voorhanden onderscheidene, alhier gevondcne Romcinsche gelofte- en
altaarsteenen en andere merkwaardige gedenkstukken der oudheid
waarvan den vreemdeling, bij bet bezigtigen , de gedrukte uitlegging
wordt vertoond. Eindelijk worden, onder meer andere belangrijke
bijzonderheden , op dit raadhuis ook bewaard de zwaarden , 'waarmede
de Graven v a n H o o r n en E gmond , op den 3 en 3 Junij 1568, te, Brussel
zouden onthoofd zijn. Naast het stadhuis Staat nog een merkwaar-
diggebouw, de Gedeput e e rdenkame r genoemd, alwaar de Gede-
puteerden des Nijmeegschen kwartiers plagten te vergaderen en waarin
de Ambassadeurs der Bondgenoolen, op de zoo evengemelde Nijmeep-
sche vredehandeling , hunne bijeenkomslen hielden , doch dit gebouw
is in het jaar 1838 met het stadhuis vereenigd.
Reeds in zeer oude tijden heeft N i jm e g e n geld gemunt. Zij had
daartoe het regt als vrije rijkstad. Het oudste bekende muntje dag-
teekent uit de derliende eeuw; daarop heet zij N d b a g e n c , zijnde
waarschijnlijk de oudste Nederlandsche naamspelling dier stad. Dit
munten duurde tot in de achttiende eeuw. Hetmuntgebouw stond aan
de Koningenstraat en Houtmarkt. Het is in 1813 geheel afgebroken
en een geheel nieuw gebouw in de plaats daarvan opgetrokken , het-
welk thans tot arsenaal is ingerigt. Zeer groot in verscheidcnheid is
het getal der Nijmeegsche munten.
Het H ui s -v a n - Ar r es t , in de Nieuwstraat, is een zeer doelma-
tig ingerigt gebouw, hetwelk voor eenige jaren aanmerkelijk vefbeterd
is.
De Wa a g , welke, naast de Hoofdwacht is , Staat op de Grootemarlct.
Hetvoormalig Geme en g lan ds -Ammun i t i e - of W a p en h u i s ,
aan de Papegasse, is een groot gebouw. Voor dezen was het een Kloos-
ter-voor-de-Minderbroeders-Obs er van ten , dat in 1336 gesticht
werd. Naderhand werd het tot een Ou de -Mann en - g a s th ui s ingerigt
, onder welken naam het nog in eenige grondteekeningen van
N i jm e g e n voorkomt. Doch men heeft daarna, en wel in het jaar 1814,
•er eene Kazerne van gemaakt.
De Gallerij , in 1647 aan de rivierzijde, legen over het veer gesticht
en in 1681 tot eene Korenbeurs bestemd , is in 1817 tot
woonplaats ingerigt en thans tot eene herberg in gebruik.
De Kraan is een oude ronde steenen toren met muren van buiten-
gewone dikte ; zij heeft een spits leijen dak , waaruit de kraanbalk steekt.
Dit gevaarte Staat kort aan de rivier, buiten de Kraan-poort, en is
daardoor van groot belang bij ijsgang , om de liuizen daaromtrent
staande , voor de ijsschotsen * te beveiligen , die zieh daartegen ver-
brijzelen of in eene andere rigting afdrijven. In den muur zijn onderscheidene
steenen gemetseld, welke de jaarlallen van hooge water-
vloeden aanwijzen.
De S c h o u w b u r g , een nieuw, cenvoudig g ebouw, m et een koepel-
to ren tje vo o rz ien , Staat aan h e t einde de r Lange-Burgstraat en dient
•niet alleen voor reizende commedianten , m a a r ook voor concerten
b a ls, enz.
Onder de overige meldenswaardige gebouwen van N i jm e g e n kan men
rekenen : de Belvede re (zie dat woord) en de twee zoogenaamde
He id en s c l i e -k a p e l l en , overblijfselen van den ouden bürg het
Va lkho f (zie dat woord). In 1836 werd voor een dezer kapellen het
•opschrift hersteld , hetwelk op die zelfde plaats, in vroegere jaren ,
te lezen was , ter herinnering van den moedigen strijd van C l a u d iu s
C iv il i s tegen de Romeinen , van wien men veronderstelt, dat hij , na
■den slag bl) Xanten , naar de hoogten , waarop naderhand het Valkhof
is gebouwd, is terug geweken. Dit opsebrift lmdt a dns |
nie s t e t i t , nie f r e n d e n s a q d il a s , mc l cm in e t o r v o ; CLAUDIUS o l t r ic e s
VIDIT ADESSE BANDS
(d i. Hier stond C l a ü d i d s , hier zag hij knarsetandend , met grimm
ig e n blik, de adelaars en de wrekende legerbenden aanspoeden).
