OOSTBROEK (OUD-), pold. in het Land-van-Voorne-en-Putlen,
prov. Zuid-Holland, arr. en kant. Brielle, gem. Spijkenisse-en-Bra-
band; palende N. en 0 . aan Nieuw-Oostbroek , Z. aan de haven van
Spijkenisse, W. aan den Spijkenisse-polder. ju*. veHtvr'w fts-
OOSTBROEKSTER-LAND, voorm. naam van Nieuw-Kruisuand,
streek lands, prov. Friesland. Zie Kruisland (Nieuw-).
OOSTBURG, kant., in Staats-Vlaanderen, prov. Zeeland, arr.
Middelburg; palende N. aan de Hont-of-Wester-Schelde , 0 . aan den
Braakman en het kant. Axel, Z. aan de Belgische prov. West-Vlaan-
deren ent het kant. Sluis, W. aan het kant. Sluis.
Dit kant. bevat de volgende acht gem. Oo s tbur g , Groede ,
B r e s k e n s ,Ho o fd p l a a t , Bi e r v l i e t , lJ z end i jke , Waterland-
kerkj e en Schoondi jke . Het beslaat, volgens het kadaster, eene
oppervlakte, van 18,OSO bund., waaronder ruim 13,700 bund.. belast-
baar land; tclt 2370 h., bewoond door 2748 huisgez., uitmakende eene
bevolking van ruim 14,200 inw., die meest hun bestaan vinden in deu
landbouw.
Voör het jaar 1839, toen het distr. Sluis in drie kantons verdeeld
was, bestond het kant. O o s t b u r g uit Oo s tbur g , Groede , Bres-
k ens , N i e u w -V l i e t , Kadzand, Zuidz ande en Retranche-
ment . Het geheele kant. IJ t e n d ij k e is toen aan O o s t b u r g ge-
komen, en eenige plaatsen van O o s t b u r g aan het kant. S l u i s toe-
gevoegd.
OOSTBURG, O o s b u r g h , O o s t b u r c u , in de stukken van de elfde en
twaalfde eeuw , ook O s b r o e k en O s b o r r e genoemd, gem. in Staats-
Vlaanderen , in het Vrije-van-Sluis, (waaraan echter de stad zelve niet
onderworpen was) prov. Zeeland, arr. Middelburg, kant. Oostburg,
distr. Sluis (4 k. d., 9 m. k., 4 s. d . ) , palende N. aan Groede , O.aan
Schoondijke , Waterlandkerkjc en Sint-Kruis, Z. aan Sint-Kruis en
Aardenburg , W. aan Aardenburg, Zuidzande en Nieuwvliet.
Dezegem. bevat, behalvedeplattelandst. Oostburg, en het grootste
deel der buurt S ch e rp b i e r , de volgende pold.: den Kleinen-
Hen r i cu s , den Gr o o t en-Henr i cus , den Ve e rho ek, bet Zoet-
wa t e r of de Ou de -Ha v en , de Brug s che -v a a r t en den So-
phia -polder. Voorts gedeelten van den Hur g r onj e -po lde r , van
P r in s -Wi l l ems -p o ld e r en van den Crane-polder.
Zij beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 1440 bund.,
Wiaaronder 1332 bund. 43 v. r. 72 v. eil. belastbaar land j telt
333 buizen, bewoond door 373 huisgezinnen, uitmakende eene bevolking
van ongeveer 1700 zielen, onder welke vele , die van den
landbouw leven ; doch de bevolking binnen de stad , welke ver bet grootste
gedeelte uitmaakt, leeft meest van den graanhandel en van de win-
kelnering in allerlei waren, die, bij de günstige ligging der plaats en
druk bezocble weekmarkt, vrij wat aftrek hebben. In rüstige tijdcn
geeft ook de doortogt van Gent en Brugge naar Middelburg veel vertier.
Voorts is er 1 brouwerij , 1 steenbakkerij , 1 stijfselfabrijk, 1 olijsla-
gerij, 1 blaauwselfabrijk, welke beide laatste thans stil staan , 1 ver-
werij van katoen , wollen en andere stoffen , 1 koren en pelmoleo,
die door stoom gedreven wordt en 1 windkorenmolen. In den Franschen
tijd was er mede eene jeneverstokerij.
