uit van het voormalige hospitaal en de kommandertj der ßidders van
St. Jan van Jerusalem, naderhand Ridders van Rhodus en nog later
van Maltha genoemd, en werd, in het jaar 1636, bij de inwijding der
Nijmeegsche kwartierlijke akademie, tot het groot auditorium daaraan
veranderd, zoo als blijkt uit het opschrift, dat boven den ingang te
lezen slaat, en aldus luidt:
IlLUSTRIS TETRARCniAE KOVIOMAGENSIS UNIVERSITAS CI3ICCLV.
(d. i. Hoogeschool des kwartiers Nijmegen 1383). In het jaar 1686,
nadat omtrent het jaar 1679 de akademie was te niet gegaan, werd dit
gebouw aan de Bervormde F'ransche vlugtelingen , tot de uitoefcning
Van hnnne godsdienst, vergund. In dit bedehuis wordt des Vrijdags
ook voor de Nederduitsche Hervormden gepredikt.
In het begin der zeventiende eeuw was de Ev an g el i s c h Luther-
sche geme ent e te N i jm e g e n met die van C le v e verbonden , en
werd, in 1623, bediend door H e rm a n u s B e r g f e l d ; later werd de dienst
door Proponenten waargenomen , en het Avondmaal werd bediend door
de Predikanten van Cleve en Emmerik. In het jaar 1660 besloten
de voorstanders eenen vasteD Leeraar aan te stellen , en beriepen den
Proponent J a co b B e r g f e l d , die echter, kort na zijne intrede, het be-
vel ontving, om binnen den tijd van zes weken de stad te ruimen,
vermits de openhare godsdienstoefening, zonder toestemming der Regering
was aangevangen. Evenwel bragt de voorspraak van F r e d r ik W i l l
e m , Keurvorst van Brandenburg, als ook van de Deenscbe, Bruns-
wijksche en andere Lulhersche Afgezanten, de zaak in zoo verre tot
stand, dat de gemeente hare godsdienst ongehinderd kon uitoefenen ,
en de Predikant B e r g f e l d zijn ambt weder aanvaardde. Niet lang
daarna werd aan de gemeente toegestaan , om de Gasthuiskerk , ook wel
de Nicolaas-Posthuiskerk, aan te koopen , die voor 1000 zilveren du-
katons (3150 guld.) gekocht werd. Deze kerk werd dus niet alleen
aan de Lutherschen overgedragen, maar hun werd tevens authentiek
octrooi verleend , om openlijk daarin hunne godsdienst te verrigten,
alles ingevolge de acte daarvan , den 14 September 1670, verleend.
Deze kerk, een sierlijk gebouw, met een torentje en uurwerk , is later
ook van een fraai orgel voorzien.
De Doopsge zinden hebben te N i jm e g e n ook eene kerk, o p de
Armeniaansche-plaats, welke vroeger tot Remonstrantsche kerk gedieud
heeft, doch in het jaar 1727 aan de Doopsgezinden is overgegaan.
Vroeger hadden deze laatsten eene vergaderplaats in de Grooleslraat.
Vroeger bestond er te N i jm e g e n mede eene Remo n s t r a n t s c h e
g em e e n t e , doch deze is in het begin der vorige eeuw te niet
gegaan. Onder de bij die gemeente gestaan hehbende Predikanten
verdient melding de Geschied- en Oudheidkundige Mr. P ie t e r v a n d e r
S c h e l l in g , die er in 1714 kwam.
De Roomsch-Kathol i jke parochi e van de R e g u l ie r e n -
kerk telt 3580 zielen, onder welke 2400 Communikanten, cn wordt
bediend door eenen Pastoor en eenen Kapellaan. De kerk, aan den
H. I g n a t iu s toegewijd, aan de Molenstraat, is een fraai gebouw, met
twee torens en van een schoon orgel voorzien , was vroeger de kerk
van het Regnlieren-klooster, thans het Gasthuis, en daarorn later de
Gas t hui ske rk genoemd. Zij werd, in het jaar 1808, door Koning
L o d e w i jk , aan de R. K. geschonken en in het jaar 1844 met eene
zijbeuk vergroot.
