Het d. N ümansdobs , gezegd de B o it b s s iu is zoo als het gewoonlijk
wordt genoemd , ligt 4£ u. Z. W. van Dordrecht, 3 n. Z. Z. 0. van
Oud-ßeijerland, 10 min. van het Hollands-diep , waarmede het door
eene haven gemeenschap heeft, tegenover de Willemstad, op welke
plaats hier een veer i s , längs hetwelk veel doortogt was, toen de
groote weg van Rotterdam op Antwerpen over dit dorp liep. Thans
evenwel worden deze streken weder meer dan vroeger bezocht, waartoe
niet weinig bijdraagt, dat er in 1839 een aangename en zeer ge-
makkelijke schelpweg van Rotterdam op Rhoon, Goidschalksoord,
Oud-Beijerland, Klaaswaal en Numansdorp is aangelegd , en in 1841
een van Goidschalksoord door Heinenoord en Puttershoek , met eenen
zijtak op Mijnsheerenland en eenen dergelijke zijtak op Maasdam,
Cillaartshoek, Strijen en Strijensas, ten einde de communicatie van
hier op Dordrecht te bevorderen. Ook is hier een veer op Ooltgensplaat.
Het dorp heeft zijnen naara N cban sdo b p ontleend van G e b b it N ü b a n ,
eerste Secretaris van M axiimliaan van O o s t e n r ijk , die voor zieh en voor zijne
erven , Graven en Gravinnen van Holland , den 16 Julij 1492 , aan
gezegden G e b b it N o b a s zekere nienwe aanwassen, uitgorzen, slijken, riet-
bosschen, visscherijen, vogelarijen enz., in eene eeuwige erfpacht uitgaf,
waaruit dit dorp en den omtrek herkomstig is. De B uit ensluis wordt
het genoemd , ter onderscheiding van de Middel- en Oude-sluis, welke
insgelijks aan de vaart op het binnenwater liggen , zijnde deze debui-
tenste of wel die sluis , waardoor genoemde vaart zieh in de haven-
kom ontlast, om verder längs de buitenhaven in het Hollands-diep
uit te loopen. In 1649 had men bepaald, dat het C r o b s t r ije n zonde
genaamd worden , waarvan men echter later weder is afgegaan. Vroeger
is het ook wel eens N ie b w e -K ia a sw a a i genoemd.^
De fraaije plaats is in diervoege aangelegd., dat men , uit de buitenhaven
in de ruime havenkom of spui körnende, den dijk oost- en westwaarts
met vele huizen bebouwd ziet; aan het laatstgenoemde einde Staat de
korenmolen. Het dorp, voornamelijk achter den dijk liggende, met
eene goede breede voorstraat , genoegzaam in het midden heplant met
opgaande ijpenboomen, heeft verder de gedaante van een kruis , loopende
uit het midden van die genoemde straat eene andere oostwaarts,
de Kerkstraat genoemd, aan wier einde de kerk Staat; regt tegenover
deze Kerkstraat, maakt weder eene andere het tweede gedeelte van
het kruis uit, voorzien van eene groote steenen brug of heul, gelegen
over het groote binnenwater, hetwelk de huizen aan de westzijde van
de Voorstraat van de achterbuurt afscheidt, de Huizen over de
haven geheeten. Aan de oostzijde van dit dorp is nog eene buurt,
strekkende zieh ter wederzijden van de kerk uit.
N obahsdobp pronkt met de fraaiste kerk van geheel den Hoeksche-
waard. Zij is gesticht in het jaar 1647 , en in het jaar 1781 vergroot
en verheterd , laatstelijk heeft zij in het jaar 1839 eene aanmerkelijke
vergrooting en verfraaijing ondergaan. De predikstoel, het doophek,
de banken en stoelen hebben allen de kleur van mahonihout. Lang
heeft men zieh in deze kerk met eene kaarskroon moeten behelpen,
maar in het laatst der vorige eeuw zijn er door eene edelmoedige hand
nog vier dergelijke aan de kerk geschonken, Ook zijn er van lijd tot
tijd zilveren schoteis en hekers, ten gebruike bij het H. Avondmaal,
ten gcschenke gegeven , zoodat dit serVies thans met zijn groote zilveren
kan, de meesle van deze soort zelfs in de beste steden overtreft.
