad Zaandam uitmakende.
De inwoners vinden meest hun beslaan in den houthandel en den
scheepsbouw.
De Herv., die hier 3400 in getal zijn, onder welke 1880 Ledematen,
maken eene gem. ui t , welke tot de klass. van Haarlem, ring van Zaandam,
behoort, en door twee Predikanten bediend wordt. Na de Reformatie
maakte O o s t - Z a a n d a m en W e s t -Z a a n d a m te zamen de gem.
van Zaandam ui t , welke toen gezamenlijk met O o s t z a a n bediend
werd door den voormaligen R. K . Priester B a r t e l J a c o b s z . , zooals men
zulks breeder op het a rt. O o s t z a a n vermeld vindt. Na de volkomene
scheiding van O o s t z a a n , had Z a a n d am to te e rste Predikant W i l lem
B a r e n d s z , die in 1897 herwaarts kwam, en in 1606 van zijne dienst
ontslagen werd. In het ja a r 1637 verzochten de inwoners van West-
Zaandam' vrijheid om eenen Predikant voor zieh afzonderlijk te mögen
heroepen, en dit toegestaan zijnde, bleef de, in dat zelfde ja a r beroepen,
Predikant H i j b e r t c s B e r g i e s O o s t - Z a a n d a m alleen bedienen , tot dat hij in
ket jaar 1640 overleed. De eerste tweede Pred ik an t, die in deze gem.