De Roomsch-Kat h o l i j k e p a r o c h i e van de Augus t i jnen-
l erk . telt 2500 zielen . onder welke 1900 Communikanten. en wordt
bediend door eenen Pastoor en eenen Kapellaan. De kerk, die den
il A u g u s t in u s tot Patroon heeft, is in het jaar 1857 aanmerkelijk
uitgebreid en verfraaid. Zij Staat bij de Houtstraat, en is een klein
doch goed gebouw, met een klein torentje en van een orgelvooz.en
De Room sch-Kathol i jke paroehi e van de Minderbro^e-
derkerk telt 2300 zielen en onder deze 1780 Communikanten. Zij
wordt bediend door eenen Pastoor en eenen Kapellaan. De kerk n
de Iloulstraat, is aan den H. F r a n c is c u s toegewijd. Het is een klein
gebouw met een koepeltorentje en van een orgel voorzien.
De Rooms ch-Kat hol i j ke parochie van de Broerenkerk
telt 2350 zielen en onder deze 1690 Communikanten Zu ™rdt bediend
door eenen Pastoor en twee Kapellanen. De kerk, aan de
Broerstraat, was vroeger een langwerpig, klein gebouw, met eenen
spitsen toren. De Predikheeren , die, omtrent het einde der dertieude
eeuw, binnen de stad kwamen , stichtten er toen eene kapel, ter plaatse,
waar zii naderhand de Breuren- of Broederenkerk gebouwd hebben.
Zij hadden ook hun klooster omtrent deze kerk, hetwelk zij zoo we
als de stad, in het jaar 1579 ruimen moesten. Toen de stad nader
hand Spaansch werd, kwamen zij er w e d e r o m bmnen doch werden .n W
jaar 1591 , andermaal verdreven. In het jaar 1672 werd deze kerk
door de Hervormden gebruikt, terwijl de Roomschgezmden de St. Ste-
venskerk hadden. Zij brandde in 1794 geheel af, en, m het. jaar'1808
weder aan de Roomsch-Katholijken gekomen, werd z j door^ deze in
het jaar 1810, hersteld ; zijnde het thans eene fraaije , ruime kerk,
met eenen kleinen koepeltoren en van een orgel voorzien.
Voor de Hervorming bestünden er te N u m e g e n nog twee kerken,
als : de Kerk der J e z u i t e n , aan de , voor eenige jaren
afp’ebroken terwijl men op de plaats ,, waar zij gestaan heelt, thans
burgerwoningen aantreft, en de" Kerk der Domi n i c a n e n , m de
Jodenaasse omstreeks het jaar 1810 mede verdwenen en vervangen
door een v'enduhuis, later een koffijhuis. Er bestonden toen mede
nog vier kapellen. De St. Ant ony kapel , op het St. Anthony- of
St5 Teuniskerkhof, was vroeger het Heil.gen-Geesthms doch werd m
15>îS tot eene kapel veranderd , en den 27 Februanj 1579 aan de
Hervormden ingeruimd. In het jaar 1592 is zij afgebroken en werden
op den grond , waarop zij gestaan heeft, b.jzondje woonhmzen
gebouwd. De S t. Geertruidskapel , nabij het Oude-Keikhof, in
1640 gestiebt, en de St. J oos t enkapel , ten Zmdoosten van het
Oude-Kerkhof aan de St. Joostenslraat, zijn beide verdwenen. De
St Jori s k ape l , aan Ae-Uaven, bij de Boddelstraat, waarscbijnlijk
behoorende tot het Fraterhnis, is daarmede in 1592 mede verdwenen.
Ook had men er destijds onderscheidene kloosters , als , Marien
bürg, op Marienburg, later tot Stads Turfsehuur gebruikt z.jnde
en thans dienende tot berging van militaire goederen, het Kloos ter
der Regu l i e r e n , in de Molenstraat, wäarvan de gebonwen tegen-
woordig ingerigt zijn tot een Oudemannen- en Vrouwen-Gas t -
hui s ; het Cel l eb roede rs - kloos t er , in de Hezelstraat, seiert
het jaar 1592 tot een Krankzi n n i ge nhui s ingerigt; het Kloos ter
der Minderbroeder s -Obs e rvanten, aan de Nieuwe-haven,
later tot een Tui ghui s ingerigt, thans dienende tot Kaz erne , en
het Pr e d i kh e e r e n - k l o o s t e r , in de ßrocr- en B u r ja t e n , welks
kerk thans nog, onder den naam van Broer enke rk, bij de tt. K.
in gebruik is ; terwijl de verdere gebouwen in der tijd lot particulière
woningen z\jn ingerigt en thans door den Pastoor en Kapellanen van