Men heeft in deze kerk geen orgel, maar voor dit bedehuis is , in het
jaar 1781, eenen geheel nieuwen toren gebouwd , om het vierkant,
waarop de spits rust, voorzien van eene rjzeren balie of leunmg, van
waar men een uitmunlend uitzigt over de omliggende velden en het
Hollands-diep heeft. Voorts is de kerk omgeven door een ruim kerk-
hof, dat met steenen muren omringd en met zeer hoogopgaande
b°De kerk'der Afgescheidenen, staande aan het noordeinde des dorps ,
is een goed, eenvoudig gebouw, zonder toren of orgel.
, ,De school, welke, even als de onderwijzerswonmg, | g | | 183b ge-
■> ( sticht is , is een fraai en hecht gebouw. Het schoollokaal, dat 21 eil.
■I [lang en 8 ell. breed en hoog i s , wordt, zoo wel des zomers als des
winters, door 170- leerlingen bezocht. Alle k.nderen van onvermo-
¡rende en der arbeidende klasse , welke 130 tot 160 in getal zyn , gerieten
ten koste van de gemeente onderwijs en schoolbehoelten.
De jaarmarkt, welke den 10 Junij plaats heeft, wordt veel bezocht.
— Er is. hier ook een station der paardenpostery.
Aan het einde der haven is , in 1793, eene Sterke, nu grootendeels
vervallen, batterij opgeworpen. Deze werd den 19 November 1813, op
het gerucht van een aannaderend burgerkorps, door de Franschen met
twaalf stukken kanon , zoo zes en dertig als vier en twmtig ponders,
beplant en met kustkanonniers bezel ; terwijl twee ingezetenen van
N üm a n sd o b p , A b ie O o s t e r m a s s en I s a a k S ib q h s , op grond van verdachte
verstandhouding met de overige gewapende eilanders, opgehgt, naar de
Willemstad en verder naar Bergen-op-Zoom vervoerd werden , van waar
zìi, eerst na eene gevangenschap van tien weken, terugkeerden. De
Fransche rondwachten, meermalen op kondschap uitgaande, bedreven
allerlei moedwil. Angst en schrik beknelden elks gemoed Gelukkig
weken de Franschen, van den voortgang der Geallieerde Mogendheden
onderrigt, den 29 dier maand, naar de Willemstad terug, latende de
batterii alleen door een, achttiental kanonniers bezet. Naauwelijks had
men dit te Oud-Beijerland vernomen of een vijftigtal gewapenden van
dat dorp , met den Heer A d am aan het hoofd , overrompelden de wacht
der kanonniers, zonder dat deze in Staat was eemg schot te doen.
Weldra verscheen nu eene versterking van honderd en twintig man
gewapende burgers, zoo uit Dordrecht als de naburige dorpen,
die kort daarna door een zeventigtal Pruissen vervangen werden. By
zulk eene geringe bezetting, onbestand zijnde tegen elken mogely-
ken en dageliiks te verwachten uitval uit de naburige vesting , bleet de
angst voortduren. Den 4 December echter werd de Hollandsche vlag op
den toren geplant, doch ook kort daarna werd door de begroetmg uit
het fort, met born en houwitser, de vrees voor een bombardement en
alzoo voor eene geheele verwoesting vermeuwd. Nog hooger rees deze
schrik door de aannadering van de Fransche vloot, van met imnder , dan
vier en twintig, zoo groote als kleine, schepen, welke, op den aistand
van een kanonschot, het anker wierp , welligt eene landing zou beproe-
ven en wraak scheen te zullen oefenen , zonder dat men zieh in staab
hevond die af te keeren. Dan, weldra bleek bet, dat deze vloot zelve,
over het Volkerak en het Krammert, haar behoud in de vlugt zocht.
Nu hervatte men moed en , ofschoon door veelyuldig schielen be-
groet, wisselde men bij aanhoudendheid kanonschoten van de batterij,
om het wijken der vloot te verhinderen. Spoed.g was echter alle
voorraad van kruid en lood verschoten , en ook de leeltogt voor het gar-
nizoen gebruikt. Onverwacht werden echter, midden in den nacht, aUe
deze noodwendigheden , in ruime mate , uit Rotterdam aangevoerd. Er
verscheen tevens eene versterking van vrijwilligers uit den omtrek,