Het getal Her Vorm den bedraagt ongeveer 1460 zielen, onder
welke 780 Ledematen. De Hervormde gemeente te O o s t b u r g , w e lk e
tot de klass. van lJzendijke, ring van Sluis , behoort is echter grooter,
wonende onder Schoondijke nog ruim 80 zielen, met 40 Ledematen
en onder Waterlandkerkje 100 zielen met 30 Ledematen. De gemeente
is alzoo groot 1640 zielen onder welke 870 Ledematen.
De par. O o s t b u r g toch strekte zieh van ouds ver buiten het schonendorn
uit. De grenzen dier par. zijn: in het Tweede deel van Prins-
Willems-polder, gem. Schoondijke: van de Oude-vaart, Z. O. längs
den Osemans-weg, tot aan den Schoondijkscbe- of Groene-weg ; voorts
Z W, tot den Katelijne-weg, dan weder Z. 0 .. längs gemelden weg
en de verkorting, In het Eerste deel van Prins-Willems-polder, gem.
Waterlandkerkje , behooren tot deze parochie ook het voorm. fort van
Sint-Phiüp , de Katelijne-polder en al wat verder westelijk op gelegen
is. Wel vijftig jaar vöör de bedijking van den Prins-Willems-polder
en vöor het bouwen der beide dorpen daarin , was er reeds eene Hervormde
gemeente te O o s t b u r g hersteld, tot welke de bezetting en de
bewonersf der forten behoorden, gelijk ook die der vliedbergen of
stellen, op de schorrea, onder welke laatste de nog bestaande berg
van Bruane.
Toen nu, in 1793, het Land-van-den-Vrije in gemeenten verdeeld werd,
wäre het regelmatiger geweest, indien men, even als bijna overal el-
ders, de grens der parochie tot grens der burgerlijke gemeente geno-
men had. Men heeft echter destijds reden gehad , om aan de toen
nieuw gevormde burgerlijke gemeenten Schoondijke en Waterlandkerkje
een gedeelte van de parochie O o s t b u r g toe te voegen, waardoor dus de
kerkelijke gemeente van O o s t b u r g zieh in gemelde burgerlijke gemeenten
uitstrekt. Die gemeente wordt bediend door eenen Predikant.
Tijdens den rejigionsvrede werd hier de Gereformeerde godsdienst
ingevoerd , zoo het schijnt zonder gewelddadigheden. Op het schut-
blad van een der sejiepenboeken , berustende op de stedelijke griffie,
leest men 4 » Up bames dach LXXVIH (1 October 1378) werden
u ghewert ende ofgheset die beeiden in de kercke van Sint Eioys
» ghemerct, dat die van by Sluus, Aerdenb. ende int Vrye diergheglics
» deden ende wert de prochie gheleghen int vrye by tcol-
:» legie van den vryen (1)," Ook in het archief van St. Anna-ter-
Muiden vindt men in 1382 gewag gemaakt van onkosten op eene reis
naar de classis te O o s t b u r g , den 12 September 1381 (2).
Dat in het tijdvak van 1384 tot 1604, terwijl de stad weder
in handen der Spaanschen was, de R. K. eeredienst hier hersteld
is geworden, is niet zeker. Vast gaat het, dat, toen de stad weder
Staatsch was geworden, de beide kerken onbruikbaar waren (3). Ook
is de kerk van St. Baaf niet weder hersteld. De eerste Predikant,
die hier in 1606 in dienst kwam , was GioEoy v a n D e i n s e , gesproten
uit een edel Vlaamsch geslacht. J a n v a n D e i n s e , die in 1470 Abt
van het klooster Baudeloo te Gent was, behoorde daartoe. De vader
van den Predikant was Jonkheer B e r n a r d v a n D e i n s e , Heer van Her-
selare, welke heerl. eerst door zijnen kleinzoon, in 1637, verkocht werd.
G id eo n vertrok in 1608 naar West-Souburg, in Walcheren , en in 1632
werd hij Predikant te Vere, waar hij in Augustus 1632 overleed.
Te voren bestond hier ook eene Wa a l s ch e g eme e n t e , die ;
daar zij zieh ook over S c h o o n d ijk e enz. uitstrekte , eenigen tijd
in getal van kerkgangers met de Nederduitsche wedijverde. De gem.
Het opengelaten woord is onduidelijk volgens sommigen zoude het ghevoecht moeten zijn,
wjj durven dit echter niet beslissen.
(2) Zie ook a b Ut r e c h t Dr e s s e l h u is ? Distrikt S lu is , bl. 142.
« Acteboek der kerk va n S lu is , 29 Januarij 1606.
VIII Deee. 31