In 1811 , toen N a p o Deo n te N u m e g e n verwacht werd, had men het
raadzaam geoordeeld dit opschrift uit te wisseben.
Oudtijds stond tegen over het Valkhof eenen zeer zwaren toren,
Egmonds - to r en geheeten, omdat die van N i jm e g e n daarin 1<r e -
d e r ik van I J s s e l s t e In en W il l em v an E g m o n d , gedurende den tyd van
bijna drie jaren , hadden gevangen gehonden. Toen Hertog K a r e l in
1329 meester van de stad geworden was , liet hij dezen toren omverw
e rp en . . ,
Men heeft te N i jm e g e n een P o s t k a n t o o r en een S t a t i o n d e r
paardenpost er i j .
De militaire gebouwen zijn: het Arsenaal , aan de Houtmarkt,
een ruim en fraai gebouw, met kogel- en geschutparken, houtloodsen en
andere bijgebouwen ; het Laborator i u m , waartoe de Zicker-toren
aan de Zieker-poort, is ingerigt; de Magaz ij n mees t e r swoning ,
in de Papegasse, met affuitloods, kogel- en geschutparken , enz.;
twee bomvrije Rruidraagazij n en , ter wederzijden van Ae Zieker-
poort, waarin ruim 130,000 pond buskruid kan worden geborgen ;
een bomvrij Kruidma g a z i jn, onder den Wal, bij Aen Kroiiertbur-
qer-toren, met twee verdiepingen , waarvan de bovenste 14,5UÜ pond
buskruid kan bevatten, doch de onderste , uithoofde der vochtigbeid ,
onbruikbaar is ; bet Wa cht hui s of de l lo ofd w a c h t , een vnjaan-
zicnlijk oud gebouw, op de Grootemarkt; het Ho sp i t a a l , bij het
Marienbergerplein y dat 550 zielten kan bevatten, cn waarbij eene a
kerijis: de Kr onenburge r - tor en , zijnde eene Bergp la a t s voor
e rns tvuurwe rken; de Toren aan de He z e lpoor t , met drie
Be rgplaat s en voor v iv r e s en ma t e r ia l en ; De Ha v e n - t o -
ren, met eenen Kanonke lde r voor twee stukken en twee Maga-
zijn’t i e s ; zeven Wa ch thu i z en, aan de poorten,«n eeneManege.
De Razernen en Sta l l en , welke stads gebouwen zijn, treft men
nan : de Ra z e rnen : aan den Lindenberg, op Marienburg, in de
Lange-Burgstraat en in de Papengasse; de S t a l l e n : in de /7er-
toqsteeq, in de Bottelstraat en op, de Kat.
De He rvormde-gemeente te N i jm e g e n , telt ruim d d u u zielen,
onder welke 2000 Ledematen , behoort tot de klass. en ring van Nij-
meqen en werd vroeger door vijf Predikanten bediend. De eerste open-
bare prediking had plaats op den 10 Augustus 1366, door L o d o v ic d s
O r n a e d s , op het oude Jodenkerkhof, buiten de stad. Den 15 daaraan-
volgende predikte hij binnen de stad en den 26 dier maand werd hij
verdreven. In October 1578 werd te N i jm e g e n tot eerste vaste Predi-
kant aangesteld J o ha nn e s A p o r ic id s , aan wien in 1585 J a co bu s L om a n -
n üs werd toegevoegd. Beiden werden echter, in Maart 1385, toen de
stad weder aan de Spanjaardcn overging, verdreven, L om an nd s begat
zieh naar Alkmaar en werd van daar, den 19 Maart 1592, weder naar
N i jm e g e n geroepen. A p o r ic id s begaf zieh naar de Palz , cn keerde in
1620 naar N i jm e g e n terug, alwaar hem eene woning en traktement als
Emeritus werd gegeven. Na de reductie der stad, in 1591, werd J o h
a n n e s S e h v a t ü s N e r a n d s , den 6 Februarij 1592 , beroepen ; hij overleed,
even als J a co bd s L omannds en J o h a n n e s V e n a t o r , die in 1596 beroepen was,